N°. 3402.
Maandag
A®. 1871.
13 Maart.
LEIDSCH
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden per 3 maanden
Eranco per post
Afzonderlijke Nommers
3.00.
3.85.
0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIKN.
Voor iederen regel0.16
Grootere letter, naar de plaatsruimte die zij beslaan.
cci
iof-
Lelden, 11 Haart.
in der gewichtigste factoren vod het vraag
stuk hetgeen in onze dagen de sociale quaestie
rdt genoemd, is de te lagen stand van het
bloon, Hoe daarin verbetering te brengen, is
ten vraagstuk dat de algemeeoe aandacht trekt
en waarmede de publieke opinie zich ijverig
g houdt.
llerlei middelen die tot een beteren toestand
kinnen leiden worden aan de hand gegeven en
MBronder behoort ook dat de overheid te zorgen
hlbbe voor strikte rechtvaardigheid in de onder-
lilne betrekkingen tuaschen de patronen en hunne
werklieden. In ons land waar de socialistische
bïwegingen nog niet dien omvang hebben be-
reikl als bij andere natiën, bestaat met het
oog hierop veel aandrang om eenige bepalingen
ui onze wetgeving te doen verdwijnen, die voor
den meester een ander recht schrijven dan voor
den arbeider, n. 1. de artikelen 41! en 415 van
het Fransche wetboek van strafrecht, die in
Frankrijk reeds in 1864 door meer zachtere be-
paliDgen zijn vervangen, betrekkelijk de bestraf
fing van vereenigingen of coalitiën tusschen
meester en die van werklieden.
I Deze quaestie is gisteren in lands raadzaal
op nieuw te berde gebracht door den heer Van
Houten, die de voornemens van de Regeering
ten aanzien dezer zaak wenschte te vernemen.
Wellicht komen we op deze quaestie spoedig
terug. Voor het oogenblik, kunnen we met het
oog op de plaatsruimte, die Zaterdags steeds be
perkt is, ons bepalen tot de vermelding van het
antwoord dat de Regeering bij monde van den
Minister ran Justitie, gaf, een antwoord volgens
hel Dagblad van Zuid-Holland in nette en gekuisclite
vormen gegoten,
i Jbe Minister zeide nagenoeg dat het hem zeer
■Agenaum was, de eerste maal, dat hij geroepen
w8' aan deze plaats het woord te voeren, dat
het hier een onderwerp goldt, hetwelk geheel
zijne sympathie wegdraagt. Het goldt hierbij eene
vraag, die vooral met deze interpellatie in ver
band staat, in hoever namelijk de arbeidende
■se belangstelling verdient. Wie onzer zal geen
■ng stellen in die klasse, welke zooveel bij
draagt tot de welvaart van het volk? Wie zal
niet gaarne dat belang voorstaan? Eene belang
rijke vraag is door den heer Van Houten behan
deld-,'en zij geeft aanleiding tot velerlei beschou-
w&gen. Maar men komt daarbij op een terrein,
dat met omzichtigheid moet worden betreden,
omdat men zoo licht op dwaalwegen zou kunnen
gereken, en stappen daarop zou kunnen zetten'
die nadeelig konden uitloopen en allicht teleur
stelling zouden baren. Als de min. de geschiede
nis dezer aangelegenheid nagaat, dan blijkt hem,
dat dikwijls de arbeidende klasse tot middelen
de toevlucht genomen heeft, waardoor zij later is
teleurgesteld, en dat zij dikwerf ook uiterste
middelen heeft te baat genomen, die gebleken
njn niet in haar belang te zijn. Daarbij moet
men de arbeidende klassen niet te veel isoleren,
maar haar in verband beschouwen met de
andere standen der maatschappij welke elkanders
wederkeerige hulp behoeven; en bij de groote
beid, die hij aan de arbeiders wil toekennen,
moet ook de vrijheid van anderen, die willen ar-
Wdeü, geëerbiedigd blijven. Hij zou zich niet
Wider op dat terrein begeven, maar meende te
fflnnen volstaan, met den geachten interpellant
gjantwoorden op zijne bepaalde vragen. Bij zijne
aan het departement, vond de min. vele
HHverpen in meer of minderen staat van wijzen,
lij behoetde niet te heloogen, dat in den korten
F dat hij deze portefeuille waarnam, niet de
mgenheid heeft gehad al die verschillende wets-
werpen in bijzonderheden na te gaan. Dus
'est hij eene keuze doen, welke de meest drin-
de was? En dan bevond hij 1°. de consulaire
htsmacht; 2'. de tienden, en hij wil er wel
|v°egen, dat het hem is voorgekomen dat dit
tsontwerp eenige wijziging behoefde; 3°. de
bterlijke organisatie. Hij vleit zich voor het
de van deze zitting deze ontwerpen aan deze
uner te kunnen aanbieden, met het doel om
den tijd die tusschen deze en de volgende zit-
Jp zal verloopen, de kamer de gelegenheid te
ffl'eu deze belangrijke onderwerpen rijp te tna-
F voor een« vruchtbare behandeling.
