S)eCcicbclve0oii4cmt Cheribon leidt tot vreedzame regeling Koos Vorrink Ernstig protest tegen Gerbrandy's rede K.L.M.-piloot Evert van Dijk afgekeurd De staking in de Antwerpsche haven Steenkoolcrisis in Hamburg Gandhi wandelt! Fransch garnizoen in benarde positie ZATERDAG 4 JAN. 1947 Bureaux: Papengracht 32 Leiden Giro 103003 Telefoon: Admin., Adv. en Abonn. 20826. Redactie: 20015. Dir. en drukkerij 20935. Abonnementsprijs 0.26 per 'week, 1.10 p mnd. 3.25 p. kwartaal Franco p. post f 4.00. waarin opgenomen „DE BURCHT" KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN 37e JAARGANG No. 10978 Hoofdredacteur: TH. WILMER. Directeur: C. M. v. HAMERSVELD Uitgave van N.V. ,,De Leidsche Courant" en Stichting „De Burcht". Advertenties 15 cent per m.m. Bij contract belangrijke korting. Sociale vernieuwing GISTEREN wezen wij op een der eerste eischen van de sociale vernieuwing, welke bestaat in de de invoering van me dezeggenschap. Een andere eveneens primaire eisch is gelegen in de overtuiging, dat ge leide economie noodzakelijk zal blijven, en in den wil om deze ovepiuiging om te zetten in de practijk'van de economie. Geleide economie. Het is een besmet woord, zoo schreef onlangs een katholiek dagblad, en daarom moeten wij het ver vangen door een ander; het is name'ijk besmet door het nationaal-socialisrae, dat het graag gebruikte en er propaganda mee wilde voeren. Ten slotte zouden wij er geen bezwaar tegen hebben, een ander -.voord te bezigen. Maar wij moeten een woord, dat zeer juist uitdrukt, wat wij beoogen, niet te gauw als besmet gaan be schouwen, om het aan anderen voor hun theorieën af te staan. Dat is vroeger zoo gebeurd met het woord „socialisme"; de marxisten en hun geestverwanten hebben er marxistische begrippen ondergeschoven, terwijl toch dat woord een heel goede be naming zou zijn geweest voor onze chris telijke sociale strevingen. Wat verstaan wij onder geleide econo mie? Een economie, die wordt geleid door de redelijke behoeften en de redelijke verlan gens van de gemeenschap. Deze economie staat in tegenstelling met een economie, welke maar in het wilde weg produceert, met als eenige maatstaf liet winstbejag van den particulieren on dernemer. Er is geen mensch, die er over denkt, om onder de huidige omstandigheden de economie de vrijheid te geven, welke zij had voor den corlog, en welke toen als een ideaal werd beschouwd, terwijl velen ook nu verlangend uitzien naar een toe stand. waarin die economie weer mogelijk zal zijn. En er is ook geen mensch, die wenscht, dat de gebondenheid, waarin de economie nu noodgedwongen verkeert, in de toe komst zal gehandhaafd blijven. Integendee1, ieder verstandig mensch snakt naar den tijd van een vrijere economie, zonder die knellende beperkingen, waarin zij thans verkeert. Maar er is een middenweg tusschen de door de omstandigheden opgedrongen te ver gaande overheidsbemoeiingen van nu en de bandeloozè vrijheid van vroegere tijden; een vrijheid, die in de jaren, aan den oorlog voorafgaande, wèl beperkt is geworden, doch voordien aan geen enkele beperking onderworpen is geweest, terwijl de hier bedoelde beperking toch niet van principieelen aaid was. Niet van princi,'- pieelën aard in dezen zin, dat zij niet direct beoogde het winst-doel te vervan gen door het nuttigheids-doel, opdat niet op de eerste plaats en zelfs uitsluitend de vraag naar de winst de bestaansreden en de bestaanswensche' ijkheid van een be drijf, een onderneming zou bepalen, maar d'e sociale nuttigheid en sociale wensche- lijkheid. Om voor de toekomst een chaos te ver mijden als voorheen, mét een teveel -"an bepaalde artikelen en een tekort van