N°. 3795.
Dinsdag
A«. 1872.
25 Juni.
STADS-BERICHTEN.
Goedkooper gaslicht.
HERMANUS B0ERHAAVE.
IET
0.
16
0.—
n
7.50.
00 a
aeien
ette)
stuk»
a
7.00.
logr.
689
LEIDSCH
DAGBLAD.
PKIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 8 maandenƒ3.00.
Franco per post3.85.
Afconderlyko Nommen0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DBB AD VERTEN TIEN.
Voor iederen regel.f;/0.15.
Grootere lettere naar de plaatsruimte die zij beslaan.'
De BURGEMEESTER dee gemeente LEIDEN,
Bepaalt, dat van aanstaanden Dinsdag-avond, 25
ezer, na hot vertrek van den laatsten spoortrein,
>t Woensdag den 26sten daaraanvolgende, 'b nainid-
te 3 uren, de passage voor rijtuigen en
eetgangers over de Singelbrug aan de voorm.
hynburgsch» poort zal gesloten zijn, zoodat men
sn en naar het station den weg langs een der
ngels zal moeten volgen;
voorts, dat des avonds van laatstgemeldcn dag,
edurende de Illuminatie, de Singel alléén in ie
chting van de voorm. Mare- naar de voorm. Rhijns-
irgsche poort en stapvoets mag bereden worden,
irvfyl over bedoelde Singelbrug mede niet dan
iapvoct. mag warden gereden.
De Burgemeester voornoemd,
v. d. BRANDELER.
Leiden, 22 Juni 1872.
De BURGEMEESTER, Hoofd ran het Gemeente-
estuur van Leiden, doet te weten, dat aan den
Intvanger der directe belastingen alhier is ter hand
esteld een, op den 21sten dezer maand, invorderbaar
erklaard kohier voor de belasting op het Personeel
ienstjaar 1872 en 1873, terwijl ieder v.rplieht ie
ijnen aanslag, op den bij de Wet bepaalden voet,
B voldoen.
En wordt deze door plaatsing in de Leidsche Courant
fgekondigd.
De Burgemeester voornoemd,
v: d. BRANDELER.
Leiden, 24 Juni 1872.
In het volledig bezit van de gewisselde stuk
en over het bekende voorstel van den heer
Bercksen om den prijs van het gas met 1 Januari
1873 vau f 8.50 per 1000 kubieke voeten, tot 2.00
te verminderen, met vervalling der prijsvermin-
lering aan godsbuizeD, kazernen, en de korting
I aan veel gas verbruikende personen, is het
mogelijk deze quaestie, die weldra zal worden
uitgemaakt, te overzien, van het voor en tegen
jenois te nemen om daaruit te besluiten, niet
alleen wat het meest in het belang der gemeente
«al zijn, maar ook wat naar recht en billijkheid
de weg moet zijn, dien men zal behooren in te
liaan. Breedvoerige beschouwingen zijn hier Diet
poodig, de zaak is te eenvoudig om lang er bij
Uil te staan.
Over de cijfers is geen verschil. Men is het eens
lat de gasfabriek jaarlijks een aanzienlijke winst
iplevert; men betwist niet dat goedkoop gas
ivenschelijk is en het is een uitgemaakte zaak
lat de gemeente (afdeeling gemeente) aan de ge-
neente (afdeeling gasfabriek) gasprijzen betaalt
lie vaD den particulieren prijs en hoegrootheid
lanmerkelijk afwijkeD, waardoor de aanzienlijke
>verwinst wordt verkregen.
Het geschilpunt tot zijn eenvoudigste gedaante
eruggebracht of om eene uitdrukking te bezi-
>en bij de burgerij meer in zwang, de vork zit
:oo in den steel, dat men zich ernstig afvraagt,
>f het langer aangaat een onevenredigen druk te
eggen op ééne klasse van ingezetenen, in deze
le gasverbruikers.
Die onevenredige druk is van dien aard, dat
de winst van de gaslabriek wordt gebracht op
de begrooting van inkomsten der gemeente, waar
door de directe belasting door de ingezeteoen in
den vorm van eeu hoofdelijken omslag opge
bracht, met het bedrag dier winst wordt ver
minderd.
Waar komt dit anders op neer, dan dat de
gasverbruikers behalve den hoofdelijken omslag
waarvoor zij op het kohier ingeschreven zijn, nog
in een aanmerkelijk deel der vereischte stedelijke
uitgaven voorzien, dat eveneens gelijkelijk be
hoorde te worden verdeeld, terwijl zij toch ook
hun quotum betalen in de som benoodigd voor
de straatverlichting?
