N°. 2149. Woensdag 13 Februari. A0.1^^^--
Het belang der Hfjjverheld fojj het Onderwijs.
II.
LE1D8CH IH(iKLAD.
Deze Courant verschijnt eiken dagbe
halve Zon- en Feestdagenen kost voor
Leiden 1.95, en franco per post ƒ2.80
in de drie maanden. Afzonderlijke Nora-
mers Vijf Cents.
Prijs der Advertentiën1-6 regel»/0.76.
Iedere regel meer 12$. Cts. Geboorte-, hu-
en doodberichten van 1-4regelsƒ0.90.
Iedere regel meer 15 Cts. Bekendmakingen van
genootschappen 5 Cts. Zegelrecht 35 Cti.
Spoortreinen van Leiden naar 's-Gravenhage, Delft, Sohiedam en Rotterdam: te 7 u. 55 m.; 10 u. 1 m.; 12 £u. 41 m.; S u. 37 m.;
6 u. 6 m.; Va. 5 m.; naar Haarlem en Amsterdam: te 8 u. 43 m.; 11 u. 43 m.; 2 u. 42 m.; 4 u. 45 m.; 9 u.
Stoomboot van Leiden (Ligpiaata Haven) naar Amsterdam, Maandag oohtend 4 u., de overige dagen5 u.; van Amsterdam (Beerebijt)*uaar
Leiden, dagelijks n./m. te 2 u. Des Zondags buiten dienst.
Postbusliohtingen aan de Lakenhal, Katoenfabriek en op de Nieuwstraat: 's morg. te 7 u. 50 m. en te 10 u.50 m.; 's namidd. te 3 u. 35 m.;
'savonds te 7 u. 55 m. en op de Zondagen alleen te 10 u. 50 m. en 3 u. 35 m. 'snamiddags. - Oost-lndisohe Landpost. Over Southampton,
1 en 17over Marseille, 9, 16 en 25 van elke maand.West-Indische den 14 en voorlaatsten van elke maand.
Rijks-Telegraaf. Dagelijks geopend van 7 uren 's m. tot 9 uren 's av. Spoorweg-Telegraaf dagelijks van 8 u. 's ra. tot 10 u. 30 m. 'a av.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad op onbepaalde tijden. - Burgemeester en WethoudersMaandagen Donderdag te 11 uren.
Commissie van Fabricage, Woensdag te 12 uren. - BurgemeesterDinsdag, Woensdag, Vrijdng en Zaterdag te 11 uren. - President der Commissi»
van Fabrteage des Zaterdags van 11-1 uren. 'Bureau der Plaatselijke Secretarie open dadelijks van 10-i uren.- Thesaurie, alle werkdagen, behalve
Zaterdag, van 9-2 uren; Zaterdag van 9-12 uren. De Gemeente-Architect is te spreken op het Raadhuis, eiken werkdag van 's morgens 12-1 uren,
Kantoor der In- en Uitgaande Hechten en Accijnzen dagelijks van 9laren eu van 3—3 uren; van's-Rijks Direote Belas
tingen, Maandag Diusdag, Woensdag en Donderdag van 92 uren. ran Zegel, Registratie dagelijks van 84 uren; wan do
Hypotheken en bet Kadaster, van 94 uren.
Wjj waardeeren ten hoogste de pogingendie aangewend
zijn en wordenom den arbeid van kinderen in de fabrie
ken aan eene wettelijke regeling te onderwerpen. Wie ook
het eerst en het meest geijverd heeft, of in wiens brein of
hart het denkbeeld opkwamom de algemeene belangstel
ling op den bestaanden toestand te vestigen, wij prijzen elk
middel dat daartoe is aangewendal was som3 de voorstel
ling der feiten niet van overdrijving vry te pleiten en het
tal van vraagpuntendie het onderzoek naar den bestaan-
den toestand moeten gemakkelijk maken aan het verkrijgen
van een spoedig en bevredigend antwoord niet zeer bevor
derlijk. Maar al bezitten we, wat nog in een ver verschiet
schijnt te liggen, eene volledige statistiek, de uitkomst van
het veelomvattend werk eener staatscommissie- zullen we
verder zijn dan thans, dan voor vele jaren, toen de opmer
king werd gemaakt, dat werktuiglijke arbeid de behoefte
aan handen in fabrieken meer en meer verdrong en de toe
komst voor een aanzienlijk deel van Leidens bevolking, die
van den arbeid in fabrieken leeft, alies behalve gunstig
zich voordeed?
