LEIDSCH
DAGBLAD.
N°. 4367.
A0. 1874.
Donderdag
7 Mei.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maandenf 1.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Nommers0.02.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven,
PKIJS DER ADVERTENTIES
Van 16 regelsf 1.Ö5.
Iedere regel meern 0.171.
Grootere letters naar plaatsruimte.
LEIDEN, 6 Hel.
In de maand April zyn binnen de gemeente
Leiden geboren 157 kinderen, als: 81 zoons
en 76 dochters, waaronder zijn begrepen 2 twee
linggeboortenoverleden 114 personen, als: 21
mannen, 22 vrouwen, 42 zoons en 29 dochters,
daarenboven als levenloos aangegeven 6 gehuwd
27 paren.
Heden heeft prinses Elisabeth met H. M. de
Koningin en gevolg per rijtuig een uitstapje van
Den Haag naar Leiden gemaakt, alwaar de vor
stelijke personen bij Z. K. H. prins Alexander het
déjeuner gebruikten.
De Indische school hier ter stede gevestigd
leed gisteren een treffend verlies door den dood
van den Hoogleeraar Taco Roorda, den grond
legger der studie van het Javaansch en den
voornaamsten kenner der talen en letterkunde
van den Indischen Archipel in Nederland.
Den lOden Juni 1801 te Brits in Friesland
geboren, had Roorda zijne geheele opleiding tot
aan zijn vertrek naar de Hoogeschool uitsluitend
aan zijn vader, Gerrit Roorda, te danken, die
daar ter plaatse predikant was. Hij studeerde
deels te Groningen, deels te Leiden in de God
geleerdheid en Oostersche letteren, en werd in
1824 te Groningen tot Dr. in de Godgeleerdheid,
op verdediging eener dissertatie over eenige plaatsen
van Jeremia, het volgende jaar te Leiden, na ver
dediging van een Oostersch Specimen over Ahmed
ibn Toeloen, bij gelegenheid van het vijfde halve-
eeuwfeest der Hoogeschool, honoris causa tot
Dr. in de Letteren en Wijsbegeerte bevorderd.
Na twee jaren predikant in Friesland te zyn
geweest, werd hij in 1827, als opvolger van
Willmet, tot Hoogleeraar in de Oostersche talen
aan het Athenaeum te Amsterdam beroepen.
Later werden hem daar ook de lessen in de
bespiegelende wijsbegeerte opgedragen, en of
schoon hij zoowel op het gebied der Semie-
tische letteren als op dat der wysbegeerte
uitblonk en vele belangrijke geschriften in het
licht gaf, vond hij nog tijd om zich aan de be
oefening der tot dusver zoozeer verwaarloosde
Javaansche taal- en letterkunde te wyden. Toen
in 1842 de Koninklijke Academie ter opleiding
van burgerlijke ingenieurs te Delft gesticht en
kort daarna eene instelling tot opleiding van
ambtenaren voor den burgerlijken dienst in Ned.-
Indié daarmede verbonden werd, belastte Roorda zich
aldaar met het onderwijs in de Javaansche taal, waar
voor zelfs de eerste hulpmiddelen nog ontbraken.
Met voorbeeldeloozen ijver en volharding zette hij
zich aan het werk. Spraakkunsten, woordenboeken,
tekstuitgaven volgden elkander in groote snelheid
op en bereikten steeds hoogere voortreffelijkheid;
en door zijn toedoen werd de smet uitgewischt
die twee eeuwen lang op Nederland gekleefd had,
dat het de taal en de letterkunde van het eiland
dat het middelpunt vormt zijner koloniale macht,
schier geheel had verwaarloosd. Thans zijn er
weinige Oostersche talen, waarvan wij eene spraak
kunst bezitten zoo voortreffelijk als Roorda's
„Javaansche Grammatica", of een woordenböek
dat zou kunnen wedijveren met zijn Javaansch-
Nederlandsch Handwoordenboek, indien niet de
dood hem in de voltooiing van dezen laatsten
arbeid, waarvoor nog de laatste of zesde aflevering
ontbreekt, had verhinderd.
