Maandag
14 November.
Feuilleton vau liet „Leidsch
Dagblad".
Uit Straatsburg.
ie?
pai
>gi'-
Tr
VOfi
zul
ZV
erii
eri
ui
kii
in»
Ti
N°. 3301.
1870.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden.
Franco per post......
Afzonderlijke Nommers
3.00.
3.85.
0-05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DEK ADVKRTKNT1KN.
Voor iedereD regelj 0.15.
Grootere letter, naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Lelden, 12 November.
Gisterenavond zijn in de Debaling-Socielg der
lidsclie Hoogeschool door den hoogleeraar, Mr.
T. Buijs de volgeude stellingen verdedigd:
1». „Voor zoover het vredeverbond er naar streeft
i langs den weg van internationale regeling
"eraken tot afschaffing van den oorlog, ver-
int zijn streven afkeuring, omdat langs dien
eg het beoogde doel slechts te bereiken is on-
voorwaarden, welke men niet moet wen-
ten dal zich |in Europa verwezenlijken."
2». „Zijn streven om het oorlogsgevaar te he
rken door het recht van oorlogsverklaring, den
jning bij artikel 56 der grondwet toegekend, aan
d wetgever over te dragen, behoort eveneens,
wel als doelloos, te worden gewraakt, omdat
overdracht in het wezen der zaak geen ver-
IderiDg kan brengen en het gevaar, zoover het
itaat, werkelijk laat bestaan."
S°. „Aanbeveling zou het daarentegen ver-
pen bij eventueele herziening van de grond-
;t te bepalen, dat alle vredestractaten, ook die
waarbij geen afstand van grondgebied bedongen
ih wettelijke regelen gesteld worden, aan de
dkeuring van de volksvertegenwoordiging wor-
n onderworpen."
De uitslag der stemming was dat de eerste
I Hing werd aangenomen met 52 tegen 6 stem-
snde tweede met 32 tegen 20de derde met
tegen 2, terwijl de stellingen en bloc bij ac-
matle werden goedgekeurd.
te Groningen, eene betrekking aangeboden is aaü
eene medische school te Japan.
Tot leeraar in de Staathuishoudkunde en in
het boekhouden aan de burger dag- en avond
school te Leeuwarden is benoemd, de heer S. J.
Cohen, leeaar aan 's Rijks Hoogere Burgerschool.
B. Ws. alhier, brengen bij deze ter kennis van
ingezetenen, dat door hen aan rooimeesters
17,er gemeente is gelast om dezer dagen eene
ouw te houden in de branderijen, distilleerde-
,en, mouterijen en hare zolders, ten einde na
jaan of de vuringen, distilleerketels helmen,
ptleu, rollagen en alle werktuigen en gereed-
appen, in die werkplaatsen voorhauden, in
r voege zijn ingericht dat alle gevaar voor brand
veel mogelijk vermeden wordt.
[Gedurende deze week zijn dagelijks in het
erkhuis alhier opgenomen van 145 tot 162
Dlwassen personen en van 48 tot 61 kinderen.
Gisterennamiddag te 2 uren is bij het afrijden
r brug aan den Ouden Singel, bij ongeluk de
Irsoon van W. H. door een steenkolenwagen,
spannen met een paard, omvergereden, waardoor
j twee ribben heeft gebroken; de ongelukkige
nadat bij door den heer chirurgijn Roetering
neeskundig werd behandeld, naar zijne woning
bracht.
Tijdens de benoeming van het nieuwe be
stuur der O. I. maatschappij van Administratie
en Lijfrenten, werd door eenige bladen verzekerd,
dat de aandeelhouders zich eenstemmig bereid
verklaard hadden de stortingen te bewerkstel
ligen. Volgens het Amsl. Effectenblad blijkt echter
thans, dat velen, en daaronder ook het Rot-
terd. comité, dat niet minder dan 125 aandeelen
vertegenwoordigd, daartoe ongeneigd zijn. De
nieuwe directie heeft dadelijk de noodige maat
regelen genomen, om dit geschil te beslissen, en
vleit zich spoedig een uitspraak te bekomen en
als dan een accoord te ontwerpen, dat zoo mo
gelijk nog vóór de bijeenkomst van scliuldeischers
voor den Hoogen Raad zal kunnen worden aan
geboden. Vad.)