anderen,, die minstens even noodzakelijk v/aren, met overvloed in een bepaald deel van de wereld en hongersnood in een an der deel om dat te verhinderen, zal de economie geleid moeten blijven; en ge leid over heel de wereld. Natuurlijk niet zóó als onder de huidige na-oorlogsche omstandigheden, waarvan wij allen vurig venschen, dat ze zéér spoe dig tot het verleden zullen behooren! Maar wel zóó dat wij niet terugkrijgen de ongebreidelde vrijheid van vroeger, die de samenleving, in totaal beschouwd, veel rampen heeft gebracht. V Gerbrandy IEDERE Nederlander is vrij, om zijn mee ning uit te spreken over het beleid der regeering aldus stelt vast een officieele regeeringsmededeeling, hiernaast gepubli ceerd. Iedere Nederlander is vrij, maar: hij heeft den zedelijken plicht, van die vrij heid een redelijk, een goed gebruik te ma ken. kunnen wij hieraan toevoegen. En de vrijheid, die oud-minister Gerbran dy zich veroorlooft, om de regeering te be- critiseeren in haar Indische politiek gaat de perken van een redelijk en goed ge bruik te buiten. Dit zullen de felste tegenstanders van Linggadjati o.i. moéten erkennen. Gerbrandy was als minister de man aldus merkt de regeeringsverklaring terecht op die benoemde, met groote macht be kleedde en handhaafde dr. v. Mook, die nu door hem wordt becritiseerd. Past hier niet allereerst critiek van Gerbrandy op Gerbrandy? Gerbrandy was als minister in Londen de man, onder wiens bewind (wij zeggen niet: door zijn schuld, maar: feitelijk) de toestand in Indië zich zóó heeft ontwikkeld en geconsolideerd, dat men na den oorlog moest constateeren, dat Nederland volko men onmachtig was, om daar orde en rust te handhaven en te herstellen. Past hier niet een wat meer bescheiden vorm van critiek? Wij zien met belangstelling uit, hoe de heer Gerbrandy zijn houding zal rechtvaar digen. f Fransche journalisten trekken de lijn Het Fransche persverbond heeft de regeering verzocht, een vergade ring bijeen te roepen van journalis ten, arbeiders en dagbladdirecteu ren in verband met een „lijntrek kersstaking" bij de meeste Parijsche avondbladen Vrijdagavond en die zich ook dreigt uit te breiden tot de ochtendbladen. De incidenten zijn ontstaan in verband met een beweging tot sala ris verhooging. SOEKARNO, VERZOENINGSGEZIND OOEKARNO lieeft in een radiotoespraak regeling van den steeds slechter wor Ass. Press. Soekarno zei, in een der meest 'hij sedert het 'begin van de revolutie heeft overeenkomst van Cheribon „den weg zal dien de Nederlanders geen wijziging vra Hij deed; een beroep op die Nederlanders, in te zien, dat „'het thans geen 1941 meer \Vereld een vroegere kolonie niet beletten Rede van Soedirman „toegelicht" Aimir Sjarifoedin, de republikeinsche mi nister van defensie, heeft verklaard, cal hij de rede van luit.-generaal Sosdorman, van 26 December, zal verduidelijken, en hij zeide dat deze toespraak in geen geval be- sohouwd moest worden als een bevel of ook zelfs maar als het kenbaar maken van de bedoeling een eind te maken aan het bestand en de maatregelen waartoe in ver band met het 'bestand is besloten. Een officieele verklaring der regeering over de communisten „Met verraders ga ik niet in een regeering zitten". Koos Vorrink, de voorzitter van de Partij van den Arbeid, heeft op Nieuw jaarsdag in Arnhem een rede gehouden, waarin hij een terugblik wierp op het politieke jaar 1946, dat hij niet zoo zwart wenschte af te schilderen als in woord en geschrift zoo vele kopstukken uit den lande hebben gedaan. Er zijn redenen te over, om tevreden te zijn, meende spreker. Wij ook geven hier nog enkele uitlatin gen van dezen leider v. d. Partij