Toelichting van Commissie-Generaal
STADSNIEUWS
Mr. dr. v. Strijen voor het Tribunaal
De ontwerp-overeenkomst van Cheribon
I>E COMMISSARISSEN-GENERAAL vertrokken op 14 September naar Neder-
landsch-Indië. De commissie kwam na langdurige en vaak moeizame besprekingen
met de delegatie van de republiek Indonesië tot een basis voor overeenstemming,
neergelegd in een ontwerp-overeenkomst van 17 artikelen met een slotbepaling. Tot
vaststelling van den tekst, waarover door beide delegaties overeenstemming werd
bereikt, werd deze ontwerpovereenkomst op 15 November 1946 geparafeerd.
Op enkele punten, die zich voor vastleg
ging in deze ontwerp-overeenkomst be
zwaarlijk leenden, werden in den loop der
besprekingen tusschen de delegaties afspra
ken gemaakt, velke als zoodanig in de no
tulen bindend werden vastgelegd en thans
in deze toelichting.volledig zijn verwerkt.
De publicatie van het basis-accoord,
eenige dagen nadat dit was bereikt, bleek
noodzakelijk om te voorkomen, dat dit in
gedeelten bekend zou worden en voor zoo
ver onbekend, onnoodig tot geruchten en
onrust aanleiding zou geven.
Het verdient aanbeveling reeds aanstonds
nader in te gaan op. de beteekenis van de
tusschen beide delegaties bereikte basis
voor overeenstemming. Want hiermede
wordt, naar het oordeel van de commissie-
generaal, een uiterst belangrijke stap ge
daan in de richting, die de regeering, in het
voetspoor van de Koninklijke rede van 7
December 1942 en de regeeringsverklaring
van 10 Februari 1946, zich heeft voorgeno
men in te slaan: de vestiging langs vreed-
zamen weg van een nieuwe rechtsorde voor
Nederlandsch-Indië en de hervorming van
het staatsbestel van het Koninkrijk in zijn
geheel.
Belangrijk is deze stap vooral, omdat ver
trouwd mag worden, dat de politieke en
psychologische weerstanden, die tot dusver
aan een samenwerking tusschen Nederlan
ders en belangrijke groepen van Indone
siërs in den weg stonden, hierdoor in aan
zienlijke mate zijn weggenomen.
Een eerste bijdrage tot het verbeteren
van de politieke atmosfeer was aanvanke
lijk verkregen door het op 14 October te
Batavia genomen, .door de bestandcommis
sie nader uit te werken besluit tot staking
der. vijandelijkheden.
In een gevoelige sfeer had de commissie-
generaal voor de uitvoering van haar op
dracht1 den draad op te vatten, die, ondanks
de mislukking van vroegere besprekingen,
en ondanks de vele dagelijksche moeilijk
heden, tusschen de Nederlandsch-Indische
regeering en de leiders van de republiek
bleef gesponnen. Het lijdt geen twijfel, dat
het persoonlijk optreden van lord Killearn
er in sterke mate toe heeft bijgedragen
om den wederzijds levenden wensch tot
hervatting der besprekingen te verwezen
lijken.
De aard van de politieke besprekingen,
die te doen hadden met de toekomstige
structuur van Nederlandsch-Indië en van
het Koninkrijk in zijn geheel en niet met
de vervulling van de geallieerde taak in
eerstgenoemd gebied, bracht echter mede,
dat zij uitsluitend tusschen de Nederland-
sche en Indonesische delegaties plaats von
den en dat de verantwoordelijkheid om op
dit punt een oplossing voor te bereiden der
halve niet met de vertegenwoordigers van
het Britsche foreign office kon worden ge
deeld.
Onder deze omstandigheden stond het
reeds bij den aanvang der besprekingen
vast, dat gezocht moest worden naar een
politieke basis, die het mogelijk zou maken
om de noodzakelijke, langs wettelijken weg
tot stand te brengen, hervormingen in het
staatsbestel van Nederlandsch-Indië en van
het Koninkrijk in zijn geheel ter hand te
nemen in onderlinge overeenstemming
over het daarmede te verwezenlijken doel
en onder erkenning van de politieke reali
teiten, in het afgeloopen jaar in Neder
landsch-Indië gegroeid.
De overeenkomst-vorm bedoelt te geven
den vorm, waarin de afspraken zijn vastge
legd. Bij deze specifieke beteekenis van den
overeenkomst-vorm past ook de figuur, dat
in dit stuk de Nederlandsche regeering en
de regeering van de republiek Indonesië,
uiteraard ieder in eigen hoedanigheid, op
treden.
