N°. 3653.
A®. 1872.
SCHETSEN UIT ENGELAND.
Zaterdag
6 Januari.
STADS-BERICHTEN.
EUROPA
Feuilleton van het „Leidsch
Dagblad".
LEIIISffl
BAGBLA
PRIJB DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per post3.85
Afzonderlijke Nonunors0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTKNTIEN.
Voor iederen regelJ 0.15.
Grootere lettert naar do plaatsruimte die zij beslaan.
r BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
LEIDEN doen te weten, dat ingevolge art. 2 der
Verordening, regelende de invordering der plaatselijke
belasting op de honden, ieder eigenaar of bezitter
van een of meor honden, die aan de belasting onder
hevig zijn, verpligt is daarvan jaarlijks vóór den
31sten Januarij bij den Gemeente-ontvanger aangifte
te doen door inlevering van een behoorlijk ingevuld
en door den aangever onderteekend billet; dat be
doelde invullingsbilletten voor het dienstjaar 1872
van beden af- kosteloos ten kantore van den ontvan
ter verkrijgbaar zijn.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
v. d. BRANDELER, Burgemeester,
v. PUTTKAMMER, Secretaris.
Leiden, 18 December 1871.
aan liet eind des jaars 1871.
IV.
Voor Oostenrijk is 1871 geweest gelijk ieder
jaar sedert de vestiging der zelfstandigheid van
Hongarije, namelijk een jaar van inwendigen
twist en verdeeldheid. Het zijn dezen keer de
Czechen geweest, die den grooten slag van 1867
hebben willen slaan. De Polen waren in het
begin des jaars voorloopig tevreden gesteld met de
benoeming van een afzonderlijk minister voor
huune belangen, den heer Grocholski, en eene
uitbreiding der bevoegdheid van hunnen landdag.
Doch de strijd met de Czechen was dezen keer
ernstiger.
Hohenwart heeft eerlijk en met zijne gewone
koele standvastigheid beproefd, de quaestie der
nationaliteiten op te lossen in den zin, dien hij
voor den besten hield, namelijk dien van het foede-
ralisme. Doch het is hem noch in het algemeen,
noch met eenig land in het bijzonder mogen ge
lukken. Zijne poging om aan de provinciën in
het algemeen voorlopig meerdere zelfstandigheid
te geven giDg onder in de afstemming van zijn
ontwerp tot uitbreiding van de bevoegdheid der
landdagen. Zijne onderhandelingen over en met
de Czechen duurden langer, maar liepen eindelijk
ook op niets uit.
Ongeveer in het midden van Augustus had
Hohenwart bet zoover gebracht, dat met de
hoofden der Czechen, de heeren Rieger, Pra-
zak, en graaf Clammartinitz eenige punten van
overeenkomst waren vastgesteld, die de Czechen
zouden kunnen bevredigen. De heeren keerden
Daar huis terug en een tijd laDg bleef alles voor
het publiek geheim, dat zich hiervoor schadeloos
sietde door zich te verdiepen in allerlei gissingen
Daar kwam plotseling het keizerlijk rescript,
waarin de keizer zich bereid verklaarde, de oude
Wen zei kroon op zijn hoofd te drukkeD en Bohe
men als een zelfstandig land te regeeren. Den
landdag werd verzocht, maar eens op te geven
wat eigenlijk de wenschen van's keizers geliefde
Czechen waren. Tevens werden door Hohenwart
VVy hebben gisteren bij vergissing gezegd, dat het vredes
congres te Genève had plaats gehad. Dit moet natuurlijk Lau-
saDue zijn.
NAAR HET KLANSCH VAN
;'KK. T A I E.
twee ontwerpen openbaar gemaakt, éen om de
verhouding tusschen de Duitsche en Czechische
nationaliteiten in Boheine te regelen, éen om de
kieswet voor den landdag te veranderen. Beiden
waren volgens de Duitschers natuurlijk schan
delijk in het voordeel der Czechen, volgens de
Czechen waren zij zeer aannemelijk.
De landdag dieude zijn verlangens aan den
goeden keizer in, en wij kunnen ze niet beter
omschrijven dan door te wijzen op de positie van
Hongarije: er werd dus gevraagd zelfstandigheid,
een eigen koning, een eigen ministerie een eigene
vertegenwoordiging; eDkele zaken, n.l. buit. zaken,
oorlog en een deel der financiën gemeenschap
pelijk, andere zaken, die in éen en hetzelfde rijk
eenvormig dienen geregeld te zijn, in overleg met
de andere landen vast te stellen, doch voor het
overige: Bohemen een afzonderlijk koninkrijk.
