r"1
ijksch béstuur om zicli ter zake van de han
gende quaestie met de Kanaal-maatschappij tot
de Regeering te wenden.
HetO. M. bij het Provinciaal Gerechtshof
in Noord-Holland heeft gerequireerd tot schul
digverklaring van Jan Hennink aan het moed
willig toebrengen van een kwetsuur, waaruit
ziekte en beletsel om te werken van meer dan
20 dagen is ontstaan, en verourdeeliug tut cellu
laire gevangenisstiaf van twee jaren.
Zoo men weet, heeft deze persoon in een her
berg te Nieuwediep, op een auder bezoeker, ze
keren Gomez, een pistoolschot gelost, dat op het
oog aankwatn. i t -'-vi l li-1 /cl>-
Het Hoi' zal den lflden Juli uitspraak doen.
Sapïemebr, 10 Juh Alhier woedde den fisten,
tusschen 6 en 7 uur 's avonds, een lievig onwe-
dereen watermolen verbrandde tot op den
grónd1,' ee. ne boerderij geraakte in vlam; een boom
is van boven tot beiiedeu door den bliksem ge-
s'pleten, in de onmiddellijke nabijheid van woon
huizen. Er loopen geruchten van nog anjie.re
brandei, eu ongelukken. Alles had in den korten
tijd vaii een hall' uur plaats.
i»e Oorsprong van het Heilige Geest ol' Anne
Wees- eu Kinderhuis le Leiden.
(Ingezonden.)
Ik héb gemeend, om hetgeen ik las iu N". 3807
Vau het Leidsch Dagblad van 9 Juli jl., door
mijne aanieekeningen eeuigszins tegemoet te ko
men aan Gecommitteerden ut den Gemeenteraad
bij hunne naspoiihg naar den oorsprong van het
beheer over dat Godshuis, in hoeverre het van
den beginne of later onder Superintendence stond
van de burgerlijke gemeeute; en wel omdat ge-
"„cóuiinitieerden er niet in geslaagdzijn omeenig
„stuk te vinden waaruit blijken kan wie het
„Weeshuis gesticht heeft en aan wie de eigen-
„dom vaii dat Gesticht toekomt."
Een Weeshuis zat er wel van af de vroegste
wen hebben bettaan bij het eerste begrip van
liefdadigheid. Het is van algemeeDe bekendheid,
én te bewijzen uit verschillende gelijksoortige
stichtingen zoo te Lcideu als elders, dat vóór de
Hervorming deze zijn in het aanzijn geroepen
door eu van wege de kerk, opgedragen, toever
trouwd en beheerd door kerkelijke bestuurders,
onoer ueu tuei va., Hei.igeit Geest bleeslureu
voor de Weeshuizen, eu die van aalmoezeniers
voor Hutszuten urmen. Men raadplege slechts
de scucukingeu bij uiterste wille ddor liefdadi-
geu vermaakt, waarin altijd een toezicht vao
vvege de kerk weid bcvuleu eu de Priesters als
getuigen compareerden bij het opmaken der ak
ten voor den Notaris publyck, b.j welke: testa
menten altijd de bestuurders van zekere Paro
chie-kerk werden aangewezen al9 Superinten
denten, die ten eeuwigen dage, Inj afwijking vau
de oesnynmrng naar d u wil der erflaiois, wor
den. verantwoordelijk gesteld, ja die zells in de
plaats moesten optreden vau Heiligen Geest Mees
teren of van aalmoezemers. u
la geen enkel dier oirconden is er sprake van
burgerlijke iumeuging veel minder van Superin
tendents; zoo vrijgevig- was men niet aan de
zijde der geestelijkheid en de burgerlijke regee-
riug wachtte zich wel ten dezen in le grijpen, eens
deels uit ontzag voor de geestelijkheid, ander
deels uit vrees voor excommunicatie.