Zal de in dit ontwerp beoogde samenwer
king worden volvoerd langs de wettelijk
voorgeschreven wegen' en iets anders
achtte de commissie-generaal ondenkbaar
dan zullen twee dingen onomstootelijk
vast moeten staan.
Vooreerst, dat de juridische structuur
van het koninkrijk niet verandert, zoolang
zij riet langs wettelijken weg gewijzigd is.
Blijkt de juridische handhaving van de
rechtsorde van het koninkrijk vaste steun
punten te vinden in de ontwerp-overeen
komst, niet minder duidelijk is het en
dat is het tweede punt, dat behoort vast te
staan dat het beoogde staatkundige doel
alleen benaderd zal kunnen worden, wan
neer de Nederlandsche wetgever aan de
verwezenlijking zal willen medewerken,
zoodra de daartoe vereischte projecten tot
wijziging van het geldende constitutioneel
stelsel hem zullen worden voorgelegd.
Politieke beteekenis van de ontwerp
overeenkomst.
Het accoord laat naar beide zijden ein
delijk ruimte aan de geesteshouding, die
moet voeren uit de.sfeer van strijd en
vijandschap naar samenwerking en verster
king van het wederzijdsch vertrouwen.
Het is juist deze zorg, die dwong tot de
grootste zelfbeperking aan beide zijden bij
het stellen van richtlijnen voor de nieuwe,
nog te verwezenlijken structuur,
In het licht dezer gedachte moet worden
bezien hetgeen de basis-overeenkomst be
paalt over de organisatie van de Neder-
landsch-Indonesische Unie. Door de moge
lijkheid open te laten van haar federalisti-
schen opbouw waartoe de opdracht van
de commissie-generaal ruimte liet en
niet een unitarischen opzet dwingend voor
te schrijven, wordt bevorderd, dat de maxi
mum bereikbare samenwerking langs na
tuurlijken weg, immers door den uit weder
zij dsch vertrouwen voortgekomen wensch
van partijen, tot stand komt.
De commissie-generaal is voortdurend
uitgegaan van de stelling, dat ook na de
aanvaarding van de ontwerp-overeenkomst
gewaakt moet worden met alle middelen,
waarover de regeering beschikt, voor het
geestelijk en lichamelijk welzijn van al die
genen, onverschillig van welken landaard
of nationaliteit, die de bescherming van
hun belangen van de Nederlandsche regee
ring mogen verwachten. Alleen onder de
volledige aanvaarding door de republiek
van dezen plicht der regeering verklaarde
De regeering heeft vandaag aan
de Tweede Kamer overgelegd de
ontwerp-overeenkomst van Ling-
gadjati, benevens de door de com
missie generaal daarop gegeven toe
lichting. Het ontwerp zelf is reeds
eerder gepubliceerd. Wij laten hier
een uittreksel volgen van de me
morie:
de commissie-generaal zich bereid tot het
parafeeren van den tekst van delfce ontwerp
overeenkomst.
De Vereenigde Staten van Indonesië.
Krachtens artikel 2.zullen de Nederland
sche regeering en de regeering van de re
publiek samenwerken tot een spoedige ves
tiging van een souvereinen, democratischen
staat op federatifeven grondslag, genaamd
de Vereenigde Staten van Indonesië.
Bij de vorming der Vereenigde Staten
van Indonesië is gedacht aan een constitu-
eerende vergadering, waar naast de toe
komstige deelstaten ook de minderheids
groepen vertegenwoordigd zullen zijn
waarbij -de Nederlandsche regeering mede
voor dit laatste een speciale verantwoor
delijkheid draagt.
Bij deze constitueerende vergadering zal
de Nederlandsche regeering niet mee be
slissen, maar zij zal krachtens haar gehand
haafde souvereiniteit, zoolang de nieuwe
souvereine staat nog niet gevormd is, de
procedure bepalen, waarbij zij uiteraard zal
samenwerken met de republiek en met de
overige belanghebbenden.
Deze basis-overeenkomst was niet de
plaats om voorschriften op te nemen over
de organisatie van de jregeering der fede
ratie, haar bevoegdheden en haar plaats
tegenover een federaal vertegenwoordigd
lichaam.
De Nederlandsch-Indonesische Unie.
