N°. 3556.
Woensdag
A°. 1874.
13 September.
feuilleton van het „Leidsch
Dagblad".
DE VIJF ZINTUIGEN.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden.
Franco per post
Afzonderlijke Nommers
ƒ3.00.
3.85
0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen, uitgegeven.
PR1J8 DKH ADVKRTKNTIÏÏN
Voor iederea regelf 0.15.
Grootere letters naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Lelden, 13 September.
den vroegen morgen van heden rukte het
iiizoen uit tot het houdeu van manoeuvres
i vuur. Ouder kotnuiaudo van den majoor-kom-
ndant der veld-artillerie, Jhr. Roëll, werd
omwijk door de troepen ingeuomeu, tot welk
Je zij, deels over Oegstgeest, deels over War-
ud eu Rijnshurg op deze gemeente aanrukten,
halldrie keerde het garnizoen alhier terug.
Ian den zwemwedstrijd, die morgen op Bhijn
tl zal worden gehoudeu, nemen 62 mededin-
•s deel. Naar hetgeen wij vernomen hebhen
(rent de organisatie van 't feest, belooft het
aanwezigen een recht genoegelijken dag.
Jurg. eu Weth. alhier, doen te weten dat door
i, ingevolge art. 6 dier Verordening, is benoemd
Heer der gebuurte n'. 18 of n°. 5 van wijk
de heer J. VV. Boekwijt, in plaats van den
r H. N. Veefkind, die als zoodanig zijn ontslag
ft genomen.
pij besluit van den lSden Aug. jl. heeft Z. M. de j
iomng-Groot-Hertog benoemd tot commandeur
orde van de Eikenkroon, HD. adjudaut in
liengetvonen dienst den kolonel J. C. de Nor-
InJie 's Jacob, en zulks als eeue erkenning van
eaere uitstekende diensten.
t'il Coblentz wordt van 9 dezer gemeld, dat
JR il. de Koningin der Nederlanden dien dag
morgens te acht uren hare reis had voort-
lel, na den vorigen namiddag bij deKoningin-
Uiuve Elisabeth op het slot Stolzenfels een
ftoek te hebben afgelegd.
'e heden gehouden paardenmarkt te Valken-
Irg werd zeer druk bezocht; er waren p. in.
("'J paarden ter markt aangevoerd. Voor de
ite soorten werden hooge prijzen besteed, o. a.
in f 450 a 500. Voor Duitsche en Eransche re
ining werd veel aangekocht.
Haar aanleiding van de artikelen in het Dag-
:i over de verbetering der kieswet, zegt de
It. Gt. o. a. het volgende
1»Wij achten het behandelen der census-quastie
den grondslag der bestaande belastingen een
nut werk, nu de indiening van een diep in
(ïjpeud voorstel tot belastinghervorming zoo na
lhanden is. Als het patentrecht door eene in-
imstenbelasting wordt vervangen, krijgt men
cel nieuwe verhoudingen en zal eene andere
JeVin» van den census van zelf noodzakelijk
Haar in elk geval keuren wij de wijze,
irop het Haagsche. conservatieve orgaan een
k van zooveel belang behandelt, af. Bij elke
eüng of wijziging van den census moet op
Bp voorgrond staan, dat het kiesrecht niet koine
D banden van onontwikkelden, eu daartoe moet
regeliug steunen op deugdelijke gegevens,
resultaten van een ernstig, groudig onderzoek."
■De benoeming van R. J. Opwijrda te Nijrne-
!®u, tot lid en secretaris der commissiën, tot l
Augustus 1872 belast met het afnemen der exa
mens van hulp-apotheker en van apotheker, is
op zijn verzoek ingetrokken. De reden daarvan
deelt hij in het Pharmaceutisch Weekblad aldus mede:
„Als Ieeraar in de scheikunde aan de door hel
Rijk gesubsidieerde gemeenteschool voor middel
baar onderwijs te Nijmegen, heb ik voor afwe
zigheid buiten de vacanties vergunning noodig
van het Gemeentebestuur. Bij eene vorige ge
legenheid was mij keunis gegeven, dat men mij
die vergunning niet meer wenschte te verleeuen
voor het afnemen der pharmaceutische staatsexa
mens. Toen ik nu de eer had dóór den Koning be
noemd te worden tot lid eo secretaris der com
missiën voor het hulpapothekers- en apothekers
examen in 187172, deelde ik dit bezwaar aan
den minister Thorbecke mede. Z. Exc. verklaarde
zich dadelijk genegeu persoonlijk daaromtrent
eene vraag te doen aau het gemeentebestuur. De
vraag is gedaan, maar het antwoord van het
bestuur aan den minister bleef weigerend.