Gecommitteerden hebben dit gevoeld endeden
daarom wellicht een grodtè'u sprong door te ver-
ktaieu„dal alle stukken welke onder hunne
„ougen kwamen sedert dé dagen der Her
vorming, san vroeger blijkl niets géluigen dat liet
„beheer uitsluitend tieeft berust bij het Stedelijk
„Gezag. Eene gelijksoortige verklaring werd
vóór 20 jaar door de Raads-Commissie algeiegd
in zake de geschillen van liet Huiszittenhuis en
wederom later in die van het Minnehnis als uit
vloeisel vau hei eerste eu vroeger en wederom
later in die van de .umenbakkerij. I>eze bewe
ring berust ook met betrekking tot het Weeshuis
op een dwaalbegrip oindat men den tegenwoor-
digun met den oorspronkelijker! toestand niet in
rekening brengt.
De schuld ligt voor het grootste deel aan Re
genten van het Weeshuis, die tijdens de invoe
ring der armenwet van 28 Juni 1854, Stbl. 100,
verkeerdelijk de tauel houoeu ingevuld door
buu Godshuis te rangschikken sub. art. Int. d.
terwijl die behoorde sub. art. 2 litt. b. Later
hebbeu zij zulks begrepen, daarom was er toen
even als thans moeielijk verandering in te bren
gen.e-n ware men niet beducht geweest voor
Kerkelijke Superintendents, de pogingen van de
zijde des Kerkeraads beproefd, zouden zeker met
een gunstig resultaat ziju bekroond.
Het zal echter aan de nasporing vau de Ge-
committeerdeu uit deu Gemeenteraad niet zijn
ontsnapt dat „den 18den December 1449 door
„Philips aan deu Heiligen Geest Meesteren een
buys werd verkoft tot der armen behoeft' voor
„12 Hullandsche Schilden," welk huis dit geweest
is, is mij onbekend, maar dit staat aangeteekend
„dat in 1582 de weezen werden overgebracht
//naar het Vrouwe-Gasthuys. Sedert hebben H.G.
„meesteren dat Gasthuys merkelijk vergroot en
„omtrent deu jare 1604 en vervolgens bijna ge-
„lieel vertimmerd eu vernieuwd."
Dat het Heiligen Geesthuis tot in 1672 nog ge
heel buiten Supeiiutendeutie was vau de Magis-
tratum, blijkt daaruit dat het in dat jaar van de
Staten eene dotatie ontving van den SOsteu penning
van de verkochte onroerende goederen.
De invloed der Regeering, zoo ik mij niet ver
gis, dagteekent eerst van het jaar 1774, dus
bijkans een eeuw geleden, hij haar toeleg en
streven, om de Superiniendeutie machtig te wor
den, naar het voorbeeld van 50 jaar vroeger,
toen zij het We- s- en Kinder-of Houwhuis ouder
haar beheer eu bestuur kreeg, met gemeen over
leg van Uuisziltcnineesteren, die in 1724 vrijwil
lig vao het beheer van dat Houwhuis, iu 1703
in de liuppehinksteeg gesticht, afstand deden
en dat beheer overgiDg „ten einde lluyszittenmees-
„tereu te ontheffen van groote zorg en last van
daL Houwhuis' boven en behalve de aigeuioeue
„bezorging en opzigt over alle de zoo Huyszitten
„als diaconie-urmen, hetwelk hun veel te lastig
as."
In 1774 werd dat armen Kinder of Houwhuis
met het Heiligen Geesthuis vereeuigd en ont
ving het sedert deu naam van Heiligeu Geest of
urmen Wees eu Kiudeihuis, eu de beide bestu
ren, ieder bestaande uit 6 leden, werden veree
uigd lot ééu College met den titel van Meesteren
Regenten van het Heiligen Geest of armen Wees
en Kinderhuis, welk getal zou uitsterven tot 7
ledeu „omdat v.ei hoofden veel zinnen maakten."
