Maandag
19 Augustus.
N°. 3842.
A°. 1872.
STADS-BERICHTEN.
Ken nuttige Wenk.
fl
Feuilleton van liet „Leidsch
Dagblad".
I
SCHOTSEN DIT ESSHLAND.
LEIDSCH
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 8 maandenƒ8.00.
Franco per post,3.85.
A£xond«rl\jke Nommeri0.05.
DAGBLAD
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTttNTIEN.
Voor Weren regel*"0.15.
Qrootere letten naar de plaataruimte die beslaan.
PAXEMTBLADEW.
De BURGEMEESTER, Hoofd van het Gemeente
pestuur van Leiden, doet te weten, dat de inge
vulde patentbladen, over het dienstjaar 1872 en 1873,
voor de Wijken 5 en 6, bij het College van Zetters,
in eene der vertrekken van het Raadhuis dezer ge
meente, verkrijgbaar zijp, dagelijks, met uitzondering
wan den Zondag, van des namiddags twaalf tot
wee urén.
En wordt deze door plaatsing in de Leidsche Cou
[rant afgekondigd.
De Burgemeester voornoemd,
v. d. BR AN DELER.
1 Lside», 17 Augustus 1872.
ahi i
M 1
Oil i||
De aandacht, welke bier io de laatste dagen
gevestigd was op bet gebrek aan woningen voor
ii^adeu gegoeden stand, is, wij boudeu oua er van
9 overtuigd, daardoor niet afgewend van de be-
SS beefte, die ook onze stad met tal van, andere
ilaatsen vao ous land gemeen heeft, aan betere
toningen voor de arbeidende klassen. Ofschoon
wij reeds vroeger va» onze sympathie hierin
deden blijken, achten wij 't waarlijk een dankbaar
werk om nog eens op dit aanbeeld te slaan en
de ingezetenen, die het plan aan hunne uiedeïo-
gezeteuen hebben blootgelegd om eene vereéui-
ging tót hei bouwen van gezonde arbeiderswo
ningen in bet leven te roepen, aan te sporen
deze zaak krachtdadig voort te zetten, Opdat, bij
j de waarschijnlijkheid die beslaat dat oozè ge-
w rneente verrijkt zal worden met architectonische
sieraden, tegelijkertijd en als een waardig pen-
dant de woningen zullen verrijzen, waaraan dp
behoefte in eene apdere klasse der maatschappij
niet minder klemmend is.
klei het oog op het aanhangig zijn van dit deel
van het maatschappelijk vraagstuk binnen deze
gemeente, achten wij het niet ondienstig eene
hoogst behartigenswaardige beschouwing betref
fende dit onderwerp, ook ter opwekking van de
burgerij om de pogingen die hier worden aaoge-
wend, ieder naar zijn vermogen, te ondersteunen,
te ontleeuen aan het allerbelangrijkst opstel van
den heer N. G. Pierson in de Gids, getiteld Arm
verzorging.
Ziehier hetgeen de kundige schrijver over dit
puDt van actueel belapg aan het oordeel van het
publiek onderwerpt:
//Niemand kan ongunstig denken over de po
gingen, die op vele plaatsen van ons land wor
den aangewend tot verschaffing van betere wo-
ningen aan de arbeidende klassen. „„Reeds in
E „„bet algemeen gesproken is het bedenkelijk,
„„wanneer een arbeidersbevolking hare levens-
„„eischen te laag stelt; maar de gevaren, daaraan
„„verbonden, zijn het grootst als zij dit doel
U „„op het punt der woning; waDt van den toe-
/Stand waariu deze verkeert, hangt het geluk
I „„der huishouding al. Hoe minder een arbeiders-
„„bevolking Ie dien opzichte verlangt, hoe talrij-
9'
I
„„ker de onberaden huwelijken bij haar worden.
