3381.
Donderdag
A". 1874.
16 Februari.
n
LEIDSCH
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden
Franco per post
Afzonderlijke Nommers
3.00.
3.85.
0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTKNTIEN.
Voor iederen regelj 0.15
Grootere lettere naar de plaatsruimte die zij beslaan.
PAJBLJEMENTARISME
EN
KIESRECHT.
II.
uc Wie het algemeen stemrecht beschouwt als de
noodzakelijke consequentie ran het beginsel der
7rfi U
volkssouvereiniteit, bedriegt zich. Het gaat niet
iet'.
»an te beweren, dat zij die de volkssouvereiniteit
;e:,
jhirkennen, maar toch het algemeen stemrecht niet
Ie willen toelaten, den moed hunner overtuiging
"ioiissen, dat zij terugdeinzen voor de gevolgen
lunner eigen beginselen, dat de natuur bij hen
;aat boven de leer dat zij hun logica opofferen
jan begrippen van convenience. Daarentegen.
Hoe ernstiger men het beginsel der volkssouve
reiniteit is toegedaan, hoe ernstiger en nauwge
zetter men ook de grenzen van het kiesrecht
bepaalt.
i Dit is geen paradox. Doch men versta het woord
volkssouvereiniteit wel. Men meene niet, dat zij die
dat woord uitspreken, de Jacobijnenmuts opzet
ten en dat gij het best doet door tegenover die
schelgekleurde hoofddeksels, een oud-Hollandsche
slaapmuts over uwe ooren te trekken. Mutsen
over de ooren, rood of blauw, belemmeren altijd
de werking van het gehoor. Zet liever uwe ooren
te luisteren naar den waren zin der woorden,
welke de tijdgeest u toeroept.
De volkssoevereiniteit is altoos middel, nooit
is zij doel. Was zij dit laatste, dan zou het alge
meen stemrecht het eerste credo onzer politieke
geloofsbelijdenis moeten wezen, dan zou die sou-
vereiniteit wezen éen en oudeelbaar, dan zou
aan geen enkel ingezetene, noch man noch vrouw,
zijn aandeel in die ondeelbare souvereiniteit mo
gen worden onthouden. Maar, wij zeiden het gis
teren, hetgeen iedere staatsvorm te verwezenlijken
heeft, is de souvereiniteit van het recht. Daarom
hebben zich in de maatschappij de staten gevormd,
omdat de maatschappij aan die souvereiniteit
behoefte had.
Is dit een groot woord, een holle phrase? Ja
en neen. Ja, wanneer men meent daarmede het
staatsrecht het laatste in plaats van nog slechts
het eerste woord te hebbeD gesprokenneen,
wanneer men gelooft aan de kracht der begin-
selen als aan de kracht van het zuurdeesem dat
het brood doortrekt, wanneer men het daarom
voor hoogst noodzakelijk houdt de ware begin
selen telkens weder te herhalen, telkens op die
aanbeelden te slaan.
Den heer Thorbecke werd eens door een lid
der anti-liberale partij toegevoegdbet onderscheid
tusschen u en ons bestaat hierin dat gij de
heerschappij van den volkswil verlangt, wij de
heerschappij van het recht. Ging deze tegenstel-
ling op dan zoude iedereen moeten toegeven, dat
Bi
die spreker het juiste standpunt had ingenomen,
dat de liberale partij een allerverderfelijkste leer
W] voorstond. Maar wie ziet niet oogenblikkelijk,
dat die antithese geen antithese is, dat daarbij
doel en middel op onvergeeflijke wijze zijn ver
ward. Immers bet is juist de vraag, wie bepalen
zal wat recht is? Dit tweede vraagpunt alleen
f is de spil waarom alle gezonde staatsrechtelijke
1,1 theorieën draaien, is het raadsel voor welks op-
lossing de eeuwendurende strijd tusschen reactie
- en liberalisme, tusschen autoriteit en majoriteit,
tusschen vorsten en volken wordt gevoerd.
