De verantwoordelijkheid van den kiezer De verklaring van het Nederlandsche Episcopaat Betoogingen vóór en tégen monarchie Churchill te Amsterdam gehuldigd Oud-Min. Marchant op het oorlogspad Prof. Mr. ROMME MAANDAG 13 MEI 1946 Bureaux: Papengracht 32, Leiden Giro 103003. Telefoon voor Advertenties en Abonnementen 20826. Redactie en Directie 20015. Handelsdrukkerij 20935: Abonnementsprijzen f 0.26 per week, /1.10 p. mnd, ƒ3.25 p. kwartaal. Franco p. post 4.00. waarin opgenomen „DE BURCHT" KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN 36e JAARGANG No. 10781 Hoofdrcd.: Rector H. SONDAAL en TH. WILMER. Directie: G. G. VAN ELBURG. Uitgave van N.V. „De Leidsche Courant'' en Stichting .,De Burcht". Advertenties 15 cent p. m.m. Bij contract belangrijke korting. Om de grootste winstkans DE PARTIJ VAN DE VRIJHEID heeft aan een aantal werkgevers een circu laire gericht, waarin dezen wordt geadvi seerd: reken uit, wat geleide economie U aan winstkans ontneemt en stort het ver schil in onze verkiezingskas. Wij behooren niet tot die on verdragelij- ke soort „idealisten", die de waarde van het materiëele, het stoffelijke onderschat ten, maar.niet voor zichzelf, doch voor anderen. Doch wij beschouwen het stoffe lijke als middel en het geestelijke als doel in het leven. En een verkiezingspropagan da, die adviseert om te stemmen op de par tij, welke de grootste kans biedt op stoffe lijk gewin, is ons- te platvloersch, te be krompen, al komt zij ook van personen, die zich wellicht onder de intcllectueelen bij uitstek rekenen. Maar afgezien daarvan: men geeft door zulk een propaganda een eenzijdige voor stelling van geleide economie. Door ieder wordt den ondernemer een behoorlijke winst gegund dat is ook om sociale rede nen gewenscht en noodzakelijk: de onder- nemerslust moet een stimulans, een prikkel hebben en houden. Maar wordt in een ge leide economie die behoorlijke winst den ondernemer onttrokken? Volstrekt niet. In een geleide-economie zal winst geen doel zijn, maar middel om het doel zoo goed mo gelijk te bereiken. Doel is: de bevrediging van de redelijke behoeften en rechtmatige verlangens van de gemeenschap. Onderne mingen,. die dat doel niet nastreven of be reiken, hebben in een geleide economie geen bestaansrecht en die zullen dus ook geen winstkans krijgen! En, vervolgens, zal in een geleide economie geen bovenmatige winst gemaakt kunnen worden tenkoste van de gemeenschap, ten koste van hen, die mede aanspraak maken op een evenredig behoorlijk deel van de vruchten, welke een onderneming afwerpt. Wie het hiermee niet eens is, stemme dus maar op de Partij van de Vrijheid. Wij zijn voor vrijheid, voor vrijheid op alle terrein, ook in het economische leven. Maar niet voor vrijheid, die ongebonden heid is. Zulk f- vrijheid" heeft in het ver leden wel grf ldelijk gewin geschonken aan enkelen, is rampzalig geweest voor velen. EN DAAROM STEMMEN* WIJ OP A.S. VRIJDAG 17 MEI No. 1 VAN LIJST 2: ROMME. Daar zijn ze weer ZE HEBBEN NIETS of weinig geleerd tijdens den oorlog: hun anti-papisme is nog écht voor-oorlogsch! 