Beginnen met het begin- dat denkbeeld had toch hier
en daar post gevat, 30, 40 jaren geleden, - want in de
geschiedboeken der Leidsche afdeeling van de Nederlandsche
Maatschappij ter bevordering van Nijverheid is menig blijk
te vinden van een diep inzicht in de behoeften aan grondig
onderwezene en krachtig ontwikkelde fabriekarbeiders en ter
wijl men 40 jaren geleden begon met aan volwassenen de
behoefte aan onderwijs tot eene wetenschappelijke vorming
voor de Nijverheid in te prentenmaakte men van de be
staande middelen om ook het aankomend geslacht in de min
dere standen tot dat onderwijs op te voereneen verstandig
gebruik. Menig fabrikant, wiens naam nog onder de Leid
sche Industrieelen gevonden wordt, ondersteunde die midde
len, en als het Genootschap M. S. G. toen gelijk nu in het
genot wa3 geweest eener jaarlijksche toelage van f 3000 uit
de stedelijke kas, terwijl het slechts op f 150 als bijdrage
van de Maatschappij van Nijverheid kon rekenen, dat on
derwijs was zeker grondiger, de vrucht overvloediger geweest.
En toch al had men vroeger kunnen wijzen op het trotsch
gebouw dat aan de Pieterskerkgracht is verrezen en op de
gemeente-instelling, die over zoo rijke hulpmiddelen voor het
onderwijs, dat kracht en leven moet geven aan de nijverheid,
kan beschikken zou daarmede bevredigd zijn de eisch die
het talryk personeel der fabriekarbeiders-huisgezinnen kan
doen en moest doen hoorenals het de bewustheid had van
eigenbelang en zelfbehoud Maar omdat het die mistomdat
de toestand van het huisgezin in intellectueel en moreel
opzicht voorziening behoeft en de opvoeding met al wat er
toe behoort vaak en over het algemeen zooveel te wenschen
overlaat, wenschten wij steeds dat men begon met het begin.
Wij weten dat er onder de leden der Kamer van Koop
handel en onder de Leidsche industrieelen zijn, die ook
daartoe de hand reiken en voor hunne onderhoorigen in
intellectueel en moreel opzicht ijverige zorgen en menige
opoffering ten koste leggen. Maar als de Kamer van Koop
handel optreedt in het belang der nijverheid tegen verhoo
ging der schoolgelden voor de hoogere standen die uit hunne
eigen oogen kunnen zien en voor de bestemming hunner kin
deren geen hulp behoeven in te roependan is het ons een
plicht om te wijzen op een talrijk personeeldat verwaarloosd
kan heetenomdat het aan zich zelf wordt overgelatenter
wijl het leiding behoeft. Onlangs wezen wy opzettelijk op
een te Botterdam gehouden openbare bijeenkomst van eene
vereeniging, die voor havelooze kinderen zorg draagt; en
wat de hoofdonderwijzer mededeelde ten aanzien der phy-
siologie van het Rotterdamsche straatjongens-personeel,
moest de vraag op de lippen brengen: wat is de ervaring
die men te Leiden opdoet? Het aantal fabriekjongèns en
meisjes van 12- tot 20-jarigen leeftijd is aanzienlijk; wat
is de mate van hunne intellectueele en moreele ontwikke
ling en wat is hunne toekomst? Uit de jaarlijksche verslagen
van den toestand der gemeente zagen wij, dat in 1851 de
vier openbare lagere scholen telden 1633 jongens en 1363
meisjes en in 1866 de drie voor on- en minvermogenden
824 jongens en 777 meisjes; maar dat daarentegen de be
waarscholen waar de kinderen tot op zesjarigen leeftijd mogen
verblijven, in 1851 telden 230 jongens en 193 meisjes,
in 1865 daarentegen 1061 jongens en 1144 meisjes.
En nu vragen wijals het jeugdig geslachtdat voor
fabriekarbeid grootendeels bestemd is, op zesjarigen leeftijd
reeds het schoolgaan staakt, wat is er dan voor de hoo
gere ontwikkeling van het aanmerkelijk deel der Leidsche