„„Ten slotte vraagt men slechts een hol om er
„„na de bruiloft in te kruipen en voorts of-
„„flcieele armverzorging"(l). Verbetering der
woningen, nu, is een krachtig middel om dit
kwaad te stuiten. Zelfs tegen eigenlijke ge
zegde „„bedeeling in woningen,"" wanneer zij
andere bedeeliog vervangt, kan geen bezwaar
bestaan, naar ik meen.
Volgens een opgave van den heer de Sitter op
het eerste congres over het Armwezen, in Juni
1854 te Groningen gehouden had het Algemeen
Diakengezelschap haar reeds voor vele jaren inet
uitstekend gevolg ingevoerd. Driemaal sedert dieo
tijd bad te Groningen de cholera gewoed en tel
kens waren de woningen van het Diakengezel
schap verschoond gebleven; van de vijf- of zes
honderd bewoners wareD slechts een paar aan
getast. Opmerkelyk was de invloed der betere
woning op gedrag en levenswijze geweestkortom,
in alle opzichten waren de verwachtingen over
troffen. Men zou waarschijnlijk wel meer voor
beelden van dien aard kunnen aanyoeren, ten
bewijze dat bedeeling in woningen een voortref
felijke vorm van bedeeling is. Het eenige wat ik
in twijfel wil trekken, is de yyenscheiijkheid om
ook aan hen die geen onderstand nopdig hebben,
in bedekten vorm onderstand te verleenen, door
huo een woning te geven beneden den markt
prijs. In dezejfde congresvergaderiqg, waarvan
straks gesproken is, heeft Prof., Ackersdijck eene op
merkelijke rede gehouden, waarin bij alle vermeer
dering van arbeiderswoningen bestrijdt. Wanneer
een paar jongelieden denkt tp trouwen, zegt hij,
zoekt het een woning; vindt het die niet, dan,
stelt het zijn huwelijk uit. Geef woningen aan
de behoeftigen en gij brengt vermeerdering van
armen teweeg. Over deze woorden aangevaL-
len, heeft de heer Ackersdijck ze nader toege
licht. Hij was er niet tegen dat men betere ar
beiderswoningen bouwde, maar verlangde slechts
dat oude woningen zouden verdwijnen naarmate
nieuwe verrezen, en daarin geloof ik niet dat hij
dwaalde. Wat baat het, of gij fraaie gebouwen
voor de arbeidende klasse hebt opgericht, zoo de
ellendigste kelders en vlieringen nog bewoond
blijven, hetgeen onvermijdelijk zal gebeuren, wam
neer de vermeerdering van woonruimte vergezeld
gaat van een even groote vermeerdering van be
volking? Men neme dus bij het bouwen van ar
beiderswoningen geen maatregelen, die de uit
breiding der bevolking in de hand werken;
met andere woorden, men stelle de huurprijzen
niet te laag. Lage huurprijzen brengen om twee
redenen vermeerdering van bevolkiug teweeg.
Vooreerst bevorderen zij eeuigermate het hu
welijk, want menig jong paar zal niet Irouwen
vóór de inan een ruime verdienste heeft, als de
woningen duur zijnen in de tweede plaats
trekken zij vreemde arbeiders aan, hetgeen ze
ker wel het grootste nadeel is. De toevloed van
Woorden van Dr Kbebs. Zie Ernmitigfuius. Das Armen wesen
und die Armeni
(a) Zie het Fertlag, bL 46.
in Europ. Staaten. Berlin, 1870, bl. 598.
u^j|
a 904
,'UV
naar Hf/i f'ransch van
H. TT r%' Hi.
VIII.
ï>e Engelsehe feest,
(Vervolg.)
In alle dingen vorderen en verbetereo zij vveife-
lend; zij leeren de zaken slechts door oplettendheid,
arbeid en technische bedrevenheid; zij zijn lou
ter empirisch, op zijn Chineesch.