Nu een6 is het een wetgeving van mythischen
j: oorsprong, die als een direct voorschrift der god-
li" heid geeerbiedigd wordt. Dan weder is het de
is, stem der priesters, der middelaars tusschen God
ff en mensclien, die wordt aangehoord als de stem
der onfeilbaarheid. Hier zijn het de bevelen van
den vorst bij Gods genade, die als de uitspraken
van den gezalfde des Heeren de onvergetelijkste
gehoorzaamheid afdwingen. Ginds zijn het de
wenschen eener machtige aristocratie waarvoor
de schare met vrees en beving zich neerbuigt
of welke zij zich uit onverschilligheid laat op
dringen. Eindelijk zelfs zijn het de decreten
van eeu avonturier welke als de stralen der
opgaande zon gretig worden opgevangen, of door
welker genialiteit en brutaliteit de menigte wordt
verblind en uiedegesleept.
Maar eenmaal komt er een tijd waarin de stem
der godheid, de stem van het recht en van het
goede niet meer gehoord wordt iu de voorschrif
ten der traditie, der kerk, der vorsten, der aristo
cratie, of der gelukzoekers, een tijd waarin de
volken mondig geworden in elk verlicht geweten
een openbaring van het recht zien. De dag dier
ontdekking is de dag der vrijheid, de geboortedag
der volkssouvereiuiteit.
Volkssouvereiniteit in dien zin is het beginsel
van den modernen staat ook onder den regeerings-
vorm der constitutionDeele monarchie. Ook bij die
monarchie staat, gelijk Prof. Teilegen in zijne
Spectators-artikelen zoo helder heeft betoogd, deze
waarheid op den voorgrond, dat het niet meer
van éen man, door het toeval der geboorte daar
toe aangewezen, mag afhangen, welke richting
het schip van staat nemen zal. Daarom zijn con-
stitutionueele monarchie en republiek geen plan
ten van verschilleuden bodem en is het alleen
de vraag onder welken van die beide regeerings-
vormen de beste waarborgen te vinden zijn, daar
voor dat de stem des volks de stem zal zijn van
het recht. Bij die nieuwere opvattingen is dan
ook in de constitutionneele monarchie het parle
mentarisme het eenig mogelijke regeeringstelsel,
d. w. z. de vertegenwoordiging der natie geve
de richting van wetgeving en staatsbestuur aan.
De Nederlandsche Grondwet erkent dat stelsel
door de vertegenwoordiging op te nemen als een
factor, en wegens het recht van amendement als
een overwegende factor in de wetgevende macht
door de leer der ministerieele verantwoordelijk
heid ondubbelzinnig te formuleerendoor de
koorden der beurs aan de vertegenwoordiging in
handen te geven; door het recht van ontbinding
der Kamers aan te nemen.
Steunt nu niet de hechtheid van dat gansche
gebouw op de deugdelijkheid van het kiesstelsel,
en is het niet voortdurend de taak der openbare
meening om toe te zien, dat de regeling van het
kiesrecht naar de heerschappij van het recht de
volkomenste waarborgen geeft? Daarom eische
men dat de kiezers bezitten verstandelijke ont
wikkeling genoeg om met kennis van zaken zich
rekenschap te geven van hetgeen recht is, zede
lijke ontwikkeling genoeg om hetgeen zij goed
oordeelen ook te willen al strijdt het tegen hun
eigen belang, zelfstandigheid genoeg om hetgeen
zij alzoo meenen en willen in de praktijk van
het kiezen over te brengen.
Is dit een ideaal, is de bereiking daarvan een
herschenschim Voor wie zich het volmaakte
droomt, ja; voor wie naar de volmaaktheid stre
ven wil, neen. Alle kiezers voldoen niet aan de
vereischten welke men in abstracto voor kiezers
stelt. Dat is zoo, wij zijn menschen. Maar wij
willen liever de struikelingen der vrijheid, dan
haar dood. Struikelingen genezen en nemen door
de oefening in aantal af, maar een doode gaat
over tot ontbinding en verpest de omgeving.
Geen algemeen stemrecht dus als verkeerd be
grepen consequentie eener averechts opgevatte
leer der volkssouvereiniteit, zoolang dat. algemeen
stemrecht nog buiten twijfel een hoop zal toevoe
ren van kiezers, die de ontwikkeling missen om
te kunnen oordeelen, de zedelijke kracht om te
willen en de zelfstandigheid om naar eigen over
tuiging te handelen. Geen uitbreiding van kies
recht zelfs, zoolang men nog op goede gronden
te vreezen heeft, dat ook nog die daad dergelijke
droevige verschijnselen in het leven zal roepen.
