HOE DE AARDE IN '46 DRAAIDE Buit DE ATOOMBOM Juttucvd 1946 Op de grens 31 ShecemGe* 1946 3 STRIJD Jaaroverzicht1 J EVENMIN ALS IN 1945 vermochten de leidende staatslieden in 1946 de door wantrouwen en verschil in wereldbeschouwing veroorzaakte kloof tusschen de westersche democratieën en de Sowjet-Unie, wel ke zich onmiddellijk na de beëindiging van den oorlog openbaarde, te overbruggen. Als gevolg daarvan kon ook in het zich ten einde spoe dende jaar de vrede niet definitief gewonnen worden. Toch ontbraken de positieve krachten niet. Zoowel in de breede lagen der volksgemeen schappen als bij de leiders bleek een gezonde wil tot vrede en een groot verlangen naar herstel vod vernietigde waarden te leven. Zij in de eerste plaats spaarden de wereld voor werkelijk critieke situaties en spoorden tot ernstige pogingen aan, om de fatale breuk te heelen. Truman en Stalin, Bevin en Byrnes, om slechts eenige grooten te noemen verhieven meer dan eens hun stemmen om te getuigen van hun vertrouwen in een betere toekomst en hun wil tot samenwerking. Churchill bleef ondanks zijn vergevorderde jaren het enfant terrible in de internationale politiek. In Maart eischte hij in zijn weinig tactvolle rede te Fulton (V.S.) een militair bondgenootschap van Amerika en Engeland tegen het communistische Rusland. Stalin was er als de kippen bij om met een onvriendelijk „oor logsophitser" revanche te nemen. Al bleef de wereld gespaard voor werke lijk gevaarlijke botsingen, wrijvingen wa- Ten er wel. En niet toevallig ontstonden deze op de grens der twee machtssferen, waarin de wereld na den oorlog ongelukki gerwijs verdeeld is. Reeds in het begin van het jaar moest de gloednieuwe Veiligheids raad, die zoojuist door de Algemeene Ver gadering der Vereenigde Naties was sa mengesteld, zich bezig houden met een aanklacht van Iran tegen Rusland, wegens het houden van troepen op Iraanschen bo dem, in strijd met het gesloten verdrag. Ondanks een volslagen gebrek aan erva ring en tegenwerking van Russische zijde doorstond de Veiligheidsraad zijn vuur proef, zij het ook niet zonder veel moeite. De Russen moesten aan hun verplichting voldoen. Een ander wrijvingspunt ontstond, toen de Sowjet-Unie in Augustus de z.g. Conventie van Montreux opzegde en mili taire bases aan de Dardanellen eischte, om de verdediging daarvan tezamen met Tur kije op zich te nemen. De Turken weigerden en Amerika en En geland, niet bereid om Rusland naar de Middellandsche Zee te laten grijpen, lieten hun vloten in deze wateren demonstreeren. Deze démonstratie moest tevens dienen om Rusland's vrienden Zuid-Slavië en Bulga rije van ongewenschte avondturep in Grie kenland en Triest af te houden. Hetzelfde doel had een krachtig gesteld Aniefikaanséh 'Ultimatum aan maarschalk Tito naar aan leiding van het neerschietén van twee Amerikaansche vliegtuigen boven Zuid-Sla visch grondgebied in de buurt van Triëst. Anderzijds faalden de pogingen van het Westen om de tijdens den oorlog verlóren posities in de landen van Oost-Europa te herwinnen. Ondanks talrijke nota's van Washington en Londen aan de regeèringen van Polen, Roemenië en Bulgarije en zelfs het weigeren van broodnoodige Amerikaan sche leeningen aan Polen en Tsjecho- Slowakije slaagde Moskou er in, deze landen nog dichter naar zich toe te trekken. Een kleine doorbraak van het Westen in het Oosten kan misschién gezien worden in de bepalingen omtrent de vrije scheep vaart op de Donau, die bij de vredesver dragen rtiet de As-satellieten geregeld werd. INTERNATIONALE BIJEENKOMSTEN. De veelheid der na-oorlogsche problemen heeft in dit jaar tot een intensief, zij het ook niet bijzonder vruchtbaar internatio naal overleg geleid. Aan de behandeling van het allerbelangrijkste vraagstuk, Duitschland, kwam men slechts in zooverre, dat 10 Maart 1947 als begindatum der defi nitieve besprekingen werd aangewezen. Alleen reeds voor het opstellen van de vre desverdragen met Italië, Finland Roeme nië, Bulgarije en Hongarije had men bijna het geheele jaar noodig. Met een korte on derbreking vergaderden de ministers van Buitenlandsche Zaken der Groote Vier van eind April tot half