laar hij vondt ook eenige kleinere ontwerpen
B aurtoe behoort de opheffing of wijziging der
den heer Van Houten aangehaalde artike-
,au strafwet gelijk mede tbd de artt. 19
en 20 van den Code Rural en de aanvulling en
uitbreiding van art. 4S7 van dien zelfden Code.
Hij achtte de spoedige behandeling weuschelijk,
maar de Kamer wist, dat door zijn voorganger
eene staats-com missie is benoemd, om een nieuw
wetboek van strafrecht samen te stellen. Nu had
hij gemeend die commissie te moeten hooren over
deze beide wetsontwerpen die van den Raad
van State zijn terugontvangen, maar die hij ge
oordeeld had niet in denzelfden staat te moe
ten aanbieden. Het was zijn stellig voornemen
die beiden ontwerpen spoedig aan de Kamer in
te dienen, en als hij zegt spoedig, dan is de ware
beteekenis daarvan een niet le laDg uitstel; of
de zaak uog in deze zitting door de kamer zal
kunnen worden behandeld was natuurlijk bui
ten hem.
Den heer Van Houten was het aangenaam zijn
bijzonderen dank aan den Minister te betuigen
voor het allezius bevredigend antwoord, hem
gegeven. Hij veroorloofde zicli nog alleen dit op
te merken, dat wanneer hij zich bevredigd ver
klaarde, hij niet wil geacht worden geheel in te
stemmen omtrent hetgeen de Minister nopens den
inhoud van het in te dienen ontwerp heeft ge
zegd. Hij behield zich de ontwikkeling daarvan
tot later voor. Hij meende van den minister ver
nomen te hebben, dat hij niet is voor eene alge-
lieele afschaffing der artt. 414—416 Code Penal,
maar er iets anders in de plaats voor wil stellen.
Hij moest alleen opkomen tegen de bewering, dat
dit noodig zijn zou, oui de vrijheid te handhaven
van hen, die door de gewone wet en door an
dere bepaÜDgen van het strafrecht kon worden
voorzien. Overigens bleek het nu, dat de heer
Thorbecke in zijne rede alleen de groote onder
werpen besproken en de kleinere verzwegen had.
Den 2Ssten April e.k. zal door de Leidsche
Zangvereeniging iu de Schouwburg een huishou
delijke uitvoering gegeven worden, bij welke ge
legenheid Haydn's Jahret veilen (Herbet und Winter
Schön Ellen von Max Bruchcn, de Hymne von Sophi
ten gehoore zullen gebracht worden.
Uit hoofde van het beperkt aantal zitplaatsen
en mei het oog op het eigenaardig meer huiselijk
karakter dezer uitvoering, is aan elk der leden
van de zangvereeniging, die zulks mocht verlan
gen, een tweetal toegangskaarten verzekerd.
Men verneemt, dat het voornemen bestaat om
in het vervolg die jaren, waarin geen muziek
feest gegeven wordt, voor huishoudelijke uitvoe
ringen te bestemmen en op deze wijze de ge
legenheid te openen, om zangstukken uit te voe
ren, welke om verschillende redenen van de
programma's der muziekfeesten zijn uitgesloten
en toch orerwaardig zijn om gehoord te worden.