Hervorming van de structuur van het
Koninkrijk op zoodanige wijze, dat daarin
het volledig deelgenootschap van Neder
landsch-Indië op basis van gelijkwaardig
heid met Nederland en van vrijwillige sa
menwerking tot uitdrukking wordt ge
bracht, sluit onderschikking van Indonesië
aan Nederland uit. In haar consequente toe
passing, beteekent deze hervorming, dat de
deelgenooten naast elkaar gesteld worden
in een gemeenschappelijk verband en dat
de eenheid tusschen de samenwerkende
landen allereerst vordt gewaarborgd, om
dat het hoogste gemeenschappelijk gezag in
de Kroon ligt verankerd.
De Kroon.
Opengelaten is de vraag, in hoeverre het
Koninklijk oppergezag zal doorwerken in
de hoogste leiding van de Vereenigde Sta
ten van Indonesië. Waar 't onderscheid tus
schen den constitutioneelen koning in Ne
derland en den koning krachtens het sta
tuut van de Nederlandsch-Indonesische
Unie gedurende de besprekingen aan de
Indonesische zijde nog geen vast omlijnd
begrip was, viel het voor de Indonesiërs
moeilijk met de gelijkwaardigheidsgedach
te overeen te brengen, op dit punt reeds
thans een regeling te aanvaarden.
Andere aspecten.
Hierbij valt te denken aan de sociale en
cultureele aspecten, de economische en fi-
nancieele, terwijl ook de militaire aspecten
zal men in de ontwerp-overeenkomst
zelve geenerlei bepalingen vinden_
In overeenstemming met de regeerings
verklaring van 10 Februari 1946. Voor de
verwezenlijking van deze regeling staan
verschillende wegen open.
JUBILARISSEN BIJ DEN R. K. BOUW-
VAKAR2IDERSB0ND.
Gisteravond kwam de afdeeling Leiden
van den R. K. Eouwvakarbeidersoond „St.
JoSbph" in feestvergadering bijeen. om
hu.de te brengen aan 34 jubilarissen! Twee
hiervan waren 50 jaar lid van de Katholie
ke Arbeidersbeweging t. w. de heeren W.
Lut en J. Cornelüsen, terwijl de heeren J.
C. de Boxster en F. P. J. Smit hun 40-jarig
jubileum, herdachten. De overige feeste
lingen waren 25 jaar bij de beweging met
uitzondering van den heer Verloop, die
12% jaar net penningmeesterschap ver
vulde. Het waren A. v. d. Berg, J. J. de
Haas, J. M. J. Kriek, J. Meunan, J. B.
Ovost, S. P. Strjk, M. J. Aniba, J. Breede-
veld, J. J. Breedeve.d, W. Breedeveld, C.
J. van Eeek B. Eeijeren v. Bergen Hene
gouwen. S. Beurse, J. A. Cambier, M. H.
Dickhof, J. A. van Dorst, P. de Kier, B.
T. Kriek, A. J. v. d. Kwartel, E. C. J. Neu
teboom, F. M. Pont, L. C, van Tol, J. C. v.
Va deren, A. Verhoeven, J. A. Vink. P.
1 Wissenburg, D. Wijsman, A. v. d. Zeeuw
en J. J. Zonderop.
De voorz. opende _de vergadering mef
een woord van welkom tot den geest, adv.,
Pater Dolle, den feestredenaar van den
avond, Pater Engelbertus, den heer Heynis
afgevaardigde van het Gew. Arbeidsbureau
en den districtsbestuurder, den heer Werk
hoven. Daarna ging hij over tot de uit
reiking van de diploma's, waarbij bleek,
dat de twee gouden jubilarissen door om
rtandigheden niet aanwezig konden zijn.
Aan den heer Verloop werd als blijk van
erkentelijkheid een schrijftafel aangebo
den en een beeld van den patroon der or
ganisatie, den H. Joseph, terwijl mevrouw
Verloop in de b.oemen werd gezet.
Enkele jubilarissen spraken woorden
van dank en haalden enkele gebeurtenis
sen op uit den tijd, toen de beweging pas
.'n opkomst was. Hierna beklom de geeste-
üjk-adviseur Pater Dolle de verhooging.