Roorda's naam, vereeuwigd door een groot aan
tal belangrijke schriften op het gebied van alge-
meene, Semietische en Javaansche taalkunde en
dat van zielkunde en logica, zal steeds in ge
zegende nagedachtenis blijven bij zijne talrijke
vrienden en leerlingen, die niet alleen in hem
met het gansche Vaderland een der uitstekendste
geleerden vereeren die Nederland in de negen
tiende eeuw heeft voortgebracht, maar ook de
voortreffelijke gaven van geest en hart waar-
deeren, die zich bij hem onder eénigsziris stugge
vormen verborgen, en daarom niet zoo aflgemeen
werden erkend.
Sedert 1864, toen de Rijksinstelling voor onder
wijs in taal,- land- en volkenkunde te Leiden, of
de zoogenaamde Indische school, in de plaats
der 2de afdeeling van de voormalige Delftsche
Academie kwam, woonde Roorda in ons midden,
hoog geëerd in den kring der höogleeraren, waar
van bij een der grootste sieraden uitmaakte. Een
ongelukkige val had gedurende bijna een half
jaar eene slepende ongesteldheid ten gevolge, die,
in de laatste dagen plotseling verergerd, hem
den 5den Mei onverwachts uit ons midden weg
rukte, in den ouderdom van bijna 73 jaren.
Curatoren van het Slolpiaansch Legaat aan
de Universiteit te Leiden hebben in hunne ver
gadering van 1 Mei 1874 besloten de navolgende
prijsvraag uit te schrijven: Men verlangt: „Eene
verhandeling over Blaise Pascal als zedenleeraar."
De prijs voor het goedgekeurde antwoord is de
gouden medaille ter innerlijke waarde van 250
en f 100 in geld; of wél, naar verkiezing, de
geheele som in geld. De verhandelingen moeten,
in de Lalijnsche of Nederlandsche taal geschre
ven, met eene spreuk geteekend en met bijvoe
ging van een biljet, dat dezelfde spreuk tot op
schrift heeft en waarin des schrijvers naam en
adres is opgegeven, vrachtvrij gezonden worden,
vóór 1 December 1875, aan den hoogleeraar A.
Kuenen, voorzittend curator van het Legaat.
Naar wij vernemen zal a. s. Zaterdag het
Kroningsfeest in de Synagoge alhier kerkelijk-
feestelijk worden herdacht.
- Naar men verneemt zal ter gelegenheid
van het aanstaande Kroningsfeest door het ge
meentebestuur van Zoeterwoude aan alle on- en
minvermogenden dier gemeente een ruime uit-
deeling worden gedaan.
Gisteren werden in Den Haag geëxamineerd
voor de akte in teekenen, 5 vrouwelyke candidaten
1 trok zich terug gedurende het examen, 3 werden
afgewezen, 1 toegelaten: mej. S. Robertson uit
"Wassenaar; voor de vrouwelyke handwerken 17
candidatenallen toegelaten: mej. D. J. Appeldoorn,
uit Rotterdam; J. M. Alers, uit Hillegersberg,
alleen voor smaak; A. v. d. Brand, uit Geervliet
en J. M. B. Firtelhausen, uit Rotterdam, alleen
voor nutF. L. De Heer, uit RotterdamC.
Kleeuwens en E. G. Kleeuwens, uit Brielle; E.
H. Knip, uit Rotterdam, alleen voor nut; J. C.
Maarseveen, uit Kralingen; M. A. Pennings, uit
Rotterdam, alleen voor smaak; A. S. Nieuwland,
uit Den Haag; S. Rodenburg en W. A. De
Vroom, uit Rotterdam; M. E. Zeylmans v. Em-
mickhoven, uit Brielle; B. E. P. Groosjohan, en
A. S. De Lint, uit Den Haag; M. D. Winter,
uit Rotterdam.
