Dinsdag
A°. 1870.
29 Maart.
Feuilleton van liet „Leidsch
Dagblad".
N°. 3107.
LEIDSLH
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per po9t3.85.
Afzonderlijke Nommers0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIKN.
Voor iedereil regel1j 0.15.
Grootere lethr naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Leiden, 38 Maart.
De Vereeniging tot verbetering van de volks-
ezondheid alhier, heeft zich tot den gemeente-
aad gewend naar aanleiding van het onlangs
loor ons medegedeeld sahrijven van de HH. Gon
adVan der Waeijen Pieterszen en Van Nif-
ik aan Burgemeester en Wethouders.
Hoewel dit schrijven niet veel bevat dat ge
lukt is om het plan der HH. Conrad c. s. bij
nbevooroordeelde lezers ingang te doen vinden,
neeiit de Vereeniging echter ook thans het stil
zwijgen niet te mogen bewaren, daar dit zwij-
fcen soms aan dezen of genen den indruk zou
Ikunnen geven alsof zij voor hare zaak niets meer
Iin te brengen had, en zij er bovendien te veel
prijs op stelt om in eene zaak van zóo groot
publiek belang, ook op den steun der publieke
opinie te kunnen rekenen.
Na eenige algemeene opmerkingen houdt de
Vereeniging staande, dat het door de HH. Con
rad c. s. opgemaakte plan, onder de hier ter stede
gegevens omstandigheden, geene aanbeveling verdient,
daar het uitsluitend het geringere kwaad (het
stinken der grachten) bestrijdt en het veel ergere
nadeel (het bederven van den grond, van het put
water en van de lucht in de woningen) onver
minderd laat voortbestaan. Door de toepassing
van het Ziernursche stelsel wordt daarentegen
juist het voornaamste kwaad aangetast en weg
genomen.
„In een ander niet onbelangrijk punt verschilt
hare zienswijze van die der drie deskundigen;
zij willen namelijk dat, wanneer van de exploi
tatie van het Liernursche stelsel zoo goede finan-
tieele resultaten te wachten zijn, hiervoor door
particulieren concessie zal worden gevraagd. Juist
omdat de Vereeniging overtuigd is dat hier het
hygiënische belang vóór al het overige moet we
ien, meent zij dat het veeleer op den weg van
liet gemeentebestuur ligt het beheer over deze
zaak, als van publiek belang en tot zijn ressort
behoorende, zelf te behoudendaar men anders
gt gevaar zou loopen dat zij alleen als eene
geldquaestie beschouwd, en dat bij de exploitatie
dus meer op geldelijk voordeel zou gelet worden,
dan op de zaak op welke het hier toch het
meest aankomt. Bovendien zal ook de aanleg van
het stelsel, waarbij een deel van het werk ook
in de woningen van particulieren moet geschie
den, zeker op veel minder bezwaren stuiten
wanneer dit als gezondheidsmaatregel door het ge
meentebestuur wordt toegepast, dan wanneer
dit, enkel als eene Onantieele speculatie, door
particulieren zou moeten ten uitvoer gebracht
worden. Zij begrijpt niet hoe de deskundigen,
die zóo bevreesd zijn om de rechten der huis
eigenaars te verkorten, dit bezwaar hier opeens
geheel voorbij zien
//Wij zullen, zegt de Vereeniging ten slotte, dus
wel nauwelijks de verzekering behoeven te ge
ven dat wij, ook na kennis genomen te hebben
van den brief der commissie, niet minder ernstig
dan vroeger, vooral in het belang der volksge
zondheid, bij Uwe vergadering op de toepassing
van het Liemursche stelsel meenen te moeten
aandringen. Te meer ineenen wij dit thans met
vertrouwen op een goeden uitslag te mogen doen,
nu reeds het College van dagelijksch bestuur
dezer gemeente heeft getoond dat het in deze
zóo belangrijke zaak onze zienswijze deelt."
De Koning-Groothertog heeft benoemd tot rid
der der orde van de Eikenkroon den bankier
A. Arons te Berlijn.
Voor de stoomvaartmaatschappij op Neder-
landsch Indië door het Kanaal van Suez is in
Nederland voor 214 millioen ingeschreven, zijnde
éen millioen onder het vereischt bedrag. Er zal
nog gelegenheid tot deelname worden openge
steld.
