IV'
6513.
Donderdag 12
A". 1881.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- eu Feestdagen, uitgegeven.
Dit Nommer bestaat uit TWEE BLADEN.
Eerste Blad.
Een laatste woord in zake de Gasquaestie.
LEIDSCH
DAUW,'!).
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 8 maandenf 1.10.
Franco per post.1.40.
Afzonderlijke Hommers.0.05.
PRIJS DER ADVERTENTIE*:
Van 1—6 regels.1.05.
Iedere regel meer0.17J.
Grooter» letters naar plaatsruimte.
Het oogenblik der beslissing in zake de gasquaestie
nadert en er heerscht natuurlijk een niet te
miskennen spanning bij allen, die er belang in stel
len, en dat zijn zeer velen, wel in de eerste plaats
de verbruikers, njjveren en winkeliers, maar ook
allen, voor wie de hoedanigheid der straatverlichting
geen onverschillige zaak is.
En voor die opgewondenheid, bij den een zich
uitend in morrend stilzwijgen, bij den ander in luid
uitgesproken woorden van ergernis, is maar al te
veel reden te vinden. Wie herinnert zich niet de
dagen, of liever de avonden en nachten, dat naast
de gaspit de petroleumvlam moest worden te baat
genomen, den tijd, toen de verzuchting „meer licht!"
het wachtwoord scheen te zijn geworden?
Toch bleven de belanghebbende ingezetenen een
kalme houding in acht nemen, want zij vertrouwden
op de toezegging van een onderzoek naar de hoe
danigheid van het hun geleverde gas, een kalmte,
die zich zelfs niet verloochende, toen het wel wat op
een parodie gelijkende voorstel werd aanhangig ge
maakt om den prjjs van dat gas te verlagen!
Doch dat die kalmte geen onverschilligheid was,
bleek bij die gelegenheid maar al te duidelijk, want
op dat zonderlinge voorstel werd schier van alle
zijden met klem en waardigheid geantwoord: eerst
goed licht en dan, als het kan, goedkoop.
Er werd dan ook in die dagen in den boezem
van den Gemeenteraad zelf door een waardig ver
tegenwoordiger de aandacht op gevestigd, dat het
hoog tijd werd dat vertrouwen der ingezetenen niet
langer te leur te stellen, maar daaraan te beant
woorden door eindelijk over te gaan tot het zoolang
in het vooruitzicht gestelde onderzoek.
Dat onderzoek volgde en daarbij werd terecht
als grondslag aangenomen een lichtsterkte van min
stens 16 kaarsen op een afstand van 1100 meter
van de fabriek. Hen kent het verdere beloop der
zaak. De resultaten, van het onderzoek met hun
onverklaarbare slingeringen en onregelmatigheden
beantwoordden lang niet in alle opzichten aan de
daarvan gekoesterde verwachtingen, maar toch één
zaak bleek daaruit ten duidelijkste, dat de hoeda
nigheid van het gas veel, zeer veel te wenschen
overliet, dat de wijze van bereiding van het gas,
nl. door toevoeging van harst, die aan geen enkele
degelijke fabriek werd gevolgd, zeer de afkeuring
verdiende, enz. De harst werd dan ook vervangen
door Caunelkolen en het gas ging ontegenzeglijk
in hoedanigheid vooruit.
Maar nu bleek tevens dat met die betere qua-
liteit heel wat hooger exploitatiekosten gepaard
gingen, zoodat er van verhooging, veeleer dan van
verlaging van don prijs sprake zou moeten zjjn.
Die uitkomst pleitte zeker niet voor een voorbeeldig
economisch of onberispelijk technische werking der
fabriek, in vergelijking met die van andere gemeen
ten, en toch de onverbiddelijk sprekende waarne-
mingscjjfers, door den deskundige op 1100 meter
afstand van de fabriek verkregen cijfers, die thans
meer en meer constant worden, toonen het onwe-
derlegbaar aan, dat men daar (onder anderen in
de maand Maart) nog maar even de 16 kaarsen heeft
bereikt, al teekent de fabriek er ook bjjna 18 aan.
Wij zijn dus thans op den goeden weg met de
contróle buiten de fabriek, en zie, daar komt de
interpellatie van den heer De Goeje, eindigende
met het uitspreken van „de hoop dat B. en Wa.