0 Wij hebben hier voor ons een blaadje van de Staatkundig Gereformeerde Partij (Ds. Zandt) en lezen daarin: „Vervolgens roept de S.G.P., als Pró- testantsche Partij, welke de beginselen der Reformatie belijdt, alle protestant- sche kiezers op om zich als één man te stellen tegen het opdringen van Rome. Rome wil heel Nederland weer roomsch maken. Alles zet zij er op, om ons volk wederom onder het pauselijk gezag te brengen. Daartegen moet zich elke rechtgeaarde zoon der Hervorming met beslistheid verzetten. Dat kan ook geen enkel protestant begeeren." Uit welke feitfen blijkt dan toch wel, dat door Rome er alles op wordt gezet, om ons volk onder pauselijk gezag te brengen? En uit welke feiten blijkt dan toch wel, dat dat pauselijk gezag over de leden der Katho lieke Kerk ook maar op éénige wijze hun goed vaderlanderschap zou schaden! In tegendeel. Het is tijdens den oorlog weer gebleken, hoe waar het woord van Alber- dingk Thym is, dat er even goede maar geen betere vaderlanders zijn dan de Ka tholieken. En daarom zal het ook een ver- standigen Protestant en goed vaderlander niet hinderen, maar eerder verheugen, als op Vrijdag a.s. met een groot stemmen- cijfer uit de bus. komt: No. 1 VAN LIJST 2: ROMME. DE EVACUATIE OP JAVA. Een officieel Britsch communiqué heeft verklaard, dat vanaf 20 Mei uit de binnen landen van Java per week 1000 geïnter neerden naar de geallieerde zone overge- bracht zullen worden. HERDERLIJK SCHRIJVEN VAN DEN PRIMAAT VAN SPANJE. „KATHOLIEKEN VEREENIGT U!" De Primaat van Spanje heeft een belang rijk herderlijk schrijven doen verschijnen, waarin hij den wensch tot uitdrukking brengt, dat de Spaansche geestelijkheid bui ten alle politiek moet blijven, en zich in geen enkel opzicht met welken regeerings- vorm dan ook, mag inlaten. Maar hij neemt stelling tegen allen, die zich als atheist aan kondigen. ,,In dat opzicht" zegt hij, „heb ben wij^ niets te wjjzigen in, noch iets toe te voegen aan datgene, dat wij in Augustus 1945 zegden. Wij sporen allen die zich ge trouwe zonen der Kerk voelen aan, zich zoo sterk mogelijk te vereenigen". Het Nederlandsch Episcopaat heeft gisteren. Zondag, de volgende ver klaring van den kansel laten voor lezen: Op Vrijdag 17 Mei zullen de ver kiezingen plaats vinden voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal. In verband met deze en andere ko mende verkiezingen achten Wij het Onze plicht de Katholieken -te wij zen op de groote verantwoordelijk heid, welke voor hen uit het kiesrecht voortvloeien. Wij volgen hierin na onzen H. Vader den Paus, die on langs tot de Vastenpredikers der Romeinsche Kerken heeft gezegd: „Het uitoefenen van het kiesrecht „is een daad van zware, zedelijke „verantwoordelijkheid, tenminste „als het gaat over het kiezen van „personen, die geroepen worden „om aan het vaderland zijn staats regeling en zijn wetten te geven; „vooral als die wetten b.v. tot on derwerp hebben de viering van „de feestdagen, het huwelijk, het „hulsgezin, de school en de orde ning iri rechtvaardigheid en Helde „van de onderscheidene sociale „toestanden. Het behoort tot de be- „voegdheld van de Kerk, aan de „geloovigen de zedelijke verpllch- „tïngen uiteen te zetten, die uit het „kiesrecht voortvloeien". STAKING IN ROTTERDAMSCHE HAVEN OPGEHEVEN. De bedrijfsunie van samenwerkende transportarbeidersbonden heeft Zater dagavond een druk bezochte vergade ring gehouden. De vergadering besloot, met vijf stemmen tégen, vandaag het werk in de havens te hervatten. Er werd een beroep gedaan op de niet- aanwezige havenarbeiders zich hierbij aan te sluiten. B. G. In ons vaderland bestaat niet alleen kiesrecht, maar ook de kies plicht. Niemand mag dit recht en de zen plicht onderschatten. De komen de verkiezingen zullen in belangrijke mate beslissen over de groote lijnen van het regeeringsbeleid, dat bij den geestelijken en stoffelijken opbouw van ons vaderland gevolgd zal wor den. In de voorbije jaren van onder drukking en overheersching hebben wij aan den lijve ondervonden, wat het zeggen wil, als het volk van iederen werkelijken invloed op het staatsbestuur beroofd is. Daarom moeten alle katholieken niet alleen het