O
30 Mei.
Maandag
A°. 1870.
N\ 3157.
LKIISCI
DAGBLAD
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per post3.85.
Afzonderlijke Nommers0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVKRTKNTIIN.
Voor iederen regel.J 0.15.
Grootere letters naar de plaatsruimte die zij beslaan.
I
Lelden, 38 Jlel.
Gisteren heeft de Tweede Kamer een aanvang
gemaakt met de behandeling der veel besproken
Suikerwet. Het is onzen lezers well icht niet onaan
genaam, dat wij hun den tekst van dit wetsont
werp nog eens onder de oogen brengen
Het wetsontwerp tot nadere regeling van de op
hoog gezag ingevoerde suikercultuur en wijziging
van art. 60 van het reglement op het beleid der
regeering in Nederlaudsch Indië luidt als volgt:
Artikel 1. Ten aanzien van de op hoog gezag in
gevoerde suikercultuur wordt artikel 56 van het
reglement op het beleid der regeering van Neder
laudsch Indië, met uitzondering van de laatste
alinea, vervangen door de volgende bepalingen
1°. Nieuwe invoering van deze verplichte cultuur
heeft niet plaats. 2°. Waar zij bestaat, eindigt de
verplichting der inlandsche bevolking tot afgifte
van den voor eigen gebruik ontgonnen grond
met den aanplant van het jaar 1890. Na
den aanplant van het jaar 1878 wordt, be
houdens reeds verkregen rechten, de krachtens
deze verplichting af te geven oppervlakte voor
elke ouderneming jaarlijks trapsgewijze vermin
derd. 8°. Bij de regeling van den verplichten aan
plant en bij de overeenkomsten voor de verwer
king van het riet, neemt de gouverneur-generaal
in acht: a. dat geene onderneming met verplichte
cultuur worde voortgezet, waar de druk voor de
bevolking in verband met de voorschriften van
deze wet beschouwd, overschrijdt hetgeen het fi-
nantieel belang van den Staat in billijkheid vor
deren mag; b. dat gelijktijdig over niet meer dan
éen vijfde der velden van elke betrokken dessa
worde beschikt tenzij de bevolking zelve afwij
king van dit voorschrift verlange; c. dat de bevol
king voor de afgifte van den grond behoorlijk
worde schadeloos gesteld en voor haren arbeid
behoorlijk betaald; d. dat de middelen tot ver
werking van het liet geëvenredigd zijn aan de
uitgestrektheid van den aanplant; e. dat voor het
drijven der molens of andere toestellen niet be
schikt worde over water, benoodigd voorden eigen
landbouw der bevolking; dat tot het verkrijgen
van arbeiders en verdere hulpmiddelen zoo voor
het snijden en vervoeren van het riet, voor werk
zaamheden in en bij de fabriek, voor deD af
voer van de suiker, als anderszins, de tusschen-
komst des bestuurs aan de ondernemers niet ver
leend worde, buiten volstrekte, telkens te bewij
zen onmisbaarheid; g. dat aau den lande een bil
lijke cijns verzekerd worde, zoowel over het
product van deu vrijen, als over dat van ver
plichten aauplant; h. dat elke overeenkomst en
elke wijziging, beide terstond na de sluiting,
worde openbaar gemaakt in het officieele nieuws
blad. - Art. 2. Art. 60 van het voormelde reglement
wordt voortaan gelezen als volgt„de Gouver
neur-Generaal zorgt dat aan sommige bedrijven
geene noodelooze belemmeringen in den weg
gelegd worden of blijven. Behoudens verkregen
rechten worden op de markten (passens) geene
belastingen geheven."
Door den heer Van Houten is als amende
ment voorgesteld uit art, 1 weg te laten hetgeen
bepaald is onder 3°.
last opdroeg om, in de voorjaarsvergadering van
dit jaar, rapport uit te breDgen over een voorstel
om aan dien wensch te voldoen.