v. d. Arbeid, ontleend aan een verslag in de „Maasbode". Hij verklaarde zich tegenstander van grenscorrecties. Hij zeide uit den grond van zijn hart dankbaar te zijn voor de woorden der Koningin in haar oudejaarsboodschap tot de illegalen gericht. Nu schreeuwen de communisten, dat Beel weg moet, maar zij hebben hem zelf aan het minister-presidium geholpen. Voor de verkiezingen scholden zij ons uit als verraders van het socialisme, aldus spr., maar juist zij zijn het. „Het moet hun maar eens in alle openhartigheid ge zégd wórden. Met Verraders ga ik niet in een regeering zitten", zoo zeide spr., als antwoord op den eisch van communisti sche zijde om ook deel te mogen hebben aan het regeeringswerk. Lof had spr. voor minister Beel. Verder roemde hij het werk van de ministers Drees en Lieftinck. P'eidooi voor herziening Middenstandsopleiding „De opleiding voor het middenstandsdi ploma zooals deze zich ontwikkeld heeft, beantwoordt niet aan haar doel", betoogde de heer W. J. V. van Andel op een verga dering, die op 30 December te Utrecht de centrale voor christelijk handelsonderwijs hield. Hij toonde verder aan dat voor een onderwijs, waarbij ce geestelijke ontwikke ling van den middenstand wordt gediend, hulp van overheidswege noodig is en pleit te voor een driejarige middenstands avond school Hij ueelde mede dat «,ot nu toe voor het z.g. middenstandsexamen 167.561 kan didaten zijn geëxamineerd, waarvan 63 pet. is geslaagd. In 1946 slaagde 54 pet. ALLE VOETBALWEDSTRIJDEN AFGELAST. Alle voor Zondag vastgestelde wedstrij den van den KN.V.B. zijn afgelast. De programma's voor 5 Januari voor alle districten zijn verschoven naar 12 Januari. een oproep gedaan voor een vreeedzame denden Indonesisdhen toestand, zoo meldt verzoeningsgezinde redevoeringen, welke gehouden, dat de bekrachtiging van de banen voor een vreedzame regeling", in- .gen van de oorspronkelijke voorwaarden, die zich verzetten tegen de overeenkomst, Om wille van de democratie, moet de een nieuwe democratische staat te worden" met dezelfde inlhoud zegt voorts, dat de commissie voor de politieke uitwerking van het Bestand de kwestie-Buitenzorg heeft besproken met de leden van de com missie voor binnenlandsche zaken dr. A. K. Gani en Aimir Sjarifoedin. Ook Sjahrir was daarbij tegenwoordig. Men besloot ihet burgerlijk bestuur en de politie van de republiek weer te doen functioneeren, zoodra de maatregelen m verband met (het onderzoek zijn beëindigd. Met betrekking tot de andere diensten van de republiek zullen plaatselijke besprekingen worden gehouden ten einde de verhouding te re gelen van die diensten tot de Nederland- scihe autoriteiten. Luchtmacht bij Medan in actie. Over de militaire situatie op Sumatra heeft de Nederlandsohe militaire woord voerder te Batavia nog medegedeeld: Bij Medan moest van luchtmacht en ar tillerie gebruik worden gemaakt tegen re publikeinsche troepen, die waren opgerukt. De verliezen aan Nederlandsohe zijde be- d-roegen twee dood en en vijf gewonden. Op 31 December werden de republikein sche troepen naibij den Westelijken sector uiteengedreven Donderdagmiddag 'begonnen Nederland sohe troepen een actie op groote schaal ter beveiliging van de bebouwde kom van Me dan en het vliegveld tegen republikeinsche artillerie en mortieren in de Westelijke en Zuidelijke sectoren, binnen de op 7 De cember overeengekomen strook van twee kilometer buiten den stadsrand. Hierbij werd lichte tegenstand ontmoet, doch meestal namen TRI en Laskar Ra'jat bij de nadering van de Nederlandsche troepen de vlucht. De rest werd' gevangen geno men of tijdens de actie gedood, om. een Japanees; oftder de gevangenen