m\, Bod
l H. T A. K ire O.
Zaterdag
ÏO Augustus.
FT. 3835.
A». 1872.
Feuilleton vau het „Leidsch
Dagblad".
r; SCHETSEN BIT ENSHLASD.
1 8 kaarti
vereenig(jt
lie der Mid.
onzen tijd
a. Met
LEIDSCH
een
st-Indische
FBIJS DEZER COURANT.
- Voor Leiden per 3 muiden.
.'Tir DI, FnM0 pMt
Atondsrlyka Nommer»
/8.00.
3.85.
0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER A.DVKBTENTIEN.
Voor Weren regelfO.16.
Orootere letten neer de plaat*ruimte die i\j beslaan.
prijien,
g van Adtt.i S T AJ) S _B E RI(] H T E N.
Ische Omruil
SPATEfliTBr,ADEW.
n Kymep BURGEMEESTER, Hoofd van het Gemeen-
;uur van.- Leiden, doet te weten, dat de inge—
patentbladen over het dienstjaar 1872 en 1873,
de Wijken 1, 2, 3 en 4, bij het College van
^5ra; in eene der vertrekken van het Raadhuis
t en.f gemeente, verkrijgbaar zijn, dagelijks, met uit-
-eiing van den Zondag, van des namiddags twao-lf
Hougit huèe uren, en wel tot en met den 17 den Aug us-
eerstkomende, terwijl, na het verstrijken van dien
de onafgehaalde Patentbladen van die Wijken,
1 de deurwaarders der directe belastiugen alhier
itreiking moéten wordeo afgegeven, die, voor hunne
Lte, mogen èischen tien cents, zonder meer.
n wordt deze door plaatsing in de Leidiche Cou-
afgekondigd.
De Burgemeester voornoemd,
- STOFFELS, Weth., loco Burgem.
i l 'J i
geiden, 7 Augustus 1872.
liefden, 9 AugBatu».
- u de algeuteene vergadering van het Xllde
ierlandsch Taal- en Letterkundig CoDgres op
i8dag 8 September en volgende dagen, zullen
- verslegen van commissiëD, benoemd op het
de congres te Leuven, worden uitgebracht en
ïandeld.
kis onderwerpen der bespreking zijn aange-
- IfijlJpjPMf
Ihr. A. de Maere-Limnander (van Thourout),
Vlaamsche beweging op het gebied der knnst.
- >f. G. W.' Vreede (van Utrecht), Een woord
aandenken aan Dr. F. A. Snellaert. Prof. K.
illaert (van Brossel), Over de eenvoudigheid
jT o stijl en uitdrukking, als reden van staat voor
Nederlandsche taal, ten minste in schriften die
or het volk bestemd zijn. Dr. H. J. Schaepman
an Rijsenburg), Over Neerlands grootsten dicb-
r uit den nieuweren tijd, Mr. Isaac da Costa,
•of. J. F. J. Heremans (van Gent), De Neder-
idsche letterkunde in de zuidelijke provinciën
lï het koninkrijk der Nederlanden (18151830).
[fc. 'of. W. G. Brill (van Utrecht), Over den mensch,
tuige de taal, rechter over het geschapene,
de Geyter (van Antwerpen), Marnix van St.-
ldegonde. Mr. J. H. de Stoppelaar (van Middel-
- irg). Willem van Hillegaertsberch, Meeus van
ordt, Dierik van Beverwijk, Jan van Diest, Pie-
ir van der Minnen, Willem vao Leiden, Floris
an der Goude en andere vertegenwoordigers van
le Midden-Nederlandsche dichtkunst, te Middel-
mrg (1335—1415). J. Blockhuys (van Antwerpen),
-- )ver de opvoeding der Belgische vrouwen. Prof.