De uitslag van het voorjaarsexamen voor
't lager onderwijs in deze provincie is als volgt:
hoofdonderwijzers, toegelaten 31, afgewezen
38; hoofdonderwijzeressen, toeg. 7 hulp-
onderwij zers, toeg. 41, afg. 22; hulponder
wijzeressen, toeg. 35, afg. 12; Fransch:
onderwijzers, 12 toeg., 23 afg.; onderwijzeressen,
14 toeg., 16 afg.; Engelsch: onderwijzers, 15
toeg., 11 afg.; onderwijzeressen, 19 toeg., 9 afg.;
Hoogduitseh: onderwijzers, 3 toeg., 4 afg.;
onderwijzeressen, 5 toeg., 4 afg.; wiskunde:
10 toeg., 14 afg.; te eken en: onderwijzers, 3
toeg., 11 afg.; onderwijzeressen, 1 toeg., 3 afg.;
handwerken: 47 toeg., 15 afg.; gymnas
tiek: onderwijzers, 6 toeg., 3 afg.; onder wy ze
i-essen, 3 toëg.; landbouwkunde: 1 toeg.
In 't geheel dus werden 243 akten verleend en
185' geweigerd.
Het stoöitfsChip Warrior, kapt. J. Hu^hès,
van Nieuwediep riaar Batavia, kwam Maandag
ochtend te Port-Said aan en zou gisteren van
da!ar vertrékken. Het stoomschip Holland is
gièteren van Batavia te Nieuwediep binnenge
komen.
Uit Penang werd door Reuler's (Jffice
onder dagteekening van gisteren het volgende
geseind: Luïdens alhier ontvangen berichten, blijven
nóg 1000 man Nèderlandsche troepen en twee
bórlogschepen met het garnizoen te Atjin achter
wegens de vijandige houding der Atjineezen in
de nabijheid van den Kratón.
Te Tiel overleed Maandag-nacht Mr. W. F. C.
Van Lidth de Jeude, oud-lid der Tweede Kamer.
Z. H. d(e Pads heeft aan alle katholieken
in Nederland dispehsatie verleend in de vasten-
en onthoudingswèt op de aanstaande Kruisdagen,
11, 12 en 13 Mei.
Het feestmaal in Den Haag, dat namens
de gemeente aan HH. MM. de Koning en de
Koningin zal Aangeboden worden, zal plaats heb
ben op Vrijdag 15 dezer.
In Den Haag zijn in het geheele Voorhout,
den Kneuterdijk en den Vy verberg reeds de palen
geplaatst met het ijzerwerk voor de illuminatie
van gemeentewege. Op de Plaats wordt een ruime
muziektempel in gereedheid gebracht, waarboven
een reusachtige koningskroon, uit verguld hout
vervaardigd, blinken zal; ook aan de eerepoor
ten in het Noordeinde en nabij de Wagenbrug
wordt druk gewerkt. Beide zullen in groen
gehuld en des avonds verlicht worden. Voorts
zijn van de Wagenbrug tot het Noordeinde bij
verschillende straten vlaggenmasten geplant, aan
welker top de vergulde buste van Z. M. den
Koning uitkomt. In verschillende deelen der stad
is men van particuliere zijde bezig met het maken
van toebereidselen voor de algemeene illuminatie.
In den Haagschen gemeenteraad is gisteren
besloten de benoeming voor te bereiden van een
directeur der gasfabriek, door de gemeente met
1 Januari 1875 over te nemen.
De Nederlandsche Bank had op 4 Mei
bij een muntmateriaal van f 130,813,825.385
voor eene som van f 116,443,350.51 minder
aan bankbiljetten in omloop dan waartoe zij ge
rechtigd is, terwijl het muntmateriaal op zijne
beurt f 46,577,340.205 meer bedraagt, dan in
verhouding tot de schuldvorderingen tot dekking
noodig zou wezen.
De Minister van Financiën heeft bij ver
schillende resolutiën1°. de gemeente Vlissingen
aangewezen als standplaats van den scheepsmeter
voor de binnenschepen en vaartuigen, aan het
recht van patent onderworpen voor het district
Middelburg; 2°. de ontvangkantoren der directe
belastingen en accijnzen te Oud-Beierland c. a.,
en ie 's-Gravendeel c. a. respect, gerangschikt in
de zesde en in de zevende klasse3°. Ter kennis
van de belanghebbenden gebracht, dat de ver
moedelijke belooning, verbonden aan het vacante
deurwaarders-district Gorcum,kan worden geraamd
op f 800 's jaars, na aftrek der kosten wegens
reizen, drukwerk enz. en 4°. evenzeer dat de
vermoedelijke belooning, verbonden aan de vacante
betrekking van deurwaarder der directe belastingen