N°. 2009. Dinsdag 4 September. A®. 18H.6.L-
DAGBLAD
Deze Courant verschijnt eiken dagbe
halve Zon- en Feestdagenen kost voor
Leiden f 1.95, en franco per post ƒ2.80
in de drie maanden. Afzonderlijke Nom-
mers Vijf Cents.
Prijs der Advertentiën1-6 regels/'0.76
Iedere regel meer 12^ Cts. Geboorte-, hu
welijks- en doodberichten van l-4regels/0.90.
Iedere regel meer 15 Cts. Bekendmakingen van
genootschappen 5 Cts. Zegelrecht 86 Cts.
Spoortreinen van Leiden naar 's-Gravenhage, Delft, Schiedam en Rotterdam: te 8 u. 38 m.; 10 u. 15 m.; 1 u. 24 m.; 3 u. 42 m.;
6 n. 6 nr.; 9 n. 6 m.; naar Haarlem en Amsterdam: te 8 u. 34 m.; 10 u. 12 in.; 11 u. 51; m.; 3 u. 1 m.; 4 u. 45 m.; 9 u. Op
Zon- en Feestdagen van 's-Gravenhage naar Leiden: te 10 u. 25 m.
Stoomboot van Leiden (Ligplaats Haven) naar Amsterdam, Maandag ochtend 4 u., de overige dagen 5 u.; van ArasterdaTü Beerebijt) naar
Leiden, Maandag n./m. 2 u. 30 m. de overige dagen te 3 uren. Des Zondags buiten dienst.
Poatbuslichtingen aan de Lakenhal, Katoenfabriek en op de Nieuwstraat: 'smorg. te 7 u. 45 m. en te 11 u.; 'snamidd. te 3 u, 35 m.
's avonds te 7 u. 55 m. en op de Zondagen alleen te 10 u. 50 m. en 3 u. 35 m. 's namiddags. Oost-ït>disobe Laodpost. Over Southampton
l en 17 over Marseille, 9, 16 en 25 van elke maaud.West-Indische den 14 en voorlaatsten van elke maand.
RijUs-Telegraaf, Dagelijks geopend van 7 uren 's m. tot 9 uren's av. Spoorweg-Telegraaf dagelijks van 7 u. 's m. tot 10 u. 45 m. av.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad op onbepaalde tijden. - Burgemeester en Wet houdersMaandag en Donderdag te 11 uien.
Commissie van Fabricage, Woensdag te 12 uren. - BurgemeesterDinsdag, Woensdag, Vrijdag en Zaterdag te 11 uren. - President der Commissie
van Fabricage des Zaterdags van 111 uren. - Bureau der Plaatselijke Secretarie is open da lijk3 van 104 uren. - thesaurie, dagelijks van 102
nren.-il« Gemeente-Architect is te spreken op het Raadhuis, eiken werkdag van 'smorgens 121 uren.
Kantoor der ln- en Uitgaande Rechten eu Accijnzen dagelijks van 9luren en van 3—6 uren; van's-ïlijks Directe Belas
tingen, Maandag Dinsdag, Woensdag en Donderdag van 92 uren. van Zegel, Registratie dagelijks van 84 uren; van de
Hypotheken en het Kadaster van 94 uren.
ttene nieuwe verkiezing voor de Tweede Hamer
der itatcn-Generaal.
I.
De kiezers, die tot de verkiezing van Mr. G. Groen van
Prinsterer in de maand Juni dezes jaar3 medewerkten, vin
den zich natuurlijk zeer teleurgesteld, nu de verkiezing zon
der beteekenis is geworden en weldra weder een nieuwe keuze
moet worden gedaanomdat de heer Groen geen zitting maar
zijn ontslag nam.
