LEIDSCÏÏ
DAGBLAD.
N°. 5080.
Vrijdag
1876.
7 Juli.
De „Gemeentestem" orer de ge
meentelijke gasfabrieken.
PRIJS DEZER COURANT:
foor Leiden per 3 maandeo.1.10.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Nommers0.02.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
Tan 1—6 regels1.05.
Iedere regel meera 0.174-
Grootere letters naar plaatsraimU
Zooals wij in een vorig nommer meedeelden,
was de redactie der „Gemeentestem" voornemens
in een volgend nommer van haar weekblad de
igronden aan te voeren, waarop zij meende de
zienswijze te moeten bestrijden, door den Minis
ter van Binnenlandsche Zaken uitgedrukt in de
■circulaire, uitgevaardigd betrekkelijk den prijs van
het uit gemeentelijke gasfabrieken te leveren gas,
waarin de Minister tot de conclusie komt, dat die
prijs niet als plaalselijke belasting kan worden
geheven.
Het hoofdpunt der quaestie is altijd weder ge
legen in de vraag, of de levering van gas uit
gemeentelijke fabrieken behoort gerangschikt te
worden onder de rechten, loonen en gelden, in
art. 238 der gemeentewet genoemd, en die als
belasting worden geïnd, dan wel of bij de heffing
dier rechten de gasfabriek als een industrieele
onderneming moet worden beschouwd en daarmee
dus winst mag behaald worden. De Minister nu
is, zooals men weel, de laatste, de redactie der
„Gemeentestem", en naar onze meening terecht,
de eersle zienswijze toegedaan.
Belasting, zoo luidt de interpretatie van art. 238
der gemeentewei, omvat al wat van de inwoners
der gemeente wordt geheven, wanneer dezen ge
bruik of genot hebben van iets, waarvan hun het
gebruik of genot om niet zou toekomen, wan
neer de plaatselijke verordeningen aan dat gebruik
of genot niet het belalen eener som gelds ver
bonden. Nu zal het, zoo beweerl de Minister,
wel niemand in de gedachten komen, dat het in
de roeping van een gemeentebestuur zou vallen
de ingezetenen gratis van water en van licht
in hun woningen te voorzien.
Goed en wel, herneemt de redactie der „Ge
meentestem", maar kan dat dan worden beweerd
ten opzichte van de gelegenheid, door de gemeen
tebesturen aan de ingezetenen verstrekt om hun
koopwaren te wegen, te meten of te keuren, waar
van de heffing uitdrukkelijk als belasting wordt
beschouwd
De onderscheiding tusschen gasfabrieken als
openbare of niet-openhare gemeente-inrichtingen,
komt naar onze meening op hetzelfde neer. Een
openbare inrichting, meent de „Gemeentestem"
blijft openbaar, ook waar zij niet uitsluitend voor
den gemeentedienst bestemd is, gelijk dat b. v.
geldt voor de waag. Dienovereenkomstig dit
geeft zij den Minister toe moeten dan ook de
prijzen voor de andere producten, zooals teer,
cokes enz., consequent als belasting worden ge
heven, gelijk inderdaad met sommige fabrieken
steeds plaats had. Maar dan mag, wanneer dat
beginsel streng wordt doorgevoerd, met de gas
fabriek volstrekt geen winst worden behaald en
zal op het einde van elk jaar, met de alsdan ver
kregen uitkomsten tot basis, de prijs van het gas
enz. voor het volgende jaar moeten worden vast
gesteld.
Een niet onbelangrijk voordeel, dat het volgen
van die zienswijze zou opleveren, bestaat vooral
ook in de meerdere gemakkelijkheid, waarmede
men achterstallige gebruikers tot betaling zou
kunuen dwingen. Immers de gemeente-ontvanger
zou dan, als uitersten maatregel, tot inbeslagne
ming kunnen overgaan, zonder dat de gemeente
de toevlucht zou behoeven te nemen tot het voe
ren van een proces.
