N°. 2098. Woensdag 12 December.
Partijbelang of Volksbelang?
LEIDSCH DAGE
Deze Courant verschijnt eiken dagbe
halve Zon- en Feestdagenen kost voor
Leiden f 1.95, en franco per post ƒ2.80
in de drie maanden. Afzonderlijke Nora-
mers Vijf Cents.
Spoortreinen van Leiden naar 's-Gravenhage, Delft. Schiedam en Rotterdam: te 7 U. 55 m.; 10 u. 1 m.; 12 u. 41 m.; 3 n. 37 m.;
6 n. 6 m.; 9 a, nr.; naar Haarlem en Amsterdam: te 8 u. 43 m.; 11 u. 43 m.; 2 u. 42 m.; 4 u, 45 m,; 9
Stoomboot van Leiden (Ligplaats Haven) naar Amsterdam, Maandag ochtend 4 u., de overige dagen5 u,; van Amsterdam (Beerebijt) naar
Leidendagelijks n./m. te 2 u. Des Zondags buiten dienst.
Podbusliohtingen aan de Lakenhal, Katoen fabriek en op de Nieuwstraat's morg. te 7 u. 50 m. en te 10 u.50 m.; 's namidd. te 3 u, 35 m.;
'savonds te 7 u. 55 m. en op de Zondagen alleen te 10 u. 50 m. en 3 u. 35 m. 'snamiddags. Oo»t-Tndi«obe Landpoat. Over Southampton,
1 en 17over Marseille, 9, 16 en 25 van elke maaud. West-Indisohe den 14 en voorlaatsten van elke maand.
Rijka-Telëgraaf. Dagelijks geopend van 7 uren 's m. tot 9 uren 's av. - Spoorvreg-Telegraaf dagelijks van 8 u. 's m. tot 10 u. 30 m. 'l av.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad op onbepaalde tijden. - Burgemeester en WethoudersMaandagen Donderdag te 11 men.
Commissie van Fabricage, Woensdag te 12 uren. -Burgemeester, Dinsdag, Woensdag, Vrpdng en Zaterdag te 11 uren. - President der Commissie
van Fabricage des Zaterdags van LI1 uren. - Bureau der Plaatselijke Secretaries open da lijks van 104 uren. - Thesauriedagelijks van 102
aren.-2)# Gemeente-Architect is te spreken op het Raadhuis, eiken werkdag van 'smorgens 12 l uren.
Kantoor der In- en Uitgaande Rechten en Aooijnzen dagelijks van 91 ureu en vau 36 uren; van's-Hijks Directe Belas
tingen, Maandag, Diusdag, vVoensdag en Jonderdag van 9uren. van 'iaget, Registratie dagelijks van 84 uren; van de
iiypothekeu en bet £.eda»ttr, van 94 uren.
Prijs der Advertentiën, 1-6 regels 0.75,
Iedere regel meer 12j Cts. Geboorte-, hu
welijks- en doodberichten van 1-4regels ƒ0.90.
Iedere regel meer 15 Cts. Bekendmakingen van
genootschappen 5 Cts. Zegelrecht 35 Cts.
{Slot.)
Tot heden toe is het ons niet mogelijk geweest de staats
partijen of staatkundige richtingen te onderscheiden en het
komt ons zelfs moeilijk voor het merkbaar verschil aan te
duiden, dat er tusschen het bestaande ministerie zou zijn en
de vorigendie aan het bewind waren omdat het ons even
onmogelijk blijft te bepalen wat conservatief als wat libe
raal heeten moet.
