i\°. 3468.
Vrijdag
A®. 1871.
2 Juni.
LEIDSCB
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maandenƒ3.00.
Franco per post3.85.
Afzonderlijke Nommers0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen, uitgegeven.
P.RI.I H DER ADVKRTKNTIEU
Voor iaderen regal.0.1
Grootere letter, na.r de plaatsruimte die rij beslaan.
HET ONDERWIJS AAN VOLWASSENEN.
IV.
Hel aanvankelijk onderwijs aan volwassenen be-
jnt meer de aaudaebt te trekken dan vroeger,
l'roeger toch bepaalde men zich bij zekere klassen.
Hen had reeds voor 1830 en nog veel later bij
elk regiment, of elke afdeeling, zooals men toen
leide, eene sclioolcompagnie, waar de militairen
Jie dit verlangden, onderwijs bekwamen Daaraan
werd veel moeite besteed en veel geld ten koste
telegd, maar de uitkomsten waren allerellendigst
iü geen wonder, men gebruikte voor het inoeie-
lijkste onderwijs, voor een soort dat niet alleen
bekwame, maar misschien speciaal gevormde
iclioolmannen vereischt, personen die volstrekt
niets wisten van onderricht, soms den eersten kor
[oraal of onderofficier den besten, die een goede
letter schreef, die gaarne vrij van andere diensten
was, en zich daarom aanbood. Men kwam daai]
ran tijd tot tijd wel eens tegen op maar het hielp
niet, men werd niet wijzer, men schreef de leer
lingen domheid toe en daarmede was men ver
antwoord. Wij herinneren ons een roman van
dien tijd, die met flinke trekken de gebreken vaq
de compagnieschool aanwees. De titelplaat ver-
loonde zuik een school bestaande uit eenige
bejaarde met zware baarden voorziene leer.
Iingeu,daarvoor een 16- of 17jarig korporaal-
tje die mei eeu stokje op de 1ste kaart van
Prinsen wees en de reglementaire vraag deedi
Waarmee spit de man den grond om." Allen ant
woordde dan ook zeer richtig: Met de spa,
behalve een Duitscher die: Mitl dem schüpf zeide,
hetgeen onzen korporaal in de grootste verlegen
heid bracht omdat daarvan in zijn handboek niet$
stond, en de zaak liep, zoo wij ons niet vergisj-
sen, op een paar dagen policiekamer uit. Aaq
'zulke wenken van zaakkundigen, de schrijver
tras een ouderwijzer te Nijmegen, stoorde mep
ach niet, maar gaf de zaak op, dat was de een.
voudigste manier om er af te koinen. Met meer
vrucht werd de proef bij gevangenen genometj
en wij waren wel eens in de gelegenheid, de voq-
deringeu te bewonderen van zulke ongelukkigen^
die dan ook door werkelijke ouderwijzers worden
onderwezen. In de provinciale vergadering vati
Zuid-Hollandsche ouderwijzers, in 't najaar van
1870 te Gouda gehouden, deelde de onderwijze^
der gevangenis voor veroordeelde vrouwen té
Woerden, schriften van zijne leerlingen uit, die)
werkelijk goed mochten genoemd worden.
Eindelijk, nadat ondervonden is dat het in om
land onmogelijk is alle ingezetenen in hunjeugi
1e onderwijzen begint men te vragen, of mei)
net de in hun jeugd verwaarloosden, niet op
neer gevorderden leeftijd kan beginnen, en men
heeft proeven genomen, die niet te best schijnen
uitgevallen te zijn daar, voor zoo verre wij we
ten, nergens daarvan verslag is gegeven.
Wij meenen daarom in 't belang, van 't on
derwijs in 't algemeen en van de volwassenen
die rn hunne jeugd de scholen niet hebben be
zocht in het bijzonder daarvan eenige mededee
lingen te moeten doen. Vooraf willen we doeq
Opmerken, dat de volwassenen die lezen nocl)
Khrijven kunnen, in twee soorten moeten worden
verdeeld als 1°. zij die nooit onderwijs hebbei)
jenoten 3'. die vroeger iets geleerd hadden maai;
dit geheel vergeten zijn.
