IG
N0. 3102.
Woensdag
A°. 1870.
23 Maart.
Feuilleton van het „Leidsch
Dagblad".
en Y!
oe v
ne
no
Enu
da
e tui
•s-Co
vro
Staal
de
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per post3.85.
Afzonderlijke Nommers0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVKRTKNTIEN.
Voor iederen regel0.15.
Grootere letW_r naar de plaatsruimte die zij beslaan.
jk di
LTE
i, doe
bode
e Ba
iblc'VM
SS
54
Lelden, 33 Haart.
BANKEN VAN LEENING.
I.
Geeiie instelling is er,
is er, waarover het oordeel
zoo verschilt. Sommigen prijzen het nut er van
en zeerste aan: zij wijzen op de noodzakelijk
heid, die er voor den minderen stand in gelegen
is, om een gelegenheid te hebben, waar bij oogen-
blikkelijke behoeften geld op pand kan ontvan-
,en worden. Een bank van leening is voor velen
noodig, omdat daardoor voor hen de kans be
slaat, 0111, wanneer zij bij tijdelijk gebrek het
een of ander stuk van hun huisraad of van hunne
kleeding moeten wegbrengen, door latere, ver
diensten wederom genoeg geld bijeen te verza
melen, om dat stuk terug te krijgen. Zonder ban
ken van leening zouden zij in de noodzakelijk
heid zijn om te verkoopen, en nooit zouden zij
datgene, wat hun welliaht door jaren lange dien
sten dierbaar geworden is, en wat voor hen meer
waarde heeft dan voor anderen, terug kunnen
krijgen.
Anderen zijn er, die vooral op het misbruik
letten, waartoe de banken van leaning aanlei
ding geven.
Het is een middel, zoo beweeren zij, om de
mindere standen in hun gebrek aan geldelijk
jverleg te versterken. Door huil ten allen tijde
de gelegenheid te openen, om geld op onderpand
le krijgen, geeft men er aanleiding toe, dat zij,
n plaats van te sparen, in tijden van overvloed
lun geld verkwisten, om, komen de slechte tijden,
tan de pandjeshuizen gebruik te maken. Uitga-
reu die hun krachten te boven gaan, worden nu
onder zorg gemaakt. In 't kort, achteruitgang en
rerarming zijn de noodzakelijke gevolgen van de
^"banken van leening, om nog niet eens te spreken
van oneerlijkheid, daar zij de gelegenheid openen,
cm steeds voor ontvreemde voorwerpen gelds-
jtvaarde te krijgen.
Loopen dan de gevoelens zoo uiteen, waar het
eldt het nut der banken van leening, nog te
neer is dit het geval, waar gevraagd wordt naar
e bemoeienis van staat of gemeente ten aanzien
ezer banken.
En het thans ingediende wetsontwerp, dat ten
oei heeft een radicale hervorming op dit punt
u te voeren is dus voor zeer uiteenloopende be-
lOrdeelingen vatbaar.
Tot nu toe wordt dit onderwerp geregeld door
(iet Koninklijk Besluit van 31 October 1826, dat
,een oprichting van banken toelaat, dan na Ko-
inklijke goedkeuring en bekrachtiging der regle-
[nenten, dat banken van leening door gemeente
besturen opgericht als regel beschouwt, en ten
oei heeft om de banken van leening, in het Be-
luit instellingen van liefdadigheid genoemd, zoo
uttig mogelijk te doen zijn voor het algemeen,
oor te bepalen, dat de voorwaarden, waaronder
ij geld ter leen geven, zoo voordeelig mogelijk
oor liet publiek moeten zijn.
Thans is er een ontwerp van wet ingediend,
waarbij aan een ieder de oprichting eener bank
van leening zal toegestaan worden, die zich naar
de bepalingen der wet gedraagt, en waarbij ieder
bankhouder de vrijheid zal hebben, om tegen die
rente, die hij zelf wil bepalen, geld op onderpand
te geven.
In plaats van strenge controle, feitelijk gelijk
staande met monopolie voor de door het publiek
gezag geadministreerde banken, wordt nu vrijheid
toegelaten, en aan de concurrentie opgedragen,
wat tot nu toe de regeering zich tot taak stelde,
de banken van leening zoodanig in te richten,
als door hel algemeen belang het meest vereischt
wordt.
Dat dit een beginsel is, dat door de praktijk
op menig gebied proefhoudend is gebleken, zul
len wij wel niet behoeven aan te' toonen.