bevonden ziöh een officier en twee soldaten van de TRI. Om 44uur in den middag was de ac tie zoo goed als voltooid. De 'bevolking vluchtte in de richting van de Nederland sohe troepen, waar zij onder bescherming werd genomen. Z.H.' de Paus celebreerde op Kerstavond een Nachtmis voor leden van het Corps Di plomatique in het Vaticaan. Tijdens de plechtigheid, welke plaats vond in de Mathilde Kapel. ^AAR AANLEIDING VAfr DE RADIOREDE, Donderdagavond uitgesproken door prof. mr. P. S. Gerbranoy, in zijn kwaliteit van voorzitter van het Nationaal Co mité „Handhaving der Rijkseenheid", wordt van officieele zijde het volgende op gemerkt: Gerbrandy zélf schiep de „figuur van Mook" „Het is een vanzelfsprekend en grond wettelijk gewaarborgd goed recht van lederen Nederlander, ook van prof. Ger brandy, om in het openbaar vrij zijn mee ning uit te spreken over het beleid der re- g'ering Het is va.i den anderen kant oen even goed recht der regeering om haar be leid niet tegenover ieder, die zich als voorvechter van een andere beschouwings wijze opwerpt, doch slechts in de daartoe grondwettelijk aangewezen, door het volk gekozen colleges te verdedigen. Zij heeft dit gedaan. Zij heeft haar beleid in de Volksvertegenwoordiging toegelicht en ongevraagd heeft deze zich m groote meer derheid achter haar voornemens ge schaard. De regeering gaat nu voort met den arbeid aan de uitwerking der over eenkomst op de thans gelegde basis, en „Geys' nog in goede conditie Evert van Dijk, de bekende K.L.M.-pi loot is afgekeurd voor den vliegdienst. Evert van Dijk, die op 23 Mei 1893 te Delft werd geboren, werd 22 De cember 1921 gebrevetteerd. Hij trad op 1 Mei 1925 in dienst bij de K. L. M. Lang vóór den tweeden wereld oorlog was hij reeds een der luchtmillion- nairs der K.L.M. en gezagvoerder op de Indië-route. Over van Dijk zijn vele „sterke" verha len in omloop, waarvan sommige in enkele boeken over de luchtvaart zijn vastgelegd. Wereldvermaardheid kreeg hij, toen hij, door Charles Kingsford Smith als tweede piloot uitgekozen, met de „Southern Cross", een 3-motorige Fokker op 24 Juni 1930 van Port Marnock in Ierland naar het vlieg veld Harbor Grace op New Foundland vloog. Dit was toen de tweede vlucht van een vliegtuig van Europa uit naar Ameri ka. Evert van Dijk kreeg vele onderschei dingen voor bijzondere vluchten. De nestor van de K.L.M.-piloten, G. J. Geysendorfer, geboren 1 April 1892 te Sliedrecht, is her keurd, evenals de piloot Snitslaar. Beide werden goedgekeurd. De uitslag der keu ring van Geysendorffer was zelfs beter dan De staking in de haven van Antwerpen duurt nog onverminderd voort en niets wijst er op dat het werk binnenkort zal worden hervat. Dat de staking de activiteit in de haven sterk beïnvloedt, bewijst wel het geslon ken aantal schepen, dat thans nog de ha ven aandoet en daar door militairen wordt Gisteren hebben de Britsche autoriteiten te Hamburg, met het oog op de steeds cri- tieker wordende steenkoolpositie in deze stad, verordend, dat ook de verstrekking van kolen aan de Britsche gezinnen te Ham burg moet ophouden. Slechts voor de ge zinnen met kinderen zal een uitzondering worden gemaakt. Deze bepaling, die geheel onverwachts komt, is des te zwaarder, daar de meeste gezinnen in de Kerstdagen en tij dens de vorstperiode hun voorraad hebben opgestookt. Tevens werd door de Duitsche stedelijke autoriteiten besloten alle plaatsen van pu bliekelijke vermakelijkheden van Maandag af te sluiten. Een 'andere maatregel is de volkomen stopzetting van de electriciteitlevering aan de Hamburgsche handel en industrie, voor zoover deze niet voor de voedselvoorziening