Vraagt men, welken indruk het geheele betoog
op ons heeft gemaakt, wjj antwoorden, dat, naar
het ons voorkomt, de gemeentewet met haar fijne
onderscheidingen tot verschillende uitleggingen aan
leiding kan geven, al naar mate van ieders bijzon
dere zienswijze. Dit vooral zijn wij op grond
daarvan met de „Gemeenteslem" eens, dat bij den
gewoonlijk zoo korten duur van het ministerieel
leven bij ons te lande, een opvolgend minister de
gemeentewet wel eens anders zou kunnen uiler-
preteeren.
Dat zouden wij van harte toejuichen, omdal,
alle meer of minder spitsvondige welsuitleggingen
daargelaten, voor ons nog een andere wet geldt,
die van het gezond verstand en der billijkheid,
welke ons aldus leert redeneerenEen gemeen
tebestuur is geen handelaar, industrieel of fabri
kant. Hoe nuttig en waardeerbaar die betrekkingen
op zichzelf ook mogen wezen, zy zijn niet in over
eenstemming met de waardigheid van een gemeen
tebestuur, dat een hoogere roeping heeft. Een
gemeente eiploiteere dus alleen die inrichtingen,
welke onmisbaar zijn voor den algemeenen dienst;
zijn deze van dien aard, dat de ingezetenen er
ook voor hun bijzondere behoeften gebruik van
kunnen maken, het gemeentebestuur stelle hen
daartoe welwillend in slaat tegen een retributie,
waardoor alleen de gemaakte kosten worden vergoed.
Laat ons het aan de residentie met haar ge
meentebadhuis overlaten de rol van herbergier of
logementhouder te vervullen en bepale onze ge
meentelijke vertegenwoordiging zich louter tot de
taak van bestuur en beheer, die meer mei haar
waardigheid overeenkomt. Ook ondanks de circu
laire des Ministers van Binnenlandsche Zaken zal
zij daartoe in slaat zijn, want al verheft die
circulaire de gemeentelijke gasfabrieken tot indus
trieele ondernemingen, waarmee winst kan wor
den behaald, zij schrijft niet voor dat er winst
moet gemaakt worden, en ons gemeentebestuur
kan er zich dus toe bepalen, het gas ook aan
particulieren le leveren tegen den kostenden prijs,
gecontroleerd door een deugdelijke boekhouding.
LEIDEN, 6 Juli.
De Nederlandsche juristenvereeniging zal ver
gaderen te Middelburg, van 24 tot 26 Aug.
a. s. Op die dagen zullen worden besproken:
voogdij van regenten, bewijs door tusschenperso-
nen en verzekering der nakoming van civiele
verbintenissen.
Uit goede bron verneemt men dat de onder
handelingen betreffende de suikerquaestieden 17den
dezer te Parijs zullen worden hervat.
Het zoölogisch slation van de Nederlandsche
dierkundige vereeniging, dat gedurende dezen zo
mer in Den Helder wordt gevestigd, wordt morgen
voor de laboranten geopend. De feestelijke inwij
ding zal Zaterdag e. k. plaats hebben bij gele
genheid van de zomervergadering dier vereeniging,
die dit jaar in het station zelf gehouden wordt.
Gisteren heeft de kroonprins van Pruisen
een bezoek gebracht aan het Loo en werd door
Z. M. op zeer hartelijke en vriendschappelijke
wijze ontvangen. Bij het verlaten van den trein,
die voor het buitenpaieis stilhield, werd de troon
opvolger door Z. M. verwelkomd en vervolgens
door het gebouw met zjjne uitgebreide tuinen
rondgeleid. Na het gebruik van een collation be
gaf de prins zich naar de residentie terug. Hij
werd door den Koning tot aan den trein uitge
leide gedaan. Heden is Z. K. H. tot a. s. Zon
dag naar Brussel vertrokken.
