N°. 2144.
Donderdag 7 Februari.
A'. 1867.
Het belang der Kyrerheld bij het Onderwijs.
LEID86H DAGBLA
Deze Courant verschijnt eiken dagbe
halve Zon- en Feestdagenen kost voor
Leiden 1.95, en franco per post ƒ2.80
in de drie maanden. Afzonderlijke Nom-
mers Vijf Cents.
Prijs der Advertentiën1-6 regels 0.75
Iedere regel meer 12$. Cts. Geboorte-, hu
welijks- en doodberichten van 1-4 regels/Tt.90.
Iedere regel meer 15 Cts. Bekendmakingen van
genootschappen 5 Cts. Zegelrecht 35 Cts.
Spoortreinen van Leiden naar 's-Gravenhage, Delft, Schiedam en Rotterdam: te 7 u. 55 m.; 10 u. 1 m.; 12 .u 41 m.; 3 u. 37 m.;
6 u. 6 m.; 9 u. 5 m.; naar Haarlem en Amsterdam: te 8 u. 43 m.; 11 u. 43 m.; 2 u. 42 m.; 4 n. 45 m.; 9 u.
Stoomboot van Leiden (Ligplaats Haven) naar Amsterdam, Maaudag ochtend 4 u., de overige dagen 5 u.; van Amsterdam Beerebiit) naar
Leidendagelijks n./m. te 2 u. Des Zondags buiten dienst.
Postbusliohtingen aan de Lakenhal, Katoenfabriek en op de Nieuwstraat: 'smorg. te 7 u. 50 m. en te 10 u.50 m.; 's nainidd. te 8 u. 35 ir,.;
's avonds te 7 u. 55 m. en op de Zondagen alleen te 10 u. 50 m. en 3 u. 35 m.'s namiddags. Oost-ludisohe Laadpost. Over Southampton
l en 17over Marseille, 9, 16 enJSö van elke maand.West-Iodisobe den 14 en voorlaatsteu van elke maand.
RijUs-Telegraaf, Dagelijks geopend van 7 uren 's m. tot 9 uren 's av. Spoorweg-Telegraaf dagelijks vau 8 u. 's tn. tot 10 u. 30 m. 's av.
Zittingen van bet Gemeentebestuur. Gemeenteraad op onbepaalde tijden. - Burgemeester en WethoudersMaandag en Donderdag te li aten
Commune van Fabricage, Woensdag te 12 uren. - BurgemeesterDinsdag, Woensdag, Vrijdag en Zaterdag te 11 uren. - President der Commissie
mn Fabricage des Zaterdags van ll-lurenBureau der Plaatselijke Secretarie open dan lyks vau 10-1 uren.- Thesauriealle werkdagen, behalve
Zaterdag, van 9-2 uren; Zaterdag van 9-12 uren. - De Gemeente- Jrthiiecl is te spreken op het Raadhais, eiken werkdag van 's morgens 12-1 uren
Kantoor der In- en Uitgaande Rechten en Aooijnzec dagelijks van 9laren «n van 3—5 uren; vaa's-Rijks Direoto Belas
tingen, Maandag, Diusdag, Woensdag en Donderdag van 99 uren. van Zegel, Registratie dagelijks van 4 uren; van de
Hypotheken en bet Kadaster, van 94 uren.
I.
Wanneer het voorstel van den heer Scheltema tot ver
hooging der schoolgelden door ieder, die er kennis van
droeg, zóó was beoordeeld en die beoordeeling zóó was in
gekleed, en op zulk een tyd openbaar gemaakt als de Ka
mer van Koophandel en Fabrieken in haar adres aan den
Gemeenteraad deedzou gewis veel meer nut gestichtveel
kwaads voorkomen en vermeden zijn. Zulk eene grondige en
kalme behandeling van een gewichtig onderwerp getuigt van
onpartijdigheid, en toch vurige belangstelling, gelijk het
geheel adres een adem van frischheid en welwillendheid ver
spreidt. Zgn wij het dan met de voorstelling van feiten en
met de daaruit gemaakte gevolgtrekkingen geheel eens? Vol
strekt niet; maar het adres getuigt van kennis en van oor
deel en is onvermengd met hetgeen naar partijgeest riekt.