Het is mij ueigens gebleken of vóór 1774 de
Heiligen Geest Meesteren ook reeds werden be
noemd eu aangesteld vau wege de Groote Vroed
schap, eveunuu als zulks vroeger geschiedde van
het Armeu Kiuder- ol' Houwhuis vóór 1724. Doch
aangenomen eens dat zulks zoo ware, dan betee
ken t dit nog weinig voor de superintendence der
Regeenug, want doorgaans waren leden van de
Groote Vroedschap (Gemeenteraden), te gelijk re
genten of meesters van de Godshuizen, hetgeen
de iumeuging vergemakkelijkte, vooral omdat die
Godshuizen aanzienlijk vau RegeeriDgswege wer
den ondersteund door het heffen van Lasten en
Verpondingen tol derzelver instandhouding. Op
deze wijze werd de superintendentie als het ware
binnengesmokkeld en de beheerders der Gods
huizen werkten daartoe mede en leverden zich
daartoe vrijwillig over. De Kerk nu liet het be
gaan, omdat die geen kans zag om in de behoef
ten en h l onderhoud te voorzien en zij leunde
zoo gemakkelijk op de.i Si it omdat z'j iU.,réoor
van de zorg eu verantwoordelijkheid werd ont
heven. De Kerkeraad der Ned. Herv. Gem. ging
zelfs zoo verre dal in zijn vroeger huishoudelijk
reglement in Art. 3 met zwarte letters gedrukt
stond, dat tiij met de zorg der armen niets had
uit te staan.
Tijdens de vereeniging van de beide Godshui
zen in 1774 lezen wij: dat het Heiligen Geest of
Armen Wees- en Kinderhuis in liet genot deelde
„van alle dezelfde rechten, voorrechten c.i vrij
heden welke aan het Huiszittenhuys (ten be
hoeve van het Houwhuys) waren geschonken
door 's lands Souveieine Siaeieu als van tijd tot
tijd door de loffelijke Magistraet der Stad." Hier
uit blijkt duidelijk dat er sprake is van schen
kingen, behalve van 's lands Souveieine Staten
ook van de loffelijke Magistraat der Stad, dus
wel een tegenbewijs voor eene superihiendeniie.
Al Heeft de Regering veel invloed uitgeoefend
op de vereeniging der beide Godshuizen, zoo kon
er toch van Superintendentie moeijelijk sprake
zijn, want dan zou de regeering de vereeniging
hebbeu moeten ratificeeren. Zij bleef binnen hare
bevoegdheid ioen zij op 28 Februari 1774 eene
resolutie uam, dat het Houwhuis zoude worden
opgelieveu omdat het werd iugelijfd bij hel Hei
ligen Geesthuis, en tegelijk resolveerde zij daler
aan het Houwhuis eene andere bestemming zoude
worden gegeven en voortauu tot Oude Mannen
eu Vrouwenhuis zonde worden ingerigt.
Dit laatste kou zij doen krachtens hare inmen
ging in 1724 met betrekking lot dat Houwhuis
eu dit moest zij ook doen. Maar Heiligen Geest
Meesteren schijnen hare iumeuging destijds te
hebben tegengehouden blijkbaar uit delnstallatie,
die niet van wege de regeering maar van de
kerk is geschied en wel op 18 December 1776 na
de verbouwing en vergroütiug van het Weeshuis
door den predikant Zoutmaat, terwijl den daarop
volgenden dag op 19 December 1776 de beide
presidenten van de vereeniging kennis gaven aan den
heer Burgemeester. Dat de Vereeniging aan de
ingezetenen van Leiden aangenaam was, kan
O. a daaruit blijken, dal van al 1776 tot 1783 dus
in 7 jaar tijrts aan dat gesticht is gelegateerd
69059.00, terwijl tijdeus de vereeniging het kapi
taal van hei H. G.-huis bedroeg 49350.00 en dat
van het Houwhuis 47774.00.
De afschaffing der verpondingen eu lasten ten
behoeve van het Weeshuis en het daarvoor in de
plaats treden van het subsidiesleisel, heeft veel
bijgedragen tot de inmenging der regeeiing en
zulks zal destijds hare nuttige zijde wel gehad
hebben vooral bij het toelaten door de Kerk. Slaar
nu de kerkeraad het verloren terrein wederom
tracht te herwinnen en op zich neemt, dat van
wege de kerke ijke gemeente het Weeshuis
wederom zal worden beheerd eu besluurd en de
instandhouding en verzorging voor zijne rekening
op zicli neemt en de burgerlijke gemeeute vrij
maakt vuii subsidiën, nu kan èn mag naar mijne
bescheideile - nieèi/iüg de regeermg vau Leiden
geen 'weerstand bieden. Zelfs Onder die voorwaar
den zon zij met de wel iii de hand moeien bre
ken met den oorsprong, al vvns die ook burgerlijk.