Wel weten we, dat bij de verkiezingen zich hebben doen
gelden een Roomsch Katholieke en een orthodox-Protes-
tantsche partij, maar met Prof. Vissering zijn wij het eens
//een recht van bestaan als staatspartijen hebben zij niet. In
oorsprong, oogmerk en bedrijf zijn en blijven zij vreemd
aan het algemeene staatsbelang. Haren oorsprong ontleenen
zij niet aan een of ander beginsel van regeering in den
staat, maar aan een bepaalde gezindte in de Christelijke
kerk." Het deed ons bovendien goed van Prof. Vissering te
vernemendat ween oprecht zoon der Katholieke kerk en
een overtuigd belijder van den Heidelbergschen Catechismus
beiden evenzeer te goeder trouw liberaal of conservatief kun
nen zijn." En dat heeft ook de geschiedenis in de laatste
jaren bewezendat die orthodoxe kerkelijke richtingen zich
op staatkundig gebied, naar haar belang dat medebrengt,
zich aansluiten aan de eene of andere staatspartijdie men
liberaal of conservatief gelieft te noemen. Een anti-revolu-
iionaire partij bestaat er niet dan als familienaam voor de
orthodox Protestantsche partijen met welk recht de zooge
naamde anti-rainisteriëele partij het ministerie bij uitstek con
servatief noemt, is ons niet duidelijk; want niemand heeft
er zich nog aan gewaagd de staatkundige beginselen uit de
handelingen te ontleden.
Maar toch //de wanklinkende partijnamen zijn in zwang
gebleven en hebben zich vermenigvuldigd en men spreekt
van Thorbeckianen Groenianen Putteanen alsof de strijd
van beginselen die tot het wezen van den constitutioneelen
staat behoort, bij ons volk werkelijk ontaard was in eene
worsteling tusschen factiën, die, elk met haar eigen hoofd,
elkander het gezag in den staat, betwisten."
En derhalve willen we eens aannemen, dat er een conservatief
ministerie aan het bewind isdat zich anti-liberaal gezind be
toont. Welnudan is het zoowel partybelangdat vertrou
wen stelt in de deugdelijkheid en zegepraal van zyne begin
selen, als volksbelang dat ministerie aan het werk te zetteu
en komt het ons kleingeestig en hoogst berispelijk voor het
daarin te bemoeilijken. Er mogen enkele vrijbuiters- en par
tijgangers zijn, die lust hebben iu een strijd over politieke
vraagstukken 't zou zyn een verraad gepleegd aan de waardij
en de eerlijkheid der grondwettige beginselen als men de ze
gepraal langs dien weg wilde bevechten. In het heden ligt
het verleden en in het nu wat komen zal. //Het liberale be
ginsel zit den Nederlander in hart en nieren," schrijft Prof.
Vissering en de vrijheid, burgerlijke en staatkundige, was
onzen vaderen dierbaar, want daarvoor streden zij; maar
het zij ons tot leering, hoe zij streden en hoe zij overwon
nen, ook hoe partijschappen de vrijheid meermalen op het
spel hebben gezet. Er ligt ons veel aan gelegen dat die
vrijbuiterij een einde neemt en het volksbelang niet opge
offerd wordt aan den strijd over personen. Laat vrij een
anti-revolutionair, een conservatief, een reactionair, een ra
dicaal ministerie aan het roer komen die tot de liberale of
constitutioneele richting behoort zal er zich niet door laten
verontrustenwant zij hebben geene toekomst.
Maar dan moet men ook werkelijk liberaal zijn en maar
niet een vaan opsteken - allerminst zich verbroederen met
eene kerkelijke richting, 't zij die is orthodox of modern,
Roomsch Katholiek of dageraadsgezind.
't Is er verre van af, dat wij den weldadigen en on-
misbaren invloed zouden willen voorbijzien, dien de godsdieust
op elk gebied van het maatschappelyk leven kan en moet
uitoefenen- maar als zij misbruikt wordt tot bereiking
van zelfzuchtige bedoelingensticht zij meer kwaad dan
goed. Dat leerde de geschiedenis van de vroegste tijden af
tot in onzen tijd. De kracht en de vrucht van den gods
dienst moet zich met de maatschappij vereenzelvigenmaar
godsdienstleuzen tot staatsleuzen te maken, strekt tot nadeel
van den godsdienst zoowel als van de maatschappij. Op het
staatsgebiedbij de behartiging van het volksbelang kanen
moet, 't iigt in den aard der zaak, verscheidenheid van be
grippen heerschen maar er kan waar naar één doel wordt
gestreefd, overeenstemming zijn, al gaat men niet langs
denzelfden weg. Als ieder, wie hij ook zij, slecht9 weet wat
hij wil en doet wat bij weetzal ieder zelfstandig zijne rich*
