N". 722.
Donderdag 3 Julij.
A". 18G1
Een Gemeentelijke gazfabriek.
V
LEID
ILlliltLAD.
Deze Courant verschijnt eiken dag, be
halve Zon- en Feestdagen, en kost vonr
Leiden ƒ1.95, en frauco per post 2.80
in de drie maanden. Afzonderlijke Num
mers Vijf Cents.
Prijs der Adverteutiën 1-6 regels 0.75
Tedere regel meer 12{- Cts. Geboorte-, hu
welijks- en doodberigten van 1-4 regels ƒ0.90
Iedere regel meer 15 Cts. Bekendmakingen van
genootschappen 5 Cts. Zegelrecht 35 Cis.
Spoortreinen van Leiden naar 's GravenhageDelft, Schiedam en Rotterdam te 8 u. 36 m.; 10 u. 17 ra.; 1 u. 16 m.; 3 u. 47 m.; 6 u. 9 ra.;
9 ii. 24 ra. Naar Haarlem en Amsterdam te 8 u. 31 m.; 10 n. 20 m.; 12 u. 4 m.; 2 u. 55 m.; 4 u. 53 m.; 9 u. 29 m. en op e
Zondagen 's avonds 10 u. 40 m. uit 's Hage naar Leiden en 11 u. 30 m. terug naar 's Hage.
Stoomboot van Leiden (Ligplaats Haven) naar Amsterdam, Maandag ochtends 3 u., de overige dageu uitgezonderd de Zondag 5 u.; vau
Amsterdam Beerebijt) naar Leiden dagelijks 's middags u., de overige dagen uitgezonderd de Zondag 3 u.
Postbusligtingen aan de Lakenhal, Katoeufabriek en op de Nieuwstraat: 's morgens te 7 u. 40 m.; 'smiddags te 11 u. 15 m., 'suamiddags
te 3 u. 45 ra. 'savonds te 8 u. 40 m. Oost-Indisohe Laodpost. Over Southampton, 1 en 17; over Triest, 7 en 23; over Marseille,
9 en 25 van elke maand.
RijUs-Telegraaf. Werkdagen van 912 en van 27 uur. Zondag van 89 en van 2—5 uur. Spoorweg-Telegraaf dagelijks van
m. 89 ii. 30 m. av.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad op onbepaalde tijden. - Burgemeester en IVethoudersMaandag en Donderdag te 11 uur.
Commissie van FabricageWoensdag te 12 uur. - Burgemeesterdagelijks te 10 uur. - President der Commissie van Fabricage des Zaturdags van
111 uur. Bureau der Plaatselijke Secretarie is open dagelijks van 104 uur. - Thesauriedagelijks van 102 uur. De Gemeente- Architect is t«
spreken te zijnen huize op deu Ouden Singel, 'smorgens vau 910 uur.
Kantoor der Plaatselijke Accijnsen, dagelijks van 81 uur eu van 36 uur; der In- en Uitgaande Rechten en Acoijnsen
dagelijks van 9—1 uur en van 3—6 uur; van 'sRijks Directe Belastingen, Maandag, Dingsdag, Woensdag en Donderdag van 92
uur. van Zegel, Registratie dagelijks van 8-4, van de Hypotheken en het Kadaster, van 94 uur.
I.
De Gemeenteraad van Utrecht heeft besloten tot het bou
wen eener gazfabriek, ten dienste der openbare straatverlich
ting, en nu laatstelijk om die fabriek, voor rekening der ge
meente gesticht, nu ook voor eigen rekening te exploiteren,
waarbij tevens behoort de exploitatie ten dienste van particu
lieren. De daarover gehoudene beraadslagingen, kwamen ons
van dat belang voor, dat ze ons aanleiding gaven opzettelijk
daarover in eenige beschouwingen te treden.
De vraag ligt voor de hand; hoe men eigenlijk eene gaz
fabriek, door de gemeente gesticht, te beschouwen heeft, -
of het een gemeentewerk is ten algemeenen nutte, zoodat de
gemeente een fabriek bezit jure publicodan welof zooda
nige fabriek te beschouwen is als eene bijzondere onderneming
die de gemeente bezit jure privato? Het behoort tegenwoordig
tot een goede straatpoliciedat er een behoorlijke verlichting
zijart. 205 l. der gemeentewet rekent die kosten onder
de verpligte uitgaven der gemeente. De straatverlichting zal
geschieden door middel van gaz en de levering daarvan schijnt
een deel der politiezorg uittemaken. De stedelijke gazfabriek,
beschouwd als een openbaar gemeentewerk, wordt daardoor
gesteld onder de zorg van het openbaar gezagbeschadiging
of benadeeling daarvan en van de openbare straatverlichting
kan volgens plaatselijke politieverordening vervolgd en gestraft
worden. Het gaz, aan bijzondere personen geleverd, wordt bij
raadsbesluit vergund en die vergunningen hebben een publiek
rechterlijk karakter; dat vloeit alles natuurlijk voort uit het
standpunt, dat aangenomen wordt als men de zaak beschouwt
als openbaar werk of publiek-rechterlijke gemeente-instelling. Is
zij dat niet, dan wordt de gemeente industrieel, dan worden
de overeenkomsten met particulieren van burgerlijken aard en
beoordeeld naar het burgerlijk recht, zoodat zelfs elke leve
ring van gaz aan particulieren is een burgerlijk contract en
aan de zijde van het gemeentebestuur een handeling, waartoe
krachtens art. 194 der gemeentewet de goedkeuring der Ge
deputeerde Staten wordt vereischt.
Er zijn evenwel daartegen ook bezwaren. Een gemeentelijke
gazfabriek kan beschouwd worden te vallen in de termen van
art. 258 der gemeentewet, omdat zij is een gemeentewerk,
waarvan het genot door of van het gemeentebestuur wordt
verstrekt aan ieder, die daarvan verkiest gebruik te maken
zooals de markt, de waag, de begraafplaats der gemeente.
In dat geval mag voor dat gebruik of genot geen recht wor
den geheven, dan met toepassing van de artt. 232237 der
gemeentewet, terwijl daarop geldt het voorschrift van art. 254
dier wet. Ook winsten mogen daarvan worden genoten wan
neer zij strekken tot vergoeding of teruggave der kosten van
aanleg; maar de berekening daarvan is uiterst moeijelijkom
dat de gemeente ook als verbruiker van gaz voor de openbare
straatverlichting moet worden aangemerkt en zij in die kosten
draagt, naar evenredigheid van het gebruik of genot, dat zij
heeft. De gemeente zou dus eigenlijk aan particulieren voor
een bepaalde hoeveelheid gaz niet meer mogen berekenen dan
wat haar het gaz kost. Men is dus meer geneigd, om de gaz-
fabriek te beschouwen als een gemeente-eigendom naar het
burgerlijk recht. De gemeente optredende als industrieel on
dernemer quovis tit ulozijn daarop van toepassing de regel»
en voorschriften van het burgerlijk recht. Een in de betaling
nalatig gazverbruiker kan niet op grond van het jus publicum
tot betaling worden gedwongen. Vindt de gemeente goed een
gazfabriek opterigten dan bezit zij die op dezelfde wijze als
elk burger, jure privato en kan daarvoor de voordeelen ge
nieten, die elk ondernemer zich mag veroorloven. De burgerij
betaalt het gaz als koopwaar en de gemeente zal de,
daarvan niet kunnen vorderen als belasting, maai/als elk an-
f
der fabriekant wegens koopprijs van het geleve/de gaz-, - Maar?
ook daartegen zijn bezwaren, in de gemeentewet gelegendis
wel verdienen te worden gewogen.
V