Ol in de tegenwoordige omstandigheden eu iu
liet tegenwoordig'tijdsgewricht de overgang wen-
schelijk is, deze vraag darf ik voor als nog niet
ie bLS-.isseu.
10 Juli 1872. II. 1.
KOLONIËN.
Wij ontvingen gisterenavond na het afdrukken
onzer courant de O. I. inail, met nieuwstijdingen
Joopende tot 25 Mei.
Aan het algemeen overzicht van het N. Bat.
Handelsblad ontleeneu wij:
Dooi één buitengewone gelegenheid ontvangen
wij welwillend eenige mededeelingen omtrent de
Ai
Öijn
verrichtingen van het expeditionaire corps
onder bevel van den kapileiu R. D. W. K
militairon couimaudunt van Riouvv, in he
lische opereert.
De expeditionaire macht bestaat uit eemden* vt
pagnie infanterie van 120 bajoimeuen, bei ditinat
twee mortieren met de noodigc inanschj de vol
der artillerie ter bediening. hetgee
Ook moetcu marine-troepen zich bij deiontbra
lonne hebben aangesloten, vermoedelijk van tonige
stoomschip Banka, couimaudunt de luitenai beperk
zee van der Hegge Spies, welke hodtm i sen|ui
met achterladers gewapende mariniers en neene
zen kan uitbTengeu. terugg
De colonne rukte deu 16den dezer op en makkt
gedurende den opmarsch aangevallen; de vifëèr "s
werd na een kort tirailleur-gevecht teruggtgiscpu
ven. Des avonds betrok de colonne het bivo' Van
Den 17den werd de marsch vervolgd, 'kensw
uren in den namiddag raakten onze iruzich
slaags; lot 5 uren duurde dit gevecht. Wij unmet <J
een, verbrandden Lvyee kleine .versterkiugeiipordei
deu vijand eu trokken onder bescherming vei pla
liet gvschut de rivier Mandjiriem over. Nuhedeu
rivier-oéergang vermeesterden onze troepen ïiuuwi
eene strandversterking. kele
Na deze ontmoetingen nam de vijand de vlukuune
hij hield nergens meer stand eu schijnt docjaards
snelheid van de bewegingen der colonne veel i
schrik te zijn geslagen. om de
Het verlies aan onze zijde was gering, dan u
tellen zes gekwetsten, waaronder de luiteuRussis
ter-zee Lange. Een koelie sneuvelde en eelagcr
anderen werden mede gewond. merkt
Den 18den rukte de colonne naar het verstciEgypt
Tiuibang-Langkat op, dat zonder moeite «Amer;
genomen. terwa
Deu volgenden dag trok men naar het menighei
meeste zorg door den vijand versterkte Haiipuntji
betöel; deze sterkte vonden wij echter verlalfingei
zij werd in brand gestoken eu geslecht, waaiaaro
de colonne naar Timbang-Langkat is teru«van d
keerd. men 1
De gezondheidstoestand van.de expeditious?erlie:
macht is uitstekend eu alles guat;voorspoedig Vul
Onder de onderscheidingen, wegéns de laa;weer
gebeurtenissen in Banjérmasin verleend, coti&,ed
teërèn wij met het meeste genoegen, dat a®ou<ie
het verdienstelijke districtshoofd van SihongStemd
Pattei, Soeto Ono, de Willemsorde is toegekite IJÜ
Deze onderscheiding is eene daad van billijkt): Mel
en goede politiek. ie sb
neen<
Door den Gouverneur-Generaal van Ned luilvarei
zijn de volgende beschikkingen genomen: ezen
Civiel Ueparlemenl. Outslagen: eérvo\,
's lands dienst, met behoud van aanspraak iiFs'
pensioen, de gewezen adjnnct-insp. bij den teim ai
grafischen dienst P. Harting, thans met verlof ye f
Nederland; op verz., eerv., uit 's lands dienst,
gewezen klerk op het residentiekam. te Pale'')00r
bang J. A. Weers; op verz., eerv., uit 'slat'® R'
dienst, niet beh. vau recht op pens., de gewéztwan
klerk op het residentiekant. te Pattie (Japar/gu
J. G. Samuels; op verz, wegens ziekte, eeru
uit 'stands dienst, met beh. van recht op penf'""'
de boomwachter te Madegan (Madura) P. P. Fosvas -
Benoemd: bij ds algemeens rekenkamt^u
tot lsten commies, de 2de comm. W. A. Ever,
tot 2den comm., de 3de comm. A. Ph. Barbie
tot 3den comm., de klerk G. A. W. Ritsem'acifi
bij de in- en uitvoerrechten, .tot ontv. te Batavqt 61
de outv.'te Samarang J, M, Admiraal; tot pot)aa'
te Samaraog, de hoofdcoiniiiies bij den outv.