hun gegeven kies recht als een voor het algemeen wel zijn nuttige instelling waardeeren, maar ook metterdaad den hun bij de wet opgelegden kiesplicht vervullen. En daar ook het staatkundig leven op de zedelijke normen van het Christendom gebaseerd moet zijn, moeten zij het zich tot plicht rekenen slechts die personen te kiezen, waar van zij met recht mogen verwachten, dat zij zich op het terrein van wetge ving en bestuur zullen laten leiden door deze normen, welker naleving naar Onze overtuiging in de gegeven omstandigheden het best gewaar borgd wordt door de Katholieke Volkspartij. Op deze wijze zullen zij niet alleen de belangen van den godsdienst en de goede zeden dienen, maar ook het welzijn van ons dierbaar vader land. Paus zegent Umberto II Paus Pius XII werd Zaterdagochtend door den Italiaanschen ambassadeur bij den H. Stoel officieel in kennis gesteld van de troonsbestijging van Prins Umberto. De Paus heeft daarop aan den nieuwen Koning van Italië Umberto n zijn zegen doen toekomen en in een schrijven aan de koninklijke familie verzekerde de Paus, dat het Italiaansche volk een bijzondere plaats inham in Zijn gebeden. Tégen de monarchie. Zaterdagmorgen is op de Piazza del Po pulo door duizenden menschen een anti- monarchistische betoogiijg gehouden. De bijeenkomst duurde een uur en werd be sloten met een grooten optocht naar het Viminale, den zetel van den Min.-president. 70OALS REEDS GEMELD is Zaterdagmorgen aan Winston Churchill in eèn plech tige zitting van den gemeenteraad van Amsterdam het eereburgerschap aangebo den. De wnd. burgernéestet Franke en wéthouder mr. Schokking hebben het woord ge voerd. Toen daarna Mr. Schokking Churchill de gouden medaille en de oorkonde over- .handigde, speelde het politiecorps het Wilhelmus. Rondrit door Amsterdam Churchill diep getroffen Mr. Churchill nam hierna op zijn eigen en zoo gemoedelijke wijze het woord om te bedanken voor de eer, die hem werd aangedaan, door in deze trotsche stad, die beroemd is over de heele wereld, als cul tuurcentrum, als centrum der zeevaart en door zijn geest van onafhankelijkheid, te worden ontvangen. „Wij in Engeland, al dus Churchill, hebben in de afgeloopen zes jaren heel groote moeilijkheden gekend, maar ik geloof, dat dat alles nog niets was bij den lijdensweg, dien gij hebt bewandeld. Het Nederlandsche karakter om standvas tig en met onwrikbaren wil tot het einde toe stand te houden, heeft u er door ge haald, ondanks de vele groote offers, die u aan de geheime politie der Duitschers en aan hun tallooze wreedheden heeft moeten brengen. Het heeft mij diep getroffen, toen ik de Jodenwijk van uw stad bezocht en daar de verwoestingen heb gezien. Het was in deze wijk, dat Rembrandt en Spinoza hun belangrijkste werken hebben gemaakt. Ik heb nooit geweten gedurende den oor log, dat het hier zoo ernstig was. Deze fei ten zijn later pas bekend geworden. Op zijn tocht door de Amsterdamsche grachten werd Churchill begeleid door een permanent gejuich. Boottocht op het IJ. Zaterdagmiddag heeft het Amsterdam sche gemeentebestuur Churchill een lunch aangeboden in de zaal van de Nederl. Her vormde Diaconie aan de Amstel. Vervolgens werd een tocht op het IJ ge maakt. Aan boord van ..De Geulstroom" van de reederij Koppe N.V. hadden H. M. de Ko ningin en mr. Churchill gezamenlijk van het kon. paleis daarheen gebracht op de achtersteven plaats genomen. Kap. R. de Bruyn heeft alles wat van een commandant gevraagd kan worden moeten gebruiken om zijn boot te doen manoeuvreeren tus- schen de bijna niet te tellen, alle denkbare typen vertegenwoordigde^ vaartuigen die de zijne