Die commissie kweet zich op 18 Maart 11. van
hare taak, adviseerde eenparig tot oprichting eener
Protestantsche Vereeniging voor gewetensvrijheid,
en diende een ontwerp van algemeene bepalin
gen in. Met groote meerderheid besloot de verga
dering tot de oprichting, werden de hoofdbepa
lingen goedgekeurd, en werd aan de commissie
opgedragen om, na zich versterkt te hebben door
de opneming van eenige gemeenteleden, de op
richting der Vereeniging voor te bereiden.
Deze vermeerderde commissie heeft zich op 1
April 11. geconstitueerd tot een voorloopig Comité
en na ernstige beraadslagingen aangenomen het
navolgend „ontwerp van algemeene bepalingen
voor de vereeniging Gewetensvrijheid."
I. De Vereeniging stelt zich ten doel, de bevor
dering en handhaving van de volstrekte gewetens
vrijheid in de Protestantsche kerkgenootschappen.
II. Ieder kan lid van de Vereeniging worden
die, zonder eenig voorbehoud, verklaart tot haar
doel te willen medewerken.
III. De Vereeniging tracht haar doel te berei
ken vooral door: a. naar de verbetering der ker
kelijke wetgeving en de geleidelijke hervorming
der Protestantsche kerkgenootschappen te streven;
b. aanmoediging en ondersteuning van alles wat
het godsdienst-onderwijs meer aaD zijn doel kan
doen beantwoorden; c. de verspreiding van geschrif
ten, die haar beginsel voorstaan, te ondersteunen
d. op te wekken tot de vrije .uitoefening van het
kerkelijk kiesrecht; e. het houden van meetings.
IV. Aan het lidmaatschap is verbonden eene
jaarlijksche contributie van ƒ1.
Het voorloopig Comité stelt zich voor, op een
nader te bepalen dag, in een of ander centraal
punt des lands eene bijeenkomst te houden met
allen die belangstellen in deze zaak, ten einde
daar gezamenlijk de algemeene bepalingen vast
te stellen, eene commissie te benoemen, belast
met de taak, om op den grondslag dier vastge
stelde bepalingen, een reglement te ontwerpen
en dat later te doen behandelen en vaststellen in
een constitueerende vergadering, samengesteld uit
de afgevaardigden der afdeelingen, die zich inmid
dels hebben gevormd.
Het voorloopig Comité bestaat uit de HH.: A.
S. Carpeutier Alting, pred. te Dokkum, voorzit
ter; N. C. Balsem, pred. te Langezwaag; Mr. J.
C. Bergsma, rechter in de arrond.-rechtbank te
LeeuwardenMr. W. A. Bergsma, burgern. van
Menaldumadeel; B. W. CoteDbrander, pred. te
Drachten, vice-voorzitter; J. F. Corstius, pred. te
Heerenveen; Mr. B. P. baron van Harinxma thoe
Slooten, kantonr. te Beetsterzwaag; W. B. v. d.
Veen, secr. van Haskerland; Doederus de Vries,
burgern. van Dokkum; W. Zaalberg, pred. te Ber-
gum, secretaris.
Reeds hebben velen ondersteuning en medewer
king toegezegd.
De volgende circulaire is dezer dagen verspreid
Van verschillende zijden en met klimmenden
aandrang, werd in de laatste jaren de wensch
geuit Daar nauwer aaneensluiting der individueel
strijdenden voor vrijheid en ontwikkeling op gods
dienstig gebied.
Een drietal overwegingen leidde tot het tel
kens meer beslist openbaren van dat verlangen:
1°. dat een auti-Protestansche geest het Protes
tantisme bedreigt en daardoor de gewetensvrij
heid belaagt;
2°. dat er in den tegen woordigen toestand der
protestantsche kerkgenootschappen nog zooveel is
wat het vrije godsdienstige leven belemmerend in
deu weg staat en alleen, door nauwere aaneen
sluiting van gelijkgezinden, kan worden gewij
zigd of weggenomen;
3°. dat de leden der gemeenten, over 't alge
meen, te weinig zelfstandig deelnemen aan den
strijd voor de vrijheid op godsdienstig gebied en
aau 't geen daarvoor door hun voorgangers ge
daan wordt.
