zee gestationeerd Amerikaanse!) oorlogsschip Ju
niata de mederieeling ontvangen, dat de Fransche
oorlogsvloot de Noordzee verlaten heeft, en dus
de blokkade der: Duitsche-Noordzeekust,opgehe
ven is.
Z. J\l. heeft den telegrafist der 3de klasse J. W.
De Wolf, op zijn verzoek, eervol ontslag uit 's lands
dienst verleend.
's Gravenhaoe, 20 Sept. Naar men verneemt
heeft de heer S. De Vries, kunstgraveur alhier,
een medaille ten voordeele van het Roode Kruis
vervaardigd, die eerlang zal verkrijgbaar worden
gesteld. Op de' voorzijde ziet men afgebeeld het
vvapeu van de Vereeniging, waarboven het jaartal
1870 en het ouderschrift Job. XN.IV- 12; met
het omschrift: Anima Vulneralorum Clamarit 22
Augustus 1861.
Op de keerzijde prijkt in het midden het wapen
van Geuève, de stad waar, 28 October 18G3 de
Vereeniging werd opgericht, omringd door de
wapenschilden van al de Staten (twintig) die tot
dezen menschlievenden Bond toegetreden zijn.
's-GkAVi,nh40e, 21 September. Z. M. de Koning
heeft gisterenmiddag van 4 tot 0 uren in de
Maliebaan bijgewoond de exercitien van de heide
bataljons der dienstdoende schutterij van 's-Gra-
venhage, en hen verschillende krijgsbewegingen
doen uitvoeren. Na afloop daarvan gaf Z. M. aan
den kolonel, den heer Van Stralen, zijne bijzon-
dbre tevredenheid te kennen over de groote vor
deringen, die de schutterij had gemaakt, en,over
de juiste houding van de manschappen, vooral
van het eerste bataljon (zijnde de. eerste ban)
die zich het meest had geoefend.
Schbveninqen, 21 September- Z. K. 11. prins
Alexander heeft gisterenmiddag in open zee een
bad genomen. Er wordt nog een ruim gebruik
van het zeebad gemaakt en het prachtige weder
van de laatste dagen lokt pog vele bezoekers uit
naar Scheveningen. Sedert gisteren zijn daar, even
als elders langs de kust de gestationeerde deta
chementen cavallerie en infanterie ingetrokken.
Gouda, 18,September. Zondag herdacht de Eerw.
heer J. N. Scheltema, jongste predikant bij de
Remonstr. Geref. gemeeute alhier ziju volbrachte
vijf-eu-twintigjarige evangeliebediening. In den
loop der vorige, week was hem reeds door velen
hartelijke belangstelling betuigd, ook door de aan
bieding van een sierlijk .geschenk namens de ge
meente cn treffend was nu de indruk zijner aan
doenlijke herdenking van lust en leed. In, den
namiddag van Zondag had de jubilaris ambtsbroe
ders, opzieners, betrekkingen en vrienden aau.een
gullen disc!) vereenigd, waar men broederlijk aan
zat en de algemeene stemming getuigenis gaf van
de ongedeelde hoogachting dien ijvervollen predi-
kaut in de stad onzer inwoning zoo algemeen
toegedragen.
Gouda, 21 September. Door het Departement
Gouda der Nederlandsche Maatschappij tot be
vordering van nijverheid is antwoord ingezonden
op de uitnoodiging van het hoofdbestuur oui eenige
gestelde vraagpunten naar den toestand der volks
voeding in Nederland te beantwoorden.
De Goudsche Ct. is in staat gesteld daaruit een
en ander mede te deelen
Vraag 1. Welke leveDsmiddeleu worden in deze
gemeente het meest door de arbeidende klasse ge
bruikt en welke is de gemiddelde prijs?
a. Van plantaardigen oorsprong.
Aardappelen 2.50 per hectoliter, gepelde gerst
en rijst f 0.16, boekweitemeel f 0.28, tarwebrood
2de. soort 20, lste soort ƒ0.22; roggebrood ƒ0.13,
allen per kilogram, witte, boonen 0.16; bruine
boonen en erwten 0.15 allen per deciliter; voorts
kool, uieD, wortelen, rapen en kroten.
b. Van dierlijken oorsprong.
Rundvleesch 0.70, kalfsvleesch (nuchter), spek
0.90, riviervisch (brasem, bliek) 0.16 allen per
kilogram, gekarnde en zoete melk.