omstuwde. Het was de haven meester, de heer B. de Vries, die geduren de den feesttocht niet. weinig" moeite had, het karakteristieke van de zich herstellen de hoofdstedelijke haven zijn hoogé gasten te toonen, „verduisterd" als dit was door het bonte beweeg van de groote massa's, die eenig vaartuig hadden bemachtigd om zich den aanblik van dat unieke schouwspel niet te laten ontgaan. Toen mr. Churchill aan de zjjde van H. M. de Koningin en gevolgd door zjjn echt- genoote en dochter „De Geulstroom" ver liet, was officieel de „Amsterdam-Chur- chill-Day" geëindigd. Zie vervolg pag. 3. Alle republikeinsch-gezinde partijen, onder wie ook de katholieke chr. democratische partijen namen hieraan deel. Vóór de monarchie. Toen Vrijdagavond in Rome Umberto's troonbestijging bekend werd, stroomden duizenden en duizenden naar het koninklijk paleis, waar de nieuwe Koning en zijn fa milie stormachtig werden toegejuicht. Her haaldelijk moest de Koning op het balcon verschijnen, waarbij hij werd vergezeld door de Koningin, Marie-José van België. In een proclamatie heeft de nieuwe Ko ning aan het Italiaansche volk meegedeeld, dat hij zich zal onderwerpen aan het refe rendum van 2 Juni, waarin het volk kan zeggen of het vóór een republiek is of voor een monarchie. Waarom op 9 Mei? In Rome doet het gerucht de ronde dat Victor Emmanuel de 9de Mei zou hebben gekozen als datum van aftreden omdat deze datum de tiende verjaardag was van de uitroeping van het keizerrijk Ethiopië. „Op dien dag is het ongeluk van Italië" begonnen, zou Victor Emmanuel gezegd hebben. KRONING VAN O.L. VROUW VAN FA TIM A. Kardinaal Masella, Pauselijk legaat bij de plechtigheden ter eere van de kroning van O. L. Vrouw van Fatima, is per vliegtuig te Lissabon aangekomen, na een kort op onthoud in Barcelona. Hij werd op het vliegveld verwelkomd door premier Sala- zar, kardinaal Cerejeira, en een vertegen woordiger van Carmona, President van de republiek. Duizenden pelgrims uit geheel Portugal zoowel als uit het buitenland, kampeeren in de omgeving van het heilig dom, daar er geen kamers in den omtrek te krijgen zijn. Eenige kerkelijke waardig- heidsbekleeders, die verschillende landen vertegenwoordigen, zijn eveneens gearri veerd. Aan Winston Chur chill, mevr Chur chill en Mary Chur chill werd ten palei- ze Soestdijk een lunch aangeboden. D« Prinselijke Fami lie met haar gasten in den tuin van het paleis na de lunch. In het Patronaatsgebouw, te Roelofarendsveen, dat geheel bezet was, heeft gisterenmiddag oud-minister Marchant over de verkiezin gen. gesproken. Op de hem eigen scherpe en geestige wijze heeft de 77-jarige, die blijk geeft v^n een ongeloo- felijke vitaliteit, zijn visie gegeven op de tegenwoor dige regeering-Schermer- horn en daarnaast' zijn mee ning gezegd over de regee- ringsformatie die moet ko men. De eerste groote grief die de oud-minister tegen Scher- merhorn vooral inbracht was, dat wij sedert de be vrijding nog altijd leven onder een soort van dicta tuur. Een volksvertegen woordiging is lang uitgeble ven en toen ze er eindelijk was werd ze voorloopig niet gehoord. Wij zijn geregeerd met koninklijke besluiten, maar deze manier van doen van Schermerhom in Nederland is precies het omgekeerde van het beleid in Indië. Daar zeggen ze tegen Sjahrir en tegen Soekarno: „Och hee- ren, ik heb wel bezwaren", maar daar wordt alsmaar ge praat en zoete broodjes ge bakken. Mr. Marchant gaf zijn groot respect te kennen voor het werk van de ille galiteit, maar hij meende, en niet ten onrechte, dat il legaliteit nog geen staatkun de beteekent. „Schermerhorm mag dan prachtig illegaal