Gedurende deze week zijn dagelijks in het
werkhuis alhier opgenomen van 134 tot 173 vol
wassen personen en van 50 tot 77 kinderen.
Binnen weinige dagen zal het gadenkteeken
door vrienden en vereerders gewijd aan de na
gedachtenis van wijlen den heer Moritz Calisch,
op Muiderberg boven het graf van den diep be
treurden kunstenaar geplaatst worden. Het mo
nument vervaardigd in de werkplaats van de
heeren Texeira de Mattos en Zn. te Amster
dam, uit Cararisch marmer, verheft zich onge
veer 2.8 meters boven den grond en is o. a. voor
zien van het enbleem der schilderkunst, als pa
let en penseel omgeven vau een immortellen
krans.
De gemeenteraad van Callantsoog heeft als
blijk vau tevredenheid, met algemeene stemmen
besloten het tractement van den hoofdonderwij
zer der openbare school met f 100 'sjaars te ver-
hoogen.
De literarische faculteit aan de Utrechtsche
Hoogeschool heeft een antwoord op haar prijs
vraag De Graceismo Horaliano onder de Grieksche
spreuk Ho'li Kalon philonaei eene loffelijke vermel
ding waardig gekeurd.
De afdeeling der Koninklijke Academie van
Wetenschappen voor Taal,-Letter,-Geschiedkun
dige en Wijsgeerige Wetenachappen zal eene ge
wone vergadering houden op Maandag den 13den
Maart. e. k., des middags ten 12 ure, in liet ge
bouw der Academie Trippenhuiste Amsterdam.
De Minister van Financiën maakt bekend dat
op den 8sten dezer ten kantore van den ontvan
ger der registratie en domeinen te Oosterhout,
namens een onbekende, eene som van vijftig
gulden voor te weinig betaalde sucsessiereehien
is afgegeven.
De Minister van Financiën maakt bekend dat
bij hem ontvangen is een bankbillet groot ƒ25,
door een onbekende, onder het postmerk Gorcum
van 9 dezer, ten behoeve van 's Rijks schatkist
ingezonden.
Z. M. heeft aan de na te melden officieren bij
de rustende schutterijen, op hun verzoek, eervol
ontslag verleend, als: in de provincie Zuid-Holl.,
2de bat. 4de comp., aan Jhr. N. A. Steengracht
vao Moylund, als kapit.
En zijn voorts bij de rustende schutterijen be
noemd iu de prov. Zuid-Holl., 2de bat. Sde comp.,
tot lsten luit. P. W. H. Provo Kluit, thans 2de
bij de 4de comp.; 4de comp. tot kapit. D. M.
van der Hoef, thans luit. bij de 3de comp.; tot
2den luit. P. H. van Wareren, thans sergeant;
lid» bat., 3de comp., tot kapit. J. A. Stoop, thans
2de luit; tot 2den luit. C. de Koning Cz., thans
adj.-ouderoffic.
BINNENLAND.
Amstirdam, 10 Maart. In de gisterenavond ge
houden vergadering der kiesvereeniging Burger
plicht zijn de discussiën over den toestand van
het lager onderwijs, in tegenwoordigheid van
8 der 4 schoolopzieners uit Amsterdam, eenige
leden der plaatselijke schoolcommissie en van een
groot aantal onderwijzers, voortgezet en werden tot
leden der Commissie van bestuur benoemd de
heeren R. C. d'Ablaing van Giessenburg en Mr. H.
J. Kist; de eerstgenoemde ter vergadering tegen
woordig, heeft zich de benoeming laten welge
vallen.