werkt. gelost. Bedroeg dit' aantal in de week vóór het uitbreken der staking 139, in die wel ke per 22 December eindigde, was dit niet meer dan 70. Waar te nemen valt, dat vooral de Ne derlandsohe en Engelsche schepen wegblij ven. Ook het aantal Zweedsche schepen, dat de Antwerpsche haven pleegt aan te doen, loopt snel terug. Naar wordt vernomen, zal de Belgische transportarbeidersbeweging heden een voorstel indienen tot een loonsverhooging van fr. 25 per dag. Indien de havendirec teuren dit voorstel niet accepteeren, zullen de leiders der Belgische transportarbeiders beweging de staking als een regelmatige beschouwen. Hetgee* tot gevolg zou heb ben, dat aan de dokwerkers van heden af een stakingstoelage wordt uitgekeerd. die van den laatsten keer. Geyserdorfer is eveneens een wereld vermaard K.L.M.-piloot, die o.a. in 1927 met den heer van Lear Black in een Fokker de eerste retourvlucht AmsterdamBatavia uitvoerde, in 1933 met den „Panderjager" een bijzondere postvlucht naar Neder- landsch-Indië maakte en in October 1934 met Asjes deelnam aan de Melbourne- race. POOLVLIEGTUnG VERMIST. Een vliegtuig, behooren de tot die Ame rika arische Zuidpool-expeditie van adm. Byrd, wordt van een verkenningsvlucht vermist. Er waren acht perso>nen aan boord. De zich bij die expeditie bevindende cor respondent van A. P. seinde, dat het vlieg tuig zich vermoedelijk op 600 K.M. van zijn uitgangspunt bevond, toen het de laat ste boodschap uitzond. Reddingspogingen zullen afhangen van de plaats, waar het toestel wordt gevon den. Het pakijs is een gordel schots en scheef liggend ijs van 450 K.M., maar met sommige stukken open water. Zooals men weet, is Gandhi, de bekende oude Hindoe-leider, een wandeltocht be gonnen door het district Noakhali in Oost- Bengalen. Het is daar den laats'en tijd nogal onrustig geweest en er hebben zich scherpe botsingen voorgedaan tusschen Hindoes en de Mohammedanen. Gandhi is er nu op af getrokken om de menschen ervan te overtuigen, dat het zon der geweld veel beter gaat. Erg comforta bel is deze reis niet. De oude heer heeft zich een draagbare hut aangeschaft, die hij kan gebruiken in dorpen waar hij geen ge schikt verblijf kan vinden. Deze hut is. ge maakt van lichte bladeren en stroo; zij kan uit elkaar worden genomen en weegt on geveer 90 kilo. De Mohammedaansche regeering van Bengalen neemt intusschen geen risico's en heeft voor een militaire bescherm'ng ge zorgd- Gandhi wordt vergezeld door vier leden van zijn persoonlijken staf. Voorts wordl hij natuurlijk omzwermd door journa islen, doch dezen zullen niet in elk dorp met hem mee mogen gaan. Volgens berichten, die door den ..Fran- schen generalen staf zijn ontvangen, is een Fransch garnizoen van 500 man te Nam Dinh in „een bijna hopelooze positie" ge raakt, doordat bruggen over de Roode Ri vier, waaraan Nam Dinh gelegen is, aan weerszijden van de stad zijn opgeblazen. De kogels vlogen hun om de ooren. Op den Franschen minister van Kolo- r jën, Marius Moutet,. is gistermorgen door scherpschutters een aanslag gepleegd, kort nsdat hy per vliegtuig in Hanoi was aan gekomen om met de Vietnameesche ratio nalistische leiders besprekingen te voeren over een vreedzame oplossing van de Inao. Chineesche moeilijkheden. Op het oogeablik dat de aanslag plaats hod, bracht de ministerren bezoek aar. een ^iekenhuis. Noch Meutet, rioch de overige Jeöen van het officieele gezelschap, wer den geraak* Moumt is inmiddels naar Sai gon teruggekeerd. De premier van Vietnam heeft aan ^en Franschen bevelheVber gen. Leclerc, mee gedeeld, dar een billijke vrede nog steeds verkregen kan worden. o.m aan de voorbereiding van de Ron