Dinsdag aanvaardde de heer F. B. Löhnis
zijne taak ais directeur der Maatschappij van
weldadigheid. De aftredende titularis, de heer
C. J. M. Jongkindt Coninck, had den burgemeester
van Frederiksoord, de godsdienstleeraars, onder
wijzers en ambtenaren van de M. v. W. uitge-
noodigd tot eene bijeenkomst in het logement.
In hunne tegenwoordigheid had de overdracht en
overneming plaats.
Het 13de chr. nat. zendingsfeest, dat gis
teren op hel landgoed Beekesteyn bg Velzen ge
houden werd, liep zegt de „Haarl. Ct." in
de uitnemendste orde af, dank zij de goede maat
regelen, door de hoofdcommissie genomen. In de
cantines was ruimschoots gelegenheid tot verver-
sching. Zy, die luisteren wilden naar den zang
van den heer Sornet, die de door hem vertaalde
liederen van Sankey ten gehoore bracht, hadden
daartoe op het terrein waar de ververschingsten-
ten stonden de gelegenheid. Ons werd echter me
degedeeld, dat zulks volstrekt niet op verzoek der
hoofdcommissie geschiedde. Deze had gezorgd, dat
in de programma's geschikte liederen waren te
vinden, en dat de Haarlemsche schutterij het ge
zang op de spreekplaatsen op gepaste wijze bege
leidde. Zoo de huiswaarts keerende scharen zeer
voldaan waren, dan mochten zij daarvoor der hoofd
commissie voor een goed deel dankbaar zyn, die
alles had ingericht op eene wyze, het uitstekende
terrein waardig, waarover zjj door de welwillend
heid van den eigenaar hadden kunnen beschikken.
Aan de Vereeniging tot weldadigheid van
den allerheiligsten Verlosser, gevestigd le Amster
dam, is door wylen den heer E. P. Meyeraan
een legaat van f 500 besproken.
Bij kon. besluit is aan den heer C. Muys-
ken, ingenieur te Haarlem, eervol ontslag ver
leend als secretaris en architect der Nederlandsche
hoofdcommissie voor de internationale tentoon
stelling le Philadelphia in 1876 en hij benoemd
lot lid dier hoofdcommissie.
Uit het verslag over den staat dezer pro
vincie over 1875 blijkt nog o. a. het volgende:
Het getal paarden heiiep 39008, ezels en muil
ezels 709, runderen 217910, schapen 66981,
geiten en bokken 12731, varkens 26854. Pluim
vee: hoenders 717. Bijenteelt: 1410 korven. Wat
het rundvee betreft, heerschle in bijna de geheele
provincie het mond- en klauwzeer, ook hier en
daar longziekte, meestal in die gemeenten, welke
in de nabijheid van veemarklen zyn gelegen en
waarvan de veehouders leveringscontracten van
melk naar de meer bevolkte sleden hebben aan
gegaan, zoodat voor hen eene voortdurende ver
wisseling van zoogenaamd uitgemelkt vee in versch-
melkend of pasgekalfd vee noodzakelijk is. Wat
de fabrieksnijverheid aangaat, uit eene vergelijkende
opgave blijkt in welke groole male sedert 1861
de aanwending van stoomkracht in de onder
scheiden takken van industrie is toegenomen. Het
getal paardekrachten, in 1875 aangewend in de
industrie, is 76313/« meer geweest dan in 1861.
De toestand der suikerraffinaderijen was weder
weinig bloeiend. De uitvoer uit geheel Nederland
was geringer, en beliep in 1875 slechts 77600
ton legen 100250 in 1872. De oorzaak van dien
toenemenden achteruitgang ligt in de bescherming,
welke de buitenlandsche fabrieken in hare wet
geving vinden. De branderijen en distilleerderijen
hebben met afwisselenden uitslag gewerkt. Ter
wijl de binnenlandsche consumtie niet vermin
derde, was de uitvoer over zee minder dan in het
jaar te voren. Te Delfshaven is het getal brande
rijen met drie vermeerderd. De Delft hadden de
distilleerderyen druk vertier; de branderijen wa
ren gedrukt door den lagen prijs der brandersgist