Nadat de minister dit ter mijner kennis had ge
bracht, achtte ik het mijn plicht een gemotiveerd
verzoek tot intrekking mijner benoeming bij Z. M.
in te dienen."
Programma voor de opening van de Vergadering
der Staten-Generaal, te 's-Gravenhage.op Maandag
den 18den September 1871.
Art. 1. Des middags te twaalf uren zullen de
Leden der Staten-Generaal zich begeven naar
de zaal, bestemd voor de zittiugen van de Tweede
Kamer, en zich in eene Algemeene Vergadering
vereenigen, onder voorzitting van den door Zijne
Majesteit benoemden President van de Eerste
kamer.
Art. 2. De Ministers, Hoofden van Ministerieele
Departementen, de Kanselier der Orden en de
Leden van den Raad van State zullen zich, des
namiddags ten éen unr, mede in die zaal ver
eenigen.
Art. 3. Zijne Majesteit de Koning, de Vergade
ring der Staten-Generaal zullende openen, zal te
éen uur met den volgenden trein van het Paleis
afrijden
a. een kommando cavalerie tot opening van
den trein
b. een Hoffourier en twee rijknechts te paard;
c. de Kamerheer-Ceremoniemeester, gezeten in
eeue koets met twee paarden bespannen, gaande
éen lakkei naast elk portier;
d. acht Kamerheereu van Zijne Majesteit, gezeten
in twee koetsen, ieder met vier paarden bespan
nen, gaande éen lakkei naast elk portier;
De Kamerheeren plaatsen zich volgens hunnen
rang van benoeming;
e. de Groot-Officieren van 's Konings Huis, ge
zeten in twee koetsen, ieder met zes paarden
bespannen, gaande twee lakkeijen naast elk
portier
f. een kommando cavalerie;
g. Zijne Majesteit de Koning en Hunne Ko
ninklijke Hoogheden de Prinsen, tegenover den
Koning gezeten, in eene koets met acht paarden
bespannen, gaande een rijknecht uaast elk paard
en vier lakkeien naast elk portier.
De Adjudanten Generaals eb de waarnemende
Gouverneur der Koninklijke Residentie, te paard
rijdende de oudsten in rang rechts, de jongsten
links van de koets; daarop volgen de Officieren
van het Militaire Huis, rijdende twee aan twee,
de oudsten in rang vooruit;
h. een kommando cavalerie, tot sluiting van
den trein.
Art. 4. De trein zal rijden:
door het Noordeinde, door de Hoogstraat, door
de Gravenstraat, over het Buitenhof naar het Bin
nenhof.
Art. 5. De trein gekomen zijnde aan de Ver
gaderplaats der Staten-Generaal, zal de Koning
aan de deur van het gebouw ontvangen worden
door eene Commissie uit de Vergadering, die,
voorafgegaan door den Kamerheer-Ceremonie- 1
meester, de Kamerheeren en de Groot-Officieren
van 's Konings Huis, Zijne Majesteit zal geleideu
naar de zaal der Staten-Generaal. Het Militaire
Huis volgt onmiddellijk.
Art. 6. De Groot-Officieren van's Konings Huis
en de waarnemende Gouverneur der Koninklijke
Residentie plaatsen zich achter Zijner Hajesteits
zitplaats, de Kamerheeren rechts en het Militaire
Huis links van den Troon.
Art. 7. De zitting geëindigd zijnde, gaat de Ko
ning met denzelfden trein, waarmede Zijne Ma- j
jesteit binnengekomen is, en in de bij art. 3 ver
melde orde, naar het Paleis terug; zullende de
trein den navolgenden weg nemenvan het Bin
nenhof, over den Korten Vijverberg, over den Langen
Vijverberg, over de Plaats, door liet Noordeinde, naar
het Paleis.
Art. 8. Salvo's uit het geschut zullen het af
rijden van Zijne Majesteit van het Paleis, en het
oogenblik waarop de Koning het gebouw van de
StatenIGeneraal verlaat, aankondigen.
Op de voor een rechter in de arrond. rechtb.
te Appingedum, in de plaats van Mr. Jolles ko
men voor: 1°. Mf, Werumeus Buning, proc. te
Adpingedam, 2°. Mr. de Ranitz, griffier bij het
kantong. te Lochum en 3°. Mr. Telting, proc. te
Sneek.
De wensch wordt geuit in eene correspondentie
uit 's-Hage aan de Arnhemsche Courant, dat de
financiers die uit Nederland zullen worden ge
zonden tot onderzoek van 't financieel beheer in
Indië, niet in den Indischen dienst zullen treden
zonder voorafgaand examen. Dit zou ten nadeele
zijn van de belangen der Indische hoofd-ambte
naren en ambteiiareD, waaronder bekwame ook
in zake van financien worden gevonden.