In de eergisteren gehouden vergadering der
Prov. Staten van Friesland waarin 42 leden te
genwoordig waren, heeft de benoeming plaats
gehad vap een lid in het college van Gedep.
Staten, in de plaats van wijlen Mr. S. Van Wei
deren baron Rengers. Bij de eerste stemming
niemand de volstrekte meerderheid erlangd heb
bende, had eene tweede stemming plaats, waar
van de uitslag was, dat werden uitgebracht op
Mr. J. H. Alberda 22 en Dr. D. D. Breuning 20
stemmen, zoodat de heer Alberda, wonende te
Leeuwarden, is gekozen.
Met ingang van den 14den dezer zal het Rijks
telegraafkantoor te Culemborg op werkdagen
open zijn: van 8 tot 12 uren voor- en van 2 tot
4 en 6 tot 8 uren namiddags.
De diensttijd op Zon-en daarmede gelijkstaande
feestdagen blijft onveranderd.
Hedenmorgen omstreeks kwartier over zessen
itstond er brand in de woning van de wed. M.
de Oude Vest alhier, door spoedig aangebrachte
tip en de werking van twee spuiten was men
in brand reeds te 7 uren volkomen meester,
oorzaak van den brand is nog onbekend.
Men deelt mede, dat aan Dr. VV. H. Midden-
)rp, docent in de anatonie aan de Hoogeschool
Z. M. heeft op hun verzoek, eervol ontslag ver
leend aan M. C. Breesnee, als gezworen van den
polder Klinkerland onder Nieuwe Tonge, Her-
kingen en Melissant, provincie Zuid-Holland aan
Jhr. J. F. Van Vredenburch, als hoogheemraad
van Delfland, provincie Zuid-Holland.
Z. M. heeft benoemd tot burgemeester van
Schoondijke J. M. De Smidt, secretaris dier ge
meente.
Z. M. heeft benoemd tot notaris binnen het
arrondissement Amsterdam, ter standplaats Am
sterdam, J. D. Martens, candidaat-notaris aldaar.
Amsterdam, 11 November. De kiesvereeuiging
Burgerplicht hield gisterenavond in Diligentia eene
vergadering ter voortzetting van de beraadslagin
gen over het nieuwe ontwerp-reglement. Zij werd
door ruim 80 leden bijgewoond.
Eerst werd overgegaan tot het kiezen van eau-
didaten voor de vacaturen in de Kamer van Koop
handel, ontstaan door de periodieke aftreding van
9 leden en het bedankeD van 2 anderen. Het is
thans de eerste keer, dat de Vereeniging zich in
de verkiezingen voor dat lichaam mengt en de
voorzitter sprak, dit herinnerende, als zijne mee
ning uit, dat Burgerplicht candidaten behoorde te
slellen, die een liberale handelspolitiek voorstaan.
Als candidaten waren aanbevolen de HH. A.
Van Assen, L. A. Bienfait, J. G. Bunge, E. Fuld,
A. Gildemeester, P. Goedkoop, Jhr. P. Hartsen,
G. A. Heineken, A. M. G. Hendrichs, A. Holtz-
man, A. C. Joosten, E. A. Van Kempen, G. H.