Aan deze vraag is toegevoegd een tabellarisch
overzicht van de hoofdvoedingsmiddelen, ^ie te
Gouda, in den regel gedurende een jaar gebruikt
worden door een enkel persoon der arbeidende
klasse, wiens weekloon 6 p 7 bedraagt.
Aardappelen
Gepelde Gerst.
Rijst
Boekweitemeel.
Tarwebrood 2de
soort
V isch
Vleesch
Spek
4,75hectol.
52 kilogr.
20
10
180
26
ie
15
I 2.50
0.16
0.1.6
0.28
0.20
0.16
0.70
0.90
ƒ11.871
8.32
3.20
2.80
36.—
416
11.20
13.50
91.05s.
Vraag 2. Gemiddelde, prijs van het vleesch.
Rund vleesch 0.80 kalfsvleesch 1.10, schapen-
vleesch ƒ0.65, gewoon spek 1.Hongaarse!)
ƒ0.93 per kilogram.
Vraag 3. Verschil in de voeding der arbeidende
klasse in deze gemeente, vergeleken met die van
den boerenstand.
Er bestaat een zeer aanzienlijk verschil in 't voor
deel van den laatsten. Het schuilt voornamelijk
in de broodsoort. De arbeidende klasse in de stad
eet brood van tarwemeel ,a 20 ct. per kilogram,
de boerenarbeider voedt zich niet, brood van rog
gemeel h 10 ct. Verder gebruikt hij veel meer
spek, gekarnde melk en?., terwijl hij zich nog
een grootere hoeveelheid groenten weet aan te
schaffen dan de stedelijke werkman.
Vraag 4. Bestaan er in uwe gemeente ook
gaarkeukens
Deze inrichtingen, hoe gewenscht ook, worden
hier niet aangetroffen. Er bestaat eene vereeni
ging tot het uitdeeleu van soep aan minvermo
genden. Elke portie soep, van uitmuntende hoe
danigheid kost slechts Th ct.; menig werkman
zou met zulke spijze, zoowel wat qpantiteit als
qualiteit aangaat, gebaat ziju, wanneer hij dat
voedsel koopen kon in eene andere keuken, dan
die welke alleen voor gecollecteerde gelden ver
koopt en aan de armen uitdeelt.
Vraag 5. Gemiddeld bedrag van het weekloon
der werklieden.
Timmerman en metselaar 6.40, opperman
ƒ5.10, schrijnwerker 7.20, scheepstimmerman
ƒ8.90, loodgieter ƒ6.50, stukadoor 7.90, fabriek
arbeider ƒ6, pijpenmaker ƒ4.50, loodwitfabriek-
arbeider ƒ6.60, baander, 4.60, baandérsjongen
(812 jaar) ƒ1, boerenarbeider 6.30.
Vraag 6. Is het maken van onnoodige verterin
gen of het misbruik van sterken drank in uwe
gemeente dikwijls oorzaak van de onvoldoende
voeding
Dete vraag moet belaas met ja beantwoord worden.
Aau de algemeene beschouwingen die hetantr
woord vergezellen, outleeDen wij nog het volgende:
Over het algemeen zijn de levensmiddelen duur
en slecht. Het vleesch is zoo hoog in prijs, dat
een werkmau er niet aau denken kan iets van
dat voedsel aan zijn gezin voor te zetten, al ware
het slechts een of tweemalen per week. In dat
zelfde geval verkeeren duizende burgers, militaire
en civiele ambtenaren enz., doch bij dezen kan
men in het huishouden, de kleeding van het gezin
en de overige uitgaven zien, wat opvoeding, ont
wikkeling en plichtsbesef vermogen.
De werkman moet het bij zijne voeding voor
namelijk op het brood laten aankomen. Dit artikel
laat meestal veel te wenschen over, zoowel wat
betreft, de qualin-it, als 'de quantiteit in verhou-
dihg tot het gevraagde.