In 't najaar van 1870 vormde zich te Schoonhoven)
eene commissie die de proef wilde nemen of bet
mogelijk is volwassenen te onderwijzendie com-
bestond uit twee hoofdonderwijzers der
s, den zoo gunstig bekenden kostschoolhouder
0. Westbroek, en den, bij het gewone lager onder
wijs even gunstig bekenden L. Akkerhuis, bene
vens den goudsmid Cuilenburg, een man die
helang in het onderwijs stelt. Door de bemoeiingeq
'en die heeren gaf de stad het vrij gebruik der
school en van brand en lichtstoffen en werd later
een soirée gegeven waarvan de opbrengst dq
overige kosten dekte.
Uet onderwijs werd toevertrouwd aan 2 hulp-,
onderwijzers van de school des heeren Akkerhuis,
den heer S. VV. Van Buuren Nz. en J. Van der
Wrzen; er werd 3 maal per week 114 uur schooi
gehouden. Bij de opening waren 81 leerlingen
"anwezig als 49 die reeds iets geleerd hadden
uitmakende de hoogste klasse, onderwijzer J. v. d.
laarzen en 32 die nooit iets hadden geleerd vor;
mende de laagste klasse, onderwijzer S. W. v,
Üüaren.
Beide onderwijzers begrepen zeer goed, da(
volwassenen niet op dezelfde wijze als kinderen
behooren onderwezen te worden. Zij gevoelden
dat als zij het antwoord, den koporaal gegeven
„ilit dem schupf," op hun beurt niet wilden ont
vangen. Zij ook aan volwassenen niet behoorden
te vragenWaarmee spit de man den grond om Zij
begrepen dat eene andere manier van onderwijs
noodig was. Zij leerden hunne bejaarde leerlingeq
gelijktijdig lezen en schrijven en dit gaf betrek
kelijk vruchten, maar verre was het er van af,
dat uit deze school al het nut getrokken werd
dat er uit had kunnen getrokken worden.
Eerst ging het best maar spoedig bekoelde bij
de leerlingen het eerste vuur, velen dachten, dat
men reeds daardoor moest leeren, dat men op de
schoolbanken zat, en waren te traag om te wer
ken, vooral om zich ook te huis te oefenen. Toen
men zoo verre gekomen was dat eene afdeeling
de medeklinkers begon te leeren, bleven zij die
nog niet bevorderd konden worden meestal weg,
omdat hunne meer geleerde medeleerlingen hen
deswegen met minachting aanzagen.
Toevallige afwezigheid, als kortstondige onge
steldheid, het bezorgen van familiezaken en der-
gelijken meer, hadden geheel wegblijven ten
gevolge omdat de klasse in dien tijd was vooruit
gegaan en de afwezigheid achteruitgang veroor
zaakt hebbende, zij de andereu niet meer konden
inhalen.
Bij het sluiten dezer avondschool in Maart j.l.
waren er maar 24 leerlingen over, als 14 van
de hoogste, en 10 van de laagste klasse; deze
laatsten konden leesboekjes voor de middelste
klasse eener lagere school tamelijk goed lezen,
zij lazen even goed schrift als drukwerk en kon
den geheele bladzijden naschrijven.
Het is zeker treurig dat meer dan moede
loos zijn geworden, maar aan den anderen kant
mag inen zich verblijden toch eenige vruchten
van deze eerste proef te hebben verkregen, en
wij hopen dat men door de verkregen ondervin!
ding in 't vervolg de klippen zal kunnen vermijden
waarop inen nu gestoten heelt. Wij hopen, dai
het voorbeeld door Schoonhoven gegeven door
anderen zal worden gevolgd, dat invloedrijk^
personen en de gemeentebesturen zich het lot
der onkundige volwassenen zullen aantrekken^
dat men allerwege proeven utoge nemen en de
onderwijzers zich wederkeerig hunne bevindingei)
zullen rnededeeleu. Wij hopen ook dat liet school-
verbood hierop zijne aandacht moge vestigen
en gelooven zeker dat de oogst van geredden uit
den poel van domheid en onwetendheid grooter
zal zijn dan men wel denkt.