Inmiddels is bovendien bet rapport van prof. Rijke over de
maand April bekend geworden, waarin de grootste waarde 17.10,
de gemiddelde 15,53 en de kleinste 13.86 kaarsen ia.
daarin aanleiding zullen vinden de commissarissen
uit te noodigen het gehouden onderzoek nog niet
voor geëindigd te beschouwen. Voordat er zeer
nauwkeurig geconstateerd is, wat aan het gas ont
breekt en hoe dit te verbeteren is, is het bedenke
lijk, de jaarlijksche uitgaven voor de gasbereiding
zoo aanzienlijk te verhoogen."
Het bedenkelijke van die vorhooging, zoo scherp
afstekende bij de vroeger in het vooruitzicht, ge
stelde verlaging, trekt wel niemand in twijfel, en
daarom ligt thans naar onze meening een ander
onderzoek aan de beurt, of nl. dezelfde quali-
teit van gas, die thans wordt geleverd^
en wel minstens 16kaarsenopll00meter
afstand, niet met minder kosten is te ver
krijgen.
Zulk een onderzoek zou naar onze meening heel
wat belangrijker vruchten kunnen afwerpen dan een
langdurige discussie over het beleefd antwoord van
heeren commissarissen der gasfabriek naar aanlei
ding van bovengenoemde interpellatie van den heer
De Goeje, een antwoord, waarin, men weet het,
niets meer of minder wordt voorgesteld dan dat
„commissarissen gemachtigd worden den Letheby-
photometer aan de fabriek te plaatsen en voortaan
de gasbereiding zoodanig in te richten dat dit in
strument steeds een lichtsterkte aangeve van 16
of 17 Engelsche standaardkaarsen."
Tegen zulk een ongerijmd voorstel - het is ons
van verschillende zijden gebleken - komen belang
hebbenden eenparig op, met nadruk verklarende
dat ook hun geduld eindelijk uitgeput zon raken,
indien men hun den eenigen waarborg, een gere
gelde controle op 1100 meter afstand van de fabriek,
waarop zij waarlijk lang genoeg hebben moeten
wachten, dreigde te ontnemen.
Contróle aan de fabriek zelve niemand, die er
aan hecht vooral niet ten opzichte van een fabriek,
waarvan men hoe langer hoe meer begint te ver
moeden dat zij slechts duur of slecht kan fabriceeren.
Reeds vroeger hebben wjj de aandacht gevestigd op
de merkwaardige verklaring van commissarissen, dat
door plaatsing van den Letheby-photomeier aan de
fabriek, met aanwijzing van 16 a 17 kaarsen, naar
hun meening zal blijken, „dat de uitgaven der
exploitatie' niet zoo aanzienlijk behoeven verhoogd
te worden als nu het geval is." En waarom? Wie
een grein logica bezit, begrijpt het terstondomdat
men voor het lager gasgehalte minder grondstof,
b. v. minder Cannel-kolen zal behoeven te bezigen.
Of zouden bijgeval, enkel door verplaatsing van den
Letheby-photometer, de kosten van exploitatie eens
klaps verlaagd worden bij behoud van dezelfde
lichtsterkte? Heeren commissarissen houden het ons
ten goede, maar zij schijnen geen hoogen dunk te
koesteren van de redeneerkracht van Leidens goe
gemeente, dat zjj reeds nu zoo onbewimpeld het
vonnis neerschrijven, dat haar wacht bij eventueele
aanneming van het voorstel van commissarissen, nl.
slechter licht, zoo ongeveer van 14.50 a 15.50 in
de stad, en geringer exploitatie-kosten.
Neen, wij stellen te veel vertrouwen in onze ge
meentelijke vertegenwoordiging dan dat wij ook
maar een oogenblik zouden kunnen gelooven dat
zjj, door aanneming van het voorstel van commis
sarissen, het geduld der gasverbruikers op een proef
zou stellen, zwaarder dan het ooit had te doorstaan,
en waarbjj dat geduld wel eens zou kunnen bezwijken.
Daarom eindigen wij met hier nogmaals de con
clusie neder te schrijven, waartoe wij in een vorig
artikel kwamen:
Maar wat men ook doe, men trede nimmer in
het voorstel van heeren commissarissen om de
waarnemingen eenvoudig tot de fabriek te beperken.