Zeer naïef erkennen Burgemeester en Wethou
ders dau ook deze afwijking van de rechtvaar
digheid in bun praeadvies aan deD Gemeenteraad.
Daarin wordt toch gezegd
„Wij vertrouwen dat deze onze overtui-
ging" (dat het niet raadzaam is thans
reeds tot eenige vermindering der gasprij
zen over te gaan) „door de meerderheid
„van den Raad zal worden gedeeld, vooral
„wanneer men bedenkt dat door eeoe prijs
vermindering circa 1500 gasverbruikers
„zullen worden bevoordeeld, terwijl de aan-
„slag vaD omtrent 4000 belastingschuldigen
„dien ten gevolge zal moeteo wordeo ver
hoogd."
Hoe nu? Is het eene bevoordeeling dat een
ieder een evenredig deel in de belasting opbrengt?
Is het geeu privilege dat 1500 ingezetenen betalen,
hetgeen, natuurlijk volgens de vastgestelde grond
slagen, onder 6500 behoorde verdeeld te worden P
Maar die 1500 ingezetenen worden in het genot
van gas gesteld, iets dat hunne mede-ingezetenen
derven. Aangenomenmoet dao voor den dienst
welken de gemeente, die vijftienhonderd bewijst
door de gasfabriek, meer opgericht ten gerieve
der gemeente die wat hare verlichting aangaat
niet van particuliere willekeur afhankelijk wilde
zijn, zóóveel meer boven de kosten vaD dien dienst
betalen dat hunne medeÏDgezetenen aanmerkelijk
minder opbrengen in de zoogenaamde gemeene-
lasten tot bestrijding dér uitgaven voor de ge
meentehuishouding vereischt?
Nog een ander argument wordt tegemoetge-
voerd. De gemeente bezit de gasfabriek jure private
dat is burgerrechtelijk, althans zij heeft ze nooit
anders dan als zoodanig beschouwd en kan dus
vragen wat voor een particulieren dienst, door par
ticulieren bewezen, wordt gevorderd. B. en Ws.
treden niet in de quaestie of het nu al zoo pai
vaststaat, dat een gasfabriek van gemeentewege
ingericht geen openbare inrichting is, waarop dus
art. 254 Gein.wet, in verband met de artt. 240
én 238 der Gem.wet, niet van toepassing zouden
zijn. De voorsteller, zeggen zij, heeft evenmin
veel aan dit punt gehecht. Toch is er veel voor
eene tegenovergestelde opvatting te zeggen, vooral
als men den geest der gemeentewet op dit punt
nagaat en dien in verbaDd brengt met de be
stemming die aan de winst der gasfabriek wordt
gegeven.
Wat er van zij, de gasfabriek moge jure private
of jure publico worden bezeten, dat is zeker dat
de financiën der gemeente voor een aanmerke
lijk deel berusten op eene aauzienlijke wiDst
door de gemeente op hare gasverbruikende in
gezetenen behaald, eene winst die economisch
niet kan verdedigd worden, een winst die ook
de voordeelen, welke particuliere en andere ste
delijke ondernemingen van dien aard bedingen,
overtreft, eeu winst eindelijk welke in waarheid
eene vermomde belasting is en, alleen omdat zij
dat is, de belangen van een klasse der ingeze
tenen willekeurig opoffert aan het geheel. Zoo
zeer is die winst met ons belastingstelsel als het
ware vereenzelvigd, dat B. en Ws. in den loop
en aan het slot van hun advies haar als 't ware
karakteriseeren als een hecht element van onze
plaatselijke directe belasting. De loop der om
standigheden heeft ook.in deze veel afgedaan, maar
toch vragen wij aan ieder consequent financier,
of hij met de hand op 't hart zou durven verkla
ren, dat deze toestand billijk en rechtvaardig is
of die strookt met een gezond financieel beheer.
