HI0. 3396.
Maandag
A°. 1871.
6 Maart.
LKIIISCII
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per post3.85.
Afzonderlijke Nommers0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVKRTKNT1KN
Voor iederen regel
Grootere lettor, naar de plaatsruimte die rij beslaan.
)e quaestie van het Kiesrecht
in IVed.erlan.cl.
III.
Onze eenige conclusie, ons eenig wachtwoord
n de zaak der kiesrecht-hervorming is geweest:
rzienitig der Grondwet. Wij hebben er op aan-
Jrongen dat hel belang der zaak zulk eene
herziening eisebt, doch wij hebben ten slotte
wanneer? reeds thans?
JNeen, was ons antwoord, eene zaak als deze
welke voor een degelijke en afdoende behande
ling alle parlementaire krachten van regeering
en vertegenwoordiging behoeft, mag op dit
igenblik die krachten niet irt beslag nemen,
gen dat beslag zoude verzet wordeu aange
kend door eene die meer recht heeft, door de
isestie der defensie. Men mag dit betreuren of
niet, men mag in groote of kleine, in holle of
iiiassieve, in conservatieve of liberale phrases de
stelling verdedigen dat de ontwikkeling der in
wendige vrijheid en kracht eener natie de eerste
njaats moet bekleeden, de werkelijkheid is nu een-
laai deze dat de oorlogsgod het woord heeft ge
laagd, en dat de omstandigheden het hem heb-
In gegeven. Het Nederlandsche volk zij ver-
sndig genoeg, die werkelijkheid niet voorbij te
en. Wij hebben dezen zomer kunnen ervaren
telke ontzettende tooneelen eene natie te zien
rijgt die voor de werkelijkheid hare oogen ge
sloten houdt. De stroom der vergetelheid mondt
pit in een zee van rampen. Het is niet anders.
Maar wij noemden Dog een andere reden
kr aardoor op dit oogenblik de hervorming van
hel grondwettig kiesrecht ontijdig zoude zijn de
|tand der openbare meening.
Zoodra wij grondwetsherziening als onzen eeni-
eisch hebben gesteld, mogen wij ook vorde-
jeu dat de openbare meening over dat vraagstuk
krachtig ontwikkeld zij. In 184.8 heeft de her-
ken'mo van het kiesrecht voldaan, omdat zij uit
jet volksbewustzijn voortkwam, omdat zij niet
Jilblijven kon. Wij mogen thans iets dergelijks
ïrwachten. Iets dergelijks. Niet geheel hetzelfde,
lant wanneer wij aan eene herziening niet wil
len beginnen alvorens zich de verschijnselen van
lp4S herhaalden, dan zouden wij hoogst onrecht
vaardig wezen. De stap van de indirecte verkie-
pngen tot de directe, dien men toen deed, is veel
pooler, dan de stap dien men thans zoude moe-
en doen, ten minste hij treft sterker vooral bij
iet groote publiek, bij maakt wellicht meer
ensatie. Maar al zal de openbare meening thans
nders genuanceerd wezen, zij moet bestaan, on-
letwistbaar bestaan.
En zóo bestaat zij nog niet. De pers heeft zich,
lehoudens enkele uitzonderingen, nog alleen met
Ie quaestie der censusverlaging bezig gehouden,
'eel dieper is zij nog niet doorgedrongen en wij
tunnen nu toch eenmaal niet ontkennen dat de
Juaestie veel dieper ligt. Daarom is het de plicht
der pers, niet om thans in zekere, even spoedig
vergeten als gelezen algemeenheden meerdere
deelneming van het volk aan het samenstellen
der vertegenwoordiging aan te prijzen en op te
hemelen, hetzij alsoppositiewapen tegen liet tegen
woordig kabinet, hetzij als middel om dat kabi
net tot spoediger vooruitgang aan te sporen, maar
's liet haar plicht veeleer de denkbeelden te be
spreken en toe te lichten, die zij, betreflende liet
kiesiecht, m de Grondwet zoude wensclien ge
huldigd te zien.
