IS0. 6676. Maandag 21 November- A0. 1881.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
Dit nommer bestaat uit DRIE BLADEN,
Eerste Blad
Een praetisch ontwerp.
LEIDSCH tÜfe DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden1.18.
Franco per post.1.40.
Afzonderlijke Mommen0.05.
PRIJS DER ADYERTENTIEN:
Van 16 regels 1.06. Iedere regel meer 0.17*.
Grootere letters naar plaatsruimte. Voor het incasso©»
ren builen de stad wordt 8.10 berekend.
Wel, 't is toch onbegrijpelijk! Daar was het ge-
heele Neder! andsche volk al zoo flink op weg om
de uitheemsche benamingen van maten en gewichten
aan te loeren, 't Klonk zoo alleraardigst, uw eer
zame dienstbode aan den slagersknecht een „kilo
gram" biefstuk te hooren bestellen, en als een
jongen uit school kwam en vertelde wat hp zoo al
van hot rekenen had geleerd, moest ge uws ondanks
de handen in elkaar slaan over de handigheid, waar
mee hij do deca's en deci's, hecto's en centi's nit
elkaar wist to houden, al moest ge hem hoimeljjk
beklagen dat zijn jeugdig brein zoo onbarmhartig
werd gepijnigd door het inpompen van al die bar-
baarsche termen, waarvan het aanleeren voor hem,
die geen greintje Latijn of Grieksch verstaat, louter
een zaak van geheugen of liever nog van napraterjj
of naaperjj was, en op den koop toe waart ge maar
bljjde dat de knaap niet genoeg van die doode talen
verstond om te begrijpen, hoe onstelselmatig som-
mige van die zoogenaamde systematische benamin
gen waren samengeflanst.
Maar toch - we waren nu zoo goed op weg, en
daar komt nu de regeering en dient een nieuw ont
werp betreffende de maten en gewichten in, waarin
niets meer of minder wordt voorgesteld dan elk
Hollander de bevoegdheid terug te geven om Hol-
landsch te spreken en den decimeter aan den kap
stok te hangen, als hij een palm bedoelt, of wel
hem te vergunnen zijn peterolie - waarom niet steen-
of aardolie? dat ongelukkige petroleum wil er bij
ons volk ook maar niet in - bij de kan te branden
of zijn erwten of boonen per kop te eten.
Maar alle scherts ter zijde! Wij hebben allen
reden ons te verheugen, dat het gezond verstand
in zake de maten- en gewichten-quaostio heeft ge
zegevierd, en er valt dan ook bijna niet aan te
twijfelen of de Vertegenwoordiging, die het vorige
jaar reeds duidelijk genoeg te kennen gaf dat zij
met de Grieksch-Romeinsche taaloverweldiging niet
was ingenomen, zal door haar votum de echt-Hol-
landsche benamingen weer in eere helpen herstellen
naast de vreemde, welk laatste hierop neerkomt
dat ons volk de uitheemsche benamingen één, twee,
drie overboord zal gooien, met en benevens de wette
lijke verkortingen die niet alleen moeilijk, maar
met het oog op mogelijke vergissingen nog gevaar
lijk zjjn op den koop toe. Dat toch zijn de hoofd
trekken van het nieuwingediende ontwerp: herstel
der Hollandsche benamingen en weglating der
wetteljjko verkortingen.
Een ander voordeel, dat het ontwerp belooft, is
de door alle deskundigen begeerde afschaffing van
den ijk der enkelvoudige balansen; een schaduw-
zjjde daarentegen de voorgestelde bestendiging van
den ijk der gasmeters. Inderdaad, indien het waar
is wat deskundigen beweren, dat de jjk der gas
meters niet de minste waarborgen oplevert voor de
deugdelijkheid van die werktuigen, dan moge mea
met grond vragen, of het wel wenschelijk is te ach
ten, dat ket Rjjk zijn stempelafdruk verleene ter be
krachtiging van iets, waarvoor het niet kan instaan.
Nu de maten- en gewichten-quaestie weer aan de
orde komt, verdient opmerking een adres dezer
dagen tot de regeering gericht door den heer J. A.
