j\°. 2844.
Vrijdag
A0. 1869.
21 Mei.
BINNENLAND.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden, per 3 maandenf 3.00.
Franco per post3.85.
Afzonderlijke Nommers0.10.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagenuitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1-6 regels 0.75; iedere regel meerf 0.12.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten van
1-4 regels/0.90iedere regel meer0.15.
DE VERKIEZINGEN.
II.
De gemoedelijke, ernstige conservatieven, die
inds jaren getrouw aan hun vaandel, ditmaal
eder hunnen conservatieven candidaat wen-
chen te stemmeD, mogen wel eens eenige oogen-
likken nadenken over de geschiedenis van de
wee laatste jaren. Het is niet meer de onschuldige,
edachtzame conservatieve politiek, die zij vroeger
voorstonden, welke thans door de coryphaeën dier
partij in de Tweede Kamer wordt voorgestaan
die politiek wijzigt zich thans naar de omstandig
heden. De weg, dien de conservatieven nu on
der de leiding van hunnen Heemskerk volgen,
's een kronkelpad, dat al meer en meer leidt door
anti-revolutionaire doolhoven en reactionaire wil
dernissen. Wie zal zeggen, waar dit pad ten
slotte heenvoert
Dat is de vraagzoolang daarop geen ant
woord gegeven kan worden, is het eene onge-
ijmdheid voor ieder eerlijk man om de conser
vatieve partij te steunen. Want welk het antwoord
daarop zal zijn, moet met de geschiedenis
van 1866/68 voor oogen noodwendig afhan
gen van de kracht die de anti-revolutionaire en
de ultramontaansche partij de kerkelijke par
tijen, die wel weten wat zij willen in de vol
gende jaren zullen kunnen uitoefenen.
En beider invloed is wassende. De hooge toon,
ien de ultramontanen aanslaan, hun bisschop-
elijk mandement, zijn geen verschijnselen, die
p zich zelve staan. Door geheel Europa ageeren
ij: op het oecumenisch concilie, te Rome dit
'aar te houden, zijn hunne blikken gevestigd,
"et eene ongehoorde geestdrift trekken zij
velde tegen moderne beschaving, tegen de
etenschappen, tegen alle nieuwere begrippen,
ie in strijd zijn met hun geloof. Zij droomen
an eene herleving van vorige toestanden, en
et grootste bewijs van hunne hooggespannen
erwachtingen is de oproeping aan de Protes-
aaten van Rome uitgegaan, om zich bij hen
e scharen.
En aan de andere zijde staan de anti-revolu
tionairen, bezield met denzelfden zin voor het
verledene, vervuld met denzelfden weerzin tegen
het heden. In eiken niet-orthodoxen, een materia
list zonder geloof en zonder moraal ziende, hef
fen zij klaagliederen aan over den geest van den
tijd, en het liefst zouden zij het zien, dat alle
lagere, middelbare en hoogescholen herschapen
werden in zoovele godsdienstige oefenscholen,
gesloten voor het licht eener ongeloovige we-
Die natuurlijke vijanden gaan nu samen, en
sie zal het zeggen, hoever die beide bestand-
deelen van de tegenwoordige oppositie-partij de
conservatieve partij zullen voeren en hoever deze
partij zich laten voeren?
Wij antwoorden nog eens: met de opgedane
ondervinding is dit onmogelijk te bepalen. Yan
hoevele conservatieve leden der Kamer had men
het verwacht, dat zij, waar de schoolwet werd
aangevallen, pal zouden gestaan hebben, en die
wet, welke zij zelve hebben tot stand helpen bren
gen, zouden hebben verdedigd? En van hoe-
velen kan men getuigen, dat zij het gedaan
hebben
Als een politiek wapen wordt de onderwijs-
quaestie thans door de conservatieve partij in
de Kamer gebruikt. De hemel verhoede dat niet
eenmaal de dag aanbreke, waarop aan de con
servatieve partij het wapen dat zij beeft hel
pen smeden uit de hand wordt gerukt, en dan
veel verder zal reiken dan zij zelve gedacht of ge
wild heeft!
LEIDEN, 20 Mei.
Eene geestige schildering van de aftredende le
den der Tweede Kamer vindt men in de //Par
lementaire portretten", dezer dagen te Amsterdam
uitgekomen. De schrijvers, die deze portretten
schetsten, blijken de meeste leden en hunne ante
cedenten zeer nauwkeurig te kennen, en voor hen,
die niet door een trouw bezoek van de zittin
gen der Kamer bekend zijn met de eigenaar
digheden van ieder lid der Kamer, wordt bier
de gelegenheid gegeven, om die te leeren ken
nen. De schrijvers behooren tot de liberale
partijdit neemt niet weg, dat zij van enkele
liberale leden geen zeer vleiend portret geven.
