K\ 6527.
Maandag 30 Mei.
A". 188!.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
Dit Nommer bestaat uit TWEE BLADEN.
Eerste Blad.
Een open vraagstuk.
LEIDSOH
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Lelden per S maanden.1.10.
1.40.
Franco per post.
Afzonderlijke Kommer*.0.05.
PRIJS DER ADVERTENTIE!! I
Van 1—0 regel*.1.08.
Ieder* regel meer0.I7J*
Grootera latten naar plaatsruimte.
8TADS.BERICHTEN,
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van LEIDEN doeo
te weten, ter voldoening aan art. 228 der wet van 29 Jnni 1851
(Staatsblad n°. 85), dat alle pretention over het jaar 1880, ten
laate der gemeente, vóór of op den laatateD Juni dezes jaars
moeten worden ingeleverd en dat de vorderingen, welke niet
binnen den genoemden tijd zijn ingediend, voor verjaard en ver
nietigd zullen worden gebondei.
Burgemeester en Wethouders voornoemd.
Leiden, DE KANTER, Burgemeester.
27 Mei 1881. E. KIST, Secretaris.
II.
De werken, overeenkomstig het rapport van den
secretaris Jan Van Hont tot stand gebracht, hadden
ten doel de wol-industrie binnen een bepaalde grens
te beperken, (daartoe werd de Donkere-gracht, van
toen af Volmolen-gracht,, verbreed)door middel van
verlaten, schotdeurtjes of waterkeeringen de gemeen
schap met andere grachten af te breken, - en aan
het einde van de pas genoemde gracht, met een
paardenmolen, aan den Singel staande, het vnile
water uit het afgesloten gedeelte weg te malen.
Deze molen heeft dienst gedaan tot 1611een stal
houder had zich verbonden des zomers driemalen,
en in het voor- en najaar tweemalen per week,
het ingesloten water weg te malen - (door een ge-
metselden duiker, onder door de Vestgracht en den
Singelweg werd het naar buiten gevoerd en op de
Slaagsloot geloosd) - en door verseh water te ver
vangen.
Het nieuwe stelsel voldeed aanvankelijk zoo goed,
dat het gaandeweg werd uitgebreid door het aan
brengen van meerdere schotdeuren en don bouw
van nog één paardenmolen op den hoek van de
Voldersgracht en het Rapenburg, tegenover de Groen-
hazengracht. Eerstgenoemde gracht is, zooals bekend
is, in den aanvang der zeventiende eeuw overwulfd
en draagt sedert den naam van Langebrug.
Tevens werd ook voor de andere wateren binnen
de gemeente gezorgd. De belangen der scheepvaart
verboden daar afdammingdoor het aanbrengen van
keer- of waterschotten dwong men het buitenwater
bij harden wind zijn weg te kiezen door de stad,
in plaats van om haar heen. Die schotten kwamen
aan de Rijnsburgerpoort, aan de Wittepoort en aan
de Hoogewoerdspoort in den Singel.
Nu volgt de periode der vierde vergrooting (1611),
die nieuwe behoeften in het leven riep. De quaestie
der waterverversching gaf aanleiding tot langdurige
verwikkelingen met Rijnland. Ten einde geregelder
op de Slaagsloot te kunnen uitmalen, moesten de
toegangen, uit enge slooten bestaande, worden ver
wijd, door het graven van een gracht van den Singel
tot aan de Slaagsloot. In 1609 werd daar een wind
molen geplaatst ter vervanging van de nu doelloos
geworden paardenmolens.
Door de vergrooting der stad was de wol-indnstrie
in een minder gunstige positie gekomen; om hierin
te voorzien deed de regeering in 1615 bij publieke
aanbesteding „dertien hand volder jjen en drie paarden-
volmolens bouwen, voorzien van de aoodige woon-
huisjes, langs het gedeelte van de nieuwe Volmolen-
gracht, tu8schen de Langegracht en de Binnenvest
gracht, waardoor het vuile water direct buiten de
stad geloosd werd. Aanvankelijk werden allen van
jaar tot jaar verhuurd, tot in den jare 1631, toen
zeven handvolderjjen publiek zijn verkocht voor
1000 a 1200 gulden elk; de overige zes, benevens
de drie paardenvolmolens," bleven eigendom van
de gemeente.