Hij wees erop, cat de leden hier niet
slechts aanwezig waren om feest te vieren,
maar ook om getuigenis af te leggen van
hun trouw aan de Katholieke Arbeiders
beweging. In verband hiermede memoreer
de hij de woorden, die Kardinaal de Jong
Zondag te Utrecht sprak en waarin hij
zeide, dat het Nederlandsch Episcopaat tij
dens de bezetting grooten steun had onder
vonden van de zijde der arbeiders, maar
dat deze steun ook nu en zelfs meer dan
ooit geboden bleef in verband met de drei
ging van het Communisme.' Hij eindigde
met de hoop uit te spreken, dat deze woor
den ook bij de jongeren ingang zouden
vinden en hen tot grootere activiteit zou
den aanzeten. Vervolgens bracht de voor
zitter van den'K. A. B. afd, Leiden hulde
aan de jubi'arissen, waarna een korte pau
ze werd gehouden.
Na afloop hiervanhield Pater Engel
bertus zijn toespraak. Hij gaf een uiteen
zetting van doel en streven der Katholieke
Arbeidersbeweging en merkte hierbij op,
dat. aan een zekere stoffelijke behoefte
moet worden voldaan om te komen tot
'-ntplooiing van het geestelijk leven. De
oud-strijders, die hier aanwezig zijn, heb
ben zich steeds voor dit doel ingezet en
het is mede aan hen te danken, dat de ar
beiders steeds meer in "d e gelegenheid
komen, om het terrein van de kunst en
't beschavingsleven te betreden. Deze men-
schen hebben daarbij ook de overtuiging
gehad, dat het glen bijzaak is of men al
dan niet Katholiek georganiseerd ia* Er
wordt zoo vaak beweerd dat waar het om
het brood gaat, het geloof buiten beschou
wing b'ijft. De R. K. arbeider dient echter
georganiseerd te zijn in een bond, die steunt
op de Katholieke beginselen. Ook deze
spreker riep de jongeren op, om zich los te
maken uit de impasse, die een gevolg is
van den oorlog en zich met enthousiasme
te wijden aan de Katholieke zaak.
De laatste in de rij der sprekers, de dis-
«trictsbestuurder Werkhoven, vestigde bij
zonder de aandacht op het aanstaande ju
bileum van den Bond, vóór welke gele
genheid men nog 5000 leden over het
geheele land wilde winnen. Hij hoopte, dat
Leiden hierbij een flink aandeel zou heb
ben. Aan het eind van den avond, sprak
de voorzitter nog een woord van dank tot
allen, die aan dezen avond hadden mede
gewerkt en deelde den heer Werkhoven
mede, dat Leiden reeds voorbereidingen
trof in het kader der 5000 aan te wiirnen
leden.
PATROONSFEEST SINT LEONARDUS-
PAROCHIE.
Het door de missie uitgestelde patroons
feest werd op 8 en 9 Dec, door O.K.O. in
de zaal Potgieterlaan gevierd met het op
treden van mej. Cia van Boort.
Onder daverend gejuich werd Zondag
middag voor de jeugd Hans en Grietje en
Regelstseltje opgevoerd. De stralende kin-
deroogen vertelden ons bij den uitgang al,
hoe zij- genoten hadden.
De avondvoorstelling werd door den
voorzitter met den Chr. groet en een har
telijk wolkom aan mej. van Boort ge
opend.
Mej. van Boort begroette met een gees
tig speechje den Z.Eerw. heer Pastoor,
Paters en alle aanwezigen, vertelde, dat zij
inplaats van de Faust-sage de „Improm-
tu" van Liszt zou opvoeren en dat zij dit
voor de vuist weg deed omdat de geschie
denis zich in haar eigen geboorteplaats,
Zaltbommel, afspeelde.
Het was voor hen, die haar nimmer eer
der zagen een verrassing met welk een
kunstzin en behendigheid zij den grooten
meester zelf liet optreden en door het spe
len van zijn' liefdesdroom de aanwezigen
in verrukking bracht. Bijzonder aardig
waren ook de door haar gezongen Fran-
sche liedjes.
Het woord Poppenkast doet ons aan Jan
Klaassen denken, daarom is dit woord
misplaatst, wij zouden mej, van Boort lie
ver een voordrachtkunstenaresse noemen,
die met haar poppen en een weinig fanta
sie haar gehoor naar de werkelijkheid
voerde. Het beste slaagde zij daarin na de
pauze met de grap van Peerke. Dit was
een juweel van voordrachtkunst. Hoe
heerlijk nam Peerke het kwezelke bij den
neus en met welk een spanning luisterden
allen, ook de heeren geestelijken naar de
preek, die het Vlaamsch Pastoorke in zijn
sappige taal voor zijn geloovigen hield
en op het moment dat kwezelke's wekker
de rust in het kerkje verstoorde, schud
den allen van het lachen.