Batavia A. H. Beijer; tót pakhuis- tévens havefraD<
meester le Ëanda (Ainboinu), de gewezen comcan I
bij de pakhuisadministratie te Banda J. Hoed. a i
thans op wachtgeld; tot letterzetter der.lsté k'
bij 's landsdrukkerij, de lettèrz. J. van der Laar-
Ingetrokken: wegens vertrek uit 'Néder
Iodië, de aan C. ,F. A. Schneider en O, W. f
Mogk verleende admissies tot de uitoefening dt
genees- eu heelkundige (iraktijk respectievelijk! A
Soerabaya en Samarang.
Departement van Oorlog. V e r I e e n deen twa
jarig verlof naar Nederland, wegens ziekte, as
den ritmeester hij het regiment Ü.-I. cavaler.!"
K. E. Verdam. iS
aau 't k wijnen eu stierven, door hare koesterende
moeder tijilelijk verlaten, iu December. Verlaten
als ze waren door haar, vvaarvao 't bestaan dier
piinljes geheel afhankelijk was, konden ze, on
danks de beste zorg van vreemden, den stoot van
't spenen niet doorstaan; de winter loerde, door
de..ruiteni der kas, Op die troetelkinderen der zon,
en se krompen als ineen voor zijn oorschen blik.
Geuoeg, ee hoop die aan bet bestaan dezer jonge
planten verboudeu was, werd verijdeld.
De mogelijkheid om op die wijze levende plan
ten te verkrijgen was echter gebleken, er bleef
dus uog uitzigt voor de toekomst.
Twee jaren later, dus in 1848, werd een nieuwe
krachtige poging aangewend. Ditmaal was het
eeu iu Britsch Guyana tvouend Engelsch genees
heer, Dr; Bkooghxon, die zich hiertoe veel moeite
gaf. Deze zouti Indianen de Essequeho-rivier op,
teueiude diétr zoowel ujpe vruchten als levende
planten te verzamelen. Hierin slaagde men naar
wensch en de planten (natuurlijk de van de bla
deren ontdane zoogenaamde wortelstokken of on-
deraardsohe stengels) werden, iri Wardsche kis
ten'gepakt, de zaden deels th de vruchten, deels
in slijkerig water, naar den tuin te Kew gezon
den. Ook deze belangelooze poging, waartoe zoo
veel moeiten waren aangewend, en waarmede
zeker1 nog al aanzienlij ke kosteh moesten 'gepaard
gaan, mislukte geheel. De planten toch kwamen
dood in Engeland aan en vaD de zaden kwam
niets teregt.
Toch gal' men den moed niet op, maar werden
in het volgende jaar opnieuw, door eenige En-
gelsche plantenliefhebbers te Deuierara, Indianen
naar de straks vermelde groeiplaats der plant
afgezonden, om een aantal krachtige exemplaren
er van te verzamelen. Dit op zich zelf zeker
niet gemakkelijke, maar met het oog op de re
sultaten tuch het gemakkelijkste gedeelte der
proef gelukte weder, eu weldra was men daar
opnieuw iu 't bezit van een aantal ter verzen
ding bestemde planten. Lv. werden aanvankelijk
geplant, maar slierven alweder, nog voor de ge
legenheid ter verzending naar Engeland ddar was.