Ph. F. Groshans (van Rotterdam), Coenraed
Iroste (1843—1734). Prof. Mich. Smiets (van Roer-
Hond), Over Nederland als bronader der wereld-
eschaving. Dr. R. A. Soetbrood Piccardt (van
loes), Dé taal en het volk. D. Sleeckx (van Lier),
►ver de Nederlandsche romanschrijfsters Bekker
n Deken. Mr. W. van der Kaay (van Alkmaar),
litnóodiging aan de Zuid-Nederlandsche leden
an hel Oongres, dat door hunne zorg op elk con-
res verslag worde uitgebracht omtrent het ge-
mik van de Nederlandsche taal in België door
- lands regeering, door de gewestelijke en plaat
selijke besturen, in de rechtspleging, in vereeni-
gingen van kuDsten, wetenschappen, handel, nij
verheid enz., in kerk en school, in de dagbladen,
in den huiselijken kring en in den dagelijkschen
omgang van de verschillende klassen der samen
leving. Mr. J. Vuylsteke (van Gent), Mededeelingen
omtrent het bovenstaande onderwerp.
Daarna wordt verslag van het verhandelde in
de afdeelingeD en behandeling der daaruit voort
vloeiende voorstellen uitgebracht, en wordt de
plaats, waar het XlIIde Congres zal gehouden
worden, bepaald.
Aan de debatten in de afdeelingen zal, behalve
door de Belgische, door de volgende Nederlanders
worden deelgenomen
Mr. P. Romeijn (van Middelburg), Over het
rechte gebruik van wijzen en tijden der werk
woorden, als middel om de taal te verrijken.
Dr. A. de Jager (van Rotterdam), Over het ge
bruiken van gallicismen en germanismen in het
Nederlandse!). Mr. B. H. J. Gailaodat Huet (van
Haarlem). De studie der volksdialecten, een steun
en een licht voor de keunis en waardeering der
Nederlandsche taal. Hoe die studie aan te leggen,
aan te moedigen en vruchtbaar te maken J. A.
Alberdingk Thijm (van Amsterdam), Het streven
van hen, die de hoofdletter ten aanvang der vaers-
regels van een rijmend dichtstuk willen afschaf
fen, gaat van eeD valsch beginsel uit. Die af
schaffing is vooral te veroordeelen bij het her
drukken van dichters uit tijdperk van Spiegbel
da Costa. Mr. A. F. Sifflé (van Middelburg), In
hoeverre verdient het aanbeveling, bij de verta
ling van een dichtstuk zich te houden aan de
maat vau het oorspronkelijke f Dr. N. B. Don
kersloot (van Dordrecht), De onjuistheid iu het
gebruik van antbropologiscbe termen. Dr. J. ten
Brink (van 's-Gravenhage), Het gebruik van bas
taardwoorden iu den modernen, Nederlandschen
stijl. G. A. Vorsterman van Oijen (van Aarden-
burg), Over het onjuiste van vele bepalingen in
de spraakleer. Dr. W. L. van Heiten (van Tiel),
Een paar losse taalkundige opmerkingen. Jhr.
M. Salvador (van Haarlem), Over de stenografie
in Nederland en hare zich steeds uitbreidende
toeping, in verband met bet aangenomen begin
sel van openbaarheid in de staatsinstellingen en
maatschappelijke verrichtingen. G. Spoor (van
Rotterdam), Iets over het tooneel en den tooneel-
speler. Joh. Russel (van Maastricht), De vlucht
der Limburgsche pers gedurende de laatste jaren.
J. C. Altorffer (van Middelburg), Over de invoe
ring der boekdrukkunst te Middelburg. G. P.
Roos (van Aardenburg), Het volksgezang in be
trekking tot de taal. Jhr. M. Salvador (van Haar
lem), Onjuist is de stelling, dat de kunst geene
regeeringszaak is. Het nationaal tooneel behoort
een onderwerp van zorg voor het algemeen en
plaatselijk bestuur te zijn en behoeft financieele
ondersteuning; naar aanleiding van het hierover
verhandelde in het Xde congres te 's-Gravenhage.