De verontwaardiging der Duitsche partij na
deze openbaring was vreeselijk. Het woord schen
ding der constitutie (N. B. eene zeer gebrekkige
constitutie van 4 jaren oud) weergalmde door
alle Duitsche gedeelten van Oostenrijk. Een
warme, edele onwaardeerbare trouw aan die
grondwet doorgloeide plotseling de borst van
alle Germaansche onderdanen des Oostenrijkschen
keizers, gelijk zij het altijd doet, zoodra er
quaestie van is, om aan eenigen stam van
het groote slaven-ras de een of andere concessie
te doeD. De pedanterie der Duitschers klom bij deze
gelegenheid letterlijk tot waanzin. Niet dan sid
derende van verontwaardiging kon men er over
spreken, dat die domme Czechen zich zoudeD
vermeten meer te zeggen te willen hebben dan
die hoogst geleerde, fijn beschaafde Duitschers in
een landdat grootendeels door Czechen
bewoond werd. Kortom de geheele geschiedenis
van Bohemen, zijne afzonderlijke bevolking, taal
en gewoonteD, werden en worden steeds door de
Duitschers eenvoudig genegeerd als er quaestie
van is om aan dat land een eenigszins zelfstan
dige positie te geven.
En het geschreeuw der Duitschers bleef helaas
niet zonder uitwerking. Ieder weet den afloop.
Ter elfder ure kwamen Beust en Andrassy aan
gevlogen eD ontwierpen voor deD keizer evenals
Hohenwart een antwoord aan zijne beminde
Czechende keizer verwierp het ontwerp van
Hohenwart, die daarop zijn ontslag nam, en zond
het adres vao von Beust naar Praag, dat hierop
neêrkwamSlechts langs constitutioneelen weg,
dat is in den rijksraad, kan eene verandering van
den bestaanden toestand verkregen worden.
Om die verandering toch vooral te begunstigen
werd door Auersperg (den opvolger 'van Hohen
wart) en Audrassy (den opvolger van Beust, die
volgens den keizer niet gezond geDoeg meer was
voor de betrekking van rijks-kanselier) een plan
Detje gemaakt om een flinke Duitsche en centra
listische meerderheid in den rijksdag te krijgen!
De landdagen, waarin de foederalisten in de
meerderheid waren, werden ontbonden en in Bohe
men, dat er voor bedankte, afgevaardigden naar den
rijksdag te zenden, heeft de keizer van zijn recht
Eerste indrukken.
(Vervolg.)
Ik zal maar zwijgen van de enorme fortuinen
der groote industrieelen en van den adel, wier
voordeelen of inkomsten dikwijls 200.000 pond st.
per jaar bedragen; de uitgaven zijn natuurlijk
daaraan geëvenredigd. Een jong ingenieur, als
jODgste zoon verplicht zijn fortuin te maken,
zeide mij eens: «Met 8000 pd. st. 'sjaars is men
niet rijk in Engeland, dan is men slechts zeer
con[ortable." Een ander, die den zomer buiten
doorbrengt, voegt er bij: „Zie maar eens onze
pachterswoningen van binnen, gij zult versteld
lijn over dien rijkdom; de boerendochtersleeren
gebruikt gemaakt om directe verkiezingen uit te
schrijven. Daardoor beschikt nu inderdaad de
regeering over eene meerderheid in den rijks
dag laat nu de Czechen maar gaan probeeren,
langs constitutioneelen wegzelfstandigheid te krij
genHet zal hun wel lukken, want zij hebben
daarvoor slechts twee derden der stemmen
noudigI
De Polen, die nn afgevaardigden hebben ge
zonden, en bij de laatste ministerie-vergadering
hunnen afzonderlijken minister kn'ijt geraakt zijn,
zullen in dezen rijksdag dan nu eens beproeven,
langs constitutioneelen weg concessies te krijgen.
Wij twijfelen er niet aan, of'over eenige maan
den zijn hunne afgevaardigden, met de oude Lem-
bergsche resolutie in hun zak, in volle woede
naar huis teruggekeerd. Evenmin gelooven wij
ons op een gevaarlijk pad te begeveD, wanneer
wij de conjectuur maken, dat vóór het einde
vaü 1872 weder een foederalistisch ministerie met
de taak zal belast worden om de ontevredene
nationaliteiten tot bedaren te brengen. Zoo gaat
het nu sinds 4 jaren steeds door: Een foederalis
tisch ministerie; opwakkerende hoop der slaven-
volken, de beker tot huDne lippen naderende;
oorverdoovend gegil en geschreeuw der Duit
schers; een slag van's keizers handde beker aan
duizend stukken; verandering voorgespiegeld langs
constitutioneelen weg; een centralistisch ministe
rie, een centralistische rijksdags-meerderheid; niets
toegeven, de requestreerenden uitlachen, de maat
van overmoed en eigenwaan doen overloopen, en
eindelijkalles weer van voren af aaneen
foederalistisch ministerie, opwakkerende hoop,
beker aan de lippen enz. enz. enz.