De vraagteekens op het programma wer
den door St. Nicolaas en Zwarte' Piet in
een dolle rijm beantwoord, waarbij pas
toor de Leeuw, de moderator Pater Dolle
en het O.K.O.-bestuur lof werd toege
zwaaid, Van harte sluiten wij ons aan met
haar wenschen: bij pastoor v. d. Schoot
gaat de O.K.O. niet dood.
Tot slot sprak de zeereerw. heer pas
toor v. d. Schoot. Hij bracht hulde aan
mej, Cia van Boort voor haar kunstzinni-
gen avond, vond het jammer dat vele goe
de parochianen dien avond niet bijge
woond hadden, doch riep haar tot weer
ziens toe, wekte allen op om op 2en Kerst
dag naar deze zaal te komen waar dan een
avond in het teeken van Kerstmis gege
ven zal worden.
Ook hoopte hij eens tot stichting van
een groot vereenigingsgebouw te komen.
Met den christelijken groet werd deze
mooie avond gesloten.
CONSUMENTEN-CREDIET.
Wij herinneren er aan, dat men tot
15 December aanvrage kan doen om een
consumenten-crediet te verkrijgen.
Wie inlichtingen daarover wenscht, al
vorens er toe te besluiten, kan zich wenden
tot het Bureau van de Bisschoppelijke
Hulpactie, Plantsoen 25. (tusschen 9 en
12 qur voorm.) waar ook formulieren ter
invulling beschikbaar zijn.
Ned. Reisver. voor Katholieken De
afd. Leiden der Ned. Reisver. voor Katho
lieken was gisteravond in „Zomerzorg"
bijeen ter viering van het traditioneele
Sinterklaasfeest. Men zal zeggen: welawat
laat, maar daarom niet minder geslaagd.
De voorz., de heer C, Schinck, heette bij
den aanvang alle aanwezigen de zaal
was geheel gevuld hartelijk welkom en
dit welkom herhaalde hij later tevens tot
St. Nicolaas en Zwarten Piet. Natuurlijk
kwamen er diverse personen voor het
„Sinterklaas-schapentafeltje'' en standjes
en wijze vermaningen bleven niet uit.
Na het bezoek van Sinterklaas bleven
de aanwezigen nog langen tijd bijeen en
dat men zich allerminst verveelde wordt
wel bewezen door het feit, dat het maar
al te spoedig laat was. Diverse attracties
waren daaraan niet vreemd en vooral de
baby-race viel zeer in den smaak. Dat de
dames daaraan deelnamen was niet zoo
verwonderlijk, doch de deelnemende hee
ren sloeg aller verwachtingen. Aan het
slot een hartelijk dankwoordje van den
voorz. en een hartelijk „tot weerziens".
„DE FONKELENDE STROOM".
2e Abonnementsvoorstelling door
„Comedia".
Wij kunnen ons .voorstellen, dat men zeer
verschillend oordeelt over de opvoering,
welke „Comedia" gisteren in den Schouw
burg gaf, van Charles Morgan's spel „De
fonkelende stroom" in de serie abonne-
mensvoorstellingen.
Het is een stuk, waarin weinig of niets
„gebeurt", waarin de eenige „intrige" komt
van den'kant van een admiraalsvrouw, die
eigenlijk niet eens in het spel thuis hoört
en waarin menschen, die verondersteld
worden intens te werken, hun tijd verdoen
met praten. Maar toch zit er een spanning
in dit weinig actieve spel, die de toehoor
ders fascineert. De auteur is erin geslaagd,
op een wiskundig probleem, dat zich maar
niet in een practische uitvinding laat om
zetten, een boeiend spel van liefde en ar-
beidsconcentratie (bijna een contradictio in
terminis!) te borduren, dat in elk- geval
zeer merkwaardig \an opzet en uitwerking
is. Een groep Britsche marine-officieren
zoo is het verhaal werkt op een eiland
in den Atlantischen Oceaan aan een uitvin
ding van hun commandant Ferrers op het
gebied van de luchtvaart. Zijn wiskupdige
medewerker is door een ongeluk om het le
ven gekomen en werdt vervangen door zijn
even deskundige zuster. Zij komt tegen. Fer
rers' wil, maar tusschen hen ontstaat reeds
op het eerste oogenblik een groote liefde,
die zij met inspanning, terwille van hun
werk onderdrukken. De admiraliteit eischt
stopzetting van de dure experimenten, maar
Ferrers en zijn- geliefde blijven hardnekkig
gelooven in wat zij als een heilige overtui
ging belijden: de juistheid van de formule
en de waarheid van het wiskundig genie,
dat Ferrers tusschen waken en slapen ziet
als een fonkelenden stroom, dien hij niet
met woorden beschrijven kan, maar waarin
hij gelooft als een kunstenaar in zijn Muze.