En al dadelijk moet hij dit onderwerp eene
directe inmenging van staats- of gemeentewege
van zeer twijfelachtig nut schijnen, waar over
de diensten, die door de banken van leening aan
het groote publiek worden bewezen, zoo verschil
lend wordt gedacht. Erkennen zelfs de voorstan
ders van deze instelling, dat het nog onzeker is,
of zij niet in meer gevallen kwaad dan goed
doen, moet dan voor den staat ook niet den regel
gelden dans Ie doute abstiens loi 1
Maar gesteld eens en zie hier de meening die
de meesteu over banken van leening hebben
zij zijn een „noodzakelijk kwaad," al de misbrui
ken waartoe zij aanleiding geven nemen niet weg
dat zij in sommige gevallen bij ons in eene ware
behoefte voorzien, welke argumenten zijn er dan
voor een directe inmenging van staatswege, voor
eene uitsluiting van particuliere ondernemingen,
aan te voeren?
Twee argumenten worden hier opgenoemd
in de eerste plaats, de mogelijkheid om het aan
tal 'banken in eene gemeente, of liever het aan
tal plaatsen waar beleend wordt, te beperken;
in de tweede plaats de mogelijkheid om zoodoende
het publiek dat van de banken gebruik maakt te
beschermen tegen bedrog en overmatige rente-
en kostenberekeningen van de zijde der bank
houders.
Maar daartegenover staat, dat de zorg der
regeering hier dezellde nadeelen heeft, als op zoo
menig gebied, waar zij vroeger meende de bur
gerij tegeu bedrog en te hooge prijzen te moeten
beschermen, dat zij haar in een toestand van min
derjarigheid houdt, met al de slechte gevolgen
daarvan, dat zij haar door de geprivilegieerde
banken de gelegenheid ontneemt, om door schade
en schande wijs geworden, naar andere middelen
om in tijdelijke behoeften te voorzien, te zoeken,
dat zij door de vele voorzorgen juist het misbruik
maken van de banken van leening aanmoedigt,
en dat zij ten slotte toch niet in staat is, om in
zulke gevallen, waar de banken van leening aan
hare bestemming zouden kunnen voldoen, de con
currentie van woekeraars, en dat wel eene bij de
wet verbodene, dus eene stille concurrentie, te be
letten.
Voordat wij ons oordeel uitspreken, willen wij
evenwel de argumenten voor het behoud van den
beslaandenj toestand nog nailer beschouwen.
De Staats-Courant van heden behelst het uitvoe
rig rapport, aan den kapit.-luit. ter zee B. D.
Van Trojen, kommandant van Zr. Ms. stoomschip
Xice-Admiraal Koopman, van den luitenant ter zee
der 1ste klasse P. Ten Bosch, kommandant der
landingsdivisie, die tegen de hoofdplaats van het
Commendah-gebied, het'Jv wassie-krom is opgerukt,
en waarvan wij reeds in ons nummer van giste
ren per telegraaf den goeden uitslag mededeelden.
Aan dit rapport is het navolgende ontleend:
Den 7dtn Januari ontving ik uw zeer vereerend
schrijven van dien datum, waarin tevens de order
vervat was, om met de mij ten dienste staande
macht en eenige spoedig verwacht wordende
boschnegers onder het hoofd van Equaffo op een
later te bepalen dag naar Kwaesie-krom op te
rukken en dit, hetzij bij verrassing of gewonen
aanval, te vermeesteren en te vernielen. De dag
van aanval werd later bepaald op den elfden
Januari. Voor dien boschtocht werd nu alles
voorbereid en gereed gemaakt.
Nadat nu des Maandags daaraanvolgende alle
beschikbare macht van de schepen gedebarkeerd
was, waaronder zelfs de reconvalescenten om bij
ons afwezen het kamp mede te helpen bewaken,
werd des namiddags de gezamenlijke macht, op
gesteld in de vastgestelde marschorde, door Uw
Hoogedelgestr. geïnspecteerd en toepasselijk toe
gesproken.
Den volgenden morgen te halfvijf stond de
troep onder de wapens in de volgende orde:
Voorhoede, sterk 53 bajonetten
Hoo/dtroep, sterk 90 bajonetten
Achterhoede, sterk 18 bajonetten.
In het geheel was deze macht sterk 9 officieren
en adelborsten, 118 Europeanen, waaronder 93
bajonetten, en 70 Afrikaansche soldaten.
Voor de 32 boschnegers van den Koning van
Equaffo, die ons vergezelden, was een witte
band vervaardigd, die, over de schouders gedra
gen, ter onderscheiding van den vijand diende.
Hoe noodig zulk een teeken was, bleek o. a.
toen, na de vermeestering van het krom, de door
den hevigen tegenstand en geleden verliezen
verwoede matrozen twee gevangenen voor mij
sleurden, wier leven groot gevaar liep en waar
van de een een onzer boschnegers was, die zijn
band verloren had.