Onder den invloed van die overwegingen han
delde de vergadering van moderne predikanten,
in het najaar van 1869 te Leeuwarden gehouden,
toen zij aan eene commissie uit haar midden den
Saliegeest heerscht, en of de betrekkelijk geringe
toetreding eenigermate zou toe te schrijven zijn
aan vrees voor afkeuring door commissarissen
des Konings of ministers vau binnenl. zakeD.
Het verslag van den toestand der gemeente
Leiden, gedaan door Burg. en Weth. aan den ge
meenteraad ziet heden het licht.
Dit verslag waarvan wij wegens plaatsgebrek
heden geen uittreksel kunnen geven, is in vorm
gelijk aan de vorige. Alleen zijn de tabellen in
het verslag zelf opgenomen
Het bevat de volgende opgaven omtrent de
bevolking.
De werkelijke bevolking die op 31 Dec. 1868
bestond uit 39294 zielen, bedraagt thans 40027.
Daar de bevolking alzoo de 40,000 te boven gaat,
zal het personeel van den gemeenteraad met twee
leden moeten vermeerderd worden.
Het aantal geborenen en overledenen bedroeg in
1869 1473, en 987 tegen 1458 en 974 in 1868. Er
vestigde zich daarbij 2134 personen in de ge
meente, terwijl slechts 1887 haar met der woon
verlieten.
Het aantal schoolgaande kinderen bedroeg op
15 October 1869 4742; op denzelfden datum in
1868 4629.
Mr. A. Greebe, gemeente-secretaris te Zaandam,
die in October van het vorige jaar eene oproe
ping deed tot vestiging van een Administratieven
Bond, deelt thans in het VV. v. B. A. mede, dat
de toetreding te gering is geweest, om het plan
ten uitvoer te brengen.
„Waarom mijne pogingen niet meer zijn onder
steund, schrijft Mr. Greebe, kan ik zelfs bij bena
dering niet gissen. Dat velen vreesden dat de te-
Mevrouw Bellingrath-Wagner is plotseling ern
stig ziek geworden, zoodat aan de commissie tot
regeling van het Muziekfeest alhier op den 22"811 Mei
per telegraaf is gemeld, dat HEd. op 2 en 3 Juni
niet kan optreden. Groot was de verslagenheid
door dit bericht bij de leden dier commissie te
weeggebracht. Intusschen, na onvermoeid heen en
weder telegrapheeren, schrijven en informeeren,
is het der commissie gelukt, eene uitstekende
plaatsvervangster te engageeren. De begaafde jeug
dige zangeres Mathilde Weckerlin uit Dessau,
„deren sympathische Stimme und würdiger Vor-
trag auch auf dem Gebiete des Oratoriums ihr
eine bedeutende Zukunft sichereu dürfte" (Sig-
nale), die ook ten zeerste door den solieden be-
oordeelaar Carl Hill voor dit muziekfeest is aan
bevolen, en te Bremen, Berlijn en vele andere
plaatsen in Duitschland telkens met succes is op
getreden, heeft zich bereid verklaard, de solo
partijen op zich te nemen. Heelt de commissie
misschien eenige aansptaak op dank bij het pu
bliek, voor hare inderdaad belangrijke bemoeiin
gen in deze, verworven, nog veel meer verdient
mej. Weckerlin reeds bij voorbaat dien dank,
dat zij aan eene uitnoodiging, acht dagen voor
de uitvoering tot haar gericht, heeft willen ge
hoor geven.