In vele arbeidersgezinnen wordt het tarwemeel
in een Winkel 'gekocht, tnet water tot deeg ge
kneed en verder opgemaakt in den vortn van een
van Eüropa. Het dappere leger des konings moest
het onderspit delven, voor het aanstormen der
DuitsChe landsknechleu en Spaansche veteranen;
het werd vernield door het mobrddadig vuur der
artillerie en der haakbussen. Het kapituleerde
echter niet; een deel sloeg zich door den vijand
heen, een ander vluchtte of geraakte in eervolle
gevangenschapvele duizende dooden bedekten
het slagveld. De gevangenneming van den koning
van Frankrijk, te midden der schrikwekkende
tooneelen die liet slagveld aanbood, waarop de
edelste vorsten en gróoten van Frankrijk in 't rond
als helden gevallen waren, is een der schrik
wekkendste geschiedkundige drama's. De konii.g,
een echte heldenfiguur, verdedigde zich, nadat hij
zich onder zijn paard, dat gedood werd, uitgewerkt
had, dapper met den degen. Spanjaarden en lands
knechten drongen op hem aaneenige ridders
lierkènden hem, en riepen henl toe dat hij zich
over zou geven. Eindelijk gaf hij zijn degen aan
den onderkoning Charles de Lanoy over. Eerbie
dig knielde Lanoy voor den koniDg, en kuste zijne
hand. De marchese van Pescara, en andere kei
zerlijke rijksgroóten, knieldeu allen met ridder
lijke bevalligheid voor den gevangene, die tege
lijkertijd koning van Frankrijk en een groot
held was.
£ij geleidden hem daarop onder de victorie
kreten der vreugdedronken troepen naar het
bevrijde Phvia, en' vervolgens naar het kasteel
Pizzighettone aan hel meer van Garda.
De gevangene gaf geen enkel bewijs van moe
deloosheidhij bleef koninklijk in zijn ongeluk.
De woorden, die men hem na zijne gevangenne
ming in den mond heelt gelegd „Alles is ver
loren, behalve de eer," moge wellicht geschied
kundig onwaar zijn, maar uit een zedelijk oog
punt is zijne bewering volkomen waarheid.
Gedurende deze gewichtige gebeurtenis bevond
Karei V zich niet op het slagveld, maar in het
felot te Madrid.
„Sire," zeide de binnentredende bode, „het
Frausche leger is geslagen, en koning Frans uw
gevangene."
„In zijne eerste ontsteltenis herhaalde de. keizer
langzaam de woorden van den kapitein: „Het
Fransche leger geslagen, koning Frans mijn ge
vangene," toen ging hij stilzwijgeud in een zij
vertrek daar knielde hij biddend voor het Maria
beeld. Hij verbood alle demonstratiën in Madrid.
Op zijn geboortedag werd de slag van Pavia
geleverd, zijn geluk kende geen palen.
Lanoy bracht den gevangen koning naar Ma
drid. De keizer, die zijn residentie verlaten had,
begroette en bezocht hem niet. De koning ge
voelde zich hierdoor smartelijk aangedaan: hij
PEfr JAAR.
VOEDINGSMID.
DELEN;
hoeveel
heid.
midden-
prijs.
uitgaaf.
brood en op een plank gelegd; zoo gaat het naar
den bakker. Komt men zulk een brood op weg
tegen, dan ziet men al dadelijk het scherp overleg
en het b stier der voeding van den werkman en
zijn gezin. Ontzaggelijk lang en smal, laat zulk
een brood zich zeer gemakkelijk in een groot
aantal sneden verdeelen en de kleineopervlakte
van iedere boterham is gedekt door een dunne
laag boter of vet.
De groenten worden uit den omtrek ter markt
gebracht. Geteeld in een veeuachtigen bodem zijn
j zij onsmakelijk en bijna niet gaar te krijgen. Bij
het middagmaal maken de aardappelen den hoofd
schotel uil,; zij worden met wat boter, azijn en
mosterd of uitgebraden spekvet genuttigddie het
heel slecht heeft, eet ze met gekarnde melk.
J!e keuze van voedsel is voor den werkman
alzoo zeer beperkt; hoe zou het anders kunnen
zijn, wanneer men, met vrouw en kinderen een
gansche week van zes a zeven gulden leven
moet.
De boerenarbeider verkeert in veel gunstiger
positie. In den regel heelt hij een stukje grond,
waarop hij salade, uien, rapen en aardappelen
teelt en soms nog een varkeu mesten kan. Een
voudiger van levenswijze, minder weelde in de
kleeding van vrouw en kinderen, veel vroeger
aan den arbeid moetende, des avonds veel meer
vermoeid, bniten op het land zonder bank van
leening, niet zooveel kroegen op zijn weg ont
moetende en daardoor minder aan verleiding
blootgesteld, wordt het grootste gedeelte van het
loon door den boerenarbeider in het belang van
zijn gezin besteed.