Wilt gij den volksgeest doen ontwaken, kwel
hem dan niet niet het gegons dier algemeenheden,
dat hem wel onrustig zal maken maar toch zal
laten doordommelen, neen, noem hem krachtig
h'j zijn naam, teeken hem in scherpgeteekende
trekken de werkelijkheid die gij hem berei
den wilt, en hij zal opstaan uit zijn slaap, frisch
en wakker, hij zal moedig de levenstaak van
den nieuwen dag aanvatten.
Men verge van ons niet, dat wij reeds thans onze
denkbeelden aangaande de nieuwe kiesrechts
regeling definitief bepalen. De bespreking van het
vraagstuk in dien omvang is nog in hare wor
ding en het zoude overmoedig wezen, om vóór den
clioc des opinions reeds te verklaren quelle vérité
en jaillira, oui, voordat men den invloed der overre
ding kan hebben ondervonden, reeds te beweren
dat men voor geene overreding meer vatbaar zal
zijn. Voor het oogenblik zou ons het denkbeeld
zeer toelachen, hetwelk ook in het Vaderland
werd toegelicht, om den grondwetgever alleen
het beginsel der directe verkiezingen te doen uit
spreken en de opsomming der verdere vereisch
ten aan den gewonen wetgever over te la
ten. De tijden veranderen en wij met hen.
Wanneer men het kiesrecht weder op liquor
gaat zetten en de flesch met onverbreekbare stop
pen dicht sluit, dan zal er ook wederom een tijd
komen, waarin men alzoo een museum van kie
zers zal bezitten, die wellicht voor de beoefenaars
der electologie, vooral der vergelijkende electo-
logie, uitstekende voorwerpen van studie zullen
zijn, maar die voor de groote taak van de samen
stelling eener volksvertegenwoordiging het noo-
dige leven zullen missen.
Maar, zal men vragen, wenscht gij dan thans
niets? Wilt gij dan niet, dat er nu voorloopig,
binDeu de grenzen der Grondwet, ten minste
reeds iets wordt gegeven Sluit gij u niet aan
bij de beweging, welke op eene verlaging van
den bestaanden census gericht is, eeue beweging,
die toch niet alleen van het kamp der triple-
alliantie, maar ook van enkele forten der liberale
legerplaats uitgaat? Betreurt gij dan niet, dat de
Minister Thorbecke liet ontwerp van zijn voor
ganger heeft teruggenomen?
Neen, wij willen het kiesrecht hervormd heb
ben radicaal, wij willen het gevestigd zien op
de beginselen, die wij boven hebben uiteengezet.
Maar wij protesteeren tegen ieder lapwerk,
vooral tegen een voorstel tot censusverlaging als
het ingediende.
Wanneer meu een degelijke, zeer goed uit
voerbare hervorming wil, dan wachte men zich
vooral voor transactiën die de bereiking van
het einddoel op de lange baan schuiven. Men zoude
immers zoodoende handelen als een koopman die
in de hoop op een kleine winst een partij goederen
inslaat; maar de markt is beperkt en hij kan slechts
een gering deel weder van de hand zettenhij heeft
op dat gedeelte een kleine winst behaald, maar
het renteloos liggen van den groolen voorraad be
zorgt hem een verliespost, die oneindig groo-
ter is.
Doch zonde eene verlaging van den tegen woor-
digen census nog wel eene winst wezen, al was
het dan ook een kleine? Wij betwijfelen liet ten
sterkste en beweren in ieder geval, dat niemand
het zeker weet. Een censusverlaging als die van
den heer Fock zoude een sprong in het wilde
zijn geweest, volstrekt niet gemotiveerd dooreen
voorafgegane verkenning van het terrein waar
heen de sprong gericht was. Het is mogelijk,
dat liet Nederlandsche volk op zijn beenen zoude
zijn terecht gekomen, het is ook mogelijk dat
het zich deerlijk zoude hebben gewond, maar
met zekerheid wist men er niets van. En men
moest het weten, men moest liet resullaat ten
minste bij benadering hebben berekend.
Wilt gij eene verlaging van den census^ dan
moet gij, wanneer het u ernstig om eene verbe
tering te doen is, eerst willen een enquête, een
zeer uitvoerige enquête; waarschijnlijk zou een
administratieve voldoende wezen en anders een
parlementaire, doch een degelijke enquête in ieder
geval. Wie de indiening van een voorstel tot cen
susverlaging voorstaat en geen enquête wil, heeft
misschien politieke plannen, niet geheel ongelijk
aan de plannen van zekere visschers wanneer
zij op weg zijn naar een troebel water, maar
plannen tot degelijke hervorming van onzen po-
litieken toestand kan hij niet bezitten.