Met de suggestie, dat dit onverzettelijk ge
loof in weerwil van alles zijn kansen zal
krijgen, eindigt het stuk.
De Tooneelgroep „Comedia" heeft dit spel
in de juist sfeer gespeeld, waarbij vooral'
Joan Remmelts en Rie Gilhuys op den
voorgrond traden in een strak gespannen
weergave van onderdrukte dramatiek. Het
samenspel der overigen was stuk voor stuk
opmerkelijk goed..
Woensdagavond 8 uur spreekt in het
Academie-gebouw prof. J. Marouzeau, hoog
leeraar aan de Sorbonne te Parijs over het
onderwerp: „Les Latins et nous". Deze
voordracht wordt gehouden voor de lite
raire faculteit der Leidsche Universiteit
alsmede voor de leden van het Klassiek Ne
derlandsch Verbond, doch is ook voor an
deren toegankelijk.
LEIDSCHE UNIVERSITEIT.
Geslaagd artsexamen le gedeelte de heer
W. F. v. d. Hofstede te Oegstgeest; artsexa-
mne 2e gedeelte: do heer A. J. De veling te
Dordrecht.
Geslaagd voor het apothekersassistenten
examen: de heeren H. B. Asselbers te Was
senaar, E. M. Cohen te Leiden, A. W. Groen
te Utrecht, M. H. J. van Gerven te Zeist,
J. M. H. van de Sande te Utrecht, H. A.
Sloot te 's-Gravenhage.
BURGERLIJKE STAND.
Geboren: Jansje, d. v. N. N. Egel man
en J. J. Heunlcs; Josephina, d. v. N. H.
Fgelman en J. J. Heunks; Ahda, d V.
T. Groenendijk en R. Brouwer; Bergitha
Helena Maria, d. v. H. J. W E'.emans en A.
C. B. de Hoog; Martiena, d. v. B. Rosmo
len en J. Terhorst; Cornelia Maria, d. v'.
P. F. de Boer en M. Huisman; Alfred, z.
v. C. Middelkoop en J. F. J. van der Werff;
Dorothea Julia Laurentia, d. v. J. Platteel
en A. M. Oudshoorn; Arnoldus Cornel is
Maria, z. v. A. G. van Swieten en C J.
van Boheeemen; Margaretha Suzanna Re
becca, d. v. F. van der Pluijm en M. P. C.
Coninck Lief ting; Johanna Maria There-
sia, d. v. J. R. Offerman en B. J. de Zwart;
Marianne Antonia, d. v. A. Reijngoud en
E. Hamers; Johannes Alber, z. v. L. Bin
nendijk en M. L. Rietdijk.
Getrouwd: J. W. Moerman wednr en A.
S. F. Oostveen jd; B. Pleij jm en P. A. v.
Egmond jd.; L. Meijer jm en J. A. Dane jdl
Overleden: A. M. Klinkerberg vr. 80 j.,;
W. A. J. Monhemius m. 81 j.; P. C. A. Beijer
vhsvr, van W. J. Lut 75 j.; S Platteel we
duwnaar 80 j.P, E. Eijma hsvr. van C.
Kollenberg 39 j.; P. H. Zandbergen z. 8
mnd.; C. van der Vijver vr. 63 j.; P. Kop,
man 54 j M. P. R. Niggebrugge zn., 12 j.;
C Mourits hsvr. van N.| Smit 57 j.; M. de
Vrij dr. .1 dag; G A. B. Smit dr. 33 jaar.
In de zitting van hedenmorgen deed het
Leidsch Tribunaal uitspraak in de zaak te
gen T. Lekkerkerker uit Oegstgeest. Be
schuldigde, die reeds in vrijheid was ge
steld, werd ontzet uit beide kiesrechten.
Hierna kwam in behandeling de zaak te
gen mr. dr. C. E. van Strijen, oud-gemeen
tesecretaris van Leiden.