Het goede van de conservatieve leden komt
niet sterk uit. Het boekje heeft werkelijk let
terkundige verdiensten, en ia in onze dagen voor
de kiezers eene zeer aangename lectuur, die er
eene prettige afwisseling van de gewone verkie-
zings-lectuur in zullen vinden.
In het nieuwe kiesdistrict //Haarlemmermeer"
komt, naar wij met genoegen vernemen, zeer in
aanmerking als candidaat voor de Tweede Ka
mer Mr. M. J. De Lange, advocaat te Amster
dam, lid der provinciale staten van Noord-
Holland en lid van het hoofdbestuur der Maat
schappij //tot Nut van 't Algemeen". Hij is
bekend als een achtingswaardig en kundig man,
een goed spreker, en iemand die sinds jaren de
liberale beginselen met hart en ziel is toege
daan.
De Nijmeegsche Nieuwsbode bevat een zeer
belangrijk rapport der commissie belast met een
onderzoek naar het al of niet noodzakelijke en
het al of niet wenschelijke van het oprichten
eener commissie voor schoolverzuim vanwege
het departement Nijmegen der Maatsch. tot
Nut van 't Algemeen.
De twee vragen, die deze commissie zich ter
beantwoording heeft voorgesteld, zijn deze
a. boe is de verhouding tusschen het aantal
kinderen tusschen 6 en 14 jaar dat de school
moest bezoeken en geheel niet ter school
gaat? en
b. wordt door de als schoolgaande ingeschre
ven kinderen geregeld van bet onderwijs ge
bruik gemaakt?
Terwijl zij berekent, dat, terwijl de bevolking
van Nijmegen 22712 zielen bedraagt, er een ge
tal van 3785 kinderen de school moest be
zoeken, komt zij tot de conclusie, dat 1099 kin
deren van onderwijs verstoken zijn, of na aftrek
der buitenwijken 8- a 900 kinderen.
Als antwoord op de 2de vraag heeft de com
missie bevonden, dat er op de eene school !/s,
en op anderen de helft, zelfs meer dan de
helft, om verschillende redenen de school meer
of minder ontrouw bezochten.
De commissie acht het daarom noodzakelijk,
dat op het voorbeeld van andere plaatsen, met
name Groningen en Deventer, er buitenge
wone maatregelen worden beraamd en dat er
eene commissie van schoolverzuim worde be
noemd. In zeer algemeene trekken omschrijft
zij den werkkring van zulk eene commissie:
een helder en klaar licht te verspreiden over
de zaak, door met behulp der statistiek aan te
wijzen, waar het kwaad Bchuilt, in welke krin
gen en bij wie, opdat de gewetens wakker wor
den en de oogen van allen geopend voor eene
vreeselijke kwaal- der maatschappij, in over
leg met de bestaande schoolcommissie en de
onderwijzers te beramen al wat de kinderen
naar de school zal kunnen lokken en aan dio
school verbinden, de huisgezinnen te bezoe
ken, waar de nalatigheid in meerdere of min
dere mate gevonden wordt, te hulp te ko
men, zooveel het kan, aan de bezwaren voor
sommige ouders gelegen in het ter schole zen
den hunner kinderen, te werken op allen,
die staan aan het hoofd van huisgezinnen en
vooral van fabrieken, dat zij de diensten niet
aannemen van kinderen beneden zekeren leef
tijd, althans niet zonder dat de gelegenheid voor
onderrichting der kleinen blijft bestaan, door
rationeele belooning een trouw schoolbezoek
aan te moedigen.
De commissie adviseert alzoo, //dat door het
te Nijmegen bestaande departement der Maat
schappij tot Nut van 't Algemeen eene com
missie voor schoolverzuim, van den finantieelen
bijstand van het departement verzekerd, in het
leven worde geroepen en, ingeval de op
richting van zulk eene commissie uwe verga
dering voorkomt met overwegende bezwaren
voor ons departement verbonden te zijn, dat
het bestuur voor ons departement zich wende
tot het gemeentebestuur, met het ernstig ver
zoek om vanwege de gemeente middelen te
beramen, die het algeheel verzuimen of slordig
gebruik maken van het hier bestaand lager
onderwijs kunnen tegengaan."
Daar Jhr. Mr. J. W. Yan Loon ook in een
ander district tot candidaat is gesteld, - zoo wordt
heden gemeld - is thans door de anti-revolutio
naire kiesvereeniging alhier in zijne plaats als