Het is een tak van openbaar onderwijs, in het
bijzonder voor volwassenen. P. van Santen (van
Leiden), Na de la&tsle slagboom, die het vrije
verkeer tusschen Noord- en Zuid-Nederland in
den weg staat, door de voltooiing der kostbare
spoorweglijn MoerdijkRotterdam, weldra zal
opgeheven zijo, is het tijdstip gekomen dat het
congres de wenschelijkheid uitdrukke
1°. dat, betzij door internationaal verdrag, hetzij
door inéensmeltiug der administratiën een uni-
formport worde vastgesteld voor brieven, gedrukte
stukkeu en telegrammen voor beide landen
2°. dat de regeeringen van Noord- en Zuid-
Nederland een tolverbond sluiten.
Het programma der feesten is aldus vastgesteld
Maandag 2 September. Den van elders ko
menden congresleden wordt, voor zoover zij Diet
met deu spoortrein le halfaoht 's namiddags te
Middelburg aankomen, verzocht zich omstreeks
dien tijd te vereeuigen aan het stationsgebouw
vau den spoorweg, om, na door de regelings-
commissie en de te Middelburg wonende leden
te zijn ontvangen, feestelijk begeleid te worden
naar het gebouw van het schuttershof „de edele
handboog."
Aldaar zullen zij door den burgemeester vau
Middelburg, eere-voorzitter, worden ontvaDgen
en zal bun de eerewijn wordeo aangeboden
Welkomstgroet aan de congresleden, woorden
van den heer J. C. Altorffer, muziek vau den
heer H. J. Kirrwald, ouder zijne leiding uit te
voeren door Middelburg's Liedertafel.
Muziekuitvoering.
Dinsdag 3 September. Letterkundige en muzi
kale bijeenkomst iu de zaal van het schuttershof
„de edele handboog," 's avonds te halfaoht, waarop
dichtstukken zullen worden gedeclameerd, en
waartoe eeuige dames ep boeren congresleden
welwilleqdhunue medewerking hebben toegezegd.
's Avonds te 8 uren, muziekuitvoering op de markt,
aangeboden door de sociëteit „de Vergenoeging."
Verlichting, van bet raadhuis.
Woensdag 4 September. Feestconcert door de
confrérie van St. Sebastiaao, den congresleden en
hunne dames aangeboden in den hove „de edele
handboog."
Donderdag 5 September. 's Namiddags te
halfzes, feestmaaltijd in de groote zaal van voor
meld schuttershof.
's Avonds te half acht uren feestviering op het
molenwater, muziekuitvoering met verlichting
van een gedeelte dier wandelplaats, te besluiten
met het afsteken van een groot vuurwerk, op
het daaraan grenzend exercitieplein.
Gisteren had in de Looijerstraat alhier het vol-
génde geval plaats. Een bewoner dier buurt bracht
zich eerst een wonde toe en sprong daarna in een
put, inet 't doel om zich het leven te benemen.
Eenige personen schoten toe om dit plan te voor
komen. Een van hen begaf zich in den put, en
mocht het gelukken den man levend er uit te
halen.
In een der Staatscouranten dezer week is een
kort overzicht medegedeeld van den handel eu
scheepvaart op Java eD Madura over 1871, waar
aan wij de volgende bijzonderheden ontleenen
De totale invoer over 1871 heeft ruim 6 mill,
meer bedragen dan in het vorige jaar, niettegen
staande de uitzendingen voor de regeering en
van speciën in 1870 1% mill, ruimer waren, zoo
dat de particuliere handel, bedragende, na aftrek
van speciën, ruim 50 mill., vermeerderd is met
7)4 mill, of 15 pet. Daarin deelt Nederland voor
f 20,808,330, Engeland voor 7.454,648, de overige
landen in Europa bijna niet. De voornaamste
aanvoeren zijn uit Singapore tot een bedrag van
nagenoeg 9 mill, en uit den Oosterschen Archi
pel nagenoeg 14 mill. Amerika deelt voor mill,
in den invoer. Van den invoer uit Nederland
bedroeg die der katoenen manufacturen 1014 mill.,
waaronder nagenoeg 8 mill, met certificaat van
Nederlandschen oorsprong. Uit Engeland bedroeg
die invoer 6 mill. Aan provisiëu en eetwaren
heeft Nederland, eVen als in vorige jareu, in
1871 weder den grootsten invoer opgeleverd. Ook
in wijnen en andere dranken toout Nederland
in 1871 den grootsten invoer aan.