Algemeen hoort men klagen over de traagheid
van den werkman in de stad, en geen wonder!
harde arbeid en slechte voeding verdragen zich
niet. Hoe kan men ijver en inspanning verwach
ten bij een werkman, die, behalve zich zelf, nog
vrouw en kinderen te voeden heeft voor enkele
stuivers daags? Het is onmogelijk, en deze on
mogelijkheid wordt door verschillende omstandig
heden nog grooter.
De gewone ambachtsman heeft wel in den zo
mer een goed loon, vooral als zij het werk van
den baas kunnen aannemen, maar met het kor
ten der dagen vermindert het loon gaandeweg
en des winters houdt 't voor sommige bedrijven
(pijpenmaker, baander, metselaar) geheel op,.Slaat
men alzoo het ontvangen loon overeen geheel jaar
om, dan wordt dat weekloon van ƒ6. a 7.
nog aanzienlijk verminderd.
Het zoogenaamde bazengeld is ook niet in 't
voordeel der werklieden. Dit is soms zeer aan
zienlijk. Er worden als voorbeelden aangehaald
hoe een smidsknecht die een goed begrip aan
handigheid paarde ƒ1.40 per dag ontving, terwijl
op de rekening ƒ2.50 stond; een paar andere
knechts verdienden ƒ0.60 en 0.70, doch op de
rekening kwamen zij a ƒ1.80 en ƒ2. voor.
Een derde nadeel is het Maandag-houden. Pij
penmakers, baanders, cigarenmakers werken des
Maandags niet en derven daardoor '/6 van het
weekloon.
Er zijn er velen, die een groot gedeelte van het
weekloon, dat Zaterdags ontvangen wordt, dien
avond en gedurende den Zondag verteren, in brood
dronkenheid en daardoor des Maandags nog voor
hun werk ongeschikt ziju, terwijl de lommerd
des maandags 't Zondagsche goed ontvangt, ten
einde de noodzakelijkste behoeften vau 't gezin
eenigszins te vervullen.
Veel kroegen, veel banketwinkels, veel snoep
tafeltjes in de achterbuurten, veel sigarenwinkels,
het zijn allen zoovele antwoorden op de vraag,
hoe 't komt dat de toestand nog ellendiger is,
dan hij door de lage loonen zijn moest.
Er zijn arbeiders, die 't dubbele van anderen
verdienen, maar er heerscht hoegenaamd geen
meerdere welvaart. Heeft men weinig, dan gaat
het op en heeft men veel dan gaat het ook op.
werd dood ziek en toen eerst kwam de keizer
om hem een bezoek te brengen, daar de doctoi en
hem verklaard hadden, dat deze ridderlijke edel
moedigheid wellicht den gevangene het Ie; en
zou redden, en de uitkomst bleek dat zij goed
gezien hadden.
Het lot van den koning had intusschen op alle
mogendheden een oubeschrijflijken indruk ge
maakt.
Frankrijk lag aan de voeten des keizers, liet
pausdom en Italië waren weerloos in zijne macht
gegeven, en hij kou die macht misbruiken als
hij wilde. De diplomatieke agenten van Rome,
Venetie, Frankrijk en Engeland reisden heen en
weer; men onderhandelde over een verbond ter
gemeenschappelijke bestrijding der keizerlijke
overmacht, men onderhandelde in 't bijzonder
met Frankrijk, waar de moeder van den gevan
gen koning, Louize van Savoye, het regentschap
aanvaard had.
Wordt vervolgd.)
Cki s' Cs' ff
I Meer loon is dus niet 'C middel om den toesta
te verbeteren, veelal verergert het dien; u
onderwijs en opvoeding, daarvan is de verte
ring van het lot' af hankelijk. Op de school
de aanstaande werkman in leesboeken, ss
voorbeelden en in gesprekken en verhalen
duidelijk denkbeeld krijgen van deugd en «g,
zeden, van spaarzaamheid en overleg, van p|lt
besef en plichtsbetrachting; dan alleen zal i
hoogd loon een weldaad, een zegen worden,,
alleen zal de ambachtsman en de fabriekarbtj
de waardige plaats in de maatschappij bekleedj
waarop zij, zoo goed als ieder ander staatsbu
rechtmatige aanspraak hebben.