In 1637 waren alle grachten van gemetselde
wallen voorzien. Voorts werd het overwulven der
vuilste grachten (Pieterskerkgracht en Papegracht)
geregeld voortgezet.
De droogmaking van de Zoetermeersche meer en
de afsluiting van de Groote Heer verminderden de
doorstrooming in de stad zeer, en nieuwe klaohten
rezen. Haar eenige jaren verliepen, veel last werd
geleden, vele plannen werden ontworpen, vele me-
moriën werden -ingediend en ter zijde gelegd, eer
de handen wederom aan den ploeg zijn geslagen.
In 1644 werden belangrijke werken ten uitvoer
gebracht: twee groote watermolens, een aan den
Ouden Vliet onder Boschhuizen, buiten de Witte
poort, één aan.de Roomburgerwateringhet graven
van kanalen, slooten en molentochten, om het vuile
water af, het versche toe te voeren; vier schotten
in de singelgracht, tot wijziging van den waterloop,
enz. Tot zuivering van de overwulfde grachten
in de wijk der wolnijverheid werd een kleine
watermolen geplaatst; terwijl eenige deurtjes, aan
sommige grachten, allen ongelegen toevoer van vuil
water van buiten beletten.
Leiden verkeerde destijds in een staat van bloei
groote werken werden ondernomen (o. a. het graven
van de trekvaart naar Haarlem), de bevolking nam
steeds toe, zoodat in 1659 de laatste vergrooting
der stad plaats had. Het stak Levendaal van de
Kraaierstraat tot den Vestwal werd door middel
van een duiker met den Singel in gemeenschap ge
bracht, en in dezen een schutsel geplaatst ten einde
het Rijnwater te dwingen tot de verversching van
het Levendaal mede te werken.
De aangelegde werken voldeden wel - doch de
stank was er niet voorgoed mede overwonnen.
„In 1669 had weder een groote sterfte onder de
ingezetenen plaats gehad, vooral onder de meer
gegoede en aanzienlijke lieden. Vermoedelijk is daar
aan toe te schrijven de haast, waarmede de nog
openliggende nauwe grachten, in een zoo korten
tijd, werden dichtgesloten en aangevuld. Men kon
echter niet al de grachten dichtmaken, en de stank,
uit dezelve oprijzende, was te hinderlijk, om niet
alweer andere middelen tot verbetering te beproeven.
De bestaande molens c. a. schenen zulks niet te
kunnen overwinnen. Weshalve andermaal een com
missie zich onledig hield, met nieuwe plannen te
maken, doch inmiddels, en om voorshands iets te
beproeven, wilde men het onregelmatig baggeren
in de stadsgrachten beperken." Zeker is het, dat
het niet raadzaam is gedurende de zomermaanden meer
dan noodig roering te veroorzaken. Wordt vervolgd.)
LEIDEN, 28 Mei.
Heden is aan de universiteit alhier de heer J.
Wessel Van Groningen, geb. te Deventer, bevorderd
tot doctor in de rechtswetenschap, met academisch
proefschrift, get.: „Over de wettelijke verplichting
van den koopman tot boekhouden."
In de eerste helft van Jnni zullen in de om
streken van Leiden, door officieren van de verschil
lende wapens uit de garnizoenen Leiden, Haarlem,
Delft en Gouda, kadermanoeuvres op groote schaal
worden uitgevoerd. Met de leiding dezer oefenin
gen is belast de luit.-kolonel Hardenberg van het
4de reg. infanterie.
Het zal velen ongetwijfeld genoegen doen uit
een in deze courant voorkomende advertentie te ver
nemen dat bij den ondernemer van „Zomerzorg"
het plan bestaat om bij genoegzame deelneming door
het muziekcorps der dd. schutterij aldaar vier con
certen te doen geven, waarvoor de inteekening
inderdaad zoo billijk mogelyk is gesteld: ternau
wernood 15 cents per persoon voor elk concert.
Buiten inteekening is de prijs natunrljjk hooger.
Wij vertrouwen dan ook dat de lijsten, die dezer
dagen zullen worden aangeboden, spoedig met een
groot aantal handteekeningen zullen prijken.
De faculteit der letteren en wijsbegeerte aan
de rijks-universiteit te Leiden maakt bekend dat
het admissie-examen zal worden afgenomen op Haan
dag den 20sten Jnni a. s. Belanghebbenden worden
verzocht zich vóór den lOden Juni a. s. met nauw
keurige opgave van voor- en toenamen (voluit ge
schreven), aan te melden bij den pedel P. J. Oostveen.