Zulk een contróle is geen contróle, waarbjj de ver
bruikers ook maar het geringste belang hebben.
Zjj vragen uitsluitendwelk gas levert men ons in
de gemeente, op een tameljjken afstand van de
fabriek. En als men dan ziet, dat elders, b. v. in
de naburige residentie, op nog heel wat grooter
afstand dan 1100 meter van de gasfabriek, ge
middeld een lichtsterkte van boven de 16 kaarsen
wordt verkregen, dan bestaat er zeker geen enkele
reden, waarom men hier ter stede niet dezelfde
bevredigende uitkomst zon kannen verkrijgen, maar
men zich zou moeten bepalen tot voor de verbruikers
niet het minste belang opleverende waarnemingen
aan de gasfabriek.
LEIDEN, 11 Nel.
Heden is aan de universiteit alhier de heer P. M.
J. E. Bloemarts, gob. te Gennep, bevorderd tot
doctor in de rechtswetenschap met academisch proef
schrift, get.: „Bedrieglijke bankbreuk. Opmerkingen
naar aanleiding van art. 341 van het nieuwe Wet
boek van Strafrecht."
De zaak van het gedenkteeken van Leidens
Ontzet begint hare voltooiing te naderen. De voor
uitzichten, dat onze stadgenooten weldra den zoo
lang gekoesterden wensch vervuld znllen mogen
zien, worden gunstiger. Het onlangs in de Twoedo
Kamer uitgebrachte verslag, waarbjj de teruggave
van het Ruïne-plein aan onze gemeente wordt
voorgesteld, geeft goede hoop dat eerlang eene
waardige plaats voor het gedenkteeken zal kunnen
worden aangewezen. Daarmede zal de grooto zwa
righeid zijn opgeheven, die zoolang de pogingen
der commissie belemmerde. Intusschen blijft de
belangstelling in het vaderlandsche plan hij velen
levendig. Dezer dagen mocht de commissie weder
een aangenaam bljjk van sympathie ontvangen. Uit
naam van de oud-stndenten der Leidsche hoogeschool
werd haar door de algemeene reunie-commïssie eene
bjjdrage van f 400 ter hand gesteld, als een bewijs
van ingenomenheid mot de oprichting van een mo
nument, dat met de stichting der Leidsche academie
zoo nauw in verband staat. Door deze bjjdrage,
gevoegd bjj enkele andere nog ingekomen giften
en de inmiddels ontvangen renten zjjn de beschik
bare gelden, onder de commissie berustende, nn
tot f 23,659 gestegen. Aan het geheele benoodigde
bedrag ontbreekt dus nog maar ƒ1341, van welke
som een goed gedeelte uit de oploopende renten
gevonden kan worden. Intusschen wordt de bewer
king van het standbeeld van Van der Werf, dat
het gedenkteeken versieren zal, in de fabriek der
heeren Enthoven C°. met jjver voortgezet. Bin
nenkort hopen wjj daaromtrent nadere berichten te
kannen mededeelen.
Bjj de gehouden stemming voor 34 gemach
tigden in het kioscollege der Ned.-Hervormde ge
meente alhier kwamen 932 kiesgerechtigden op.
De candidaten van „Geloof en Belijdenis" zjjn ge
kozen met 881 stemmen; op die van „Vrijheid en
Orde" waren er 51 uitgebracht.
Toen eenige jaren geleden dr. J. H. Stuff ken
na volbrachten dienst het hoogleeraarsambt in do
faculteit der wis- en natuurkunde aan de universi
teit alhier nederlegde, deze gemeente verliet en zich
in het belang zjjner gezondheid metterwoon te Arn
hem ging vestigen, werd hem door allen die hem
kenden eene nog lange, welverdiende rust na zijn
arbeid toegewenscht. Die rust heeft thans een eindo
genomen. In den ouderdom van bjjna 80 jaren is dn
geachte emeritus-hoogleeraar gisteren oveuleden*
De mail van Ned.-Indië, per Nederlanüsch
stoomschip „Prins Hendrik", kan Vrijdag alhier
verwacht worden.
De heeren Lohman, De Bruyn Kops en v. Dedem
(Hoorn) verdedigden heden in de Tweado Kamer
de drankwet, behoudens eenjjq bezwaren. Door do