Men schrijft ons heden van den Leidschendam
Gisterenavond ongeveer te halfnegen is er
brand uitgebarsten in het logement en uitspan
ning Hel Eiland alhier. Door stilte en gunstige
gelegenheid van wind en bovendien nog door de
ijverige bemoeiingen van de brandweer, is men
er in geslaagd, den brand, die zich vrij hevig
liet aanzien, tot dit eene perceel te bepalen, het
welk ook maar voor een gedeelte is verbrand
geworden. Op de plaats des onheils waren
spoedig vier spuiten aanwezig, waarvan er
drie diensten hebben bewezen. Volgens ge
ruchten zou de brand ontstaan zijn op een
kamertje, waar kaarsen stonden te branden. Men
zegt dat alles tegen brandschade was verzekerd.
Gedurende deze week zijn dagelijks in het
werkhuis alhier opgenomen van 111 tot 130 vol-
genwoordige of een toekomstige minister van wassen personen en van 51 tot 58 kinderen.
Aan de Zwem- en Badinrichting liijniicht zijn
gedurende deze week 586 baden genomen.
binnenl. zaken of eenige commissarissen des Ko
nings eene vestiging van dien Bond niet gaarne
zouden zien dit heeft mij de overtuiging ge
geven dat de alles verstikkende Jan Saliegeest
ook onder een korps ambtenaren heerscht, dat ik
hiermede niet in die mate besmet achtte, dat
velen van hen zich zouden storeD aan een al of
niet ontvangen van een goedkeurend knikje van
Excellenties of Hoogedelgestrengen. En ware
het ook iets wal ik niet geloof dat eenige
hooggeplaatste personen een Administratieven Boni
in dien zin als ik verlang, niet gaarne zagen ge
vestigd, dan zou dit voor een flink korps ambte
naren juist een reden moeten geweest zijn om
toe te treden, tenzij men kan aantoonen, dat 't
doel hetwelk ik beoogde, geen ondersteuning ver
diende."
Het W. e. B. A. teekent hierbij aan
De geëerde inzender houde liet ods ten goede
dat wij het betwijfelen of onder het bedoelde
korps ambtenaren wel zoo'n alles verstikkende Jan
De Burgemeester alhier, gezien art. 109 der Al
gemeene Politieverordening, bepaalt, ter gelegen
heid der uitvoeringen door de Leidschc Zangver-
eeniging, op Donderdag 2 en Vrijdag 3 Juni aan
staande in de Hooglandsche Kerk te geven, voor
de rijtuigen bestemd om personen aan die kerk
af te zetten, de na te melden richting
die, bestemd voor den ingang tegenover de Koorsteeg,
mogen alleen van de zijde van liet Kerkplein komen
en moeten langs den Middelweg wegrijden;
die, bestemd voor den ingang over de Beschuitsteeg
mogen alleen van de zijde van de Burgsleeg komen
en moeten langs de Nieuwstraat naar de zijde van de
Hooigracht wegrijden
die, bestemd voor den ingang aan de Hooglandsche
Kerkgracht, mogen alleen koinen van de zijde der
Burgsleeg en Nieuwstraat langs de Wintersteeg en moe
ten langs de Hooglandsche Kerkgracht wegrijden.
Voorts, dat na het eindigen der uitvoeringen tel
kens in tegenovergestelde richting zal moeten wor
den weggereden.
Wordende een iegelijk dringend uitgenoodigd
om zich naar de aanwijzingen, door de ambtenaren
der politie in dien zin te geven, stiptelijk te
gedragen.
