Op last van den minister van binnenlandsche
zaken ziet thans het licht de eerste aflevering
van het rapport der commissie belast met het
onderzoek naar den toestand der kinderen in fa
brieken arbeidende dat volgens besluit van den
minister van binneulannsche zaken in vijf afle
veringen het licht zal zien.
Elke aflevering maakt een zelfstandig gedeelte
van het geheel uit. De commissie heeft hare on
derzoekingen in vier deelen gesplitst: 1°. Phy-
sisch onderzoek; 2°. Onderzoek der militie-sta
tistiek; 3°. Onderzoek der sterfte-statistiek4".
Lokaal onderzoek.
De reden waarom en de wijze waarop zij deze
verschillende onderzoekingen heeft ingesteld wor
den verklaard in het eindverslag. Dit stuk, hoe
wel uit den aard der zaak het laatst bewerkt,
gaat de overige afleveringen vooraf als zijnde op
dit oogenblik van het meest onmiddellijk belang.
In de volgende afleveringen komt de grondstof
voor waaruit het eindverslag is opgemaakt.
De vragen aan de commissie ter beantwoor
ding gesteld zijn de volgende: 1°. Hoeveel kin
deren en van welken leeftijd werken in de fa
ken? 2d. Welk soort van arbeid wordt door hen
verricht? 3°. Hoeveel uren daags werken zij? 4°.
Voor welk loon? 5°. Welke is de invloed van
dien arbeid op hunne lichamelijke-, zedelijke en
geestontwikkeling
Alle soorten van fabriek-arbeid te onderzoeken
en alle fabriek-arbeiders - althans alle jeugdige -
in deze soorten werkzaam, scheen der commissie
een nutteloos werk.
Daarom deed de commissie eene keuze uit de
massa en stelde bij het onderzoek als hoofdver-
eischte dat dit streng objectief moest zijn, want
persoonlijke indrukken en individueele meenin
gen te vernemen kon het doel niet wezen.
De commissie verklaart, dat zij bij haar onder
zoek vele teleurstellingen ondervond
Wanneer zij mededeeling vroeg van de feiten,
waaruit gebleken was dat de achterlijkheid der
fabriekarbeiders uit het vroegtijdig werken in de
fabriek voortvloeide, en dat dus door wettelijke
bepalingen op dat vroegtijdig werken, die achter
lijkheid zou kunnen weggenomen of althans ver
beterd worden, ontving zij steeds een onbevre
digend antwoord.
Het bleef dus hare taak te onderzoeken, of
inderdaad de. fabriekarbeid op jeugdigen leeftijd,
de bewijsbare oorzaak der feitelijk gebleken ach
terlijkheid is.
Het onderzoek voor den lichamelijken toestand
der arbeiders, werd van wege de commissie toe
gepast op 18528 personen, als: in fabrieken 7223
in scholen 7615; in weeshuizen 2666; in andere
klassen 994.
Het voorname doel van dit vergelijkend onder
zoek was, waarnemingen te verzamelen waaruit
zou moeten blijken of in het algemeen, bij gelij
ken leeftijd en gelijk geslacht, de fabriekarbeider
al dan niet achterstaat bij andere arbeiders; of
uit de door vier gegevens (lengte, gewigtadem
vermogen en spierkracht) verkregen cijfers bleek,
dat de fabriek zwakker en ongezonder maakt,
althans dat in de fabriek de zwaksten en onge-
zondsten gevonden worden.
Het rapport behelst nu vervolgens een zoo
beknopt mogelijk overzicht van de door het onder
zoek verkregen resultaten.
Eerste vraagUit de door de fabriekanten zeiven
verstrekte opgaven, blijkt dat op een getal van
490 industriën, met een totaal van 32.053 werk
zaam waren: van beneden de 6 jaren tot 14jaar,
2316 van het mannelijk en S00 van het vrouwe
lijk geslacht. Totaal 3116, of 9.72 pCt. van het
totaal arbeiders.
Van de 7223 door de commissie onderzochte
fabriekarbeiders waren 1451 van 614 jaar,
zijnde 868 van het mannelijk en 583 van het
vrouwelijk geslacht, of 20.093 pCt. van het totaal.
De cijfers der kinderen begiunen het meest te
stijgen tusschen de 9 en 10 tot het 13/14 jaar.