Juli, om de ontwerpen van deze verdragen in Parijs op te stellen. tegen den fio-ng.e'L AMERIKAANSCHE Hl LP Groote natuurrampen bleven de menschheid dit jaar bespaard. De hongersnood, die in vele landen dreigde, was meer een gevolg van den oorlog dan van de slechte oogsten. Bij de bestrijding daarvan leverde de U.N.R.A., de schepping van den onvergetelijken Roosevelt, prachtig werk. Ongetelden in Oos tenrijk, Duitschland, Züid-Slavië, Italië, Griekenland en China heb ben het leven aan deze organisatie te danken. Helaas bleek Amerika niet langer bereid de lasten van de ze hulp verschaffing, die bijna ge heel op de schouders der Amerika nen rustten, verder te dragen, zoo dat de U.N.R.R.A. aan het eind van het jaar kwam te overlijden. Een nieuwe organisatie, de F.A.O., zal trachten de taak over te nemen. Op 29 Juli kwam de met zeer beperkte macht bekleede Algemeene Vredesconfe renties samen, om deze ontwerpen van aan bevelingen te voorzien. Eerst in October had zij haar werk beëindigd. De slotredac- tie door den raad van ministers der Groote Vier nam nog eens twee maanden in be slag. Van de afgeleverde werkstukken kan intusschen gezegd worden, dat zij zoo Na dsn oorlog verdeelen Iwee machlssferen de wereld en tallooze problemen heb ben in het afgelocpen jaar tot een intensief, zij het ook niet bijzonder vlot internatio naal overleg geleid, dat tenslotte toch nog resultaat belooft af te werpen. OP HET GEBIED der buitenlandsche politiek volgde Amerika gedu rende het geheele jaar een koers van stevig vasthouden aan de belungen, die het in zijn uitgestrekte invloedssfeer bezit. Een po ging van Roosevelt's ouden mede-werker Henry Wallace om Truman tot een meer tegemoetkomende politiek tegenover de Sowjet-Unie te be wegen, eindigde met het aftreden van eerstgenoemde. In de binnen- landsche politiek gleed het land steeds verder af van de door wijlen pre sident Roosevelt gehuldigde principes. De prijscontrole werd afgeschaft en de vrije economie op vele gebieden hersteld. Onrust in Palestina. Gewapende Britsche troepen, ondersteund door tanks en pant serwagens, patrouilleeren in de met prikkeldraad afgezette straten te Jeruzalem. Foto's Pax-Holland N.V., Amsterdam, zijn als de omstandigheden het toelaten. De militaire macht der As-satellieten werd gebroken, de opgelegde herstelbetalingen waren hoog, maar niet ondragelijk en de territoriale veranderingen kunnen niet al te ingrijpend genoemd worden. Slechts de vrije staat Triëst dreigt een voortdurenden twistappel tusschen Italië en Zuid-Slavië te zullen worden. Onopgelost bleef het vraagstuk der vroegere Italiaansche kolo niën. In den loop van 1947 moeten de Groo te Vier daarom een oplossing vinden, an ders wordt het probleem aan de V. N. voor gelegd. DE VEREENIGDE NATIES. In Januari werd begonnen met de schep ping van de verschillende organen der Ver eenigde Naties, waarvan net Handvest in 1945 in San Francisco was opgesteld. De kundige Belgische politicus Spaak werd tot voorzitter van de Algemeene Vergadering gekozen. De tot op dat oogenblik vrij on bekende Noor Trygve Lie zag zich op wensch van Rusland tot se rretaris-generaal benoemd. Nederlarti werd voor den tijd van een jaar in den Veiligheidsraad geko zen, het machtigste orgaan van de V.N., gerechtigd tot het nemen van dwangmaat regelen in kwesties die den vrede bedrei gen. De raad kreeg in den loop van 1946 verschillende zaken te behandelen. Het Russisch-Iraansche geschil noemden wij reeds. Twee andere aangelegenheden, betrek king hebbend op de aanwezigheid van Brit sche troepen in Irdonesië en Griekenland en door het Slavische bloc om propagandis tische redenen aanhangig gemaakt, werden na behandeling van de agenda afgevoerd. Over door Polen tegen Franco-Spanje voor gestelde maatregelen kon geen overeen stemming worden bereikt, omdat de V.N. en Engeland huiverig bleken, zich in de bin- nenlandsche aangelegenheden van dit land te mengen. Dientengevolge kon Franco ook het jaar 1946 ongedeerd overleven, daar de zoo pas aangenomen aanbeveling aan de aangesloten landen, om hun ambassadeurs en gezanten terug te trekken, een niet le vensgevaarlijk gebaar