Moet deze wijze van zien nu tot gevolg hebben
dat wij ons onbewimpeld kunnen neerleggen bij
het voorstel van den heer Dercksen. In geen ge
val. Wij zouden, deden wij het, blijk geven van
eene onberadenheid die alleen grond kan vinden
in jacht op populariteit. Geen onbedachtzame
stappen, geen plotselinge oinkeering, vooral in
zaken, zoo teeder als die der geldmiddelen, hoogst
schadelijk. Even als het vroeger voorstel door den
heer Dercksen in den Raad gedaan een tasten
in het duister was, zouden wij hem ook in het
legenwoordig geval vvenschen toe te roepenpas
trop de zèle. Vooral na den met cijfers gestaaf-
deD invloed, dien de verhooging der steenkolen-
prijzen op de winst der fabriek zal hebben en
de afzondering van gelden voor aanvulling van
het reservefonds, een voorstel reeds door den Raad
ook met medewerking van den heer Dercksen
bekrachtigd.
Uitgaande van de overtuiging dat het beginsel
van den heer Dercksen, om de gasprijzen te bren
gen op dat peil, dat de gemeente winst geniet
door het menigvuldig verbruik, goed is, wenschen
wij de toepassing zonder schokken en de uit
voering al naar mate den toestand van het oogen-
blik met overgangen in den geest van commissa
rissen der stedelijke gasfabriek.
Een voorstel dat nog iets verder ging, in dien
zin dat ook in evenredigheid van deze verminde
ring van den algemeenen prijs, de toegestane kor
tingen aan veel gas verbruikende personen zal
worden verminderd, zou zeker in den Raad bijval
vinden.
Burgemeester en Wethouders komen ook tegen
dit bescheiden voorstel in verzet, een voorstel door
commissarissen bepaald in overweging gegeven
met het oog op de overdreven winsten der fa
briek en het verschil van prijs met particuliere
gasondernemingen.
Burgemeester eD Wethouders verwachten Diet
veel van de prijsverlaging. Er moge al cenignini
vermeerdering van debiet plaats vinden, die zal
toch niet zooveel bedragen dat daardoor invloed
op de te behalen winst zoude worden uitgeoefend.
Commissarissen hebben daartegen reeds aan
gevoerd dat na de vroegere prijsverminderingen
juist het tegendeel gebleken en het verbruik dus
toegenomen is; wij wenschen hier bij te voegen
een welsprekend slaatje van den invloed dien de
prijsverminderiogen in Delft op het toenemen
van het verbruik hebben gehad. Wij laten dit staatje
hier volgen, onder opmerking dat de heer Derck
sen in zijn voorstel ten onrechte den prijs van het
gas te Delft op 12 cents per kub. meter stelt. Hij
is tot dusver nog 14 centen. Gaarne willen wij
aannemen dat hier aan een drukfout te deuken
is, anders is de heer Dercksen verkeerd ingelicht.
GASVERBRUIK DOOR PARTICULIEREN.
Jaarlijksch verbruik.
Toeneming.
Afneming
I*
in cub.
prijs per
cub. met.
m
-O en
meiers.
in geld.
.5 e
in geld.
3
o
o»
.2 B
in geld.
1856
124287
17ct
f21129.79
1857
155304
26626.16
31017
f 5497.37
>853
187499
.31922.81» 32195
"5296 655
18ó9
220408
-37558.15 32909
-5635.35»
1860
242.H 67
-41272.5S
21961
3714 43
1861
248730
.42364 17s
6363
- 1091.59»
186
269751
"44318 24
11021
- 1954.06»
1863
259284
lGct.
-41726 86*
407
f 2691.37»
1864
268448
u
-43182.09
9164
1455.22s
1865
283902
1
-45663.63s
5434
-2480.54s
1866
3 .'1289
O
.51622.42
37387
5953 78»
1867
336659
r
.54087.36 15369
- 2464 94s
1868
3196S4
14ct.
.47578.42s| 3026
6508.94
1869
355531
.49868.44
16847
2290.01»
1870
393549
.55176.50
38017
- 5308.06
1871
437756
"61319.02
44208
-6142.52
Burgemeester en Wethouders laten zich inder
daad te veel medesleepen door de vrees voor eene
verhooging van den Hoofdelijken Omslag. Wij
zouden daartegen even sterk opzien als het bei
trof het doen van uilgaven die óf niet urgent
waren óf op andere wijze konden bestreden
worden. Hier zou de verhooging echter het ge
volg zijn van rechtvaardigheid. De nijvere klasse
der bevolking vooral wordt onredelijk belast.
Deze onbillijkheid weg te nemen langs een ge
leidelijken weg, zal bij het groot deel der bevol
king geen tegenkanting ondervinden. Eene ver
mindering der gasprijzen zal tevens veel ruimer
debiet opleveren, want tal van ingezetenen voor
zien hunne woningen niet van gas omdat het
bepaald te duur is. Men sla dus dien weg in, en
de vrees voor groote moeielijkheden, die daaruit
voor de gemeente zullen voortvloeien, zal blijken
minstens overdreven te zijn.