Wij herhalen op nieuw onze meening, dat wg tegen ver-
hooging zijn van het minerval of van het schoolgeld aan
de gemeente-instellingen van hooger en middelbaar onderwijs,
ofschoon we zonder eenig voorbehoud beamen wat de heer
S. tot grondslag van zijn voorstel heeft aangevoerd omdat
het een beginsel betreft van staathuishoudkundigen aarddat
gelgk alle beginsels met verstand en oordeel in verband met
bestaande toestanden behoort te worden toegepast. Al wat in
het adres der Kamer wordt aangevoerd, om de waardij van
het lager en middelbaar onderwijs in het belang van onze
Ngverheid te doen beseffenverdient behartiging en onder
steuning van ieder, die daartoe geroepen wordt; maar wij
vergeten niet, dat ook dat alles in onze jongelingsjaren ge
waardeerd werd en bestondofschoon niet in die mate en
op dien voet als in dezen tijd. Toen was bgv. de beoefe
ning der wis- en natuurkundige wetenschappen afhankelgk
van den lust of den aanleg van die er belang in stelden en
geen vak van verplicht lager onderwgs; - en wat een door
de wet opgelegd bijwonen van de academische lessen in de
mathesis en logica tot de beoefening van die vakken in onze
tijd bijdraagt, behoeven wg niet uiteen te zetten. De da-
gelijksche ervaring leert, dat men zich op dit gebied wel
vooretellingen van eene toekomst vormen kan, maar dat de
verwezenlijking zeer twijfelachtig blijft. Wy beschouwen ook
nlager onderwijs en lagere school buiten betrekking tot het
persoueel dat er gebruik van maakt", omdat het de eerste, de
onderste sport is, die men betreden moet, om tot hoogere
kennis te geraken; maar toch ook zijn wij innig overtuigd
dat vau het personeel van de lagere school slechts een klein
deel geschikt en bestemd wordt voor de hoogere burger
school. Zeer terecht zegt de Kamer in haar adres: *het spreekt
van zelf, dat niet allen, die de lessen der gewone burger
school en der ambachtsschool bijwonen ook die der hoogere
burgerschool volgen zullen." En dat is het juist, wat met
al te zeer in het oog gehouden werd by de stichting van
hoogere burgerscholen, met die weelde die de Leidsche vooral
onderscheidt. De wet op het middelbaar onderwijs legt de
verplichting op tot het stichten van gemeente-burgerscholen;
maar dat van hoogere burgerscholen is onverplicht voor de ge
meenten verplichtend voor het Rijk. De vraag is nu //Waarom
hebben Utrecht, Gouda, Middelburg enz. Rijks hoogere bur
gerscholen en moest Leiden een voor eigene rekening stich
ten tegen genot van een Rijks subsidie 'l Was er voor Lei
den alleen of ook voor hare omstreken behoefte aan zulk
eene school dat zou de naamlijst der leerlingen die daarvan
gebruik maken, kunnen beslissen. En kan die school niet
bestaan, zomler eene aanmerkelijke bijdrage uit de plaatselijke
lasten, dan is er natuurlijk grond tot beklag. Al wat in
het adres voorkomt, betreffende het schoolgeld, dat binnen
en buitenslands voor het middelbaar onderwijs geheven wordt,
heeft dan eerst waarde of beteekenis, als men de verzekering
geven kan dat de gemeente, waar de burger- of realschool
bestaat, weinig of niets tot haar onderhoud bijpast, zoodat
de inrichting zich zelf onderhoudt.
Wat de Duitsche scholen betreft, is het ons bekend, dat
zelfs zeer nabij onze grenzen docenten de helft minder be
zoldiging genieten dan in Nederland; dat de inrichting min
der kostbaar is en dat de levenswijze en de overvloed van het
onderwijzend personeel ook mogelijk maakt tot minder kosten
dan bij ons docenten te bezitten. De vergelijkende siatistiek.
heeft alleen dan waardeals zij de toestanden op dezelfde
wijze en volledig voorstelt; en als er dan iu Nederland zoo
veel buitenlanders gevonden worden, die in velschillende
betrekkingen zijn geplaatst boven eigen landgenootendan
durven wij stoutweg verklarendat wanneer men van de
hoogere burgerscholen alleen daarin eene gewenschte veran
dering verwacht, men zich zeer bedriegt. Als onze hoogere
burgerscholieren lust krijgen om ook naar het buitenland te