De laatste verkiezing is echter niet geheel zonder beteekenis,
al nam de heer Groen geen zitting, omdat nu zonneklaar blijkt
dat de benoemde zijne lastgeving uitsluitend beperkt achtte
tot de schoolwet en zijne verwachting op de welwillendheid
van een vriendschappelijk bewind is gefaald. Wij werkten
tot de verkiezing mede, omdat wij gaarne in het parlement
een eindbeslissing zagen van een strijd die, buiten het par
lement gevoerd, geen doel treffen kon; maar ook omdat
wij de talenten van dien Staatsman op prijs steldendie hem
trouwens aanspraak geven om een plaats te vervullen in de
rei der Volksvertegenwoordigers. Niet zonder beteekenis is
derhalve de vernieuwde terugkeer tot het bijzonder leven in
1866 gelijk in 1857 waartoe de heer Groen zich ten ge
volge van het gedrag zijne vrienden genoopt zag, ofschoon
zijne kiezers toch ook rechten bezaten, die uit de aanvaar
ding der benoemingal was die ook voorwaardelijkvoort
sproten. Ons komt het voorbeeld niet lofwaardig voor, dat
door eigendunkelijke opvatting van de plicht des volksver
tegenwoordigers gegeven wordt; naar het ons toeschijnt door
den heer Groen, die zijn lastbrief slechts gedeeltelijk las,
en door andere ledendie zonder bepaalde wettige of aan
nemelijke redenen, de zittingen der Tweede Kamer verzui
men en aan een toevallige meerderheid overlaten de beslis-
S1"g der meest gewichtige zaken van 's lands belang en be
heer. Daarop heeft de grondwetgever niet gerekend, toen
h|j de taak van den Volksvertegenwoordiger omschreef en
daartoe kiest de natie haar afgevaardigden nietom van
hue willekeur te laten afhangen of zij zich al dan niet op
hen aangewezen post zullen laten vinden.
h*ij de verkiezing, die aanstaande is, zal er wel geen
sPrake meer zijn van een shibboleth. De kiezers moeten van
elk afgevaardigde eischen dat hij pal sta voor de vrijheid
van het bijzonder onderwijs en het openbaar onderwijs haar
niet krenke, bestrijde of overheersche. Maar ook, dat hij
recht doe wedervarenaan de begeerte van hen die de
scheiding van Kerk en Staat ook daarin willen gehandhaafd
ziendat er geen officiëele godsdienst op de openbare school
worde ingevoerd.
Als de openbare school naar men beweert een godsdienstlooze
onchristelijke en atheïstische kweekplaats is, dan zijn de ouders,
die daarheen hunne kinderen zenden ongodsdienstig onchris
telijk, goddeloos. Maar als de openbare school bestaat uit
leerlingen van godsdienstige en christelijke ouders, dan kan
zij nooit godsdienstloos, onchristelijk, atheïstisch zijn. Op de
individualiteit van ouders en onderwijzers komt het aan, als
er sprake is van opvoeding en onderwijs. Uit ongeregelde
en zedelooze gezinnen kunnen de verwaarloosde kinderen op
de openbare scholen zedelijk en maatschappelijk gevormd wor
den; maar als het ouderlijk toezicht waakzaam is, kau de
school geen nadeel aan de opvoeding toebrengen. Die stel
lingen zijn theoretisch en practisch verdedigbaar, ja onwe-
derlegbaar.
't Komt dus aan op het huisgezin en wat daarin heerscht.
Dat gebied is heilig en voor den Staat oubereikbaarmaar
ook van daar moet uitgaan wat doordringt in de maat
schappij. Zoo keere men de orde niet om en geve men geen
voogdijschap aan den Staat; zoo is het de wet, die regelt
en niet die beheerscht of overheerscht.
Vrijheid van onderwijs wordt in Nederland gevonden:
waarborg voor bekwame onderwijzers geeft het Staats-onder-
zoek en het Staats-toezicht. De grondwettige vrijheid die
het geweten en de godsdienstige begrippen eerbiedigt, strekt
zich uit tot dat deel der ouderlijke taak, dat men onder
wijs noemt. Als de bijzondere school daaraan niet voldoet,
vult de openbare school aan wat ontbreekt in vakken van
maatschappelijk onderwijs, niet in godsdienstig onderwijs.
Openbaar onderwijs in eene of andere godsdienstige richting
zou alleen mogelijk zijn met een verbonddat de Staat
sloot met een kerkelijk gezag. De Staat moet aan ieder ou
der overlaten de zorg voor een godsdienstige opvoeding,
waardoor ieder ouder ook verplicht is toezicht te houden op
dat deel der ouderlijke taakdat aan den onderwijzer is
toevertrouwd zoowel de leeraar of de godsdienstonderwijzer
als de schoolonderwijzer ligt onder dat toezicht. Men kiest