is- tafel-conferentie, terwijl uiteindelijk de Koninklijke belofte van 7 December 1942 ook in een voorstel tot grondwetswijziging zal worden gegoten. De regeering meent echter wel ernstig protest te moeten aanteekenen tegen de de- nigreerende wijze, waarop prof. Gerbran dy heeft gemeend den met zooveel vol- hsiding aan zijn zware taak arbeideilen luitenant-gouverneur-generaal, dr. Van Mook, te moeten aanvallen. Wanneer het waar is, wat prof. Gerbrandy meedeelt over de voorgeschiedenis der Koninklijke rede van 7 December 1942, wanneer hij dus reeds in dien tijd wist, wat hij thans meent over dr. Van Mook te moeten zeg gen, dan mag dc vraag worden gesteld, waarom juist hij, destijds minister-presi dent, dienzelfden dr. Van Mook, dien hij achtereenvolgens tot minister van Kolo niën, tot luitenant-gouverneur-generaal en wederom tot minister van Koloniën voor benoeming voordroeg, nog verscheidene jaren nadat de gebeurtenissen plaats had den, waarmee hij thans zijn oordeel tracht te staven, als minister handhaafde. Ster ker nog: waarom hij hem in October 1944, behalve minister van Koloniën, tegelyker- tijd tot luit.-gouv.-generaal voordroeg, dr. Van Mook dus meer machtsvolkomenheid schonk dan ooit een minister van Kolo niën of een gouverneur-generaal bezat en zich ten behoeve van dr. Van Mook een figuur veroorloofde, die hy zelf nader hand als een „staatkundig monstrum" kwa lificeerde. Bovendien vraagt de regeering zich af, waarom prof. Gerbrandy de tielichMng, in zijn radiorede gegeven op de Koninklyke rede van 7 December 1942 en die hij zelf blijkbaar van groote beteekenis acht voor een juist begrip van deze rede, aan de Sta- ten-Generaal heeft onthouden, toen hij de- >e m een nota op ce hoogte stelde van le hoofdpunten van het regeeringsbeleid in Londen. Ten slotte zij meegedeeld, dat de regee ring in de nadere toelichting van prof. Ger brandy geen aanleiding vindt om haar overtuiging, dat zij niets ongrondwettelijk voorstelde,noch in strijd handelde met de bedoeling der Koninklijke rede, te her- PROF. GERBRANDY ZAL IN HET OPENBAAR ANTWOORDEN. In een onderhoud, dat „Trouw" naar aanleiding van de officieele verklaring had met prof. Gerbrandy, zeide de oud-minis ter-president, dat >de verklaring een volko- ipen scheeve voorsteling van zaken geeft. Prof. Gerbrandy deelde mede, dat hij de regeering van repliek zal dienen in een openibare vergadering, die waarschijnlijk op 10 Januar: «us. gehouden zal worjen in den Dierentuin le 's-Gravenhage. INTERPELLATIE OVER COMMISSIE- GENERAAL. Mr. E. G. M. Roolvink, lid van de Twee de Kamer voor de K.V.P., zal onmiddellijk na het reces van de Tweede Kamer verlof vragen, den minister van Overzeesche Ge- biedsdeelen te interpelleeren over het we der uitzenden van leden der Commissie- Generaal, zonder dat de Commissie op breederen, nationalen grondslag is samen gesteld. PASTOOR J. H. DUIJMEL. f Gistermorgen is op 66-jarigen leeftijd plotseling overleden de zeerc-erw. heer J H. Duijmel, pastoor van de Allcrh. Sacra mentskerk aan de Sportlaan te 's-Graven- hage. De overledene was kapelaan te Moordrecht en in de St. Agnesparochie te Den Haag; op 1 October 1924 kreeg hij op dracht om in Den Haag aan de Sportlaan pen kerk te bouwen. De begrafenis zal Dinsdag a.s. plaats hebben na de plechtige Requiemmis van 10 uur in de parochiekerk. r~ WEERSVERWACHTING 8 TOENEMENDE VORST, g Gelijdelyk toenemende vorst. Matige o o tijdelijk krachtige wind tusschen Z.O. o o en Oost- Enkele overdrijvende wolken- g velden, afgewisseld door lange perio- x o den met helderen hemel. Droog weer. ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1947 | | pagina 1