Zoo wordt dan weder, tot schande van onze
kapitalisten, bewaarheid, wat wij juist in den
Economist lazen
,/Het is een feit, waarop reeds dikwerf werd
gewezen, dat wij Hollanders, ta angstvallig om
voor Hollandsche ondernemingen kapitaal be
schikbaar te stellen, lichtzinnig aan Turk of Span
jaard crediet verleenen of aan buitenlandsche
ondernemingen, die wij nauwelijks kennen, ver
trouwen schenken. Verlangt ge een millioen of
eenige weinigen voor eene stoomvaart op Amerika,
voor eene Nederlandsche spoorweglijn of voor de j
Hollandsche zeevisscherijen, ge brengt zelfs met j
de uiterste moeite slechts een gering bedrag bij-
een, meestal onvoldoende om aan het plan uit
voering te geven. Maar vraagt ge eenige millioeneu
voor den Sultan van Turkije of het Spaansche
bewind, of voor eene spoarweglijn in Texas, I
Kansas of Minnesota, de Hollandsche kapitalisten
beijveren zich hun kapitaal aan te dragen, zon
der zelfs nauwkeurig onderzoek te doen naar de
waarborgen, die de geldaanvrager aanbiedt, of
de vooruitzichten der onderneming."
Voorwaar, weder een merkwaardig bewijs van
de wijze, waarop men bij ons van zijne liefde
voor onze nationaliteit blijk geeft!
Bij beschikking van den 25',«11 Maart 1870, n".
262, 12de afd., is aan G. J. Van Leeuwen, te
Alkmaar, voor het tijdvak van Donderdag 31
Maart tot en met Vrijdag 29 April 1870, vergun
ning verleend voor een stoombootdienst, bestemd
voor veevervoar, van het stoomgemaal de Lynden
langs de ringvaart van de Haarlemmermeer naar
Leiden, met aandoening van tusschen gelegen
plaatsen.
z/Daar het eindexamen der hoogere burgerscho
len moet dienen 0111 te onderzoeken, of de jon
geheden, die zich daartoe aanmelden, met vrucht
den vijfjarigen cursus eener hoogere burgerschool
hebben gevolgd, of een daarmede gelijkstaand
onderricht hebben genoten, behoort hij dit onder
zoek het hoofddoel der hoogere burgerschool, de
vorming van ontwikkelde jongelieden, toegerust
met de kundigheden, die de hedendaagsche maat
schappij in elk beschaafd man eisclit, op den
voorgrond te staan. De candidaten moeten dus
bewijzen kunnen geven, dat zij door degelijke
studie een voldoenden grondslag hebben gelegd
voor de speciale voorbereiding tot elk bedrijf of
ambt, en door veelzijdige oefening van het ver
stand in staat gesteld zijn om met oordeel partij
te trekken van de ervaringen, die het practische
leien hun zal aanbieden.
z/Bij het examen is daarom meer te eischen van
het verstand dan van het geheugen; het moet
meer destrekking hebben om te ontdekken, wat
de candidaten weten en tot welke mate van in
zicht hunne studie heeft geleid, dan om de leem
ten op te zoeken, die in zaken van ondergeschikt
belang hunne kennis verraadt. Eene grondige en
degelijke kennis van hooldzaken kan ten aanzien
van de wis- en natuurkundige wetenschappen,
aardrijkskunde, wereldgeschiedenis, geschiedenis
der letterkunde, staatshuishoudkunde en staatsin
richting voldoende worden geacht. De grenzen,
die voor elk dezer vakken hehooren te worden
gesteld, en de eischen, welke ten aanzien van de
kennis der talen en van het teekenen als billijk
mogen worden beschouwd, worden in het pro
gramma opgegeven."
Men schrijft ons uit Leidschendam dd. 26 Maart:
Mocht men zich al jaren lang beijverd hebben
lot droogmaking van de plassen in den Tedinger-
broekpolder onder Stompvvijk, zoo is men, op
eene heden alhier gehouden vergadering van
Dijkgraaf en Ingelanden van voornoemden polder,
tot die droogmaking besloten; tevens is aan het
bestuur de machtiging verstrekt, plannen te be
ramen om aan dit zoo lang gewenscht werk
uitvoering te geven. De aanvrage om concessie
wordt eerlang tegemoetgezien, en zal er alzoo een
werk worden tot stand gebracht, waaraan al
sedert een halve eeuw is gewerkt geworden.
De kerkeraad der Hervormde gemeente te
Aarlanderveen heeft, in navolging van andere
orthodoxe kerkeraden, een adres aan de Tweede
Kanier ingezonden tot behoud der doodstraf.
De Staals-Courant behelst een Koninkl. besluit
van den 10d,n Maart 1876, tot vaststelling van een
algemeen reglement voor de eindexamens der
hoogere burgerscholen, vermeld in de artt. 55 en
57 der wet van 2 Mei 1863 Staatsblad n°. 50),
houdende regeling van het middelbaar onder
wijs.
