LEIDSCH
DAGBLAD.
N°. 4091.
Vrijdag
A°. 1873.
13 Juni.
PRIJS DEZER COÜJRANT:
Voor Leiden per 8 maandenI.
Frauco per postn 1.40.
Afzonderlijke Nommersn 0.02.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Van 1G regels 1.05.
Iedere regel meer0.17*.
Grootere letters naar plaatsruimte.
STADS-BERICHT EN.
Ter Gemeente-Secretarie is, tegen betaling van
60 cents, in druk verkrijgbaar de nieuwe ont-
i werpAlgemeeiie Politieverordening, met bij-
behoorende memorie van toelichting.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van LEIDEN,
Gezien de circulaire van den Staatsraad-Gouverneur van
Zuid-IIolland, van den 2lsten Augustus 1831 (Provinciaal
blad n°. 110);
Doen te weten, dat ter voldoening aan het Koninklijk
besluit van den Isten dier inaand, n°. 72, de Dankdag
of godsdienstige viering der overwinning van Waterloo,
ditmaal op Zondag den 15den dezer maand, zal worden
gehouden.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
v. d. BRANDELLR, Burgemeester,
E. KIST. Secretaris.
Leiden, den 12den Juni 1873.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der GEMEENTE
LEIDEN, ontvangen hebbende een circulaire van den
Comrnisraris des Konings in de provincie Zuid-Holland,
van den 20sten Januari, (Provinciaalblad n°. 9), hoa-
dende uilnoodiging om, door het aansporen der ingezete
nen tot milddadigheid, zoo veel mogelijk het welslagen te
bevorderen der jaarlijksche Collecte, welke ten gevolge
van Zijner Majesteits dispositie, van den 16 November 182",
n°. 81, door de Districtscommissie tot aanmoediging en on
dersteuning van den Gewapenden Dienst in de Nedi rlanden
zal worden gehouden, doen te weten dat, ingevolge het
verlangen van gemelde Commissie, de genoemde Collecte
zal geschieden, door daartoe gemachtigde personen, met
geslotene bussen, op Maandag en Dinsdag, den 16den en
17den Juni aanstaande, aanvangende 's morgens te negen
uren, aan de huizen der ingezetenen, die verzocht wor
den op de uitreiking hunner liefdegiften orde Ie stellen.
Burgemeester en Weihouders, gaarne voldoende aan het
verlangen in gemelde circulaire vervat, noodigen de in
gezetenen dezer gemeente dringend uit, door onbekrom-
pene bijdragen krachtdadig mede te werken tot de on
dersteuning der instelling, welke zij zoo zeer behoefl,
maar gelooven tevens dat de bestemming van de opbrengst
dier Collecte reeds een goede uitkomst verzekert en voor
leder rechtgeaard Nederlander, die in de geschiedenis
van zijn eigen land geene vreemdeling i", alle verdere
I aansporing overbodig maakt.
Het fonds, tot instandhouding waarvan die gelden wor
den ingezameld, strekt toch niet slechts in het belang der
verminkten en infirmen vau den gedenkwaardigen en be-
slissenden slag hij Waterloo (een dwaalbegrip dat bij velen
heerschl), neen, ongelukkigen van lederen strijd, waarin
ons vaderland gewikkeld was en nog is, ondervinden het
steeds, dat te hunnen behoeve een blijvend liefdewerk is
gesticht: strijders van den Belgischen veldtocht, handhavers
onzer macht in Oost- en West-Indische bezittingenvete
ranen van 40jarigen dienst, genieten nu reeds, of hebben
althans het vooruitzicht te genieten, van hetgeen hunne
landgenooten hebben weggelegd en thans nog afzonderen
tot leniging hunner smarten, tot ondersteuning van hunnen
gebrekkigen ouderdom.
De Nederlandsche soldaat wete bet, dat, zoo hij werkelijk
in en door den dienst infirm is geworden, er een fonds
bestaat, rnet het doel om door toelage, boven en behalve
zijn pensioen, zijn ongeluk te verzachten; maar het Neder
landsche volk zij er dan ook, door dankbare belangstel
ling gedrongen, gedachtig aan die ondersteuning met meer
mildheid te verleenen, opdat het fonds aan al die billijke
aanvragen voldoe en de lijst der sollicitanten niet nog een
aanzienlijk getal blijve aanwijzen, tot beschaming van den
tijdgenoot, die aan het werk, eenmaal zoo krachtig aan
gevangen, slechts met slappe handen voortbouwt.