Nadat de heer Van Lier breedvoerig op de tegen
sommige punten zijner op de laatste bijeenkomst
gehouden rede, door de heeren Mr. C. A. Cosman
en W. Degenhardt in het midden gebrachte be
denkingen, gerepliceerd had en vooral daarbij
deed uitkomen dat hij verbetering van het open
baar ouderwijs weuschte, om voor billijker prijs
hier ter stede voor de kinderen der burgerij de
zelfde roordeelen te verkrijgen als op sommige
bijzoudere scholen tegen belangrijk hooger prijs
genoten wordt en o. a. de heer Degenhardt in
eene beschouwing trad van het kweekelingen-
stelsel, waaromtrent hij het afkeurde dat de
wet, op 't lager onderwijs de kweekelingen onder
de onderwijskrachten had opgenomen, waar zij,
zijns inziens, op de school onder de leiding van
den hoofdonderwijzer eene oefenplaats vinden
moesten voor hun toekomstigen werkkriog, werd
met 26 tegen 13 stemmen de volgende conclusie
aangenomen
„De kiesvereeniging Burgerplicht spreekt den
wensch uit, dat de gemeenteraad vau Amsterdam
ten spoedigste zal overgaan tot eene volledige, in
de hoofdstad des Rijks, waardige uitvoering, der
op de wet van 't lager onderwijs gegronde plaat
selijke verordening op dat onderwijs, terwijl zij
als hare meening uitspreekt, dat het kweekeling-
stelsel, sooals het hier wordt toegepast, verder
felijk is voor het onderwijs."
De heer Van Lier verklaarde nog op do bewe
ring van den heer Mr. C. A. CosmaD, dat hij zich
vooral bij kleinigheden bepaald had, niat minder
dan de volgende punten te handhaven: 1°. Ver
wijdering der kweekeliDgen uit het onderwijzend
personeel(de laagste klassen moeten aan de uit-
stekendste onderwijzers worden toevertrouwd).
2*. Uitbreiding van het hulppersoneel op alle
scholen, inzonderheid op de armen- en tusschen-
scholen. 3». Betere bezoldiging van het hulpper
soneel. 4°. Oprichting van gemeentewege eener
goed ingerichte en op onbekrompen wijze onder
steunde kweekschool voor onderwijzers en onder
wijzeressen. 5*. Hervorming der burgerscholen
2de kl. in scholen voor voortgezet lager onder
wijs met 3jarigen cursus. 6°. Die 6cholen inge
richt op de wijze der Rijks Hoogere Burgerscho-
len met 3jarigen cursus, met verbetering der
schoollokalen, door aanbrenging van een voldoend
aantal glazen afscheidingen. 7". Afschaffing der
boekenlijst, vrijheid voor den onderwijzer in de
keuze der leerboeken. 8'. Vermeerdering van het
aantal dagelijksche schooluren; het onderwijs
worde, ook op kostelooze scholen, gegeven van
9 tot 12 en van 2 tot 4 uren.
Het onderwerp, door den hoogleeraar P. v.
Geerjl. Dinsdag-avond in Felix Meritis alhier behan
deld, was eene „theoretische natuurbeschouwing."
Na in zijne inleiding zich beroepende op eeDe
uitspraak ran A. von Humboldt in diens Kosmos,
de house voortreffelijkheid der wiskunde te hebben
beluogd en het verschil iu methode le hebben
aangetoond, tusscheo mathematische en proefon
dervindelijke physica, verklaarde spr. dat hij
wenschte voor te dragen eenige beschouwingen
over „beweging" in den zin. dien de mechanica
aan dit woord geeft. Hij nam daarbij tot grond
slag de beschouwingen, die de grondslag zijn van
alle mathemathische natuurtheorie, en die door
Newton neergelegd zijn in zijn wereldberoemd,
maar weinig gelezen werkPhilosophia naturalis
principia. Niet door het vallen van den appel
(Newton zelf zegt het) is deze tot de ontdekking
gekomen, dat de zwaartekracht werkt in omge
keerde vierkante reden van den afstand. Newton
stelde deze hypothese, eerst nadat hij getracht
had, de verschijnselen, die zich bij de beweging
der maan voordoen, op andere wijze te verklaren.
Door die hypothese wa3 hij in staat, genoemde
verschijnselen alsmede de wetten van Kepler te
verklaren. Men moet echter niet gelooven, dat
dit de eenige wijze is, waarop krachten werken.