Braakman, fabrikant van ijzeren inhoudstnaten te
Assen, waarin deze de aandacht vestigt op een hoogst
gewenschte wijziging in de wet op de maten en
gewichten. In het thans gebezigde stelsel van maten
toch ontbreken de 1/i hectoliter of 25 liter en de
21/ï liter, maten, welke goede diensten zouden be
wijzen bij het uitmeten van granen, boonen, aard
appelen, peren en appelen, enz. Adressant, die het
uit den aard van zijn vak weten kan, betoogt dat
in de meeste gemeenten van ons land de maat van
25 liter van oudsher zoo bekend is, dat daarnaar
aanhoudend gevraagd wordt. De verkoopers nemen
dan de toevlucht tot ongeijkte vaten van dien in
houd, vervaardigd van ijzer en hout, maten dus, die
de wet niet kent en waarop derhalve geen contróle
bestaat. En om aan de in don kleinhandel aanhou
dend gedane vraag naar hoeveelheden van 21/, liter
te voldoen, maken de verkoopers gebruik van een
maat van 5 liter, zoo engeveer op de helft gevuld,
een onwettig meten dns met een wettige maat.
Daarom vraagt adressant, dat alsnog maten van 25
en van 2'/j liter worden ingevoerd en aan ijk en
herijk onderworpen.
Die wensch komt billijk voor, indien door de ver
vulling daarvan in een door groot- en kleinhandel
algemeen gevoelde behoefte wordt voorzien. Intus-
schen schijnt daarmee in strijd het ook in dit ont
werp opgenomen beginsel dat in prijsopgaven bij
maat of gewicht de prijzen moeten zijn uitgedrukt
van de eenheden der verschillende maten en gewich
ten, hun tientallige veelvouden of onderdeelen.
Gaat men echter van het gezonde beginsel uit
dat een juist en gewaarborgd stelsel van maten en
gewichten in de eerste plaats moet dienen om het
handelsverkeer in het groot en klein zooveel moge
lijk te bevorderen, dan zal men inzien dat het aller
eerst hierop aankomt, dat de kooper zich kan over
tuigen dat de door hem verlangde hoeveelheid hem
met een door ijk of herijk gewaarborgde maat
worde verstrekt.
Zooveel is zeker dat het ontwerp, zooals het
thans is ingediend, er heel wat beter uitziet dan
dat, hetwelk ten vorigen jare do Tweede Kamer
bereikte, al is het ook thans nog voor wenscheljjke
wijzigingen vatbaar. Het is althans een ontwerp,
dat onze moedertaal geen geweld aandoet.
LEIDEN, 19 November.
Hedenmorgen had op de Ruïne alhier de uit
reiking plaats van do gouden medaille wegens
36-jarigen trouwen militairen dienst aan den trom
petter C. Liefrink, van het 2de reg. veld-artillerie.
Daartoe vereenigden zich tegen elf uren de wapens
der infanterie en artillerie op het plein. De parade
werd gecommandeerd door den majoor J. C. Hars-
veldt, van do infanterie, terwijl de medaillo, na een
hartelijke toespraak van den luitenant-kolonel J. W.
J. Zegers Rijser, den jubilaris door dezen werd op
de borst bevestigd, met overhandiging tevens van
het brevet en de aan de onderscheiding verbonden
gratificatie van f 50. Nadat hij door zijne supe
rieuren was geluk gewonscht en de muziek het
Wien Neerlandsch bloed had doen hooren, werd door
de troepen voor hem eenige malen gedefileerd, waar
mede de plechtigheid was afgeloopen.
In do kazerne teruggekeerd, wachtten hem eckter
nog een paar verrassingen. Onder een warme toe
spraak van zijn batterij-commandaut, kapt. J. Yan
Lelyveld, werd hem namens de officieren van het
2de reg. veld-art. een prachtige pendule als souvenir
aangeboden, en door de onderofficieren een photo-
graphische groep, alsmede een klein model van de
hem toegekende gouden medaille. Deze bewijzen van
achting werden door Liefrink met aandoening in
ontvangst genomen.
De heer F. Pijper, cand. alhier, heeft bedankt
voor de toezegging van beroep naar Koedjjk.
Aan dr. W. F. R. Suringar alhier is door den
Koning verlof verleend tot het aannemen van den
titel „officier de l'Instrnction publique", waartoe
hij door den minister van openbaar onderwijs en
kunst in Frankrijk is benoemd.
Gedurende deze week zijn dagelijks in het
Werkhuis alhier opgenomen van 48—69 volwassen
personen en van 7—12 kinderen.