Bij dit besluit is gevoegd een programma van
de vereischte kundigheden, waaraan het volgende
voorafgaat
De Inspecteur van het geneeskundig staatstoe
zicht voor Overijsel en Drenthe, heeft ter zake
van de circulaire van den Minister van Binnenl.
Zaken, betrekkelijk de te nemen maatregelen,
nu de cholera te Moskou heerscht en er dus mo
gelijkheid bestaat, dat die ziekte zich verder west
waarts zal uitbreiden, eene missive aan den Com
missaris des Konings in Drenthe gericht.
Wat de beide door Z. Exc. aangevoerde punten:
zorg voor de openbare reinheid en voor zuiver
drinkwater, aangaat, deze zijn zeker de voornaam
ste, die in aanmerking komen, om zooveel mogelijk
te verhoeden, dat de cholera, zoo zij zich ook tot
ons Vaderland mocht uitbreiden, een vruchtharen
bodem voor hare verdere ontwikkeling vinde.
Teil aanzien van de openbare reinheid, zullen
de gemeentebesturen moeten zorgen voor het rein-
liouden der straten, het bevorderen van eene ge
regelde afwatering door de goten en riolen, het
schoonhouden der grachten, vaarten en andere
waterloopen, tot welk schoonhouden het tegen
woordig seizoen zeer geschikt is, daar bijvoorbeeld
het baggeren in het warme jaargetijde niet is
aan te raden, voorts door het wegruimen van
mestvaalten en alle verzamelingen van vuil binnen
de bebouwde kommen der gemeenten.
De Minister acht het voorts wenschelijk, dat
men overal vooraf berame, welke maatregelen
te nemen zijn, wanneer de cholera zich hier
vertoonen mocht. De maatregelen, die hij in dat
geval wenschelijk acht, behalve de voortdurende
zorg voor openbare, zooveel mogelijk, bijzondere
reinheid en voor goed drinkwater, zijn de vol
gende:
1". Het benoemen van plaatselijke cholera-coni-
missies.
2°. Het opschorten en opheffen van kermissen
en jaarmarkten.
3°. Het onverwijld in gereedheid brengen van
eene geschikte gelegenheid om personen, die zeker
of vermoedelijk door de cholera zijn aangetast,
en die vreemdelingen zijn of niet aan hun huis
afzonderlijk en goed kunnen verpleegd worden,
op te nemen en te isoleeren.
4'. Waar geen lijkenhuis bestaat, liet oprichten
van een lokaal op de begraafplaatsen tot opne
ming van choleralijken.
5'. Het aanschaffen en in voorraad houden van
de noodige desinfectie-middelen.
6'. Het organiseeren, in overleg met de plaat
selijke cholera-com missie, van alles wat tot eene
spoedige en voldoende geneeskundige behande
ling van lijders aan cholera of diarrhee, tot des
infectie der l'oecale stoffen, der kleedingstukken
en van het beddegoed van zoodanige lijders en
zoo noodig van huizen en meubelen, en tot be
hoorlijk toezicht op de lijken van aan cholera
overledenen behoort.
7". Hét onderzoek van de eerste woningen, die
door cholera worden aangetast.
8°. Het vervoeren van lijken van aan cholera
overledenen langs den kortstmogelijken weg, en
het beperken, zoo mogelijk, van liet getal dei-
aanwezigen bij begrafenissen van zoodanige lijken.
De heer T. II. Van Moorsel kom tin den Spectator
op tegen de volgende zinsnede, voorkomende in
het verslag eener vergadering van de Kon Aca
demie van Wetenschappen, afd. Natuurkunde.
z,De heer Von Baumhamer heeft, bijgestaan
door den heer Van Moorsel, eenige jaren geleden
voor het Departement van Financiën onderzoe
kingen gedaan over het soortelijk gewicht vau
mengsels water en alkohol enz. enz."
TELEGRAPHIE.
POPULAIR VOORGEDRAGEN DOOR EEN
NEDERLANDSCH DESKUNDIGE.
{Slot.)
Dit alles moge aardig gevonden zijn, het heeft
weinig vóór boven de reeds genoemde wijzer- of
naald-telegraaf, omdat men niets blijvends heeft,
1 om het later, zoo noodig, te kunnen nazien.
Hierin is echter door Morse voorzienaan het
uiteinde van den hefboom, die door de electro-
I magneten wordt aangetrokken, en dien wij schrijf-
arm zullen noemen, is ter plaatse, waar die door
de spiraal-veer wordt naar beneden getrokken,
een stift bevestigd, naar hoven uitstekende.