Beneden de 9 was de percentage, bij de beide
onderzoekingen, zeer gering, meerendeels be
neden pCt.
blopens de tweede vraag: de soort van den
verrichten arbeid treedt het verslag in eene op
gave loopende over de beetwortelfabrieken, de
boekdrukkerijen, haardoekfabrieken, katoenl'abrie-
ken, lijnbanen, papierfabrieken, pijpenfabrieken,
sigaren- en tabaksfabrieken, steen- en pannebak
kerijen, tapijt- watten- en wollenstoffen-fabrieken.
Het spreekt van zelf, zegt de commissie, dat
het werk dat aan de kinderen in de fabrieken
wordt opgedragen zeer verschilt naarmate van
den leeftijd, de krachten en de vatbaarheid van
begrip en personen. Er bestaat dan ook dikwijls
geen strenge afscheiding tusschen het werk waar
aan een volwassen en dat waaraan een kind
gezet wordt.
De derde vraag: koevele uren werken zij dagelijks,
was voor een bepaald antwoord niet veel vat
baar omdat de verdeeling der werk- en schofturen
bij de onderscheidene industriën zoozeer uit
eenloopt.
De vierde vraag was: voor welk loon arbei
den zij?
Op deze vraag kan de commissie geen bepaald
en afdoend antwoord geven, en zij gelooft dat
zulk een antwoord ook ntet te geven is. De op-
teekening van het cijfer der loonen verschaft
hierbij weinig of geen licht, vermits dat cijler geen
standvastigen prijs van den arbeid uitdrukt.
De hoogte en laagte der loonen toch regelen
zich geenszins altoos naar de leeftijden. Het ge
beurt dat volwassenen het werk van kinderen
doen en in evenredigheid daarvan loon ontvan
gen, terwijl een jongen voor een hoog loon man
nenwerk verricht. Men heeft zich dus t. a. van
het onderwerp der loonen tot enkele opteekenin-
gen in de bezochte fabriken bepaald.
De laatste vraag was: welke is de invloed van
dien arbeid op hunne lichamelijke, zedelijke en
geestes-ontwikkeling?
Wordt vervolgd).
Men deelt ons uit 's-Gravenhage mede, dat
Prof. Van Oosterzee weder aangezocht is (en ook
zou aangenomen hebben) om bij de feestelijke
onthulling van het monument in het Willemspark
te 's-Hage de feestrede te houden. Arnh. Cl.)
Men bericht ons uit Groningen, dat het comité
tot spoorwegaansluiting te Nieuweschans met
Pruisen van de zijde der Pruisische regeering
mededeelingen heeft ontvangen, die uitzicht ge
ven op een gewenschten uitslag. Pruisenzou be
reid zijn tot zeer belangrijke geldelijke onder
steuning. (Hbl.)
Gisterenavond werd den heer H. C. Rogge, voor
malig leeraar aan het gymnasium alhier, dooi
de drie hoogste klassen van het gymnasium een
fraai geschenk als aandenken aangebodenbe
staande in een drietal porseleinen vazen a I'antique
Hedenmorgen te halltwaalf ure had het volgende
voorval plaats. Terwijl de heer B. v. H. student
aan de Leidsche Iloogeschool, even buiten de
geamoveerde Wittepoort, zich vermaakte met
paardrijden, passeerde hem het regiment veld
artillerie in garnizoen te 's-Hage bezig zijnde een
militaire marsch te maken. Het paard van ge
noemden heer B. v. 11. begon te steigeren ten
gevolge waarvan zijn berijder het ongeluk had
er af te vallen, en met zijn been onder een der
kanonnen terecht te komen, waardoor hij vrij
ernstige kneuzingen bekwam.
's-Graveniiaqe, 6 Oct. Gisterenavond is de afdee-
ling van de Vereeniging tot bevordering van
Fabrieks- en Handwerk-nijverheid, onder voorzit
terschap van Mr. J. Kappeyne vau de Coppello,
vergaderd geweest.
Na langdurige beraadslagingen is met 12 tegen
7 stemmen besloten het nationaal concours van
werklieden, waaromtrent vroeger was bepaald
dat het in 1870 alhier zou gehouden worden,
eerst in 1871 te doen doorgaan, op grond van
het Internationaal Concors, dat in het volgend
jaar te Londen zal plaats hebben, en waartoe
het Hoofdbestuur der vereeniging, tot verhooging
onzer nationale eer, geneigd was zijne medewer
king te verleenen.
Het Afdeeling-bestuur was zelf verdeeld van
gevoelen, maar de meerderheid der vergadering
was van oordeel, dat het welslagen van het
nationaal concours door verbrokkeling van krach
ten in gevaar zou kunnen worden gebracht.
