N°. 212. Maandag 5 November. A0. 1860.
3 October 1574.
LEIDSCH DAGBLAD.
Deze Courant verschijnt eiken dag, be
halve Zon- en Feestdagen, en kost voor
Leiden ƒ1.95, en franco per post 2.80
in de drie maanden.
De prijs der Advertentiën is voor eiken
regel Zes Cents, behalve 35 Cents zegel
recht, voor elke plaatsing. Afzonderlijke
Nommers Vijf Cents.
Spoortreinen van Leiden naar 's Gravenhage, Delft, Schiedam en Rotterdam te 10 u. 6 m.; 12 u. 58 m.; 6 u. 3 m.; 9 u. 13 m. Naar Haarlem
en Amsterdam te 8 u. 47 m.; 1 u. 3 m.; 4 u. 47 m.; 7 u. 57 m.
Stoomboot van Leiden (Ligplaats Haven) naar Amsterdam, Maandag ochtends 4 u., de overige werkdagen 5 u.; van Amsterdam (Beerebijt)
naar Leiden 's middags 2 u.
Postbusligtingen aan de Lakenhal, aan de Katoenfabriek en op de Nieuwstraat: 'smorgens te 7 ure 55 min., 'smiddags te 12 ure, 'snamid
dags te 3 ure 45 min., 's avonds te 8 ure 10 min.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad op onbepaalde tijden. - Burgemeester en WethoudersMaandag en Donderdag te 11 ure.-
Commissie van FabricageDingsdag te 12 ure. - Burgemeesterdagelijks te 10 ure. - Bureau der Plaatselijke Secretarie is open dagelijks van 104
ure. - Thesaurie, dagelijks van 10—2 ure. —Be Gemeente-Architect is te spreken te zijnen huize op den Ouden Singel, 's morgens van 9—10 ure.
Kantoor der Plaatselijke Accijnsen, dagelijks van 81 ure en van 36 ure.
Kantoor der In- en Uitgaande Rechten en Accijnsen dagelijks van 91 ure en van 36 ure.
Kantoor van 'sRijks Directe Belastingen, Maandag, Dingsdag, Woensdag en Donderdag van 92 ure.
Kantoor van Zegel, Registratie dagelijks van 8-4, van de Hypotheken en het Kadaster, van 94 ure.
II.
Er is op maatschappelijk gebied zoo menige plek, waar men
elkander ontmoet en noodig heeft, moet de 3e October ons
verdeeld houden 't Is wel te betreuren dat in een Chris
tenland onder de belijders van een en denzelfden naam en de
gedoopten tot een en dezelfde gemeenschap en de geroepenen
tot hetzelfde heil zooveel verdeeldheid en nog meer scheuring
heerscht als in een veel grooter Eijkwaarin de Heidensche
Godsdienst heerschende is, of waar men zich noemt naar een
die zich opwierp als profeet! 't Strekt niet tot eer van het
Christendom, als men een bevolking van drie millioen zie
len - ja een Gemeente van ongeveer 36000 inwoners in
meer dan twaalf verschillende bedehuizen op eiken eersten
dag der week ziet zamenvloeiienEn tochdat verschil en
die verscheidenheid is niet aan het Christendom te wijten-
't is het bloot gevolg van den invloeddie het geestelijk ge
zag op het volk uitoefent; - de vrijheid van het geweten,
waardoor het Christendom moet komen tot zijn recht, zij
is nog niet gekomen in al haar kracht, zoolang de emanci
patie van het individu wordt belemmerd door een gezag, dat
zich in verschillende vormen doet gelden, maar door ons be
stempeld wordt met den naam van clericaal gezag.
Ziet, velen vieren den 3en October, omdat het een instelling
der vaderen is, en den Slen October van elk jaar, omdat de
Kerkhervorming hen in waarde boven de Roomschen verheft,
als meer verlicht en minder bijgeloovig; - terwijl het niet twij
felachtig is, of die protestanten komen in beginsel overeen
met de groote schare, die op 1 November de nagedachtenis
van alle heiligen godsdienstig vieren. Zou het niet zijn bij allen
gewoonte, traditie, gedweeë volgzaamheid aan een gezag, dat
zulke herinneringen heeft ingesteld? Zou er niet slechts wei
nigen zijn, die uit eigen overtuiging en aandrift zich tot die
godsdienstige vieringen begeven en die feestdagengelijk het
betaamt, waarnemen? De 3e October 1574 blijft gedenkwaar
dig, omdat vrijheid van geweten voor Nederland was gekocht
teu prijze van veel bloed. De 31e October 1517 mag in her
innering blijven omdat vrijheid van geweten zich kantte tegen
het kerkelijk gezag, gelijk in Leidens beleg tegen het wereld -
gezag. En als de viering van den Allerheiligen- en den Aller
zielendag op de rechte wijze geschiedt, dan zal gewis in elk
vroom gemoed de taal weerklank vinden, die in stervensnood
de priester den geloovige toeroept: geen menschelijke magt
en gezag kan vrede en zaligheid schenken- een ieder is voor
zich zelf verantwoordelijk; - hij staat of valt zijn eigen heer!
De strijd tegen gewetensdwang is niet bij het ontzet van
Leiden geëindigd of beslistgelijk de vruchten der Kerkher
vorming niet tot haar vollen wasdom zijn gerijpt. Wel kan
vrij de biddende schaar zich in het openbaar vereenigen, tot
godsdienstige vereering der nagedachtenis van die in hun le
ven en in hun dood zich openbaardenals der heiligheid
nabij te streven en in het bezit der zaligheid te verkeeren.
't Was de Staat alleendie het beginsel der vrijheid van ge
weten in de onbelemmerde uitoefening der godsdienst tot zijn
volle recht deed komen. Nog heerscht gewetensdwang, ook
op protestantsch gebiedwant de vrijheid van onderzoek
is beperkt tot vrijheid van denken; maar een zedelijke
dwang ligt nog altijd op elk gemoed, dat een overtui
ging verkreeg in strijd, niet met de geloofsovertuiging van
de gemeentewaarvan hij lid wasmaar met de rig-
ting, die de leeraar aankleeft. Het recht van den Roomsch-
Katholieke is nog ongeschonden', om elk priester, die stellin
gen verkondigt in strijd met de aangenomen belijdenis der
Kerkmet vrucht aanteklagen. Geen lid der Hervormde Ge
meente bezit dat recht en de uitslag van het vrije onderzoek
kan geen ander gevolg hebben dan zich te onderwerpen aan
't Kerkelijk gezag, dat zich verbindt aan de een of andere
wetenschappelijke richting, of wel een gemeenschap te verla
ten met wier beginselen hij zich te goeder trouw vereenigt
die is blijven staan zonder hare belijdenis aan een grondige
herziening te onderwerpen. In het laatste geval oefent de niet
ongegronde vrees voor smaad en miskenning een z^elijl^
dwang uit, om te blijven, die in aard en strekking^waarde^is
dan de rechterlijke vervolgingdie hem vroeger 0 hfet belang
der openbare orde wachtte.