Het is te bejammeren, dat de nationaliteiten
die zelfstandigheid vragen grootendeels onder den
invloed der clericalen staao en door dezen ge
steund worden. Dat doet hun groot nadeel; dat
doet velen hunne partij vereenzelvigen met be
krompenheid en réactie. En inderdaad is (le
clericale gezindheid der Tyrolers, der Czechen,
der Polen, enz. eene schaduwzijde voor de toeken
ning van meerdere zelfstandigheid. Doch dat neemt
niet weg, dat het maar niet zoo voort kan gaan,
allerlei vreemde nationaliteiten uit een Duitsche
stad als centrum, met eene Duitsche regeering,
Duitsche ambtenaren, in de Duitsche taal te be
sturen hunne wenschen afhankelijk te maken
van een rijdsdag, waarin steeds de Duitschers,
steunende op de verdeeldheid en het wegblijven
der overigen (waarvan zij zelf de oorzaak zijn)
hun zin weten door tedrijveo; hunne landdagen
eindelijk te ontbiuden indien zij anti-Duitsch en
anti-ceutralistisch zijn, en in het algemeen van
iedereh beduidenden invloed te berooven. Iodien
op een of andere manier de clericale partij kon
geïsoleerd worden, namelijk haar belaDg afge
scheiden van dat der centralistische Duitschers,
zoowel als van dat der foederalistische nationa
liteiten, dan eerst zou, dunkt ons, een betere
tóëkoinst voor Oostenrijk kunnen aanbreken
Maar om de clericalen van ons af te slaan, wan
neer zij ons eemnaal aan het lijf hangen, daar
behoort helaas nog steeds een bovenmenschelijke
kracht of behendigheid toe.
In Hongarije is graaf Lonyay Andrassy als
hoofd van het kabinet opgevolgd. Daardoor heb
ben in den laatsten tijd eenige kleine schermut
selingen plaats gehad tusscben de Deak-partij
(de partij aan welke Hongarije zijne zelfstandig
heid heeft te danken) en de regeering. De reden
hiervan is echter meer dat de partij persoonlijk
meer met Andrassy sympathiseerde dan met
Lonyay, daar hunne beginselen vrij wel over
eenkomen.
Deak heeft met de regeering ijverig medege
werkt tot twee hervormingen, namelijk die van
het justitie- en van het gemeentewezen. Wat de
eerste betreft moest hetzelfde gebrek verholpen
worden, als waaraan men tegenwoordig in ODze
Oost-Indische bezittingen bezig is, namelijk de
vereeniging der rechterlijke en administratieve
macht. In dien zin is nu wel een nieuwe rech
terlijke organisatie ingevoerd, maar de grondlaag,
de wet zelf, deugt in Hongarije Diet. Het is
eene verzameling van verouderde en half ver
nieuwde verordeningen, die met de eischen van
den tegeDwoordigen tijd niet overeenkomen.
Ook de gemeente-reorganisatie heeft weinig te
beteekenen. Men heeft onder anderen de bepa
lingen laten blijven bestaan, dat de helft van
iederen gemeenteraad wordt samengesteld door
de hoogst aangeslagenen, terwijl de andere helft
gekozen wordt. Hongarije heeft bij deze veran
deringen voor de eischen van den nieuweren tijd
dus weinig gewonnen.
Het onderwijs in Hongarije vereischt insgelijks
dringend verbetering. Het aantal der kinderen,
die geen scholen bezoekeD, is in dat laüd énorm.
Bovendien zijn de scholen zoowel geestelijk
als materieel in een treurigeD toestand. De mi
nister van onderwijs heeft beloofd, zich tot eene
verbetering van dien grondslag der staatswelvaart
aan bet werk te zetten.
De oppositie der Croaten, die in Hongarije on
geveer dezelfde rol vervullen als de Czechen en
Polen in Oostenrijk, namelijk naar zelfstandig
heid streven, duurt steeds voort. De meerderheid
der vertegenwoordiging te Pesth en de regeering
zijn echter zeer weinig gezind, aan hunne eischen
toe te geven.
Rumcnlc heeft dit jaar veel van zich doen
spreken door de bekende spoorwegzaak. Men
weet, hoe de regeering weigerde de gegua-
randeerde interessen te betalen, op grond
dat Strousberg c. s. de spoorwegen slecht
en slechts gedeeltelijk hadden gelegd; hoe de
vele Duitsche aandeelhouders diplomatische
tusschenkomst van Bismarck verlangden welke
deze wijselijk geweigerd heeft: hoe de obli
gatiehouders zich toen tot eene compagnie
met aandeelen hebben gevormd, en een afge
vaardigde, den heer Fromm, naar Bucharest ge
zonden hoe de Porte, niet onduidelijk heeft te
kennen gegeven, dat zij zou intervenieeren indien
de quaestie nu niet spoedig tot een goed einde
werd gebracht.