Moge de goede uitslag dezer inzameling, waarvan Bur
gemeester en Wethouders zich reeds vooraf overtuigd
houden, het doen zien, dat deze roepstem niet te vergeefs
ook tot Leidens ingezetenen werd gebracht I
Burgemeester en Wethouders vooornoemd,
v. d. BRANDELLR, Burgemeester.
E. KIST, Secretaris.
Leiden, den 12den Juni 1873.
Coöperatie.
i.
Een oppervlakkig beoordeelaar zou al spoedig
zeggen dat onze taal tamelijk arm is, daar wij
dagelijks zooveel aan andere talen ontleende
woorden in den mond hebben en vooral op het
papier brengen. Niels echter is minder waar dan
dat, en moge er al menig vreemd woord zijn,
waarvan wij zonder wijdloopige omschrijving de
beteekenis in het Hollandsch niet juist kunnen
weergeven, niet minder gebruiken wij er bij her
haling, waarvoor wij een goed woord uit onze
schoone moedertaal in de plaats zouden kunnen
stellen.
Waarom bijvoorbeeld, spreken wij van „coöpe
ratie", waar ons „samenwerking" volkomen het
zelfde uitdrukt? 't Is alleszins verklaarbaar; wij
ontleenden het woord aan bet Engelsch, dat het
weer van bet Latijn heeft. De coöperatieve ver-
eenigingen toch behooren thuis aan de overzijde
van het Kanaal, evenals zoo menige nieuwigheid
op sociaal gebied.
Men onderscheidt voornamelijk twee soorten
van coöperatieve vereenigingen, namelijk en
hier komen we alweer met een paar vreemde
woorden aan distributieve en productieve. Van
de eerste soort heeft men ook hij ons te lande
voorbeelden gezien, hoewel dan ook niet op zeer
uitgebreide schaal. Zij zijn de oudste vorm der
coöperatieve of samenwerkende vereenigingen en
beoogen het inkoopen voor eigen rekening van
de meest benoodigde dagelijksche levensbehoeften.
Eenige personen, wier inkomsten te gering zijn
dan dat zij de voordeelen zouden kunnen genieten
die de meergegoeden uit den inkoop in het groot
trekken, brengen uit eigen middelen een klein
kapitaal bijeen om daarmee een winkelnering,
hoofdzakelijk van consumtiemiddelen te drijven,
echter met dien verstande dat zij zelve alleen èn
aandeelhouders, èn verkoopers èn inkoopers zijn.
Mochten zij niet in staat zijn een voldoend kapi
taal bijeen te brengen, dan kunnen zij het ont
brekende leenen, mits onder verband van ieders
persoonlijke aansprakelijkheid en zonder dat de
geldschieter zich menge in de inwendige aange
legenheden der vereeniging dan voor zoover het
de waarborgen geldt voor de juiste aflossing en
rentebetaling van de door hem voorgeschoten som.
Ir. de tweede plaats moet de vereeniging zich
uitsluitend bepalen tot levering der waren aan
hare eigen leden.
Zooals wij zeiden, er bestaan bij ons te lande
voorbeelden van dergelijke vereenigingen echter
heeft men daarbij veelal niet streng genoeg in
acht genomen het hoofdbeginsel, dat aan iedere
zuiver coöperatieve vereeniging ten grondslag moet
liggen: bevordering van welvaart door eigen ka
pitaal, op onafhankelijke wijze en onder eigen
verantwoordelijkheid. Sommige vereenigingen, die,
ofschoon het niet tot haar hoofdroeping behoorde,
zich belastten met den onderlingen in- en ver
koop van sommige waren, leden daarbij wel eens
een somtijds zelfs niet onaanzienlijke schade, heizij
door een ongelukkigen samenloop van omstandig
heden, heizij ten gevolge van minder doeltreffende
maatregelen. Daardoor ontstond een deficit in de
kas, dat echter grootendeels of geheel werd aan
gevuld door de ondersteuning van eenige belang
stellende kapitalisten. Nu willen wij alle hulde
brengen aan de welwillendheid, ja edelmoedigheid
van deze laalsten, maar dit neemt niet weg dat
zoodoende ten eenemale het hoofddoel werd ge
mist verheffing van den werkman door eigen
kracht.