Eindelijk meenen wij dat dit onderwijs de
oplettendheid waardig van lien die de zede!
lijke vooruitgang van het volk beoogen. Men
vergete niet dat de uren, in de avondschool of
aan eigen oefening besteed, uren zijn die ander^
in kroegen of in slechte gezelschappen wordert
of ten minste kunnen worden besteed.
Lelden, 1 Juni.
Sedert de vorige opgave zijn alhier door pok
ken aangetast 15 personen, als hersteld opgegeveq
14, overleden geene, zoodat in behandeling blij;
ven 158.
Naar men verneemt, heeft de lieer Mr. J. A.
Philipse te kennen gegeven bij zijne aanstaandq
aftreding als lid van de Eerste Kamer der Staten-
Generaal niet meer als zoodanig iu aanmerking
te willen worden genomen.
De Haagsche korrespondent van de N. Al. Cl.
meldt o. a.„Zoo even verneem ik dat de verloj
ving van den Prins van Oranje met eene Rus
sische prinses hoogstwaarschijnlijk tot de heuge
lijke zomer-gebeurtenissen zal behooren; nogeenigq
schikkingen moeten er evenwel getroffen worden,
eer de zaak officiëel publiek wordt."
In de Holl. Illustr. wordt gemeld, dat de Kei.
zeriu van Rusland, die te te Ems is, ook te
's-Hage wordt verwacht, en dat die komst iü ver
band staat met het huwelijk van den Prins vaq
Oranje.
In de kiezersvereeniging Eendracht maakt macht,
te Groningen, te Noordwijk en Ten boer is tot
candidaat gesteld voor de Tweede Kamer de heef
Van Houten, overal met unanieme stemmen.
De Wekstem meldt, dat te Delft een kiezersbond
gevormd is uil zeven gemeenten in het district.
Die boud heelt liet program der Christelijke bladet)
aangenomen, en Dr. A. Kuyper tot candidaat
gesteld voor de a. s. verkiezing.
In eene vergadering der kiesvereeuiging Leeu
warden, te Leeuwarden, is het aftredend lid der
Tweede Kamer, de heer J. K. H. De Roo van
Alderwerelt, met algemeene stemmen tot candidaat
gesteld.
Voor het district Appingadam is door de kies
vereeuiging Waarheid en Hecht Dr. A. Kuyper van
Amsterdam candidaat gesteld.
Door de kiesvereenigiug Eendracht maakt macht,
te Delft, is met algemeene stemmen candidaat
gesteld de heer Mr. J. Van Kuyk, burgemeester
van Delft, aftredend lid.
In het kiesdistrict Zutfen heeft de R. K. kies
vereenigiug Hecht voor allen den heer Mr. G. A.
Vos de Wael, burgemeester van Raalte, tot can
didaat geproclameerd.
De Arrondissements-rechtbank alhier heeft de
navolgende aanbevelingslijst opgemaakt ter ver-
vulliog van de vacature vau kantonrechter in;
het kanton Rotterdam n". 1, veroorzaaktdoor het
eervol ontslag vanJlir. Mr. D. R. Gevers Deynoot i
1'. Mr. Abraham Anne Jacob Clant, kantonrechte^
in liet kanton Rotterdam n°. 2; 2". Mr. Albertus
Jan Hazenberg, kantonrechter te Schiedam; 3°.
Mr. Jolian Hendrik Van Mierop, kantonrechter!
te Hillegersberg.
Het gerucht, waarvan het Dagblad van E.-H\
melding maakte, alsof een luchtballon uit Parij^
bij Veghei zou zijn neergekomen, is gebleken teti
eenenmale ongegrond te zijn geweest.