Beschuldigde stond terecht terzake, dat
hij zeer Duitsch georiënteerd was. Verd.
ontkende ten stelligste, dat hij Duitsch-
land zou voortrekken bij Nederland. Hij
was niet anti-Nederlanc'sch, maar daarom
nog niet anti-Duitsch. Zijn opleiding was
wel geheel op Duitschen leest geschoeid,
eerst als student in Duitschland, later dooi
de Duitsche leerboeken, hem door Ned.
hoogleeraren voorgehouden. Hij reisde veel
in Duitschland en leerde daar zijn vroqw
kennen. Spr. zegt, dat hij eenzelfde hou
ding zou hebben aangenomen, indien er
b.v. een Engelsclie bezetting ware ge
weest.
De voorzitter, mr. de Ruyter de Wildt,
kan zich de houding van besch. begrijpen
tot aan de bezetting, doch na den verrader
lijken inval had hij een andere houding
van hem verwacht. De voorz. wees er op,
dat de vrouw van verd. den Ortskomman-
dant bij dén intocht der Duitschers bloe
men had aangeboden, waarop verd. ant
woordt, dat hij zich daarover zeer kwaad
heeft gemaakt, maar zijn vrouw was geen
kind en kon doen wat zij wilde. Als Duit
sche was zij zoo impulsief en het aanbie
den van bloemen is bij de Duitschers iets
heel gewoons.
De voorz. wijst er op, dat besch. gezegd
zou hebben, dat prof. Meijers de ziel van
het verzet was. Verder had hij gezegd, dat
de Ned. regeering gedrost was en dat het
dus noodig was, dat de Duitschers in het
binnenlandsch bestuur ingrepen. Besch.
ontkent zoowel het een als het ander.
De voorz. wijst er verder op, dat besch.
vrijwel voortdurend Duitsche inkwartiering
heeft gehad. Besch. antwoordt hierop, dat
deze inkwartiering gedwongen was. In het
huis van spr., dat dicht bij de Ortskom-
mandantur in de Boerhaavelaan ligt, wer
den in den beginne bij nacht en ontij per
sonen ingekwartierd, waarvoor geen plaats
was. Daarom had hij liever een vaste in
kwartiering.
Aan den overkant waren SS-officieren in
gekwartierd. Later werd er het Zahn-sta-
tion gevestigd. Volgens de tenlastelegging
was er een vrij regelmatig verkeer tus
schen beide perceelen aan den Rijnsburger-
weg, waarbij ook levensmiddelen zouden
zijn meegebracht. Volgens verd. zou dit al
leen oud brood geweest zijn voor de kip
pen.
Dat zijn vrouw en dochter met de Duit
schers uitgingen, zich met hen lieten fo
tografeeren, kan spr. niet bevestigen. Hij
wist er in ieder geval niets van. Ook van
het zingen van Duitsche liederen was spr.
niets bekend, hoewel de voorz. opmerkt,
dat dit toch reeds 's morgens vroeg ge
beurde, voordat besch. naar kantoor was-
Dat was door naastwojienden gehoord.
Vgrd. wilde zulks niet ontkennen, doch hij
had het niet gehoord.
Dat zijn vrouw de „Deutsche Zeitung"
las kon besch. niet verhinderen, aangezien
zii daarover zelf de vrije beschikking had.
Een andere kwestie is de volgende:
Besch. werd eens door den burgemeester
gevraagd een bepaald stuk op te zoeken op
het stadhuis. Spr. had deze opdracht door
gegeven aan den chef registratuur, den
heer Hemerik. Deze had medegedeeld, dat
het stuk onvindbaar was. De zaak is toen
bleven rusten.
Op de vraag van den pres. antwoordt
besch., dat hij niet wist wat er in dat stuk
zou gestaan hebben, want hij had het niet
behandeld. De pres. vroeg of hij niet wist,
dat het hier een lijst betrof van fabrikan
ten, die gesignaleerd stonden. Verd. ont
kent dit en hij vestigt er voorts de aan
dacht op, dat er veel verwarring heersch-
te tusschen de functies van gemeente-se
cretaris en die van den secretaris van den
burgemeester.
Ook de kwestie-Boogerd werd be
handeld, die als directeur van gemeente
werken was ondergedoken en op wiens
ontslag door besch. zou zijn aangedrongen.
Verd. ontkende zulks ten stelligste, waarna
hy een exposé gaf van het gebeurde.
Verder was ten laste gelegd, dat hij van
mevr. v. EylandtWisboom, een nicht van
hem, de eigendommen uit een safe van
de Twentsche Bank in bescherming zou
hebben genomen. Verd. legt hieromtrent
uit* dat dit reeds van vóór den oorlog da
teerde en dat zij in den bezettingstijd ver
zocht haar juweelen in zijn safe op te bar- -
gen. Verd. zeide dit niet gedaan te heb
ben, mede ook op aanraden van den N.S.