LEIDEN, 12 «Iiinl.
Blijkens achterstaande advertentie worden
Leidens belangstellende ingezetenen opgeroepen om
Maandag a. s. in de Stadsgehoorzaal bijeen te
komen, daar de concessionarissen van den ontwor
pen spoorweg Leiden Woerden mededeelingen
en inlichtingen wenschen te verschaflen betrekkelijk
den aard der onderneming, de plannen van aanleg
enz. Wij twijfelen niet, of velen zullen zich op de
hoogte willen stellen van deze belangrijke zaak,
die alleen door deelneming van velen tot stand
kan komen.
Hedenmorgen omstreeks halfnegen trachtte
een krankzinnige uit de ziekenzaal van het nieuwe
Ziekenhuis te ontkomen door in de Oude Vest te
springen. Men bracht hem echter spoedig weer op
het droge en naar het Ziekenhuis terug.
Jl. Zondag-avond liep in het Hoofddorp (Haar
lemmermeer) het gerucht, als zou er ten huize
van twee ingezetenen dier gemeente, zijnde J. Burger
en J. Stolwijk, ten gevolge van verkeerde genees
middelen, welke te Leiden waren klaar gemaakt,
vergiftiging hebben plaats gehad. Later hoorde
men, dat bij een dier ingezetenen (Burger) reeds
een meisje van 11 jaar was overleden, terwijl bij
de patiënten ten huize van Stolwijk beterschap
was bespeurd. Ten gevolge van een en ander be
vonden zich Dinsdag jl. de rechter-commissaris,
de officier van justitie enz., vergezeld van 3 genees
kundigen, te Hoofddorp om onderzoek in te
stellen, zoo door getuigenverhoor als door lijk
schouwing.
Omtrent het gerucht, dat de Atchineezen
door Europeesche olficieren, waaronder vele Ne
derlanders, worden aangevoerd, verneemt het Bat.
Hand. van goed ingelichte zijde, dat is: van
iemand, die nog eerst kort geleden te Atchin
heeft vertoefd, dat slechts éen Nederlander
zich te midden der Atchineesche troepen bevindt.
Geboortig uit de stad Leiden, bleef bedoelde per
soon eenige jaren geleden van een koopvaardij
schip, aan boord waarvan hij zeilmaker was, door
toevallige omstandigheden te Penang achter. Later
met een Bengaalsche schoone in den echt gelre
den, stak hij naar Atchin over, waar hij heden
nog verblijf houdt en aan het hoofd van eene
troepenmacht staat. In geen enkel opzicht zou
men echter in hem den Hollander herkennen
van nature eenigszins donker gekleurd is hij ge
heel als inlander gekleed, ja, men zegt zelfs dat
hij volgens Mohamedaansch gebruik de besnijdenis
heeft ondergaan.
Met genoegen verneemt men, schrijft het
U. D.y dat te Leiden thans ernstig gedacht wordt
aan eene nieuwe regeling en hoog noodige verbe
tering der jaarwedden van de beambten der ge
meente-secretarie, die o. a. ten vorigen jare bij
de behandeling der gemeentebegrooting in den raad
ter sprake werd gebracht; de daartoe vereischte
voorstellen van Burg. en Welh. wor.den weldra
tegemoet gezien.
De Eerste Kamer heeft gisteravond hare
werkzaamheden hervat. De ingekomen wetsont
werpen zijn naar de afdeelingen verzonden; Daar
onder komen voor de leening aan de Kanaal
maatschappij, de overeenkomst met de Handel
maatschappij en het wetsontwerp tot voorziening
in de kosten van den oorlog met Atchin.
Bij de gisteren voortgezette acten-examens
voor het middelbaar ondeiwijs, zijn toegelaten de
heeren: A. Nortier, van Rotterdam, voor Ned.
taal- en letterkunde en G. A. J. Frauke, van Sap-
pemeer, voor aardrijkskunde. Afgewezen werd 1
candidaat voor Duitsch en 4 candidaten voor boek
houden; 1 candidaat voor geschiedenis is niet op*
gekomen.
Z. M. de Koning-Groolhertog heeft benoemd
tot officier der orde van de Eikenkroon Jhr. Mr.
P. A. G. de Milly, burgemeester der gemeente
Zuidlaren.