Maandag overleed te Hanover Jlir. C. C. A
Ridder van Rappard, Oud-Officier der Artillerie eq
Oud-Kameraar van het College van den Lekdijk
Bovendams.
Dinsdag overleed te Kleef de Hoog Edel Ge
strenge Heer A. F. M. d'Hamecourt, gepension-
neerd Majuor der Artillerie, Ridder der Orde
van Leopold, diep betreurd door zijne Echtgenoote,
Kindereu en verdere betrekkingen.
De Illustrated London News bevat reeds eenq
afbeelding van het wrak van het stoomschip
Willem III.
De Minister \an Staat en van Binnenlandsché
Zaken heeft hij beschikking van 30 Mei 1871
bepaald, dat de verkiezing van een lid van de
Tweede Kamer der Stateu-Generaal in het hoofd!
kiesdistrict Almelo, noodzakelijk geworden wegens
het aannemen der benoeming lot lid van den
Hoogen Raad der Nederlanden door den heer
Mr. J. Kalff, zal geschieden op Dinsdag IS Juni
aanstaande, en dat, zoo eene herstemming nood
zakelijk is, die zal plaats hebben op Dinsdag 27
Juni aanstaande.
De Minister van Staat en van Binnenlaudscltq
Zaken maakt bekend, dat in den loop der maand
Juli e. k. gelegenheid zal gegeven worden to(
het afleggen der examens, bedoeld in art. 7 der
wet van 1 Juni 1865 Staatsblad n". 59) ter ver
krijging van acteu van bevoegdheid als leerling-)
apotheker (apothekersbediende). Ztj zullen worden
afgenomen te Middelburg en te Meppel.
Zij, die tot die examens wenschen te worde q
toegelaten, onverschillig waar zij met der woon
gevestigd zijn, worden uitgenoodigd daarvan vóór
25 Juni e. k. schriftelijk opgave te doen aan den
inspecteur voor het geneeskundig Staatstoezicht
voor die provincie, waarin de plaats gelegen is,
waar zij het examen wenschen af te leggenzij
die te Middelburg wenschen geëxamineerd te
worden behooren zich te wenden tot den InspecJ
teur voor het geneeskundig Staatstoezicht voor
Zeeland, Dr. A. A. Kokker, te Middel burg, en zi^
die Meppel verkiezen, tot den Inspecteur voor
Overijssel en Drenthe, Dr. D. Lubach, te Kampen.
Door het Departement van Koloniën zijn wij
in staat gesteld tot de volgende mededeeling:
Blijkens een bericht van den commandant dei-
zeemacht en chef van het Departement der marine
in NederlandBCh lndië, is door Zr. Ms. stoomschip
Vesuvius, bijgestaan door het stoomschip der gou-
verueuients-uiarine Telegraaf, iD den afloop der
maand Februari jl. een kruistocht gedaan ter
opsporing van Talielloresche zwervelingen en
Halinalieirasche zeernovers, die kort te vorei
zich hadden schuldig gemaakt aau roof en moon
en aan het afloopen van éen handelsvaartuig t<
Deki, aan den zoogenaamden achterwal of de
zuidkust van het eiland Boeroe.
Bij die gelegenheid werden ongeveer twintig
roovers, waaronder een hunner meest beruchte
hoofden, opgevat en gevankelijk aan het bestuur
te Amboina overgeleverd; terwijl verscheidene
geroofde menschen hunne vrijheid herkregen.
{Staats Courant.
De Slaals-Courant van heden behelst het verslag,
namens de Koninklijke Academie van Weten
schappen, van hare verrichtingen over het jaar
1870/71, Z. M. den Koning aangeboden.
Z. M. heeft aan C. J. Van Dijk, op zijn daartoe
gedaan verzoek, met ingang van 15 Juni 1871,
eervol ontslag verleend als not. te Zwaluwe.
Z. M. heeft goedgevonden hij het wapen der
inf. te benoemen bij het 1ste reg., tot kapit. van
de 3de kl. (n. o. v. r.), den lsten luit. H. G.