De examens van hen, die wenschen aan te
toonen dat zij tot de beoefening der natnnrknndige
wetenschappen genoegzaam voorbereid zijn, zullen
worden afgenomen te Leiden, van Maandag 30 Mei
tot Zaterdag 18 Juni, dagelijks van 9 tot 12 en
van 1 tot 4 uren; de beide eerste dagen in de
Stadszaal, de overige dagen in het gebouw der
hoogere burgerschool.
Ter vervulling der nog steeds bestaande vaca
ture van predikant bij de Ned.-Herv. gemeente al
hier, ontstaan door het vertrek van ds. Baart De
la Faille haar Amstelveen, is gisteravond door het
kiescollege, dat thans weder compleet is, het vol
gende zestal vastgesteldds. J. Hulsebos te Lemmer,
dr. P. G. Datema te Weesp, ds. I. Th. F. U. Lauts te
Sprang, dr. E. C. Gravemeyer te Oostheim, ds.
J. H. Guldenarm te Vuursche en ds. C. Diehl J.Czn.
te Oud-Yossemeer.
Tot diaken werd gekozen de heer H. Sasse.
Het werkje van prof. Yeth alhier: „Onze
Transvaalsche Broeders", waarvan de opbrengst
voor de Transvaal bestemd was, heeft eene netto
winst van 130 opgeleverd, die in de kas van het
hoofdcomité is gestort.
Den 17den Juni a. s. wordt te Arnhem de
jaarlijksche algemeene vergadering gehouden van
de Maatschappij tot bevordering van welstand, voor
namelijk onder de landlieden, waarvan voorzitter is
prof. Prins te Leiden.
Op „Rhynzigt" werden deze week 698 zwem
baden genomen, terwijl ook de dames begonnen
zijn zich in het zwemmen te oefenen. De temperatuur
van het Rjjnwater steeg van 15° tot 21°'Celsius.
Gedurende de tweede helft der maand April
zjjn aan het postkantoor alhier bezorgd de volgende
brieven, welke wegens onbekendheid der geadres
seerden niet besteld konden worden':
E. Steenhuizen, v. d. Meer, AmsterdamKennen,
Boxtel; C. Croes, Breda; Jacomjjntje Reedijk,
Brielle; Reimers, 's-Gravenhago; P. Ylasman, Noord-
wijk; Op den Dries, Ommerschans; Cornelia v. d.
Mei, Osdorp; Carlier (2 st.), H. Labordas, P. De
Yries, Rotterdam; mej. M. Meerstadt, Utrecht; H.
O. Graaf v. Limburg Stirum, Zwolle. - Briefkaarten
mej. M. Boven, wed. Fonteyn, H. Anila, mej. P. v.
d. Hulst, Amsterdam; mej. J. Mulder, Heemstede;
M. Lagerwerff, Leiden; H. Willems, Maastricht.
Per Hollandsche en Fransche mails ontvingen
we gisteravond laat de Indische bladen van 16 tot
en met 27 April.
Gedurende deze week zjjn dagelijks in het
Werkhuis alhier opgenomen van 48—63 volwassen
personen en van 57 kinderen.
De kerkeraad der Ned.-Herv. gemeente te
Aarlanderveen is tot de ontdekking gekomen dat
er abuizen voorkwamen op de lijst der stemgerech
tigde manslidmaten. Hij heeft de vorige verkiezing
onwettig verklaard, waarbij, ten gevolge eener
trouwe opkomst, bij meerderheid van stemmen be
sloten werd, dat er een kiescollege voor de tien
volgende jaren zou zijn. Bij de nieuwe verkiezing
was thans door eene minder talrijke opkomst de
zege aan de zijde van den kerkeraad, zoodat de
zaak er bij het oude blijft.
Naar het schjjnt, verkeeren de candidaten
voor de akte van hoofdonderwijzer en hoofdonder
wijzeres in de meening dat zij - circa 300 in getal -
om tot het examen, dat met 20 Juni a. s. zal aan
vangen, te worden toegelaten, genoeg hebben gedaan
door zich aan te melden bij het ministerie van
binnenlandsche zaken. Men verzoekt ons mede te
deelen dat dit niet -het geval is. Zij moeten, volgens
gedane oproeping, aan de heeren voorzitters der