Matthes, E. Mohr, en A. C. Wertheim. De heeren
Van Assen, Bunge, Gildemeester, Heineken en
Werthem wenschten niet in aanmerking te
komen. Na een korte bespreking van enkelen
der voorgestelde candidaten, werden door de 28
stemgerechtigden voor de kamer van koophandel,
die toen ter vergadering aanwezig waren, ge
kozen de heeren L. A. Bienfait (22 stemmen),
E. Fuld (25), P. Goedkoop (26), Jhr. P. Hartsen,
(24), A. M. G. Hendrichs (24), A. Holtzman (25),
A. C. Joosten (25), E. H. Van Kempen (26), G.
H. Matthes (22) en E. Mohr (16). De vergadering
besloot dat de negen eerstgenoemden zouden zijn
de candidaten voor de 9 vacaturen, door de pe
riodieke aftreding ontstaan. Voor een der beide
tusschentijds opengevallen plaatsen is geen can
did aat gesteld.
Bij de candidatuur van den heer Mohr werd
voorlezing gedaan van een brief, door dien heer
aan de Vereeniging gericht, waarin hij te ken
nen geeft, de beginselen van Burgerplicht op kolo
niaal gebied niet te deeleu. De heer Marten Wes
terman zag daarin, ook met het oog op de „rid
derlijkheid'' dezer erkentenis, geen reden, om
den heer Mohr van de candidatenlijst te weren,
waartegen Mr. Domela Nieuwenhuis opkwam,
met de bewering, dat al was de Kamer van
Koophandel geen deciseerend, maar slechts een
adviseerend lichaam, niet op de „ridderlijkheid,"
maar op de beginselen der candidaten moest ge
let worden. De vergadering koos echter, gelijk
reeds gezegd is, den heer Mohr tot candidaat.
Haarlem, 11 November. In eene gisteren ge
houden Vergadering, in de afdeeling Haarlemen
Omstreken, van het Schoolverbond, is o. a. een be
langrijk verslag uitgebracht over den stand van
een ingesteld onderzoek naar den omvang en de
oorzaken van het schoolverzuim te Haarlem. Daar
uit bleek dat van de 3791 kinderen, die op de
nominatieve staten vermeld stonden, 415 niet ter
school gingen. Een voorloopig onderzoek omtrent
die 415 kinderen, leverde de volgende uitkomsten.
Sedert het opmaken waren 48 vertrokkeu en
9 overleden, 100 hadden de school verlaten en
waren in eenig beroep werkzaamwat de meis
jes betreft op bet naaien, 31 kinderen werden
door lichaamsgebreken verhinderd eene school te
bezoeken, 25 andere (meest kinderen van schip
pers) werden niet teruggevonden. Van het eerste
cijfer van 415 bleven er dus nog slechts 202 over,
waaromtrent een nader onderzoek moest worden
ingesteld, waarvoor in elke wijk der gemeente
een der leden van het bestuur werd aangewe
zen. Hoewel het resultaat van dat onderzoek nog
niet volledig bekend is, meende men bet er voor
te mogen houden, dat de toestand te Haarlem ver
van ongunstig mag worden genoemd.
Bijzonder werd er op gewezen, dat de heereu,
met het bezoek der gezinnen belast, overal met
welwillendheid waren ontvangen, en dat hunne
belangstelling en hunne bemoeiingen in het be
lang der kinderen, zeer werden gewaardeerd
Van bepaalden onwil om de kinderen school
te zenden was geen voorbeeld ontmoet.
Den Helder, 12 November. Tot lid van den
gemeenteraad alhier is, bij herstemming gekozen
de heer W. C. M. Van Bruggen, met S9 stem
men tegen 44 op den heer v. Veen.
Texel, 12 November. De lading hout uit het
oulangs gestrande Noordsche schip Ceres is door
schulpenvisschers geheel geborgen. Heu is thans
druk bezig de lading te kavelen, zoodat eerlang
de verkoop verwacht wordt.
Loosdrecht, 12 November. Tot lid v an deD ge
meenteraad alhier, in plaats van wijlen den lieer
Gerrit de Bree Jz., is gekozen de heer Jan Streef
kerk Az.