Na eenige vertraging marcheerde de troep te
vijf uren af. Eerst liep de weg over het breede
door ons gekapte boschpad, daarna kwamen wij
op het ons bekend veld achter, dat wil zeggen
ten noorden van Commendah gelegen. Tegen den
dag, omstreeks zes uren, waren wij aan 't einde
daarvan aan den ingang van een dicht bosch,
toen plotseling eenige schoten vielen.
Intusschen is de vijand overal op de been. Van
alle kanten hooren wij in het bosch het krijgs
geschreeuw. Het is alsof men ons verwacht
heeft. Als de voorhoede met onze boschnegers
den vijand terugdringen, dan zingen onze negers
Gij Commendeezen durft niet tegen de Hollanders
te vechten, en dan antwoordt de onzichtbare
vijand: al waart gij duizend Europeanen en dui
zend boschmenschen, gij zult toch niet te Kwas-
sie-krom komen. Bij een anderen keer riepen
zijwij moeten een blanken kop hebben voor
Cape Coast.
Te midden van dut krijgsgezang gaan wij steeds
voorwaarts, de salvo's houden den vijand van
ons af.
Zoo zijn wij, man voor man loopende, reeds
een paar uur onder weg. Wij zijn nu in een
bergpas, rechts twee door verhakkingen ver
sperde wegen gepasseerd; de gidsen verklaren
echter dat wij nog op den rechten weg zijn. Het
zal nu halfacht wezen. Aan de voorhoede is
juist het vuur merkelijk verminderd, toen plot
seling bij het uitgaan van den bergpas een he
vige aanval op de achterhoede geschiedt. Zooals
haar kommandant rapporteert, achtte hij het bij
de gedurige salvo's van den voortroep minder
noodig, ook nog door zijne sectie te doen vuren,
ten einde zijne manschappen geeno overdreven
vrees omtrent de onveiligheid van het pad in te
boezemen. Even den bergpas voorbij, wordt het
pad bijzonder ongunstig,en daar aan de linkerzijde
eene diepe greppel of ravijn gevolgd wordt, is
op dien kant bijzonder de aandacht gevestigd.
Van dien kant juist komt de verwoede aanval.
In of achter het ravijn heeft de vijand zich ver
scholen. Hij schijnt den hoofdtroep te hebben
laten passeeren. Koning Equaffo zeide mij later:
Het is onze tactiek om, zoo een frontaanval op
den vijand niet gelukt, alsdan langs expresselijk
daartoe gemaakte oorlogspaden door onverhoed-
schen aanval in den rug hem in verwarring te
jagen.
Dit gelukte hem echter bij onze dappere ach
terhoede niet. Niettegenstaande reeds bij de eerste
schoten het grootste gedeelte van de 18 man
sterke sectie gewond is en verscheiden daarvan
buiten gevecht zijn, wordt er niet aan gedacht voor
het moorddadige vuur te wijken. De komman
dant Hudig, aan het achterhoofd gewond, geeft
met bewonderenswaardige kalmte zijne bevelen.
Onmiddellijk had ik, op het honren van het sein
van retireeren, dat de gekwetste neergevallen
tamboer tegen de orders van Hudig geblazen
had, mij naar de achterhoede begeven, het 2de
gedeelte van den hoofdtroep ter adsistentie zen
dende met de 'ambulance. Daar aankomende
scheen de dappere houding der achterhoede het
gros des vijands reeds verdreven te hebben, en
zoo krachtig had zij dit gedaan, dat de vijand
later geen enkelen aanval meer in onzen rug
durfde te wagen.
Er is dan ook weder voorwaarts geblazen. Het
voorste gedeelte van den troep weet niets van
de verliezen der achterhoede af.
Het zal ongeveer halfnegen geweest zijn,
toen wij op het pad van Domenassie naar
Cape Coast kwamen, waarop Kwassie-krom moest
liggen.
Eene aanzienlijke menigte houdt zich in het
169.
leeDiDj
pCt.
.90 ld.
jeescb?
34
23%
Amtr
ld.
2«'),
r K'
3/m.
V
w. pt'
[i> korl.
IiOD'
12. -
Pleet'
aadhu'.
B9-
potb<
TELEGRAPHIE.
POPULAIR VOORGEDRAGEN DOOR EEN
NEDERLANDSCH DESKUNDIGE.
(Vervolg).
X.
Thans weten wij hoe een electrische stroom
ntstaat, en dat die elk oogenblik kan weggeno-
ïen wordenons blijft thans over na te gaan,
elke inrichtingen men heeft gemaakt, om naar
illekeur den stroom op te wekken of te ver
reken, zonder dat men noodig hebbe, den slui-
egsdraad te verbinden of los te maken.