B.-burgemeester, hetgeen den pres. de be
merking ontlokte waarom hij dan wel
eigendommen van den burgemeester in be
scherming nam. Als de pres. er beschul
digde op wees, dat hij builen ambtelijken
tijd heel vriendchappelijken omgang had
met den burgemeester, en beide families
wederzijds, voert verd. aan, dat zulks
reeds dateerde van voor den oorlog. De
pres. meent echter, dat verd..na de benoe
ming van de Ruyter v. Steveninck, die oud_
officier was, totburgemeester door den
Rijkscommissaris, met hem had'bèhooren
te breken. Spr. zelf heeft zulks ook gedaan
ondanks dat deze burgemeester zelfs familie
van hem was.
Hierna nam het uitvoerig getuigenverhoor
een aanvang.
Als eerste getuige trad naar voren mr.
A. v. d. Sande Bakhuijzen, burgemeester
der gemeente Leiden tot 1 April 1942.
i_<eze verklaart, dat hij met den gemeente
secretaris nooit veel politieke gesprekken
heeft gevoerd. Daartoe gaf deze hem geen
gelegenheid. Hij kreeg voorts niet den in
druk, dat de gemeenteseci'etaris de Duit
sche maatregeler sterk verafschuwde.
Over het feit, dat besch. gezegd zou heb
ben, dat prof. Meijers de ziel van het ver
zet in de universiteit was. verklaart get.,
dat hij hiervan slechts weet, dat de heer
Bicker Caarten dit toen tegen hem gezegd
bad. Over de wijze def toen steeds dras
tischer wordende maatregelen, inzake het
binnenlandsch bestuur had de burgemees
ter zich wel eens minder voordeelig tegen
over de bezetters uitgelaten, waarop de
,secr. dan zijn verbazing te kennen gaf en
den schijn gaf deze maatregelen heel lo
gisch te vinden.
Op een vraag van' den verdediger, m, v.
Geelkerken naar aanleiding van de aan
wijzingen der regeering, uitgegeven om
trent 1937, over de verhouding van de
ambtenaren tegenover den bezetter,
waarin meerdere naïeve en soms eenigs-
zins dwaze artikelen daaromtrent werden
gegeven, antwoordde getdat deze hand
leiding was uitgegeven, rekening houdend
met een normalen bezetter, doch niet met
schavuiten en schurken. In die handleiding
stond, dat men het binnenlandsch bestuur
zoo normaal mogelijk moest uitvoeren.
Hierna werd gehoord de heer H. Bicker
Caarten, toen commies ter secretarie. Get.
verk" aarde, dat besch. de Duitsche maat
regelen wel niet aanprees, maar toch goed
praatte. Spr. was nooit beangst geweest,
dat de gemeentescecretaris iemand zou
verraden.
Get. herinnert zich pertinent dat besch.
het zal omstreeks een jaar na den aan
vang der bezetting geweest zijn heeft
gezegd, dat de regeering gevlucht en .de
regeering gedrost was< e<n tevens, dat er
:n het huis van prof. Meijers een punt van
verzet was. Besch. ontkent zulks. Moge
lijk is, dat hij gezegd heeft, dat de Duit
schers dit gezegd zouden hebben.
Vervolgens werd gehoord de heer Th.
Barnard, commies 1ste klas ter gemeente
secretarie, die tijdens de bezettmg belast
was met de inkwartiering der Duitschers
bier ter stede. Get verklaart, dat de eerste
inkwartiering op 6 Dec. 1940 buiten hem
om was gegaan. Get. verklaart verder, dat
besch. hem steeds waarschuwde wanneer
zijn inkwartiering vertrok. Hij hoopte daar
mede voor langeren tijd een vasten officier
ingekwartierd te krijgen. Naar spr. meent
was dit voornamelijk tengevolge van den
angst om van de losloopende soldaten te
krijgen, die over het algemeen veel slor
diger waren.
(Wordt vervolgd).
EX-BURGEMEESTER VAN MAASTRICHT
VEROORDEELD.
Het bijzondere gerechtshof te Maastricht
heeft gisteren den ex-burgemeester van
Maastricht, mr. L. Peeters, wegens dienst
neming bij de Waffen-S.S. tot 8 jaar gevan
genisstraf veroordeeld. De eisch was 18
jaar.