Utrecht, 12 November. De jachtpartij die eer
gisteren op de landgoederen van den baron
v. Boetzelaer v. Dubbeldam onder de Bilt gege
ven is, ter eere van den Prins van Oranje, is
zeer schitterend geweest; het gezelschap bestond
voor het meerendeel uit de heeren die den vori-
gen dag bij den heer Twiss gejaagd hadden; er
is ongeveer 150 stuks wild geschoten. Na afloop
vereenigde zich het gezelschap op het buitenver
blijf Zandwijk aan een prachtig dejeuner.
In de dezer dagen gehouden vergadering
van de Utrechtsche afdeeling der Neder landsclie
Vereeniging ter bevordering van Fabrieks- en
Handwerksnijverbeid werden met eene gepaste
en waardige toespraak van den voorzitter de ver-
eerende getuigschriften voor trouwen en langdu;
rigen dienst uitgereikt aan J. Van Soest, draaiers
baas, voor 30 jarigen dienst en F. Poussenouw,
vormersbaas, v. 27 j. d. beiden werkzaam bij de
Utrechtsche Ijzergieterij; C. Vreeswijk, straat
maker, v. 43 j. d. werkzaam bij J. F. Kok; Cl. E.
Mulder, timmerman, v. 53 j. d. en A. Borreinau,
v. 37 j. d., beiden werkzaam bij E. M. Frijliük;
A. Van Schaik, v. 48 j. d.; A. Van Doorn, v. 43
j. d.; W. Roelofs, v. 36 j. d.; A. Markus, v. 34
j. d. en A. Rutgers, v. 28 j. d'., allen werkzaam
aan de beenzwart-fabriek van de firma de wed.
P. Smits en Zoon.
Daarna hield de heer L. Arisz, directeur der
rijkstelegrafie alhier, eene hoogst belangrijke voor
dracht over de verschillende stelsels van telegrafie
zoowel vroeger als tot heden in gebruik, welke
voordracht door duidelijkheid en bondigheid uit
muntte. Met de meeste bereidwilligheid beant
woordde spr. de vele en van groote belangstel
ling getuigende vragen, hem door de talrijk
opgekomen leden gedaan, en verklaarde op eene
even eenvoudige als duidelijke wijze de werking
der verschillende toestellen, bij de telegrafie in
gebruik.
1*
Bc
eten
ƒ20
Portï§
OOR EEN STRAATSBURGER PROTESTANT.
(Uit de Kirchenzeilting
ters
p«
sbar^
fl. a
rt, 6'
li
82,5
laptjf
e at.
«jt»
i
et Bv
Dir.
Hïf
De gioote gebeurtenis der laatste weken,
:t vreeselijke bombardement en de capitulatie
n Straatsburg, die alle politieke bladen ver-
Ide, mag in de Protest. Kirchenzeitung ook wel
r sprake komen, te tneer, daar die gebeurtenis
iet alleen in het belang der menschheid in 't
'gemeen, maar tevens door de onvermijdelijke
gewichtige gevolgen, die deze gebeurtenis wel-
Icht hebben zal, ook met betrekking tot de ker-
ielijke aangelegenheden en de wetenschap. Het
mij dus vergund mijne lezers in korte trekken
n toestand der zoo zwaar beproefde stad en
verliezen die de protestantsche gemeenten en
je wetenschappelijke inrichtingen van Straats
burg vooral te lijden hadden, mede te deelen, en
^gelijkertijd de stemming, aldaar in verschillende
kringen heerschende, evenals de vooruitzichten,
die men voor de toekomst heeft.