De uitvoer aan koopmanschappen bedroeg iu
1871 ƒ126,785,502, in vergelijk met het vorige
jaar opleverende een voordeelig verschil van 19
raillioen. Daarin deelt de particuliere uitvoer voor
89)4 millioeu en de regeering voor 37(4 millioen.
Die verhouding wordt gaandeweg gunstiger voor
particulieren, ook vooroanmelijk ten gevolge Van
meerderen verkoop der gou vernemen ts-producten
op Java. In 1870 bedroeg de particuliere uitvoer,
na aftrek der speciën, 61 millioen. In 1872 zal de
verhouding nog gunstiger zijn voor den particu
lieren haDdel, dewijl de geheele suikeroogst als
dan ter beschikking der particulieren blijft.
Van den totalen 'particulieren uitvoer werden
voornamelijk bestemd
in 1870. in 1871.
naar Nederland 37,595,688 49,083,924
Ëngeïind 699,306 2,607;773'
Amerika 2,272,488 4,373,638'
Australië 1,534,484 2,715,814
'Singapore 61,875,614 5,110,212
den O.-I. Archipel „1^,227,831 „25,692,868
Do uitvoeren naar de nietgeooemde landen zijn
weinig beduidend.
De vermindering van don gouvernements-uit-
voer naar Nederland wordt geheel opgewogen
door den particulieren uitvoer.
Wij vermelden slechts feiten, zonder daaraan
een betoog te willen ontleenen, en daarom
mogen wij ook niet verzwijgen dat er nogaltyd
een differentieel uitvoerrecht bestaat voor de sta
pel-producten koffie en suiker van 3 pCt. ten
guDste van den uitvoer Daar Nederland. De ta
bak deelt daar niet in en vau den totalen uitvoer
vaD tabak tot 7,252,833 zijn 6,607,569 naar
Nederland verzonden.
Wat de scheepvaart betreft blijft, wanneer men
daarvan de vaart van en naar den Oosterschen
Archipel uitzondert, de directe vaart van en naar
Nederland het hdofd bestanddeel en blijft ook de
Nederlandsche vlag daarin de bovenhand behou
den. Van Nederland zijn ingeklaard circa 55 dui
zend lasten. Naar Nederland zijn uitgeklaard
si tlpetiB anno
J7S 1 i
I«n NAAR HOT ÏRANSCH VAN
20 ÖI
)0 pin*'' 11 VIII.
Fabrieken eu Werklieden.
Petinë* a
100 ,V {Vervolg.)
r«iB\ Oorspronkelijk had elk op zijne beurt de di-
ss,reciie; nu kiezen zij den bekwaamste tot chef.
7 Deze keert elk jaar eenige ponden dividend uit,
maar behoudt bijna de geheele winst tot verhe
ldering der zaak. Zij brengt nu zes a zeven dui-
,ai>',end pond st. op. De chef neemt zijn functie gra-
is waar allen werken met hunne handen of hou-
„ii-len toezicht in de werkplaatsen; geen hunner
.pufctlfleft er over gedacht om heen te gaan, om als
aen rustend burger te leven.
iet igaan naar Oldham, waar de werklieden
heden een feest vieren van het zooveeljarig be
staan banner vereeniging. Zij houden een optocht
t\lb
met vaandels; op het eene, dat der steenbakkers,
zijn de portretten der oprichters; in het midden
bevindt zich een stralend oog, omgeven door de
viezen, die beteekenen dat zij gerechtigheid vra
gen en niets dan gerechtigheid. Een luid gejuich
de vrouwen en de kinderen loopen op zij van den
stoet. Zij zijn niet bleek of schraal; flinke borst;
de romp is slecht gefatsoeneerd, maar het gebeeDte
stevig; zelfs bij de'mageren is het skelet sterk.