Is daarentegen het verkrijgen van algemeene
caders gemakkelijk en vroegtijdig, dan loopt de geest
gevaar van lui te worden; dit is het geval met den
Pranschman. Dikwijls is hij bij het verlaten van
het college, bijna aitijd voor zijn vijfentwintig
ste jaar, in het bezit vao die caders, en daar zij,
gemakkelijk ziju past hij ze op elk onderwerp
toe; voortaan leert hij niet meer, daar hij zich
genoeg op de hoogte acht. Hij vergenoegt zich
met redeneeren en schermt dikwijls in 't wild.
Hij is niet op de hoogte van de zaak, hij heeft
de speciale en afdoende inlichtingen niet; bij
voelt niet dat zij hem ontbreken, hij gaat ze
niet zoekeo, bij draaft op zijn oude stokpaardje
voort. Hij vergeet dat meo altijd bij de pinkeu
moet zijn, altijd zijn bagage uioet vermeerderen,
om niet onverhoeds overvallen te worden, en om
bij al wat er gebeuren kan gewapend te zijn.
Niet alleen gaan de middelmatige geesten bij
ons aan dat euvel mank, maar de beste vernuften
zijn er niet vrij vaD; ik ken er slechts twee
die na hun veertigste jaar voortgegaan zijn
met onderzoeken en daardoor zich vernieuwd
hebben. Volgens C gaat de Eogelsch-
mao daarentegen met zijne ontwikkeling bijna
zonder eind voort; zelfs op rijpen leeftijd reist
hij, ODderzoekt, completeert en rectifieert zijn
onderzoekingen, tracht vooral op economisch en
staatkundig gebied zijn onderzoek gelijken tred
te doen houden met de verandering der dingen.
De feiten zelve trekken hem aan, het is hem een
genot ze op te teekeoen en ze te pnthouden. Hij
neemt ze aaohoudeud in zyn geest op, waar zij
ee.n vaste laag van gezond verstand vormen; want,
ofschoon onsamenhangend en schijnbaar van wei
nig gewicht, zijn zij werkelijk belangrijk en zullen
plattelandsbewoners Daar de steden, blijkens de
statistiek reeds zoo belangrijk, zou ongetwijfeld
nog klimmen, zoo hij in de duurte van het stads
leven niet een heilzame belemmering ondervond
opent men echter in de steden goedkoope wo
ningen, dan neemt men die belemmering weg.
Sprekende van een andere verkeerde philanthro
pic, van kunstmatige werkverschaffing, heefteen
onzer vaderlandsche schrijvers eens gevraagd,
hoe het volk de grenzen zal bespeuren, waarop
zijne verdere vermeerdering moet stand houden,
zoo het voor de nabijheid dier grenzen niet ge
waarschuwd wordt door een zekere wanverhou
ding tusschen zijn inkomsteDen noodzakelijke
uitgaven? Men zou hetzelfde kuonen vragen aan
hen, die aan aDderen dan bedeelden woningen
willen verhuren benedeu den marktprijs. Slechts
dan zou deze soort van philanthropic verdedig
baar zijp, wanneer de werkman een goede wo
ning niet wist te waardeeren, zoodat men aan
vankelijk de huurprijzen laag moest stellen om
den smaak voor eene betere woning bij hem op
te wekken; tot oog toe is dit echter, althaDS
in ons land, niet gebleken. Waarom dan zonder
noodzaak afgeweken van goede beginselen?
Men bouwe dus arbeiderswoningen zooveel meo
wil; hoe meer men er bouwt hoe beter; maar
men schrome niet er de hoogste huurprijzen voor
te vragen, die men bedingen kan. Schijnbaar is
dit hard, niet in werkelijkheid, naar ik meen."
0) Mr. W. d. Mees. De Werk-Inrichtingen vóór Armèn uiteen
staathuiflheudkundig oogpunt beschouwd. Rotterdam, 1844, tlx.