Het is genoegzaam bekend, dat Straatsburg
van de vroegste tijden af, uit een godsdienstig,
wetenschappelijk, dichterlijk oogpunt, ja zelfs
met betrekking tot de kunst, steeds een zeer
gewichtige plaats ouder de steden aan den
Rijn innam. Wel is waar, heeft de stad sedert zij
ophield eene vrije Rijksstad te zijn, veel van zijn
vroegeren luister verloreu, maar toch bleef zij
door hare geografische ligging, de natuurlijke be
middelaarster tusschen Frankrijk en Duitschland,
terwijl zij tevens als zoodanig tot een schoonen
en uitgebreiden werkkring, voornamelijk met
betrekking tot de wetenschap geroepen was. Se
dert een aantal jaren heeft Straatsburg dan ook
werkelijk een nieuwe en hooge vlucht genomen.
Handel en nijverheid bloeiden er, de stad werd
door nieuwe en smaakvolle gehouwen zeer ver
fraaid. De Hoogeschool, naast die te Parijs de
èenige volledige van geheel Frankrijk, had een tijd
perk van hoogen bloei bereikt; hare uitmuntende
leeraars en hére heerlijke bibliotheek, hare kost
bare natuurkundige en physiologische verzame
lingen, lokten een aantal studeerenden uit alle
oorden.
De protestantsche inrichtingen, het Evangelisch
Seminarium, het, sedert den brand van 1860 nieuw
opgebouwde en gereorganiseerde gymnasium,
mochten zich in een groot getal leerlingen ver
heugen, en de theologische faculteit, sedert lang
eeu bolwerk voor de vrije .wetenschap, een
lichtpunt voor het protestantsche leven en
streven, zou juist haren gezegenden werkkring
uitbreiden door de toelating van Duitsche stu
denten.
Zoo Was Straatsburg voor drie maanden; eene
schoone en gewichtige stad. Daar ontstond den
oorlog, hel beleg, het bombardement en de over
gave volgden, en wat heeft Straatsburg heden
niet verloren van hetgeen vroeger haar trots
en haar roem uitmaakte, en nimmer zal die stad
wellicht tót haar vroegeren bloei en gewicht
Wëer geraken. Geheele wijken zijn in puin
hopen veranderd, duizeDde huisgezinnen zijn van
de hoogte van welvaart in de diepste ellende
gedompeld, de wetenschappelijke instellingen ge
deeltelijk verwoest, gedeeltelijk ontbonden, de
schatten vau letterkunde en dë gedenkteekenen
der kunst, waarop Straatsburg zich vroeger kon
verheffen, zijn of zeer beschadigd of geheel en al
vernield.
Hët is wellicht niet ongepast, om hier in eenigé
bijzonderheden te treden'en nadere mededeelin-
gen te doen, aangaande deze treurige gebeurte-
Reeds gedurende den nacht van den IS""" en
vervolgens in die van den 18d,n Augustus werd de
stad hevig beschoten, en vele huizen platgeschoten,
andere raakten in brand, en ook de Domkerk
werd beschadigd. Het bombardement begon eigen
lijk eerst op den 23""° Augustus, om vervolgens
5 weken lang tot de capitulatie onafgebroken
te worden voortgezet,waardoor deongelukkigestad
np de vreeselijkste wijze geteisterd werd. Dooreen
wonderlijk noodlot brachten nagenoeg de eerste
Pruisische kogels juist de Protestantsche gemeente
en Wetenschappelijke inrichtingen, zware, onher
stelbare verliezen toe.
Het was in den tweeden nacht der voor Straats
burg altijd gedenkwaardige periode, in den nacht
van den 24""n op den 25""" Augustus, toen een
onbeilspellenden gloed plotseling het nachtelijk
duister in een helder daglicht veranderde en alle
vaderlandslievende harten met het voorgevoel van
een vreeselijk ongeluk vervulde. De Nieuwe Kerk,
de vroegere Dominikaner en sedert 1681 de Protes
tantsche böoldkerk van Straatsburg, was door
vijandelijke granaten in brand geschoten en met
donderend geraas stortten die oude, eerwaardige
muren in die vreeselijke vuurzee.
De plaats waar eens Tauler de geestelijke ar
moede en het afsterven van de wereld predikte,
waar Hedio het vernieuwde evangelie verkon-