Daarna is beraadslaagd over een voorstel van
Dr. Mouton, tot het benoemen eener commissie
uit de Afdeeling om het tot stand komen van
de verbetering van den waterweg van 's-Graven
hage naar de Maas te bevorderen. Gelijk bekend
is, zijn de pogingen van het comité over deze
zaak afgestuit op een besluit van den Gemeente
raad, dat geweigerd heeft subsidie te verleenen.
Het voorstel is nagenoeg eenparig aangenomen,
en de samenstelling der commissie aan het Be
stuur der Afdeeling overgelaten. Men mag dus
verwachten dat deze voor den handel en de
nijverheid zoo belangrijke zaak door de openbare
meening levendig zal worden gehouden.
Gouda, 6 October. De heer M. B. v. L. wilde
heden in eene weinig bezochte kamer vau de
bovenverdieping van zijn huis eene sigaar opste
ken; hij deed een lucifer ontbranden en nu ont
stond eene geweldige ontploffing, die de binnen
muren der onderverdieping deed uitwijken en
barsten, de deuren en kozijnen verbrijzelde of
verscheiden voeten deed uitwijken, de glasschij
ven van een glazen deur, die tusschen de beide
kamers der suite is, door de voorkamer dreef, het
meublementen behang beschadigde en de ramen
aan de straat verbrijzelde. Het plafond der achter
kamer stortte neder, maar noch de heer v. L.,
noch zijne dienstboden bekwamen eenig letsel.
Dit ongeval schijnt men te moeten toeschrijven
aan lekage der gaspijpen iu de bovenverdieping,
waar zelden iemand komt. Sedert eenige dagen
had men wel eenige gaslucht in de benedenver
dieping bespeurd, en had de heer v. L. gas wer
kers doen komen, maar deze vertrokken weder
na gezegd te hebben dat het gebrek bij den gas
meter en nu hersteld was.
Woerden, 6 October. Bij de op heden gehou
den openbare aanbesteding van verschillende ar
tikelen ten behoeve van den dienst in de gevan
genis alhier, zijn o. a. aangenomenaardappelen
a ƒ2.37 h, roggebrood ƒ10", tarwe id. ƒ14, wit
id. ƒ19", groene erwten ƒ14", gort ƒ14", rund-
vleesch 74" kali's id. 80, steenkolen 94.
Aeblasserwaard, 4 October. Als eene zeldzaam- j
heid wordt ons gemeld, dat sedert eenige dagen
verscheiden zoogenaamde blauwe \alken in deze
streken zijn gezien, die ijverig jacht maken op
patrijzen en eenden. Volgens zeggen heeft men
een paar dezer vogelen elkander zien helpen in
hel bemachiigen van een gans, die. hoog in de
lucht door dt valken werd geattaqueerd. Binnen
weinige oogenblikken was een der valken boven
de gans, terwijl de andere haar van onderen be
dreigde. De bovenste schoot plotseling als een pijl
uit den boog op den gans neder en maakte een
einde aan den vruchteloozen kamp. De gans had
hare vlucht gericht op de rivier, maar vóór zij
deze kon bereiken, daalden de valken met haar
in een rietgors neder.
Arnhem, 6 October. Naar men verzekert, zou
Z. M. de Koning Arnhem bezoeken, bij gelegen
heid van den schietwedstrijd voor de schutterij
en weerbaarheid, op Maandag den 18den dezer
alhier te houden.
Nijmegen, 4 October. Als een bewijs der deel
nemende belangstelling van het publiek in het
onlangs hier opgevoerde Oratorium moge dienen,
dat na aftrek van de niet onaanzienlijke uitga
ven, die vereischt werden, door het comité
ƒ289.16' is overgehouden, welke som ten bate
der algemeene armen zal worden aangewend.
Kampen, 6 October. De 1ste luitenant G. A. De
Bruijn is in rang van het 4de reg. infanterie hij
het instructie-balaillon overgeplaatst.
Groningen, October. Als bewijs vau belang
stelling in het middelbaar onderwijs in deze pro
vincie, berichten wij, dat de oprichting der Rijks
hoogere burgerschool te Warffum op den 7don
October e. k. feestelijk zal worden herdacht en
wel door het geven van een concert en bal door
de ingezetenen van genoemd dorp, terwijl het
afsteken van een vuurwerk deze feestelijkheid
zal besluiten.