De correspondent verwacht echter weinig resul
taat van den maatregel en acht dien bestemd om
uitstel voor den Minister te verkrijgen, wanneer
op nieuw op herziening der Indische belastingen
wordt aangedrongen.
Volgens nieuw telegrafisch bericht is het stoom
schip Prins van Oranje, kapt. M. C. Braat, Zaterdag
9 September, 's nam. te 2 uren, ter reede van
Batavia aangekomen; alles wel aan boord; de
passagiers waren over het algemeen zeer tevre
den; de retourlading zal voor een gedeelte te
Samarang worden ingenomen.
De reis was als volgt:
Van reede Texel gestoomd 30 Juli 'socht. 5 uren,
Port Said aangekomen 13 Aug. 's nam.. 5 uren
zeereis 14 d. en 12 u. Van Suez vertrokken 18
Aug. 's ocht. 8 uur, te Batavia aangekomen 9
Sept. 's nam. 2 uren: zeereis 22 d. 6 u.
Zeereis in het geheel 36 d. 18 u.doortocht van
't Suez Kanaal 4 d. 16 u. Totaal van 't Nieuwe
Diep naar Batavia 41 dagen 9 uren.
{N. R. Gt.)
Dezer dagen werd te Munchen eene vergadering
gehouden van beambten bij Duitsche gevange
nissen. De Vergadering gaf na een breedvoerig
debat als haar wensch te kennendat de geza
menlijke strafinrichtingen daaronder zelfs de
lokalen voor policiearrest begrepen geplaatst
worden onder toezicht eener centrale Commissie.
Voorts werd het doelmatig geacht, dat er bepa
lingen worden gemaakt in dien zin1ste dat
alle gevangenen zich dagelijks minstens éen uur
in de vrije lucht moeten bevVegen 2de dat
hiertoe bij elke gevangenis een terrein moet wor
den ingericht, waar zij onder aDderen liet volle
genot van het zonnelicht kunnen hebbenSde
dat zij jaarlijks van 6 tot 10 warme baden moe
ten gebruiken; 4de dat de mannelijke gevangenen
minstens tweemaal 's weeks geschoren moeten
worden, enz. De eerstvolgende bijeenkomst zal
te Berlijn worden gehouden.
Een verschrikkelijke misdaad, die aan den
moordlust van Traupmann herinnert, is te Lurz,
een plaatsje in het departement dpr Beneden-
Alpen, gepleegd' Eene gansclie familie, bestaande
uit vader, moeder en twee kinderen, is in hare
woning vermoord. De onjmenscben hebben hunne
slachtoffers met bijlen afgemaakt. Eenige perso
nen, die noodgeschrei gehoord hadden, zijn naar
de woning gesneld; maar toen zij er kwamen
zijn de moordenaars, begunstigd door de duis
ternis, gevlucht. Tot dusver is men de daders
nog niet op het spoor.
De geoeraal-majoor M. D. graaf van Limburg
Stirum, buitengewoon adjudant des Konings,
maakt, overeenkomstig de aankondiging in de
Staatscourant van den 19den Augustus jl., hekend,
dat bij hem is ontvangen, tot het oprichten van een
monument ter eere der gesneuvelden in de Ci
tadel van Antwerpen in December 1832: eene
bijdrage van honderd gulden van den heer Martin
Coster, consul-generaal der Nederlanden te Parijs
Volgens een bericht van Zr. Ms. consul-gene
raal te Tunis, was aldaar bekend gemaakt dat
de havens van Galippia en Gergis, met 1° Sep
tember, voor den buiten landschen handel zouden
worden geopend.
De luitenant ter zee der 1ste klasse W. M.
Visser wordt met den lsteu October aanstaande
gedetacheerd bij het Departement van Marine,
ten einde toegevoegd te worden aan den inspec
teur van 's Rijks stoomvaartdienst.
(Vervolg.)