Maar ook geen onverschilligheid, geen slaperig
heid en geen tevredenheid met het bestaande
waardoor ieder onderzoek wordt uitgesloten. On
derzoek, voortdurend onderzoek en voortdurend
gadeslaan van den tijdgeest. Bovenal ontwikke
ling, onderwijs, zedelijke ontwikkeling niet het
minst.
Het ontwerp van den heer Fock tot uitbreiding
van het kiesrecht, droeg wel de sporen dat de
ontwerper aan den drang van zekere zijde als
aau een volkswensch had willen toegeven, maar
de vrucht van een onderzoek zooals dit bij zulk
eene quaestie vereischt wordt, bleek het niet
te wezen. Wij verheugen er ons over dat dit ont
werp in het eerste stadium van zijn parlemen
taire wandeling is blijven staan, doch wij beweren
in het geheel niet dat daarom vooreerst aan elke
hervorming de weg moet zijn afgesneden. De
bepalingen onzer grondwet en onzer kieswet
eischen wel degelijk een hoogst ernstige overwe
ging en de pers heeft dan ook begrepen dat het
haar plicht is met die overwegingen te beginnen.
Ook in dit blad wenschen wij eenige beschou
wingen aan die zaak te wijden.
Wanneer dan nu reeds de conservatieven, alvo
rens de quaestie van alle zijden is onderzocht,
een verlaging van den census in iiuu programma
hebben geschreven, dan zij men op zijne hoede
en late men zich niet door den schijn van vrij
zinnigheid verblinden. De uitbreiding van het
kiesrecht is op zich zelf geen eisch van het libe
ralisme, want liet liberalisme wil alleen door die
uitbreiding het aantal bekwame, zelfstandige
kiezers vermeerderen; doch de heilige alliantie
der conservatieven, antirevolutionnairen en ultra-
montanen wat willen zij? Staat hare macht niet
tot de zelfstandigheid der kiezers in omgekeerde
reden? Men zij op zijne hoede, men zie toe.
Lelden, IS Februari.
Door sommige bladen is gemeld dat er een
Kon. besluit was geteekend, waarbij aan officie
ren het dragen van burgerkleeding verboden zou
worden. Wij meenen te weten, dat niet alleen
dat besluit nog niet geteekend is, maar dat het
waarschijnlijk ook niet genomen zal worden.
Vaderland.)
Onder den titel „de Financiën van Nederland, meer
bepaaldelijk over bet tijdvak van 184014, in
verband beschouwd met de verrichtingen van
wijlen den heer J. J. Rochussen, als hoofd van
het Departement van Financiën" is bij den boek
handelaar J. M. Van 't Haal! te 's-Gravenhage,
een klein uiaar zaakrijk geschrift verschenen.
Daarin worden de maatregelen door den heer
Rociiussen in der tijd genomen en beraamd tot
opbeuring en herstel van 's lands financiën in het
licht gesteld; en op eenvoudige maar heldere
wijze aangetoond hoe die minister in een hoogst
moeilijk tijdvak de weg gebaand heeft voor de
verbetering van de geldmiddelen van den staat,
en hoe hij den eersten stap daartoe gedaan heeft
door eene volledige openlegging van zakenhij
was het die de wouden als een behoedzaam heel
meester eerst peilde alvorens tot de middelen van
herstel over te gaan.
In de gisteren gehouden gewone vergadering
van het Koninklijk Imlituut van Ingenieurs onder
voorzitterschap van den heer Caland, werd behalvé
de gewone huishoudelijke werkzaamheden en
mededeelingen o. a. door den heer Amersfoort een
helder betoog gehoudeo, tot toelichting der stel
ling dat hier te lande geeue kosten behooren
ontzien te worden voor het droogmalen en droog-
houden van polders door stoomkracht, eene stel
ling door deskundigen als een axioma beschouwt,
door den landbouwenden stand nog maar al te wei
nig begrepen. Onder de verschillende mededeelin
gen behoorde ook die van den lieer Maas Geeste-
ranus nopens toepassing van het pomprad op Rijn
lands boezem.
Behalve een groot aantal gewone leden werden
de heeren J. C. Ribbers en C. P. E. Ribbius stu
denten aan de polytechnische school te Delft, als
buitengewone leden aangenomen.