Fransch en pianospelen eu schikken zich prachtig
op." Veel verdienen en veel verteren is daar
de regel. De Engelschman spaart niet, denkt niet
aan de toekomst, 't is al inooi als hij assureert'
juist het omgekeerde van den soberen, spaarza-
men Franschman.
Van waar komt al dat geld en hoe wordt het
verspreid? Daarover zal ik de statistieken eens
raadplegen. Laat ons inmiddels eeu van dëgroote
reservoirs gaan bezoeken, waaruit het goud over
alle standen en het geheele land stroomt: de
Londenscbe dokken.
Eerst de tunnel, honderd treden af. Zijn wij
beneden dan schijnt haar iDgang zoo hoog als
ons Pantheon. Zij is vijfhonderd schreden laDg;
maar, welk een reuzenwerk ook, teveos eene
nultelooze dwaasheid. Men vindt er kleine speel
goedwinkels en hoort er eene erbarmelijke muziek,
het gas werpt zijn flikkerend schijnsel op de
lekkende muren't is er akelig. 'Ik vind dat
Londen het oude Rome gelijkt, Parijs het oude
Athene. Hoe zwaar moet dat moderne Rome
evenals het oude, drukken op de arbeidende
klasse 1 Al die groote bouwwerken, Babyion,
Egypte, het Rome der keizers, wijzen op eene
opeenhooping van krachten, eene buitensporig
gevorderde vermoeienis. Elke groote hoofd- of
fabrieksstad doet mij denken aan de natiëD om
de Middellandscbe Zee, die verdwenen zijn ouder
de drukking van de Romeinsche machine. De
natiën werden als slaven gebruikt, maar al is
die slavernij voor de wet afgeschaft, feitelijk is
de rnensch, vooral de arbeider, een slaaf door
den dwang van zijnen stand.
De dokken, zes in getal, zijn ontzaglijk groot.
Ieder voor zich is een groote haven met eene
gausche bevolking van driemasters. Schepen en
altijd weer schepen liggen daar en laten er hun
koperen harnas bewonderen. Een hunner komt
van Australië en meet 2500 tonnen, er zijn er bij
van 3000 en meer, uit alle werelddeelenhier is het
rendez-vóus van den aardbol. De meeste zijn prach
tig met hunne groote kielen: het zijn leviathans,
maar rank en sierlijk als zwanen. Een hande
laar, die hier het toezicht houdt op de aanko
mende ladingen specerijen en op het overladen
van ijs uit Noorwegen, zegt mij, dat ongeveer
40,000 schepen jaarlijks binnenkomen en er ge
middeld 5 6000 tegelijk in de dokken en op
de rivier zijn.
Het entrepot van den wijn. Er zijn 30,000 va
ten portwijn in de kelders. Eene kraan lost ze.
Het is of ze zich zelf bewegen. Op eene kleine
slee met wielen glijden zij bijna zonder krachts
aanwending naar de bestemde plaats. De ma
chines werken zoo goed, dat het levende hulp.
middelen, vrijwillige slaven gchijuen. Eeu bas
cule weegt 100 vaten tegelijk af, eeu enkel man
aan eene dommekracht is daartoe voldoende.
Het entrepot der specerijen, dat van wol en
leder, dat van olie eu traan. Overal zijn ko
lossale kelders en magazijnen. Die zwerm van
ineuschpn in de schaduw onder die gewelven,
dat trillemle zwart, die geheimzinnige diepte in
die overvolle luchtgaten, in die eiudelooze ver
gaderplaatsen is eene schilderij voor eenen Rem
brandt. Zij rollen de fusten zonder verwar
ring, met kalmte. Kominiezen hoort men de nom-
mers afroepen. Midden in den kelder zit de/oreman
op te schrijven aan eene kleine tafel of houdt
het oog op de werklieden. De eigenaars, met een
hoogen hoed op, loopen heen en weer eu sur-
veilleeren, zonder een woord te spreken. In den
omtrek hoort men het gekraak der kaapstanders
en de matrozen die bezig zijn de schepen schoon
te schrappen. Het is een lust ben in hun werk-
pakje le zien met dat ernstige, van pjhlegma eD
doorgestane vermoeienissen getuigende gelaat.
Zij zijn in hunnen werkkring, in hun elemeht
en daD vertoont zich ieder levend wezen, rnensch
of dier, op zijn schoonst.
Wordt vervolgd.)