Een onnoozel kind zal moeilijk en gebrekkig
«ren spreken, niet door onvolkomenheid der
Jiaakorganen, maar door onvolkomenheid zijner
fstandelijke bevatting, terwijl doofgeboren meer
ettelijke kinderen, die buiten staat zijn oni
geluidtaal of toonspraak langs den gewonen
te leeren, zich van de geboren taal al vroeg
e'en te bedienen, zonder daarin door anderen
"rerriebt te zijn. De spraak van het kind strekt
s ten bewijze van de aanvankelijke ontwik-
iling
zijner geestvermogens, terwijl wederkeerig
1 eerste kinderlijk gesnap een levenstijdperk
"merkt, dat voor de ontwikkeling der zintui-
n allergunstigst is. De opleiding en oefening
r zintuigen moet vroeger beginnen dan eenig
der onderwijs; door zijne kinderlijke spelen
'ngt het kind zelf veel aan die oefening toe,
heelkundige ouders kunnen aan die spelen
onmerkbaar eene aau de ontwikkeling der zin
tuigen bevorderlijke strekking geven. Het eerste
onderwijs, dat het kind geniet, moet veel meer
daarheen gericht zijn, oin hetzelve goed te leeren'
zien en hooreu dan te leeren denkeu. Het laalste
toch zal het eerste volgen; goed en juist zien is
de eerste stap tot goed en juist oordeelen, eu
zeker zouden er niet zoovele, als ziende blind
en hoorende doof hun leven door sukkelen, zoó
de opvoeding altijd daarheen gericht was, om
aan onze zintuigelijke gewaarwordingen helder
heid en juistheid te geven. De inrichting van het
ouderwijs op de bewaarscholen is daartoe alles
zins doelmatig, gezicht en gehoor heide worden
daar gedurig geoefend, terwijl het juist en dui
del ijk spreken, als gevolg van die ontwikkeling
der zintuigen, bij kinderen, die eene goede hé
waarschool bezoeken, reeds vroeg wordt waar
genomen.
Wij mogen niet langer stilstaan bij de eerstê
ontwikkeling van den jeugdigen mensch, maar
volgen hem liever op de scholen van lager- en
middelbaar onderwijs, om ous enkele wenken te
veroorloven omtrent hetgeen déar voor de ont
wikkeling zijner ziuluigen kan gedaan worden.
Oefeningen iu de oogmaat, in het keunen der
kleuren, de beginselen der vormleer en alle op
aanschouwing gegrond onderricht is daartoe uit
nemend geschikt; ook het rekeoonderwijs behoort
zooveel mogelijk op aanschouwing gegrond te zijn,
opdat men niet te zeer de jeugdige hersens met
afgetrokken denken vermoeie; de noodlottige ge
volgen van overspanning en overprikkeliug der
hersenen zijn zoo veelvuldig, dat men in dit op
zicht niet te zeer op zijne hoede kan zijn; een
Duilsch schrijver zegt van deze lout in de opvoe
ding sprekende: „De hoer beschaamt ons, die
nauwkeurig acht geeft, of zijn jong paard sterk
genoeg is om zadel en ruiter te dragenbeproeft
hij het te vroeg, zoo is het dier bedorven. Helaas,
ik heb meer dan eeuen door ontijdige, overdreven
inspanning geknakten jongeling leeren kennen.
De boer weet slechts éen middel om de krachten
van zijn arm beest te herstellen, hij zadelt het
af en drijft het in de weide; zoo weet ik ook
niets beters tot herstelling van den overspannen
knaap dan de vrije beweging in het veld." Oefe
ning van de zintuigen iD de vrije natuur is een
opvoedingsmiddel, welks voortreffelijkheid nauwe
lijks betoog behoeft; het ligt in deu aard der zaak,
dat ouders en huisonderwijzers beter in de gele
genheid zijn de kinderen door dit middel te ont
wikkelen dan de schoolonderwijzer, die de leer
lingen enkele bepaalde uren onder zijne leiding ziet.
Daarom, gij alle die er toe in de gelegenheid zijt,
leert uwen kiuderen in de vrije natuur met op
lettendheid al het hen omringende gadeslaan,
beantwoord met geduld hun gedurig vragen, wijs
hunne onnauwkeurigheid terecht, zoo zult gij
hen voorbereiden om in alles wat hen voorkomt
helder en juist te oordeelen, en om zich geen
vreemdeling te gevoelen onder de voorwerpen
der buitenwereld, waarmeê we in onophoudelijke
aanraking komen.
Tot op onzen tijd toe zijn boeken te veel als de
eenige hulpmiddelen voor het onderwijs be
schouwd geworden, daarom ontbreekt het, overi
gens goed onderwezen jongelieden, zoo dikwijls
aaii nauwkeurige en aanschouwelijke kennis; de
werking b. v. van een molen of de inrichting
eener stoommachine zulllen hun door de nauw
keurigste beschrijving niet ligt kunnen beduid
worden, terwijl eene oplettende bezichtiging van
zoodanige werkluigen, geholpen door de aanwij
zing van een deskundige, in staat zal zijn, om
hun daardoor een aanschouwelijk denkbeeld te
geven. Zoo gevoelen wij de kracht van hel door
Soldeman gegeven voorschrift, waardoor wij ech.
ter de uitvoerbaarheid betwijfelen wilt gij over
een kalf spreken breng dan een kalf in de school.
Het veelvuldig gebruik van geschikte duidelijke
afbeeldingen is bij behoorlijke aanwending éen
voornaam hulpmiddel voor het aanschouwelijk
onderwijs. In alle vakken, welke het middelbaar