Integendeel, de nieuwere wetenschap heeft aan
getoond, dat juist de krachten, die de oorzaak
zijn van moleculaire beweging, zoo als geluid,
licht, euz. toenemen met den afstand. Alleen onder
die voorwaarde kan men verkrijgen de periodieke,
zoowel recht- als kromlijnige beweging.
Verder bestreed spr. eenige dwalingen, zoo o. a.
de meening alsof kleinere lichamen in de hemel
ruimte op de zon zouden kunnen vallen, en toonde
aan dat dit alleen zou plaats hebben, als twee
dier lichamen zoodanig tegen elkander botsten,
dat zij hunne snelheid verloren. Ook de meening,
dat men een lichaam zoodanige snelheid zou
kunnen geven, dat het den dampkring verlatende,
op de maan of op eenig ander hemellichaam zou
aaukomen. Een eenvoudig wiskundig betoog doet
zien, dat al ware de snelheid van eenig op de
aarde opgeworpen lichaam oneindig groot, dit
nooit hooger kan stijgen dan omstreeks 5850 M.
Dit wisten de geleerden te Parijs ook wel en
daarom kon men volkomen veilig, buiten bereik
van alle Krupp-kanonnen, een tocht per lucht
ballon doen, indien men slechts zorgde, deze op
eene hoogte te brengen, grooter dan de genoemde.
In het tweede gedeelte zijner rede, stelde spr.,
naar aanleiding van eene opmerking van Newton
de hypothese, dat de aantrekkingskracht werkt
niet in omgekeerde vierkante reden van den af
stand, maar in omgekeerde reden van eene hoo
gere macht. Spr. deelde mede de merkwaardige
resultaten, waartoe hij gekomen is. De verschil
lende kromme lijnen, die daarbij kunnen ontstaan,
zijn op den cirkel na, geheel andere dan de kegel
sneden. Zoo kan het bijv. gebeuren dat het be
wegende punt nadert tot of zich verwijderd van
het aantrekkende punt in een spiraal, die tot
asymptoot heeft een cirkel, óf in een spiraal die
ten slotte eene rechte wordt.
Met een pleidooi tegen lien, die dergelijke theo
retische bespiegelingen alle waarde ontzeggen,
eindigde spr. zijne inderdaad belangrijke rede.
(Noorden.)
Zaandam, 10 Maart. Eergisteren werd in eene
bergplaats voor turf van de Wed. S. alhier, het
lijkje gevonden van een pasgeboren kind, dat
naar allen schijn ruim een jaar daarin verborgen
is gebleven. Het vermoeden op eene aldaar vroe
gere ingewoond hebbende dienstbode schijnt nog
niet te zijn bevestigd. De politie doet ijverig
onderzoek.
Utrecht, 11 Maart. Eergisterenavond en in den
voornacht heeft er boven deze gemeente een storm,
vergezeld van regen, gewoed, die aan menig huis
en boom belangrijke schade heeft toegebracht
de meeste wandelingen om deze gemeente waren
met hout bedekt; de sterkste windstoot had giste
renavond te halfacht plaats met 85 kilogr. druk
king op de M'.
Arnhem, 11 Maart. Door het gemeentebestuur
is aan eene commissie opgedragen een onderzoek
in te stellen naar de resultaten van de verwar-
mings en ventilatie toestellen der firma Boyer
Co. in een der openbare scholen dezer stad.
Valt dit onderzoek gunstig uit, dan zullen ook
de overige scholen van die toestellen voorzien
worden.
Zwolle, 10 Maart. Eergisteren overlaed alhier
de heer Mr. F'. W. J. A. Baron Van Lamsweerde,
kamerheer in buitengewone dienst van Z. M.
den Koning, in den ouderdom van 72 jaar. Hij
was algemeen geacht en bemind om zijne mild
dadigheid.
Mefpil, 10 Maart. Gisterenavond en nacht heeft
hier een vreeslijke storm gewoed, vergezeld van
geweldige regen eu bijna volslagen duisternis.
De bewoners durfden zich niet ter ruste here-