Welnu, in Juni a. s. zijn de verkiezingen aaD
de orde. Durft men dan, niet met overschatting,
maar in alle kalmte bewereD, dat, terwijl de be-
grootingsdiscusiën (men weet hoe onze Kamer
zich daarin houdt) eerst moeten afloopen, terwijl
de regeering al hare bemoeiingen, buiten de da-
gelijksche, concentreeren moet op de zaak der
landsverdediging, dat nu toch èn die uit
voerige enquête kan plaats hebben, èn door het
parlement van die enquête kan worden keunis-
genomen, èn de quaestie der censusverlaging kan
worden gedebatteerd, èn de maatregelen tot in
voering kunnen worden genomen, alles vóór de
Juni-dagen? „Credat Judaeus Appella!" Geloove
wie kan
Welnu, dan zorge men liever dat tegen de ver
kiezingen, die na 1871 komen zullen, de Grond
wet is gewijzigd en dan geve men intusschen in
ruime mate zijn licht over de juiste beteekenis
van zulk eene hervorming. Laat daarom ook zij,
die uit ernstige overtuiging tot dusver op een
voorstel tot censusverlagingaandrongeD, hun stok
paardje, dat toch vóór Juni den weg niet kan
afleggen, verlaten en het krachtige ros eener
radicale en principieele herziening bestijgen, waar
mede zij inderdaad veel verder zullen komen.
Maar een klein ontwerp, zooals Het Vaderland
dat aanbeval, enkel tot wegneming der oneven
redigheden tusschen den census in vele steden
en dien op liet platteland Zoude bet niet goed zijn,
ten minste nog vóór Juni, een dergelijke wet tot
stand te brengen? In de afdeelingen der Tweede
Kaïner is hetzelfde denkbeeld nog al krachtig
ondersteund. Wij zouden ons daarbij aansluiten,
wanneer wij zeker waren, dat het recht van
amendement de zaak niet buiten hare grenzen
zoude drijven, dat niet de combinatie van eenige
rictitigen een algemeenere censusverlaging zoude
weten binnen te smokkelen of ten minste een
langgerekte discussie zoude openen en zulks zon
der de voorbereiding, welke alleen bij een opzet
telijk voorstel te wachten is. Zij die ons parle
ment kennen, mogen beoordeelen of onze vrees
overdreven is.
Laat ons niet voor louter hoornen het woud
voorbij zien. De electorale reformbeweging in
Nederland moet zich den weg niet banen door
allerlei kleine of onvoorbereide slagen in het
donker, vooral nu wegens de nabijheid der
Junimaand die slagen toch geen doel kunnen
treffen. Neen, artikel 76 der Grondwet moet het
eenige punt van aanval wezen, maar die aanval
geschiede in een helder licht, in een eerlijken,
goed voorbereiden strijd.
Moge de verovering, die Nederland dan op liet
gebied van het kiesrecht zal gedaan hebben, be
wijzen voor Nederlands vrijheidszin en voor
Nederlands politiek verstand.
L.ci<lcn, -1 .TIaart.
Door de commissie belast met de regeling en
het beheer van liet muziekkorps der dienstdoende
schutterij alhier is aan den heer Burgemeester
ter hand gesteld de som van ƒ159,80 als netto
opbrengst van het concert op 2 Februari II. ten
j voordeele der algemeene armen dezer gemeente
gegeven
Wij kunnen aan alle belangstellenden in de
verbouwing van de Stads-Gehoorzaal en vooral
hen die het voornemen hebben de meeting op
a. s. Maandag bij te wonen, of die langs anderen
weg hun oordeel over deze zaak zullen uitbren
gen zeer ten gebruike aanbevelen het sierlijk
bewerkt ontwerp-plan tot verbouwing van dit
locaal, dat op de steendrukkerij van onzen stad
genoot P. W. M. Trap vervaardigd is.