Middelburg, g October. Heden is ter rolle der
arrondissements-rechtbank alhier namens den
heer Lamb de vermelde exceptie van onbevoegd
heid dezer rechtbank tegengesproken, voorname
lijk op grond dat het privilege van exterritorali-
teit zich niet tot de consuls uitstrekt en nog
veel minder tot vice-consuls, die, zooals de heer
EUinckhuizen, niet door eene vreemde regeering,
maar door een consul zijn aangesteldtot staving
dier stelling werd een afschrift overgelegd der
aanstelling vau genoemden heer Ellinckhuysen
van het jaar 1S39, afkomstig van den toen te
Rotterdam resideerenden Engelschen consul voor
Zuid-Holland en Zeeland.
Maastricht, 5 October. Naar gemeld wordt, was
de afgeloopen week voor de ambtenaren van
's Rijks belastingen alhier eene zeer vruchtbare.
Door gecombineerden dienst met dien te Weert,
mocht het hun gelukken de volksboot van Maas
tricht naar 's-Bosch op een frauduleusen invoer
van spiritus te betrappen, terwijl Donderdag jl.,
aan het station te Wijck, eene zeer deftig ge-
kleede jonge dame uit Aken door hen werd aan
gehouden, die hare crinoline voor het vervoer van
spiritus had ingericht; uit twee daaraan beves
tigde buizen haalde men ongeveer 9 liters van
dat vocht.
Gr e me iigcle Berichten.
In het laatst van de maand Augustus stierf te
Yperen plotseling de heer Merghelynck. Reeds
den volgenden dag was insgelijks zijn vrouw zeer
spoedig overleden. Bij gerechtelijk onderzoek bleek
dat genoemde heer gewoou was geneesmiddelen
in groote hoeveelheid uit Frankrijk te laten komen,
welke hij dan uitdeelde aan de armen van Yperen
en omstreken. Juist had de heer Merghelynck
een nieuwen voorraad quinine outvangen, waar
van zoowel hij als zijn echtgenoot een dosis had
den gebruikt. In plaats van quinine vond men
echter strychnine, een sterk vergil'. Thans is be
wezen dat de bediende van den lieer L., apothe
ker te Parijs en hofleverancier van Z. M. den
keizer, een noodlottige vergissing heeft begaan
door strychnine in plaats van quinine te zenden.
Men verzekert dat de familie van de overledenen
een eisch tot schadevergoeding aan den apotheker
heeft gedaan tot een hoog bedrag, waarvoor zij
voornemens is te Yperen een gasthuis te stichten.
De rechtbank te Dresden heeft bevel uitgevaar
digd tot inhechtenisneming van den opzichter over
de verlichting van den koninklijken schouwburg,
die onlangs is afgebrand; hij wordt beschuldigd
door onvoorzichtigheid aanleiding tut den brand te
hebben gegeven.
BUITENLAND.
Rede van Maarschalk Prim in de Cortes.
„Met een diep gevoel van smart neem ik op
het oogenblik het woord, om der constitueerende
Cortes mededeeling te doen vau den staat van
beroering, waarin op dit oogenblik het land ver
keert. Het gouvernement is door geenerlei gevoel
van haat bezield tegen lien, die de wapenen heb
ben opgevat om de instellingen te bestrijden, die
de natie, in het gebruikmaken van hare souve-
reiniteit, zich zelve heeft geschonkenmaar de
Cortes en het land hebben het recht van de
regeering de noodige energie te vorderen, om de
openbare orde te handhaven, en de thans be
dreigde maatschappij te beschermen. En dien plicht
zal het gouvernement vervullen, maar daartoe
ziet het zich genoodzaakt aan de Cortes de goed
keuring te vragen van twee buitengewone maat
regelen, daar de gewone reeds niet meer voldoen.
Bij het voorstellen dier maatregelen, moet spr.
namens het gouvernement de verzekering geven,
dat, wat ook moge gebeuren, wat ook de uitslag
van den strijd zij, het zich niet tot. reactie zal
laten medeslepen, omdat eene zoodanige neiging
niet bestaat noch in den geest, noch in den wil,
noch in het verleden, noch in de beginselen van
hen, die het ministerie uitmaken.
't Is de plicht van het gouvernement, de maat
schappij te verdedigen; 't is zijn plicht, met kracht
te beantwoorden op die geweldadige handelingen,
die strekken om het werk te verwoesten van de natie,
vertegenwoordigd door de in vrije stemming ge
kozen Cortes; maar met den terugkeer van een
normalen toestand zullen ook die buitengewone
maatregelen ophouden, en het gouvernement zal
wederom het „Leve de Vrijheid I" doen hooien
evenals in de moeilijke dagen toen liet werkte,
om haar te veroveren.