Gedurende de eerste helft der maand Oct.
zjjn aan het postkantoor alhier bezorgd de volgende
brieven, welke wegens onbekendheid der geadres
seerden niet besteld konden worden:
H. M. J. Wertenbroek, Léon Dréher, Janse, Am
sterdam; Tol, Boskoop; Bar. Clifford, Ginneken
Pont, T. Yan der Touw, mej. Kuyper, 's-Graven-
hage; Belt, 's-GravelandG. Biesman, J. r. d.
Yelden, HaarlemSehader, Katwijk aan ZeeJ. A.
Yan Waal, M. De Dutors, Leiden; P. T.Boogaard,
Nijmegen; Jan Yan den Hoorn, Yeenhuizen; W. De
Mei, Stolwijk J. Schouten, Zoeterwoude. Brief
kaarten W. Willemse, dr. HL v.Broekhuizen, Giessens
Amsterdam; Mej. Meyer, 's-Gravenhage;L. A. Yer-
hoef, Oegstgeest; A. Van der Beek, Rotterdam;
P. Piket, niet vermeld.
De min. van binnenl. zaken heeft gisteravond
aan de Tweede Kamer zijne memorie van antwoord
ingediend op het Kamerverslag over Hoofdstuk V.
Bij do afd. Hooger Onderwjjs zegt de min.,
uitsluitend datgene te hebben voorgedragen wat z. i.
voor den geregelden gang van zaken vereischt wordt.
Yoor de vrees dat de wet betreffende hot bijwonen
der lessen aan de rijks-universiteiten geen doel zou
treffen, bestaat geen grond. - Hij blijft overtuigd van
de noodzakelijkheid der aanstelling van een directeur
van het Ethnographisch Museum.
De minister zet uiteen, dat, indien de Staat af
stand deed van zjjne rechten op de Ruïne te Leiden,
of voorgoed van de stichting der onmisbare acade
miegebouwen moest worden afgezien, öf binnenkort
een aanzienlijke som gevraagd zon moeten worden,
om de noodige bouwterreinen aan te koopen, terrei
nen niet zoo gunstig gelegen als die waarover de
Staat nu beschikt.
Hij meent dat geen minister in deze omstandig
heden do verantwoordelijkheid op zich zou durven
nemen van een maatregel, waardoor de belangen
der universiteit in gevaar gebracht en die der schat
kist benadeeld worden, te minder, wijl de gemeente
Leiden niet absoluut op de teruggave der Ruïne
aandrong, doch op teruggave van het bouwterrein,
of bebouwing daarvan mot academische stichtingen
verzocht. De minister herinnert aan de uitspraak
der Kamer omtrent het eerste en stelt door den thans
voorgestelden bogrootingspost de Kamer in de gele
genheid omtrent het tweede punt van haar gevoelen
te doen blijken.
De voorgestelde uitbreiding van het aantal hoog-
loeraren in de wijsbegeerte en letteren bij de uni
versiteit te Utrecht wordt door den minister nader
toegelicht, ten betooge dat ten behoeve dier faculteit
geenszins iets bijzonders wordt gevraagd.
Hij vindt geene vrijheid tot het doen van een
voorstel om ook aan gemeenten boven de 109,000
zielen subsidie voor hare gymnasiën te geven. Het
stelsel der wet brengt z. i. mede, dat ten aanzien
van de toelatings- en overgangsexamens, de gym-
nasia vrijblijven van inmenging.
De dubbelen der boekerij De Wal zijn verdeeld
tusschen de bibliotheken der Tweede Kamer en de
drie rijks universiteiten.
De opening van het Rijks-museum te Amsterdam
kan in 1883 verwacht worde».
De minister herhaalt de mededeoling in het ant
woord op Hoofdstuk I gegeven, dat eene herzie
ning der wet op het Middelbaar Onderwijs
wordt voorbereid, onder vermelding voorts dat de
meeningen der meest bevoegde deskundigen over
de herziening ver uiteenloopen. Hij vleit zich dat
een ontwerp tot herziening nog in den loop van
dit zittingjaar do Kamer zal kunnen bereiken.
Ook bjj den minister bestaat bedenking tegen
eene afzonderlijke wetteljjke regeling van het zee
vaartkundig onderwijs, onder bereidverklaring dit
onderwijs te bevorderen, mits, door goede inrich
ting, op hulp aanspraak kunnende maken.