't Begon 11U werkelijk den schijn te krijgen
alsof deze zoo begeerde plant aau alle pogiugen
oin haar naar Europa over ie brengen halsturrig
wêerstand bood; aisof ze le schuw was om de
hulde der beschaafde wereld te ontvangen.
Zou men 't daarom opgeven? Dit was moeije-
lijk te denken, inzonderheid daar men vroeger de
zekerheid had verkregen dat hare invoering al
thans door zaden mogelijk was. 't Hing er maar
van af dat die op een geschikt dogenblik in
gezameld, op doelmatige wijze verzonden, en
wat zeker het voornaamste was ter regter
tijde, n.1. in het voorjaar, in Europa ODtvangeu
werden.
Dit begrepen dan ook een tweetal andere En-
gelschen, met name Dr. Hüoh Rome en Mr. Lachie,
beiden le George Town, in Demarara, woonachtig.
De namen dezer beide mannen ziju inderdaad te
weinig, bekend eu verdienen door de vereerders
van Flora wel in herinnering gehouden le wor
deu, want 't is aau lien dat men ip Europa het genot
hetwelk de Victoria regia reeds duizenden
eu nog eens duizenden schonk, le danken heelt.
De 1. zer begrijpt hieruit reeds dat zij geluk
kiger waren.
Zij lieten de planten onaangeroerd, maar ver
zamelden zaden, en zonden die iu schoon water
naar Kew, waar ze, naar bet uiterlijk te oordee-
leu, iu goeden staat Ontvangen werden.
En ze waren goed. Na op den 2Ssteu Februari)
aldaar gezaaid te zijn, mogt men zich reeds
'op den 23sten Maart daaraanvolgende iu 't bezit
vaD gezonde jonge plauten verheugen.
Nu was 't er maar urn te doen die jonge plan
ten te behouden niet alleen, maar ze welig te
doen' groeijeü, en, moge zulks, bij de kennis van
de eïschen der plant die men gaandeweg verkreeg,
tegenwoordig, bij eenige oplettendheid en zorg,
zoo moeijelijk Diet meer zijn, heel wat anders
was het vóór den lieer Smith, deu Hortulanus te
Kew, die geene oudervinding, zoomin van anderei,
als van zichzelven, tot leidsvrouw had.
Zeer teregt begreep hij dan ook dat 't hier ni«
t ht
alleen gold den roem van den reeds zoo beroemde
tuin te Kew te verhoogen, maar ook en voorn
Opt
Igeii
na zooveel pogingé
werk gesteld al than®®
oori
emi
melijk te zorgen dat,
door Engelschen io 't
Engeland de eer zou hebber) de plaut het eert'
in volmaakten toestand ie bezitten dat hii der
I t
halve al zijne jonge planten, en hij bezat er epoe^.
dig een aantal, niet onder zijne eigene behandej^
ling mogt houdeD, maar zedelijk verpligt was er
een deel vanaf te staan aan anderen, die evenzeer,^
in de gelegenheid warenzé op te kwëekèh:'t Konw
toch gebeuren dat, ondanks al zijne zorgen eogjj
zijo goeden wil, de opkweeking bij heih mislukte,
en dan was weêr alles weg, en liep men gevaar ij
dat men weldra welligt in een ander land ge
lukkiger zou zijn. Hij stond derhalve jonge plan-^
ten af aan den Hertog van Devonshire te Chats r(j(
worth en aan den Hertog van Northumberland^
te Syon. e
En inderdaad was het de heer Paxton ('),v0]
bloemist van den Hertog van Devonshirb, wien het'-«
P'
(l) Dezelfde die later zoo beroemd gewordep i«( door het ontfrerp
en den bouw taa het Kristallen Paleis, 't welk voor de eerite VI
Internationale nijverheids-tentoonstelling o$>gerigt)!èn 1 later nör
Sydenham verplaatst U, v,