Lelden, 24 Juni.
Aan Leiden's ingezetenen is, vanwege de hees
ren A. Heyosius, C. J. Leembruggen, W. Pleyte
en L. W. E. Rauwenhoff, eene circulaire ver
zonden van den volgendeD inhoud. Het practisch
doel behoeft inderdaad geen aanbeveling, zoodat
we niet twijfelen dat de burgerij wel hare mede
werking tot het welslagen van „de Leidtche bouw-
oereeniging" zal willen verleeneD.
(Slot.)
Boerhaave ligt begraven in de St.-Pieterskerk
e Leiden, waar de Regeering te zijner eere
m 1762 een gedenkteeken liet oprichten, dat
Is maDS spreuk, waarin zijn gansche ziel leefde,
levat.
De geschiedenis van Boerhaave toont in alle
ieelen aan dat hij een groot man was.
Van jongs af aan lichaamsoefeningen gewoon,
waren zijne krachten ontwikkeld. Aan een sterk
gestel paarde hij een ziel die zuiver en onbesmet
was. Over het algemeen was hij een toonbeeld
in alles en voor allen. Oprecht, eenvoudig, steeds
zoekende op te bouwen Yoor tijdgenoot en nako
melingschap. Hij had een afkeer van alles wat
laag, partijdig en kleingeestig was. Oprechte
dankbaarheid bewees hij zijn gansche leven aan
zijne beschermers. Met zijne talenten woekerde
hij noch om den mammon, noch om de eer, want de
schitterendste aanbiedingen wees hij van de hand
en dat deed hij om zijDe onafhankelijkheid op
het gebied der wetenschap niet te verliezen. Bij
alles wat hij ondernam legde hij een onvermoeid
en onwrikbaar geduld aan den dag. Nederig en
minzaam van aard, bezielde hem geen andere
eerzucht dan om door loffelijke daden boven
anderen uit te munten. Hij was een braaf maa,
en zijn godsdienst van den echten 6tempel, zon
der eenige huichelarij.
Als zoon, echtgenoot, vader, hoogleeraar en
geneesheer was hij altijd waarlijk groot en
edel.
Het lief en leed zijner talrijke leerlingen was
het zijne, hij was blijde inet de blijden, weende
met de weenenden.
In alles was hij een liefderijke beschermer,
maar bovendien voor ongelukkigen een reddende
engel; aan hen vooral besteedde hij bijzondere
zorgeD.
„De armen," zeide hij altijd, „zijn mijne dier
baarste lijders, want de Alzegenaar is hun be
taalmeester."
Een ieder beminde hij, niemand ondervond van
hem benadeeling, ja zijne grootste tegenstrevers
wist hij door groote weldaden aan zich te ver
binden.
Mag Leiden zich in geen ander standbeeld
verheugen, dat van Boerhaave is eene gelukkige
inleiding.
Een der vele grafschriften op den grooten man
zij ons besluit, niet twijfelende of de mannen der
wetenschap zullen instemmen met wat M. Bors-
boom schreef
Boerhaavedie meer zag dan vijftig eeuwen zagen,
Doch nimmer heeft gezien
u't Geen anderen alle dagen
i,Beschouwenwient gelijk noch was, noch is mis
schien,
„Nooit zijn zal-, dien naluur beschonk met al haar
[gaven,
„Ligt hier in t stof begraven.
„Al 't Aertrijk treurtmaer 'l Hof
Des Hemels juicht; ook leeft in eeuwigheid
Mant lof."
Leiden, 1872.
Wageningen, 21 Juni. In de alhier ontwor-
pene vennootschap de Wageningsche berg is voor
bijna f 40,000 deelgenomen. Het doel is, om op
dien berg, waarvan ruim 15 hectaren zijn aan
gekocht, eene restauratie met logement te bou
wen eD tevens aan de gemeente Wageningen het
genot te verzekeren van vrije wandeling. Men
verwacht, dat zulk eene inrichting, gelegen op
eene der schoonste punten van Gelderland, aan
alle zijden heerlijke vergezichten opleverende,
talrijke bezoekers zal lokken en zoowel voor de
aandeelhouders als voor de gemeente Wagenin
gen van groot belang zal worden.