De Nederl. Maatschappij van Gemeentc-Crediet die
in den laatsten tijd met meer dan 80 ge
meenten en waterschappen leeniugen heeft ge
sloten op de bekende voorwaarden, heeft niet
alleen hare 3 millioen volteekend gekregen, maar
de inschrijving bedroeg ongeveer 13 ton meer,
zoodat slechts 70 pCt. der inschrijvingen gegund
kon worden. De. meeste aandeelen zijn in België
genomen, vooral door de Société générale, eigen t-
eene voortzetting der door Koning Willem I op
gerichte Maatschappij voor Volksvlijt. Ook te Am
sterdam moet echter voor een aanzienlijk bedrag
zijn ingeschreven.
Volgens het Handelsblad, heeft de Kamer van
Koophandel en Fabrieken te Amsterdam van den
Minister van Buitenlandsclie Zaken de mededee-
ling ontvangen, dat hij, met goedkeuring van Z. M.
den Koning, aan onze diplomatieke agenten het
adrps der Kamer betrekkelijk het internationaal
zeerecht zal mededeelen en hun aanbevelen te
onderzoeken, of eenig vooruitzicht bestaat op gun-
stigen uitslag van meer bepaalde voorstellen te
dezer zake. De Minister verklaarde tevens, dat
hij zich zeer gelukkig zou rekenen, indien deze
Dieuwe poging nader kon brengen tot het doel,
hetwelk niet minder door hem daD door de Kamer
gewenscht wordt.
De Kamer van Koophandel en fabrieken te
Rijssen heeft dezer dagen een adre9 aan Z. M.
den Koning ingezonden, waarin de aandacht ge
vestigd wordt op de ongelukken, die van tijd tot
tijd zoowel op de spoorwegen als in de fabrie
ken voorvallen, en meestal door de onkunde van
den machinist worden veroorzaakt.
Ter voorkoming daarvan verzoekt de Kamer
Z. M. om wettelijke bepalingen vast te stellen,
waarbij verboden wordt, dat iemand eenig stoom-
toestel zal mogen besturen, tenzij hij vooraf vol
doende bewijzen van bekwaamheid heeft ge
geven.
De Staats-Couranl bevat de volgende rivierba-
richten
Keulen, 14 Febr. Waterstand 16 voet boven nul.
Geen drijfijs.
Emmerik, 14 Febr. Waterstand 16 voet 1 duim.
Gevallen 7 duim. Eenig drijfijs. IJs iu de Lippe
vast.
Huihuizen, 14 Febr. voorm. 6 uren. Waterstand
3.54 meter onder noodpeil. Val 0.15 meter. Blank
water.
Nijmegen, 14 Febr. Waterstand 3.55 meter ouder
noodpeil. Val 0.11 meter. Temperatuur 30° F.
Bouimel, 14 Febr. Waterstand 1.27 meter onder
noodpeil. Val 0.03 meter; in de laatste 13 uren,
val 0.06 meter. IJs vast. Driel, voorm. 2 uren.
De dijk waakt 0.54 meter. Te Driel en Rossem
noodkeeringen uitgebreid en versterkt.
Gorcum, 14 Febr. Waterstand 1.26 meter onder
noodpeil, was 0.07 meter.
Sliedrecht, 14 Febr. Waterstand 1.34 meter onder
noodpeil. Was 0.09 meter. IJs vast. Onveranderd
water.
Dordrecht, 14 Febr. Voorn». 8 uren. Waterstand
2.28 meter -t- AP. Was 0.09 meter. Dordsche
waterwegen en ijstoestand onveranderd. De Bel
gische spoorboot heeft getracht lot hier te komen,
doch is teruggekeerd. Voorm. 10 uren 20 min.,
ijs in de Nieuwe Merwede weder ruiin 200 nie
ter van beneden opgebroken, dus thans blank
water tot peilraai 54.
Pannerden, 14 Febr., voorm. 6 uren. Waterstand
2.77 meter onder noodpeil. Val 0.16 nieter. Blank
water.
Arnhem, 14 Febr. Waterstand 1.75 meter onder
noodpeil. Val 0.19 meter. IJs vast. Gisteren en af-
geloopen nacht ijsbewegingen.
Grebbe, 14 Febraari. Waterstand 2.70 meter
onder noodpeil. Was 0.8G meter Toestand ijs
onveranderd.
Vreeswijk, 14 Febr. Waterstand 2.41 meter onder
noodpeil. Was 0.34 meter. IJs vast.