Meuskcns, van het reg. gren. en jag.bij het 5de
reg., tot lsten luit. (n. o. v. r.), den 2deD luit. J.
H. Matthijssen, van het korps.
Z. M. heeft de Rijkscommissie, ingesteld bij
Koninklijk besluit van 17 October 1868, n°. 40,
nader aangevuld bij Koninklijke besluiten van 6
Januari, 6 Maart, en 30 April 1869, n°. 9, 29 en
6, ter regeling van den gang en van de werk
zaamheden van de zevende bijeenkomst van het
Internationale Statistische Congres, in 1869 te
's-Gravenhage gehouden, ontbonden en onder
dankbetuiging voor de diensten, den lande in die
betrekking bewezen, aan de leden dier commis
sie eervol ontslag verleend.
Z. M. heeft de benoeming van H. La Riviere,
burgemeester van Benthuizen, tot secretaris dier
gemeente, goedgekeurd.
BINNENLAND.
Amsterdam, 31 Mei. De gemeenteraad heeft, in
zijne zitting van heden, o. a. in beginsel beslist
dat een verbetering en verfraaiing van den stads
schouwburg op het Leidsche Plein wenschelijk
was. Het daaromtrent door den heer Joh. Hil-
tnan ontworpen plan, welks uitvoering op ƒ150,000
wordt berekend, is alsnu ter fine van praeadvies
gerenvoyeerd naar de Commissie van voorberei
ding der stads publieke werken, terwijl ook een
advies van Burgemeester en Wethouders wordt
ingewacht.
Aan den heer Mr. J. C. De Vries is, opzijn
verzoek, eervol ontslag verleend als leeraar in de
staatsinrichting en het handelsrecht aan de open
bare Handelsschool.
Utkecht, 31 Mei. Thans worden door de hee
ren A. Kerdijk en C. Pijnacker Hordijk allen,
die op 1 Mei jl. leden waren van het Utr. Stu
dentenkorps opgeroepen ter bijwoning eener ver
gadering op Zaterdag 3 Juni, in het gebouw voor
K. en W. ter bespreking der grondslagen waarop
éen algemeen studentenkorps zal kunnen wor
den gehandhaafd.
Tiel, 30 Mei. Heden werd alhier gehouden de
algemeene vergadering der Centrale Kiesvereeui
ging. Met algemeene, circa 60 slemmen, werd
Mr. D. J. baron Mackay, de candidaat van de
verschillende afdeelingen, tot candidaat der Ver-
eeniging, bij de aanstaande verkiezing voor leden
der Tweede Kamer, geproclameerd. Uit de inede-
deeliogen van den president bleek het onder meer,
dat de lieer Mackay i« de „dutch gentleman with
liberal opinions," van wien de Engelsche minis
ter Forster gewaagde, toen hij over deD toestand
van het lager ouderwijs in Nederland sprak. De
brief, dien de heer Mackay bij die gelegenheid
geschreven had, drukte echter niet zijne eigene
gevoelens uit, doch behelsde slechts de bezwaren,
die van verschillende zijden tegen den bestaanden
toestand werden ingebracht. Dat schrijven is
echter slechls ten deele hekend, daar de heer
Mackay de minuut van dien brief niet meer be
zit. De president heeft toegezegd de schriftelijke
verklaringen iu de couranten hekend te zullen
maken.
Harderwijk, 29 Mei. Ofschoon reeds verleden
week het gerucht verspreid was van de weder
komst der geredde militairen van de stoomboot
Willem III, was toch bijna de gatische bevolking
van Harderwijk op de been, op de mare, dat zij
hedenmiddag zouden amveeren, eu geen wonder,
iedereen was nieuwsgierig te zien, hoe zij er wel
uitzagen. De trein kwam (2 uren 45 min.) en de
muziek van het koloniaal werfdepot hief het
Wilhelmus aau.. De waggons, waarin de mililai-