Zij blijven voor de deur staan, terwijl de mannen
den vereenigings-maaltijd houden.
Hier, even als in al de andere fabrieksteden,
heeft de associatie ten doel het bandhaven en
de verhooging der werkloonen. Al die vereeni-
gingen staan met elkaar in verband en hebben
te Locden haar centraal bureau. Wanneer een
barer het werk staakt, worden hare leden door
de locale kas ondersteund, en bovendien door de
centrale kas, als hare redenen door de gekozen
commissie geldend worden geacht. Om die
uitgaven te kunnen doen, betaalt ieder werkman
een shilling per week; daarenboven verbindt hij
zich om niet beneden een zeker salaris te wer
ken. Maar dan ontvangt hij ook in geval
van ziekte of werkstaking een zekere som nit de
algemeene fondsen. Alle weken is er vergadering;
die vergaderingen zijo geheim even als de sla-
tuten. De presidenten, penningmeesters en ande
re gedelegeerden worden gekozen die functiën
worden gratis, en door ieder werkman op zijne
beurt waargenomen. Op deze wijze ingericht
zijn deze vereenigingeo zeer machtig; haar cen
trale kas bevat eenige millioenen zij hebben zes
maanden en zelfs een jaar werkstakingen kun-
neo steunen en nu en dan met goed gevolg. Een
werkman, die uit het verbond treedt of weigert
er aan deel te nemen, wordt als een verrader
aangemerkt en als een pestzieke in quarantaine
gesteld men spreekt niet met hem, antwoordt
hem niet meer, hij wordt tot moreele eenzaam
heid veroordeeld. Uit eeo onlangs ingesteld onder
zoek is gebleken, dat behalve het genoemde mid
del geweld werd aangewend, somtijds plunde
ring en zelfs moorddoor een geheim comité,
een soort van veemgericht, werd het vonnis uit
gesproken en voltrokken. Vereeoigiogen van dien
aard loopen natuurlijk op het dictatorschap uit.
Opmerkelijk is het, dat zij niet van haar doel
afwijken zij bedoelen niets dan verhoogiog van
loon en geenszins oin de haDd aan de regeering
te slaan, 't geen ongetwijfeld in Frankrijk het
geval zou zijn. Het zijn noch politieke, noch so
ciale vereenigingeo; zij hebben geen utopie, zij
droomen geen wederoprichting der maatschappij,
afschaffing van interest of erfenis, gelijkheid der
loonen, commandite van het individu door den
staat. „Niets van dat alles vindt men bij ons,
„zeiden mij de fabrikanten hier. Onze werklie-
„den generaliseeren niet zooals de uwe; boven-
„dien hebben zij eenige staathuishoudkundige
„begrippen en vooral te veel verstand om her-
„senschimmen na te jagen. Wat wij te vreezen
„hebben is een werkstaking maar geen socialis
tische overrompeling." Ik heb onlangs een uit
stekenden rornan gelezen van eene schrijfster die
hier woont en alleszins gerechtigd is er over te
oordeelen, North and Southdoor mevr. Gaskell
daarin komt het karakter van een werkmao en
het verhaal van een werkstaking voor. Indien
het portret gelijkt (eu dat geloof ik wel), dan
is er bij monschen van die klasse een groot fouds
van versland en rechtvaardigheid en zijn zij in
«oortdurenden strijd tegen hunne patroons, maar
op een afgebakend terrein, dat van aanbod en
vraag. In dit strijdperk hebben beide partijen
hetzelfde wapen, dè weigering om te werken, een
weigering die voor beiden even ongelukkig is.
Beideu volharden in hunne weigering, elk naar
gelang van zijn moed en kracht; de werkman
lijdt gebrek, de patroon maakt zich arm; dat
is een eerlijke eD wettige strijd. Bij 't afwach
ten van den uitslag, eerbied voor de wet, geen
geweld; de open bare meeningiseenoUAijdige inaoht
die de werkman op zijne zijde moet trachten te