Schoonhoven, 18' September. In de volgei
maand zal alhier een begin word,en gemaaki I
het onderwijs van volwassenen. De beide open
onderwijzers en een fabrikant in zilverwerl
hebben zich nl. tot een commissie gevormd
aan personen, boven den leeftijd v.an 16 jj
nog gelegenheid te geven om onderwijs te.
vaugen in de allernoodzakelijkste kundighe,:
Hoevele toet) die ten gevolge van verzuil
leertijd of gebrek aan gelegenheid niet kun;
lezen of schrijven. Het onderwijs zal 3 uu|
per week, telkens des avonds gedurende 1H
gratis gegeven worden.
Het gemeentebestuur heeft daartoe gebruik
't schoolgebouw, vuur en licht toegesLaau.
Ajijsrsfoobt, 20 September, In de op heden,
houden vergadering der gemeenteraad is besli
met 9 tegen 3 stemmen om de kermis als
woonljjk niet October te laten, doorgaan.
Enschedé, 18 September. Heden nacht is vn
een felle brand uitgebarsten in een door
slager bewoond huis; ook het belendende pi
een koetshuis, werd aangetast. Door de ijve:
pogingen van de toegesnelde brandweer blei
brand tot deze beide perceeleu beperkt.
Zwolle 19 September. Bij het examen tot
lating van nieuwe leerlingen voor de indusl
school der afdeeling Zwolle van de vereeni
ter bevordering van fabriek en iiaudwerksniji
beid waren Zaterdag den 17den dezer, 33
lingen opgekomen, waarvan 38 toegelaten e!
afgewezen werden. Uit dit aanzienlijk getal bl:
de voortdurende behoefte aan voortgezet li
onderwijs in practiscbe strekking, waaraan
in deze inrichting tracht te voldoen.
Deventer, 19 September. Te 6 uren vertrok!
de hier sedert eenigen tijd garnizoen gehoui
hebbende manschappen der artillerie weder
Zutfen. Het instructie-bataljon vertrok met
trein van een uur naar Kampen en werd Bil
leide gedaan door de muziek der schutter//
der weerbaarheid. Gedurende het verblij
troepen alhier, hadden zij. zich de achting
ingezetenen weten te verwerven. Heden
een gedeelte van het lste regiment iufanl
terug en morgen verwacht men de huzaren,
zegt dat de staf te Arnhem blijft.
Blokzijl, 19 September. Met algemeene sl
men werd onze nieuwe burgemeester J. Sli
voet Ramondt, in een gemeenteraadszitting,!
secretaris benoemd.
Nieuw Appelscha, 19 September. De russcl
die dit jaar op de landerijen en veengrond oil
dit dorp groeiden, zijn door de commissie tot w:
verschaffing geoogst. Een deskundige zal
grondstof verder behandelen, en zijn er reedsl
stellen aangeschaft tot het vervaardigen yau v.
matten, om zoodoende in den aanstaanden
ter de armen werk te verschaffen. Door de
ziging in de armenwet is het getal gealimpnteerl
in de veenkolonie verdubbeld, zoodat de
belasting alhier drukkend zal wordpn. Hetisl
zeer verblijdend, dat de commissie van Nijt)/
geen middelen onbeproefd laat, om(door ,werk|
schaffing aan armen, die lasten te verlichten!
tevens het pauperisme tegente gaan, ei),
minder dat dp ingezetenen door vrijwillige,!
dragen de commissie in staat stellen,.om de «tl
verschaffing voort te zetten.
Breda, 19 September. Ter gelegenheid vanl
heropening, dep K, M. academie en den terug!
van het 6de reg. infanterie uit het kamp vat!
Bildt, is onze stad in feestgewaad gedoscht.l
verschillende bataljons werden met extra-treil
te 7, 9 en 3 uren hier aangevoerd en doorl
koninkl. muzjekvereeniging en de Harmonie!
gehaald.
1 N.G EZONDEIV.
VERBETERDE COMMUNICATIE TUSSCS
DE GEMEENTEN. LEIDEN EN HAAK-I
LEMMERMEEB.
t 'N 1
In hpt jaar 1S62 heeft zich in de genu;'!
Alkemade eene copipiissie gevormd, met hetf
om eenen rijweg daar te stellen npar Leide!
Dit hpd pla,ats nadat er door Leiden eene
ging was aangewend of epn plpn waspptworj
tot verbetering der communicatie rnet de Hl
lemmerineer en wel vaq de Leegwater bj
de Kaag enz.
En, nai^at er ..dqprhet gemeentebestuur I
Alkemade een, plan was opjworpen, van etl
f'jweg van af he( Noorijeu te Qnde-Wew'f
langs de nqordepdijk, van den Gopgerpolder
naar Leiden,