Wordt nu door het aantrekken der electromag-
neten de «chrijfarm daar boven omlaag gehaald,
I dan zal het andere uiteinde niet den stift in de
zelfde mate naar boven gaan. Boven dat stiftje
loopt nu de papierstrook geregeld voort: het
stiftje slaat dus in of tegen het papier, wanneer
cr een stroom door de electromagneten gaat.
Houdt de stroom laDg aan, dan is het slaan
tegen het papier ook lang, bijv.is de aan
trekking van korten duur, dan is de slag van
het stiftje ook kort, bijv.
Men zal zoodoende duidelijk kunnen nagaan,
dat men op die wijze teekens bekomt op het
steeds doorloopende papter sans fin.
Het ontvangend kantoor leest dus Amsterdam
(.-wan
neer het seinend kantoor den seingever neer
drukt, zooals reeds is gezegd de punt als eenheid
aannemende: éen neer, éen op, drie tellens neer, drie
tellens op, éen neeréen op, éen neer, éen op, éen neer,
drie tellens op, drie neer, drie op, enz. enz., tusschen
de teekens eener letter éen, tusschen de verschil
lende letters drie, voor een streep drie, tusschen
de woorden zes tellende.
Telt men langzaam, dan bekomt men groote
strepen en de punten krijgen naar evenredigheid
den vorm van strepen. De regelmaat bestaat
echter, zoodat zulk groot schrift ook leesbaar is.
Het spreekt van zelf, dat men, in den beginne
moetende tellen voor de regelmaat, dit al spoe
dig vergeet. Den spoed waarmede men seint in
het oog houdende, zou het niet mogelijk zijn te
blijven tellen.
Later is hierin eene wijziging gebracht, in zoo
ver de stift door een lepelsgewijs omgebogen
staafje is vervangen, waarover het papier loopt.
Wordt het anker van den schrijfarm door den
stroom in de electromagneten aangetrokken, dan
drukt dat staatje het papier dus wat omhoog
en wel juist tegen een daarboven loopend radje,
dat van een daarhovenloopend inktrolletje inkt
opneemt en het zoo afgeeft aan het papier, dat
tegen het draadje gedrukt wordt.
Op die wijze heeft men thans gekleurd Morse
schrift, dat eene groote verbetering is voor het
lezen, daar men voorheen met het ingeslagene
(mozaïek)schrift gehouden was, het licht uit eene
zekere richting daarop te doen vallen, om het te
kunnen lezen, terwijl het gekleurd schrift met
alle lichtschakeeringen en ook bij minder helder
licht te lezen is.
Zoo heeft men thans bij de telegraaf teekens,
die blijvend zijn en zoo noodig dus later kunnen
nagezien wordeD.
Het vlug lezen van die teekens is eene gewoonte,
die men zich betrekkelijk spoedig eigen maakt;
het vlug en duidelijk seinen vereischt ook niet
zoo heel veel inspanning. Als men nagaat dat
men in een paar minuten een twintigtal woor
den goed seint en in hetzelfde tijdsbestek die
leest en tevens opschrijft, dan zal voorzeker
niemand iiet Morse-schrift zoo verwerpelijk
vinden.
Het groot aantal berichten, dat op groote kan-
toren, ondanks den spoed, nog meermalen op
overseining moest wachten, heeft aanleiding
gegeven, dat op eenige kantoren ook Hughes-
toestellen zijn ingevoerd.
Deze berusten op een geheel ander systeem:
de aanleg van lijnen en batterijen blijft even
wel volkomen dezelfde.
Oppervlakkig bezien is de Hughes-toestel juist
eene piano van een tweetal klavieren. Op iederen
toets staat een letter, zoodat het geheele alpha
bet daarop voorkomt.
Heeft men het correspondeerend kantoor ge
waarschuwd en is daar dus het raderwerk, dat
hier eene groote rol speelt, in beweging gesteld,
dan heeft men de over te brengen letters, van
de toetsen gelezen, slechts naar beneden te druk
ken, evenals men de toetsen der piano aanslaat,
om ze aan het andere kantoor op de papierstrook,
die ook bij dezen toestel voorkomt, afgedrukt
te zien.
Dit systeem berust op het juist met gelijke
snelheid loopen van het ijzeren rad, waarop de
letters als typen, daarom typenrad genoemd,
voorkomen.
Dit zijn kapitale gedrukte letters.
De strook papier, waarop ze worden gedrukt,
knipt men ter lengte van ongeveer 3 decimeters
af en plakt deze strooken naast elkander op een