De Fransche tooueelschrijver Victorien Sardou,
is te beroemd, te veel de man van den niemveren
tijd, te veel besproken, beoordeeld en geprezen, dan
dat men bij het opvoeren van zijne stukken die
waar ze niet gezien, meerendeels gelezen zijn voor
een beschaafd publiek veel daarover behoeft te
zeggen. Als wij echter niet het stilzwijgen be
waren dan is het meer om onze ingenomenheid
te betuigen over het feit, dat ook de Leidsche
ingezetenen in de gelegenheid zijn gesteld een
van de beste werken van Sardou, door uitmun
tende vertolkers te zien voordragen, dan wel om
hier in de bijzonderheden te treden van een
tooneelwerk, dat zich in de tooneel-lectuur eene
eervolle plaats heeft verworven. Zij die in deze
het initiatief hebben genomen, we weten immers
dat de voorstelling van gisterenavond een spectacle
demandé was, mogen aanspraak maken op den
dank van allen, die in den Schouwburg aanwezig
waren en daar eenige uren van zeldzaam kunst
genot doorbrachten.
Les Pattes de ilouche was het stuk dat ons pu
bliek gisterenavond in de hoogste mate bekoorde
en boeide. Gespeeld als het werd door artisten
als Mile Thomson en de heer Ariste-Marie kon
men na de eerste kennismaking wel niet anders
dan eene waardige vertolking verwachten, maar
die verwachting is nog overtroffen door het uit
stekend spel der beide artisten, uitmuntend ter
zijde gestaan als zij werden door de overige ledeu
van het personeel. De herhaalde bewijzen van
tevredenheid door terugroeping, zoowel als de ver
eering van eene bouquet aan Mile Thomson, doen
zien hoe eeD publiek als wederom gisterenavond de
zetels van den Schouwburg had ingenomen, op
deze voorstellingen prijs stelt. Als wij dan ook een
derde optreden dringend verzoeken, dan is het
omdat we daarmede in den geest van velen mee-
nen te handelen.
Gedurende deze week zijn dagelijks in het
werkhuis alhier opgenomen van 151 tot 206 vol
wassen personen en van 53 tot 104- kinderen.
Bij de gehouden herstemming in het kiesdistrict
Tholen, ter verkiezing van een lid voor de Prov
Staten van Zeeland, in de plaats van wijlen den
heer De Visser, tusschen de heeren C. J. de Vulder
van Noorden, burgemeester van Tholen en oud-
Vossemeer en J. Sipkes, notaris te St. Maartensdijk,
zijn uitgebracht op den heer Sipkes 175 en op
den heer De Vulder van Noorden 138 stemmen,
zoodat de heer Sipkes is verkozen.
Naar men verneemt is bij het wapen der artil
lerie aanvrage gekomen naar onderofficieren, die
de geschiktheid bezitten om voor magazijnmeester
opgeleid te worden.
De geneeskundige faculteit aan ile Utrechlscbe
Hoogeschool heeft den cand. in de med. S. van
Talma, met de gouden medaille bekroond als
schrijver van liet op bare prijsvraag ingekomen
antwoord.
Bij beschikking van den Minister van Staat en
van Binncnlandsche Zaken van 2 Maart 1871, is,
1 met ingang van 15 Maart e. k., na voorafgaand
vergelijkend onderzoek, benoemd tot opzichter
van den waterstaat der 4de klasse J. van Enst.
Z. M. heeft aan Jhr. P. Repelaer van Spijkenisse,
op zijn verzoek, eervol ontslag verleend als kapit.
kominandant van het korps, gevormd uit de ver-
ceniging tot bevordering van 's lands weerbaarheid
te Dordrecht.
Z. M. heeft aan E. de Groot, gewezen onder
wijzer in het huis van militaire detentie en het
huis van arrest te Leiden, verleend een pensioen
ten laste van den Slaat van ƒ300 'sjaars.
Z. M. heeft benoemd tot lid van het college i an
regenten over het huis van arrest te Eindhoven
J. Schellens, fabrikant aldaar.
Z. M. heeft aan Mr. A. E. J. Modderman, op
zijn daartoe gedaan verzoek, eervol ontslag ver
leend als lid de r commissie van administratie over