N°. 1022.
Dingsdag 23 Junij.
A". I
Het belang der gazverbrulkers en der
belastingschuldigen.
LE1DSCH DAGBLAD.
Doge Courant verschijnt eiken dag, be
halve Zon- en Feestdagen, en kost voor
Leiden ƒ1.95, en franco per post 2.80
in de drie maanden. Afzonderlijke Nou-
mers Vijf Cents.
Prijs dor Advertentiën 1-6 regels 0.75.
Iedere regel meer 12j Cts. Geboorte-, hu
welijks- en doodberigten van 1-4 regels ƒ0.90.
iedere regel meer 15 Cts. Bekendmakingen van
genootschappen 5 Cts. Zegelrecht 35 Cts.
Spoortreinen van Leiden naar 's GravenhageDelft, Schiedam en Rotterdam te 8 u. 41 m.; 10 u. 17 m.; 1 u. 17 m.; 3 n„ 49 ra-;
6 u. 9 m.; 9 u. 19 m.; en op Zon- en Feestdagen 11 u. 25 jn.; naar Haarlem en Amsterdam te 8 u. 36 m.; 10 u. 20 ra.;
11 u. 69 m.; 2 u. 54 m.; 4 n. 54 m.j 9 u. 14 m.; en op Zon- en Feestdagen 11 n. 5 m.
Stoomboot van Leiden (Ligplaats Haveu) naar Amsterdam, Maaadag ochtends 4 u., de overige dagen uitgezonderd de Zondag 5 u.j van
Amsterdam (Beerebijt) naar Leiden, dagelijks uitgezonderd de Zondag 3 u.
Postbusligtingen aan de Lakenhal, Katoenfabriek en op de Nieuwstraat: 's morgeus te 7 u. 45 m. en te 11 u. 10 m., 's uainiddags te 3 u.
45 m. 'savonds te 8 u. 10 m. Oost-Iadisohe Landpost. Over Southampton, 1 en 17; over Triest, 7 en 23; over Marseille,
9, 16 en 25 van elke maand.
RijUi-Telegraaf. Dagelijks geopend van 7 uur 's m. tot 9 uur 's av. Spoorvreg-Telegraaf dagelijks van 7J- uur 's ra. tot 9 u. 30 ra. av.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad, op onbepaalde tijden. - Burgemeester en Wethouders, Maandag en Donderdag te 11 uur.
Commissie van Fabricage, Woensdag te 12 uur. - Burgemeesterdagelijks te 10 uur. - President der Commissie van Fabricage des Zaturdags van
111 uur. - Bureau der Plaatselijke Secretarie ia open dagelijks van 104 uur. - Thesauriedagelijks van 102 uur. - De Gemeente-Architect is t«
spreken op het Raadhuis, eiken werkdag van 's morgens 12 1 uur.
Kantoor der Plaatselijke Accijusen, dagelijks van 81 uur en van 36 uur; der In- en Uitgaande Reohten en Acoijusen
dagelijks van 91 uur en van 36 uur; van 'sRijks Directe Belastingen, Maandag, Dingsdag, Woensdag en Donderdag van 9—2
aur. van Zegel, Registratie dagelijks van 84; van de Hypotheken en het Kadaster, van 94 uur.
II.
Wij hebben verbaasd gestaan over het oordeeldat geveld
is over de buitensporige winstendie de gemeentekas uit de
gazfabriek trekt, alsof dat woekerwinsten waren. In onzen tijd
is die uitdrukking van woeker des te meer vreemdomdat de
staathuishoudkundigen den grondregel, dat alle waarde zich re
gelt naar vraag en aanbod, toepassende op het leenen van geld
geen maximum van rente erkennenwaarboven zij het karakter
van woeker aanneemt. Wie heeft ooit met grond durven ver-
oordeelen de rijke winsten die handelaren en fabriekanten be
haalden wie zal durven brandmerken de hooge dividenden
die verzekeringsmaatschappijen opleveren de buitensporige ren
ten die uit verschillende industrieele ondernemingen voor de
geldschieters voorlvloeiden wie denkt niet aan de actiën van
de Nederlandsche Handel-Maatschappijde Nederlandsche Bank
wie zou het den deelhebbers in de Koninklijke Nederlandsche
Grofsmederij ooit ten kwade hebben geduid, dat zij buiten
sporige winsten behaalden? Wie bepaalt de billijkheid der
winst voor onze wollen en katoenen-stoffen-fabriekenstoom
spinnerijen en andere fabrieken of trafieken Ook zelfs als
een broodfabriek ruime winsten opleverde, terwijl toch de
broodprijzen weinig minder dan die der bakkers waren gesteld
zou men dan over woeker klagen P Hoeveel toch hangt er af
van de bekwaamheid, het genie, den ijver, de zorgvuldigheid,
waarmede een zaak gedreven wordtwaardoor de een boven den
ander meerder winsten behaalt, of ook duurder of goedkooper
prijzen berekent? Waarlijk, het bevreemdde ons zeer, leerstellin
gen te hooren verkondigen die op het gebied der staathuishoud
kunde van onzen tijd niet meer te huis behoorenwant welk
oordeel moet dan elk ondernemer vaD een gazfabriek treffen
die even hoog als de Gemeenteraad van Leiden zijn prijs stelde
voor het te leveren gazdie nog veel meer rekende en min
der helder licht leverde, die dus even aanzienlijke en buiten
sporige winsten van zijn tak van industrie trok? Zal men zulk
een particulier, die misschien zijn fabriek veel eenvoudiger
en minder kostbaar bestuurde, dan een Stedelijke met zijn
ambtenaren en meer omslagtig beheer, en dus nog grooter
winsten trokeen woekeraar noemen. Niet van elke zaak wordt
de winst openbaar, gelijk die van onze Leidsche gazfabriek
en 't is ook goed dat niet iedereen zijn winst behoeft open
baar te maken, want hij zou gevaar loopen voor een woe
keraar te worden gehoudenofschoon hij zich ook bij inkoop
van grondstoffen en verkoop van fabriekaat aan de markt hield.
Hoeveel omstandigheden kunnen daarop van invloed zijn en
leert niet de geschiedenis van ons leven, dat een fabriek of
trafiek, die voor den een was een middel om rijk te worden
voor een opvolger den weg baande tot onherstelbaar verlies,
en ook omgekeerd
't Is buiten tegenspraak, de Leidsche gazfabriek heeft zooveel
winsten opgeleverd, dat de kosten van aanleg ruim zijn teruggeko
men en het doet er in dat opzigt niets toeop hoedanige wijs die
winsten zijn besteed of een verkeerde bestemming gekregen.
Er is overvloedige stof om onverdeelden lof en dank toete-
kennen aan hen, die het plan ontwierpen en uitvoerdenterwijl
nog menig gemeentebestuur zucht onder den invloed van overeen
komsten die wat in de algemeene beurs der Leidsche inge
zetenen vloeide, bleef in de zak der bijzondere straatlicht-
leveranciers.
Maar aan de andere zijde verdient het ook wel overweging
of het belang der gazverbruikers niet geheel is uit het oog
verlorentoen de overwinst geheel in het voordeel der belas
tingschuldigen is gebragt. Zonder dat de Gemeenteraad van
Leiden zich geroepen behoeft te gevoelen om den prijs van het gaz
lager dan elders te stellenten einde aldaar ook tot verminde
ring van den prijs te dwingenkan en mag en moet toch wel
iets gedaan worden, om de gazverbruikers te doen deelen in
de voordeelendie een eigen stedelijke gazfabriek oplevert.