genoemd kan worden. Constructief werken werd den Veiligheids raad moeilijk gemaakt door een overvloe dig gebruik van het veto-recht door de groote mogendheden. Geen wonder, dat de kleine_landen, die vele van hun wenschen op deze wijze getorpedeerd zagen, naar middelen zochten om dit recht te beperken of zelfs geheel af te schaffen. Een poging daartoe, ondernomen op de tweede bijeen komst van de Algemeene Vergadering in de maanden October, November en Decem ber, strandde echter op den onwil der Rus sen. Andere belangrijke vraagstukken, die in de Algemeene Vergadering ter sprake kwa men, waren de ontwapening en een .con trole op de troepensterkte der staten-leden. De daarop betrekking hebbende voorstellen, die aanvankelijk van Rusland uitgingen, vonden een gunstig onthaal, zelfs zóó dat men het kort voor het einde van de Alg. Vergadering eens werd over de princiepen der ontwapening en over de instelling van een internationale inspectie. Enorme stakingen waren daarvan het ge volg. 800.000 man legden in Januari de staalindustrie stil. In April legden 400.000 mijnwerkers de houweelen neer. In Mei staakten 250.000 spoorwegmannen. In No vember waren het opnieuw de mijnwer kers, die in staking gingen, doch het spel verloren. De verkiezingen, die in November voor het Huis van Afgevaardigden en een deel van den Senaat gehouden werden, brachten de republikeinen een groote over winning. waardoor Truman's toch al sterk ondermijnde positie nog verder verzwakt werd. ENGELAND. In de buitenlandsche politiek bleef En geland zich aan Amerika vastklampen. Een poging van een aantal leden der Labour- party. om de regeering tot een meer on- afhankelijken koers te dwingen, mislukte. In Juli beloonde Amerika Engeland's trouw met de grootste leening der geschiedenis: 10 milliard gulden. Groote zorgen berokkende het Palestijn- sche vraagstuk den Britten in het afgeloo- pen jaar. Het plan van een gemengde En- gelsch-Amerikaansche commissie, dat o.a. de onmiddellijke emigratie van 100.000 Jo den naar het Heilige Land verlangde, werd door de Britsche regeering afgewezen. Een nieuw Britsch verdeelingsplan stuitte af op de ontevredenheid der Joden. Op de Palestina-conferentie, die te Londen bij eengeroepen werd, lieten zoowel de Joden als de Palestijnsche Arabieren verstek gaan. Om de Britten tot andere gedachten te brengen grepen de Joden naar het wapen terreur. Palestina is aan het eind van het jaar een der onrustigste landen ter we reld Zijn positie in Egypte gaf Engeland op. Een overeenkomst werd getroffen, die in de terugtrekking van alle Britsche troepen uit dat land voorziet. Over de toekomst van den Soedan bestaat echter nog meenings- verschil. In het binnenland voerde de Labourre- geering groote sociale hervormingen door. Bekend is de verzekering van iederen En- gelschman „van den wieg tot het graf". Vele belangrijke industrieën werden gena tionaliseerd. De export werd sterk opge roerd. Een van de oorza ken van het Russi sche wantrouwen te genover het Westen was gelegen in het feit, dat Amerika het geheim der atoom bom angstvallig voor zich zelf hield. Wel iswaar deed de Ame rikaan Baruch in de commissie voor de controle op de atoomenergie van de V.N. een voorstel om de bom ter beschik king te stellen van een internationaal lichaam, maar de voorwaarden, die hij hieraan verbond, waren voor de Russen onaanvaardbaar. Intusschen werd het onderzoek naar de atoomenergie in vele landen gedurende 't geheele jaar voortgezet. Amerika nam in Juni en Juli twee kostbare proeven met de bom bij het Bikini-atol. De uit werking op de daar gemeerde oorlogs schepen was vernietigend, maar niet al les vernietigend, zoodat de admiraals hun schepen behielden. Ook de Russen zitten echter niet stil en hebben volgens berichten, die aan het eind van het jaar uit Turkije kwamen, in den Kaukasus een enorme fabriek voor h^f onderzoek naar de atoomenergie gebouwd. Talrijke geleerden, die er van overtuigd zijn, dat tegen de bom geen verdediging bestaat, waarschuwden de wereld tegen dezen bewapeningswedloop. Prof. Einstein is in Amerika .elfs een groote actie begon nen om de menschheid tot betere