237238.
loeiden, 1? Augustus,
De Victoria-kas in den Kruidtuin te Leiden zal
lusschen Donderdag en Zondag (2225 Augustus)
de twee dageh, waarop de Victoria regit als-
duti eene geopëode bloem zal hebben, des avonds
van 8-10 uren worden verlicht. Op den dag waarop
te voorzien is dat de bloem des avonds geopend
zal zijn, Zal dit aan het hek van den Hortus te
Leiden worden bekend gemaakt, en, ten behoeve
van de bezoekers van buiten, aan de stations te
Haarlem, 's-Gravenhage en Leiden. Er zal slechts
een beperkt getal bezoekers op eiken avond kun
nen worden toegelaten. Zij, die toegaogkaarten
wenschen hetzij in t( buiten Leiden woonachtig
worden verzocht zich uiterlijk Dinsdag, den 20sten
AugustiiS, bij den directeur, Prof. W, F. R. Su-
ringar, per post aan te melden, door middel eener
briefkaart met vooruitbetaald antwoord; het antwoord
aan de achterzijde voorzien van hun eigen volledig adres,
zullende het bewijs van toegang op de ommezijde
geplaatst en aldus per post worden geretourneerd.
Voor elke persoon zal eene afzonderlijke kaart
worden vereischt. Mocht het aantal aanvragen te
groot zijo, dan zal een gedeelte, zonder keuze
der personen, ter zijde gelegd en dezen later epn
bewijs van toegang voor eeoe volgende maal wor
den toegezonden.
Zonder dergelijk toegangsbewijs is de Hortus
gedurende die dagen alleen voor reizende vreem
delingen toegankelijk.
Aan de Zwem- en Bad-inrichting Rhymigt zijn
gedurende deze week 480 baden genomeo.
Gedurende deze week zijn in het Werkhuis
alhier opgenomen, van 96 tot 112 volwassen per
sonen en van 36 tot 46 kinderen.
„Tot welke eene mate de gemoedereu ziju op
gewonden iü alle standen onzer residentie, over
den smaad der hofstad aaogedaau, over de geva
ren die beloopeo kunnen worden, vooral over
de vijandige houding tegen bevriende mogend
heden.... dat alles is aan de Tjevoegde autori
teiten volkomen bekend," schrijft het Dagblad al
wederom naar aanleiding van de bijeenkomst
der leden van de Internationale in den Haag.
Wij meenden, dat het adres van de S7b vol
doende die mate van opgewondenheid der gemoe
deren had doen uitkomen. Zij bestaat alleen in
het brein van hét Dagblad, dat ons herinnert aau
den beschonken man, die uit de herberg komende,
meent dat alle voorwerpen om hen benen draaien.
Aan het slot van zijn artikel komt de wezen
lijke strekking van al de angstkreten van het
Dagblad aan bet licht. „Is er dan," vraagt het,
„niet één raadsman, één vriend des vaderlands,
die bij den Koning een warm en moedig beroep
durft doen op het Je Maintiendrai vao Oranjes
roemrijk wapen?" C'est li le fin mot de l'histoire.
De man van het 1/warme beroep" moet verdeeld
heid trachten te brengen tusschen den Koniog
en zijne ministers en den Koning verzoeken, dat
het je maintiendrai in de toepassing Worde: je ne
maintiendrai pas. - (Arnh. Gt.)
j 'inOJ a.j
Van de firma Grube Nieuvrland, teNëw-York,
ontving het Handelsblad aangaande de heuglijke
gebeurtenis van de aankomst der Ariadne aldaar,
het volgende sehrijven
Het Hollandsoh comité, dat zich hier ter stede
op 28 Joli 11. gevormd - heeft om op 1 Augustus
een optocht te houden met muziek; electriek licht
verlichte transparants naar destóouiboot„ Ariadne",
ais de voorlooper vao een geregelden stoomboot-
dienst tusschen Holland en Amerika, heeft be
sloten met bat oog op den hoogst gunstigeo in
druk welken deze beweging onder ooze landge-
nooten hier ter slede, en tegenover de massa
andere nationaliteiten en de Amerikaaosche pers,
heoft teweeggebracht u te zenden:
„Ken verslag van deze gebeurtenis en het udres
„aan den gezagvoerder overhandigd."