Men stelle zich dan eene batterij gereed voor:
en eenen pool met de aarde, den anderen met
e lijn verbonden, die dus bij het kantoor, waar-
'ede men werkt, insgelijks op de aardplaat uit-
lopt.
Een seingever is nu zoodanig in den geleidings-
raad verhonden, dat in bet midden eene as met
ne veer het achterste deel neergedrukt houdt;-
&n dat gedeelte en aan de as zit de lijn. Het
oorste gedeelte, waaraan de pool der batterij is
verbonden, staat nu omhoog; de verbinding met
de batterij is dus niet tot stand gebracht en men
heeft derhalve geen stroomop het andere kan
toor is, zooals wij reeds zeiden, door de aard-
verbinding, alles gereed drukt men nu op het sei
nend kantoor het voorste gedeelte van den sein
gever neder, dan maakt men dit instrument tot
een geleider tussclien de batterij en de lijn, en
men heeft stroom, die op bet andere kantoor door
den toestel naar den grond loopt,
Laat men het voorste deel van den seingever
weer los, dan sluit zich, door de veer onder de
as, liet achterste gedeelte, terwijl het voorste weer
open is: de stroom is derhalve nu verbroken.
Door dit op- en neerdrukken van het voorste
gedeelte des seingevers kan men nu naar wille
keur vlug of langzaam, lang of kort den stroom
laten doorgaan, of eigenlijk hem opwekken.
Thans blijft dus nog noodig een instrument, om
den stroom op het kantoor van aankomst, ont
vangend kantoor, waar te nemen.
Op den galvanometer, op iederen toestel voor
handen, ziet men wel of er stroom is en hoe
veel graden de naald afwijkt, dat is hoe sterk hij
is, doch men weet nog niet, of het seinend kan
toor punteu of strepen geeft, en wij hebben ge
zien, dat het Morse-alphabet uit geene andere
teekena bestaat.
Om hiervan zich een duidelijk denkbeeld te
maken, boude men in het oog, dat evenals een
constante of staal-magneet ijzer tot zich trekt, ge- j
lijk wij zien bij de vischjes en den magneetlien- j
gel bij het kinderspeelgoed, men ook magneten
kan vormen, die deze kracht bezitten zoolang
men verkiest.
Daarom wordt om eene zacht ijzeren staaf een
met zijde omsponnen en dus onderling geïsoleerde j
draad gewondenmen gebruikt daartoe liever
duizenden dan honderden ellen lengte, omdat de
kracht van den magneet voor een groot gedeelte
afhangt van het aantal dier omwindingen.
De uiteinden dezer omwindingen, 50 kilo-
meters lang, zijn verbonden in den lijn, al
vorens de stroom de aarde heeft bereikt.
De aldus gemaakte magneet heet electro-mag- I
neet, en bestaat uit twee Daast elkander staande
klossen, die men allicht zou aanzien voor groen
garen, zoo dun is de door groene zijde omwoelde
koperdraad, die het geleidend vermogen bezit.
Naast dezen electro-magneet staat op een mid
delpunt een hefboom, waarvan een der uiteinden
door middel van eene spiraalveer zacht naar he
neden gehouden wordt. Zoodra gaat er echter
geen stroom door de electro-magneten, of deze
worden geladen, en trekken het daarboven lig
gende gedeelte van den ijzeren hefboom aan.
Verbreekt men den stroom weder, door op het
seinende kantoor den seingever los te laten, dan
verliezen de electro-magneten hunne kracht en de
spiraal veer verwijdert het ijzer weer van de
electro-magneten.
Zoodoende kan men naar verkiezing, door het
maken en verbreken van den stroom, een aan
slaan en weder aftrekken bewerkstelligen, met
andere woorden, men ziet dat er geseind wordt,
en hij, die daarop geoefend is, ziet daaraan en
hoort tevens wat gezegd wordt. Zooals reeds
is vermeld, is a ziet of hoort men der
halve een zeer korten, gevolgd van een langeren
aanslag, dan kan dit niet anders zijn dan de a.
Op die wijze is het door lange gewoonte en
oefening niet moeilijk alles 'te hooren, even alsof
men naar een gesprek luistert, zoodat het Morse
schrift ook eene spreektaal is geworden.
Dat telegraaf-ambtenaren elkander iets kunnen
verstaanbaar maken zonder dat een oningewijde
daarvan iets bespeurt, zal men gereedelijk inzien,
als men nagaat, dat men hetzelfde kloppen van
den toestel óf met de vingers óf zelfs met de voeten
kan nabootsen. Trapt bijv. iemand, vooral op het
lang of kort aanhouden lettende: lang lang kort
kort lang korl lang lang kort, dan zal men met be
hulp der reeds opgegeven letterteekens daaruit
maken(gaan). (Wordt vorvolgd.)