inzich ten te brengen. Overigens heeft men de kwestie van de afschaffing van het atoomwapen ingelijst in het kader van de algemeene ontwapeningsproblemen. FRANKRIJK. De Franschen beleefden in politiek op zicht een onrustig jaar: De Gaulle trad in Januari als staatshoofd af, omdat de con- stitueerende vergadering hem bepaalde vol machten weigerde. Een nieuwe grondwet, die de constituante daarna ontwierp, werd bij referendum verworpen. Bij de daarop volgende verkiezingen behaalde de M.R.P. een overwinning. Deze partij vormde te zamen met de communisten en socialisten onder Bidault een regeering. Opnieuw werd een grondwet ontworpen en deze vond bij het referendum van October genade in de oogen der Franschen. Weer moeten de kiezers naar de stembus, om de Nationale Vergadering, die vijf jaren zit, van de noo- dige afgevaardigden te voorzien. Ditmaal kwamen de communisten als de grootste partij uit de stembus. In economisch opzicht herstelde het land zich aanzienlijk, doordat de regeering ook voor onpopulaire maatregelen niet terug schrok. Het waren de socialisten, die voor deze onpopulariteit bij de verkiezingen-het gelag moesten betalen. Desalniettemin heeft Blum thans een voorloopige regeering van louter socialisten gevormd, bij gebrek aan beter, welke regeering opnieuw onpopulaire maatregelen zal moeten nemen. BELGIë. Ook onze Zuiderburen presteerden op economisch gebied veel. Politiek bleef het land verdeeld door de koningskwestie, die nog steeds op een oplossing wacht. De ka tholieken, de sterkste party van het land, willen den terugkeer van Leopold III. De linksche partijen, die tezamen een kleine meerderheid hebben en ondanks eenige ka- binetscrises aan de regeering bleven, zijn er tegen. DUITSCHLAND. Over één Duitschland kan moeilijk ge- Sproken worden. De bezetter hielden het land in vier streng gescheiden zones ver- dee,ld. Economisch herstel werd daardoor ten zeerste bemoeilijkt. Wel vereenigden Engelschen en Amerikanen aan het eind van het jaar hun zones in economisch op zicht maar zij konden de Russen en Fran schen niet bewegen hetzelfde te doen. De gevolgen daarvan zijn voor den Duitschers desatreus. In veel gebieden dreigt hongers nood, nog verergerd door de strenge vorst der laatste weken. Onder het nazistische hoofdstuk werd te Neurenberg na een uiterst langdurig pro ces een streep gezet. De voornaamste lei ders van nazi-Duitschland moesten met het leven voor hun misdaden boeten. Schacht, Van Papen en Fritzsche ontsprongen den dans. RUSLAND. De Sowjet-Unie voerde een vry agressie ve buitenlandsche politiek, zonder zich daarbij echter in te gevaarlijke situaties te begeven. Over den binnenlandschen toe stand is weinig bekend. De wederopbouw schijnt met groote energie ter hand te zijn genomen, o.a. met arbeidskrachten, die men uit Duitschland heeft gerequireerd. ZUID-EUROPA. Italië zond den koning weg, Griekenland haalde hem binnen, overigens niet geheel tot zijn geluk, want sindsdien woedt in het land een burgeroorlog tusschen links en rechts, waarbij de groote mogendheden niet geheel zonder interesse toezien. De Veilig heidsraad gaat na 1 Januari eens poolshoog te nemen. HET VERRE OOSTEN. Ook in China werd het geheele jaar door een burgeroorlog gevoerd. Amerikaansche pogingen om den strijd tusschen regeerings- troepen en communisten bij te leggen, mis lukten de een na de ander. Japan, onder de straffe leiding van zijn „opperkeizer", den Amerikaanschen gene raal Mac Arthur, bleek zoo mak als een lammetje. Met de democratie willen de Jappen het nu ook wel eens probeeren. De voornaamste Duitsche oorlogs misdadigers in de bank der be schuldigden. waar zij gedurende ve le maanden bijna dagelijks hebben gezeten, om de beschuldigingen aan te hooren, welke tegen hen werden inge bracht. Het pro ces te Neuren berg eindi.Aie met de doodstraf voor de meesten van hen, slechts van Papen, Schacht en Fritz sche ontsprongen den dans: zij werden vrijge sproken.- Zeven beklaagden wer den tot gevange nisstraf veroor deeld. De foto is genomen tijdens de voorlezing van hét vonnis

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1946 | | pagina 9