Het comité, marshals en optocht, was samen-
gesteld op deze wijze: Body of policemen.
Muziek, hetwelk Hollaodsche volksliederen zal
spelen aan Pier N». 3, North River. Com
mittee: „Netherland Union Musical Associatioo.-
Transparant waarop geschilderd Anno 16Ü8 Hall
Moon (halve maan); Anuo 1872, Ariadne.
Private Hollanders,-Transparant waarop de naam
Henry Hudson, „Eendracht maakt macht." (In
Union is strength).-Transparant waarop de naam
Knickerbocker. Private Hollaoders.-Traospa-
rant waarop de naam: Stuyvesant Other.So-
cieties.-ComuiitteeE. Wilterdink, S. van Beila-
gewicht in de schaal zetten bij de besluiten die
er moeten genomen worden. Zelfs met een be
krompen verstand en zooder denkbeelden zal de
mensch zich door een soort van instinct van al
te onvoorzichtige handelingen ODthouden; hij zal
onwillekeurig ter rechter plaats nuttig zijn. De
berichten, die hij hier en daar heeft ingewonnen
over de Vereenigde Staten, Indië, China, over
het algemeen stemrecht of den vrijen handel,
zulleu hem vooraf tot de wijste partij doeD
overhellen, en de vrije algemeene discussie hem
teu slotte deu verstandigen weg doen opgaan.
Zoo toegerust kan hij aau een veldtocht als die
tegen Abyssinië zijne toestemming geven, maar
zou nooit eeD expeditie ais die naar Mexico dul
den; hij kan eveneens wenschen dat men het
stemrecht langzamerhand uitbreide, maar zou er
voor terugdeinzen om het in eens aan allen toe
te staan. Daarom ook is hij op zijne hoede te
gen avonturen en theorieën; zijne staatsregeling
koint niet in handen van de theoristen, noch zijne
zaken in die vau de waaghalzen. Dit zijn de
uitwerkselen van het gezond verstand van het
publiek, die als zoovele beken de verschillende
akkers vruchtbaar maken waardoor zij vloeien.
Men heeft de gemeenschappelijke bron daarvan
gezieD, een diepe, verborgen liggende kom, al
tijd gevuld, steeds nieuwen toevoer ontvangende
van positieve feiteu die, opgestapeld en droppel
voor droppel gefiltreerd, een onuitputteiijkeu ver
gaarbak vormen en zicb in honderd kleine heil
zame stroomeo over het gansche gebied der han
deling verspreiden.
Prijst men in de EDgelschen die voorliefde voor
feiten, wij moeten daarbij opmerkeD.dat dit zoo
wel op moreel als op physisch gebied het geval
is; zij zijn ijverige opmerkers zoowel van inwen
dige als uitwendige toestanden. Twee lange brie
ven, aan een vriendin geschreven door twee jonge
sedert een maand getrouwde vrouweD, en die
mij dezer dagen onder de oogen kwamen, zou
den tot voorbeeld kunnen strekken. Ongelukkig
verbiedt de bescbeideoheid mij ze op te ne
men. Zij schijnen beide opzettelijk te zijn op
gesteld om de ingeschapen gewoonte en het er
felijk talent van juiste opmerking, der eerste schrijf
ster wat het physieke, der tweede wat het mo-
recle betreft. De eerste beschrijft tot in de kleinste
bijzonderheden het uiterlijk van haren man, zijne
gestalte, de kleur van zijn haar, zijn gelaats
kleur, het country seat, de vertrekken en hunne
raogschikking, de meubelen, het park, de rij-
toertjes, inkomsten en uitgaven, vrienden en ken
nissen die zij ontvangen of gaan bezoeken.
ilO fcu
Wordt vervolgd).