Wij vernemen dat het met roem bekende mu
ziekkorps der Guides uit Brussel, onder directie
van den kapitein V. Bender, over eenige weken
eene knnctrpic Hnnr NpHprlanfl ?fi I dnpn HptknrjjS
is geëngageerd den 10den Juni te Rotterdam, den
Ijd.n te Amsterdam, (door de Kon. Ned. Tuin-
bouwmaatschappij „Linnaeus"), den 12d" te Arn
hem, den 13deu te Leeuwarden, den 14d"> te Gro
ningen, den 15dm te Zutfen en den 16d«° wederom
te Amsterdam (matinée „LinDaeus"). [HbQ
Wij vernemen dat de Minister van Oorlog, op
het daartoe gedane voorstel van den gouverneur
der Koninklijke Militaire Academie, goedgevon
den heeft, dat de cadetten der genie van het 8de
studiejaar, dit jaar, ua afloop der examens, eene
wetenschappelijke reis zullen doen, ouder geleide
van den kapitein-ingenieur Schalken, ter bezich
tiging van de voornaamste versterkingen in de
nieuwe Hollandsche waterlinie, en tevens enkele
van de nieuw gebouwde spoorwegbruggen. Deze
reis zal in de volgende weekplaatshebben. Bred.Ct
Men schrijft aan het Alg. Dgb. v. Ned.:
„Zooals de ouden zongen, piepen de jongen 1"
Wanneer wij bij deze „ouderen" denken aan
arbeiders in groote fabrieksteden, dan mag dit
spreekwoord toegepast worden op werklieden in
minder aanzienlijke plaatsen, die't eens gaan pro-
beeren met eene werkstaking. Een voorbeeld daar
van leverden onlangs eenige arbeiders van eene
steen- en glasfabriek aan den Hotlandschen IJsel,
die 't werk staakten, in de hoop vau aan de
spoorwegwerken te Rotterdam en aan de droog
te maken plassen onder Nieuwerkerk nteer loon
te zullen verdienen, 't Was echter maar „piepen,"
want weldra keerden zij terug tot hun werk
kring, die waarlijk nog zoo kwaad niet is. Alge
meen is tnen van oordeel, dat deze werkstaking
vooral wat de glasfabriek betreft ten eenen-
male ongemotiveerd was, en dat ook de arbeiders
der steenfabriek, die den geheelen winter op
voorschotten van den fabrikant geleefd hebben,
veeleer reden tot dankbaarheid hadden, 't Schijnt
dat de eisch om hooger loon meer een voor
wendsel geweest is, om ook eens een „werksta
king" te kunnen spelen en den haas een leelijkeu
poets te bakken."
Door Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland
is, naar men verneemt, aan de Provinciale Staten
een voorstel aangeboden tot- het verleenen van
een subsidie uit de provinciale fondsen ten be
drage van ƒ1200 ten behoeve van een te's Hage te
openen wedstrijd voor werklieden in dit jaar.
74 cornmissiëu zijn reeds hier te lande voor deze
zaak werkzaam.
De miliciens der lichting van 1869 die bij de
verschillende regimenten inf. nog in activiteit zijn,
zullen den 15dcn Juli a. s. in het genot van onbe
paald verlof worden gesteld.
De gewone audiëntie van den minister van
koloniën zal op Woensdag den l'*"» Juni, niet
plaats hebben.
Z. M. heeft benoemd bij het personeel van den
geneesk. dienst der landmacht in Ned. Indië tot
offtc. van gez. 3de kl. J. H. W. Fischer, doctor in
de genees- en verloskunde.
Z. M. heeft op verzoek eervol ontslagen F. Boo
gaard, als kantonrechter te Weesp, met ingang
van 1 Juli a. s.
Amsterdam, 27 Mei. De bijeenkomst waartoe
belangstellenden in de sociale quaestie door de
heeren Van Hugenpoth, Testas, Curonel, Mackay,
Buys, Van Hengel, Van de Wall Bake en De Jong
van Beek en Donk waren uitgenoodigd, werd
heden alhier in het lokaal Eensgezindheid gehou
den. Daar de vergadering het minder wensche-
lijk vond aan de voorloopige beraadslagingen
publiciteit te geven, deelen wij (slechts mede, dat
Da uitvoerige discussiën door de vergadering be
sloten werd nogmaals eene^bijeen komst te orga-
niseeren, tot welke een grooter aantal belang
stellenden zou worden uitgenoodigd clan tot deze
voorloopige bespteking. Op die tweede vergade-