Zij, die, onder den kreet van „leve de federa
tieve republiek!" de wapenen hebben opgevat
hebben, daar ze noch de middelen, noch de macht,
hebben, om een krachtigen strijd te voeren, als
plan van den veldtocht aangenomen, de spoor
wegen, telegrafen, bruggen en wegen te vernie
len. En die verwoesting zou weldra volledig zijn,
zoo het gouvernement niet met kracht en ijver
die vernielzucht te keer ging. Op dil. oogenblik
is de schade reeds zeer belangrijk en heeft de
nationale welvaart reeds vele aanzienlijke ver
liezen geleden. Op sommige plaatsen hebben
kleine benden, die tegen de troepen niet bestand
waren, bruggen vernield.
Op dit oogenblik, M. H., is de telegrafische
gemeenschap reeds verbroken tusschen Madrid
en Andalusie, tusschen Sarragossa en Lerida, tus
schen Valencia, Tortosa en Tarragona en tusschen
Murcia en Carthagena. Het spoorwegverkeer is
gestaakt tusschen Sarragossa en LeridaAlcazar
de San Juan en Bailen; van Vilches naar Santa-
Elena, in de provincie Jean, van Valencia naar
Tortosa; van Tortosa naar Tarragona; van Reus
naar Montblanch, van Reus naar Tarragona, en
van Murcia naar Carthagena. En juist die ge
deelten der wegen zijn vernield waarvan de her
stelling het moeilijkst en het kostbaarst is.
Tegenover zulk een toestand, kunnen de Cortes
de dringende noodzakelijkheid waardeeren van
een buitengewone wet, die het gouvernement in
staat stelt, namens de natie, den handschoen op
te nemen, ons door eene partij toegeworpen. En
door middel van die wet, sta ik in voor het spoe
dig herstel van vrede en orde."
IJ ii i 1 si-lila n< t.
De Beiersche kamer levert nog steeds eene
schouwspel op, waaruit men kan zien, hoe on
handelbaar een kamer is, waarin de krachten der
partijen volkomen tegen elkander opwegen. De
liberale en de ultramontaansche partij kunnen
beide juist over hetzelfde aantal stemmen beschik
ken; en bij de eerste daad, die de kamer na de
opening moest verrichten, het benoemen van een
president der kamer, is het gebleken hoe eene
dergelijke verhouding der partijen elke beslissing
onmogelijk maakt. Er is gestemd, en nog eens
gestemd, en weder gesteuid steeds kregen de
candidaten der twee partijen, ieder de helft der
stemmen, en geene stem meer. Eu daar het hierbij
niet helpt, of er ook al bepaald is, dat na twee
gehoudene stemmingen, waarbij de stemmen sta
ken, het voorstel wordt geacht niet aangenomen te
zijner moet toch een president wezen, zoo ver
wacht men, dat de regeering er wel toe zal
moeten overgaan, om de kamer te ontbinden
(zie telegram).
De troonrede van den koning van Saksen is
door de Pruisische bladen niet zeer goed beoor
deeldde woorden, waarbij van eene handhaving
der rechten van Saksen tegenover mogelijke in
breuken, door de regeering van den Noord Duit-
schen Bond, wordt gesproken, zijn het die de
Pruisische gemoederen eenigszins in het harnas
hebben gejaagd. Zij vragen, welken grond er be
staat voor de vrees, dat de Bond zijne grenzen
op onwettige wijze zal uitbreiden. Eigenlijk schijnt
men alleen ontevreden te zijn, omdat de koning
geen loflied op den Noord-DuitscheD Bond heeft
gezongen. Maar is het den grijsaard niet te ver
geven, dat hij zich nog niet zoo heel goed kan
voegeu, in het nieuwe pak, dat ook hij in 1866
heelt aaugekregen, en dat toch wel wat nauw
zit, of althans veel uamver dan hij gewoon was?
In de Badensche kamers zijn de ontwerp-
adressen op de troonrede aangenomen. In dat der
tweede kamer, wordt de overtuiging uitgespro
ken dat de herschepping van Duitschland slecht
tot stand kan koinen door de vereeniging van de
Zuid-Duitsche Staten met den Noord-Duitschen
Bond; en met vol vertrouwen op de wijsheid der re-
geeriug, wacht deze kamer en het Badensche volk
het oogenblik af, waarop hel mogelijk zal zijn,
dat deze hoopvolle vereeniging, zal tot stand komen.
De kamer verklaart met voldoening kennis geno
men te hebben vau de bepalingen omtrent de vestin-.