zijn ge weest, maar vair.de staat kunde moet hij de-eerste be ginselen nog leeren. „Schermerhonrwil een christelijk bewind,- maar dan christelijk met een kleine c, een zoogenaamd personalis tisch christendom, waar iedereen van kan maken wat hij wil. Maar er is meer één Christendom, riep Mr. Marchant, en daar valt niet mee te schipperen. Dat is gebaseerd op de volledige inhoud van het Evangelie. Daar kun je geen tittel of jota afdoen." „Laat U niet lokken naar de eenden kooi van Schermerhorn" 1 Schermerhom wil ook wel een personalistisch socialis me en de goocheme politieke rot, de sociaal-democraat Drees, leek aan Schermer hom ondergeschikt, maar langzamerhand bleek, wel, dat de politieke leiding in handen is van Drees en men heeft van Drees terecht ge zegd: „Als je hem midden door snijdt, dan is hij van binnen net zoo rood als een kreeft van buiten. Laat men vooral niet mee- nen dat de S.D.A.P. verdwe nen is. Dat heeft mijn oude geliefde Vrijzinnig demo cratische bond wél gedaan. Die- trad in de Partij van de Arbeid en hief zichzelf op en pleegde zoo zelfmoord. Maar in de P. v. d. A bleef de S.D.A.P. bestaan met de uitdrukkelijke overname van de Roode vlag, het lied de „Internationale" en de opge heven vuist. En met alle mooie praatjes „op de brug" No. 1 van lijst 2 spreekt vanavond om 8 uur in de Stadsgehoorzaal te Leiden Hij zal duidelijk en klaar een antwoord geven op de vraag: WAT WIL DE KA THOLIEKE VOLKSPARTIJ IN DEZEN TIJD. Uitgelokt DE VERKLARING van het Hoogwaardig Episcopaat is voor velen onverwacht ge komen. Maar er waren verschillende feiten, die een dergelijke verklaring als het ware uitlokten. Dan hier en dan daar trachtte men de voorstelling ingang te doen vinden alsof het Episcopaat eigenlijk onverschillig stond tegenover de houding die de katholiek zou innemen bij het uitbrengen van zijn stem. Voorts heeft men meermalen getracht de Vastenbrief zóó uit te leggen, dat het niet- direct spreken over politieke principiëele organisaties beteekendc, dat de richtlijnen voor onze, andere katholieke concentraties, niet op politiek terrein van kracht waren. Tenslotte heeft Geert Ruygers van de Christofoorgroep in de Partij van den Ar beid op een vergadering in Amsterdam zich op den Kardinaal beroepen om zijn poli tieke houding te rechtvaardigen. Enkele katholieke toehoorders, die vra gen stelden cn zich uitermate verbaasden over hetgeen de heer Ruygers te berde bracht, wendden zich per brief tot den Kar dinaal. Z.Em. Johannes Kardinaal de Jong heeft daarop o.a. geantwoord: „Wij hebben hem (Geert Ruygers) duide lijk te verstaan gegevc» dat naar Onze mee ning Katholieken thuis hooren in de Ka tholieke Volkspartij, en wij hebben ook getracht deze Onze vaste overtuiging nader te motiveeren. Van den aanvang af zijn Wij persoonlijk een voorstander geweest van een eigen Katholieke partij." Zijne Eminentie „betreurt dat zijn po gingen om den heer Ruygers met zacht- h e i d te overtuigen van het onjuiste zijner houding, blijkbaar hebben gefaald." Dergelijke manieren van doen dwongen het Episcopaat tot een duidelijke uitspraak. Men heeft deze verklaring uitgelokt, al zal dat nu juist niet de bedoeling zijn geweest! Met dat al is cr nu geen twijfel meer. De Bisschoppen van het verzet hebben als Bisschoppen van den opbouw thans op nieuw den weg gewezen. Wij waren hen trouw in het verzet. Blyvcn wij hen thans ook getrouw bij den opbouw zitten wij nog altijd ónder de brug. Terecht leverde oud-min. Marchant uiterst felle cri- tiek op de grove en schan delijke onrechtvaardigheden, die er bij de zoogenaamde „zuivering" zijn gepleegd. Talloozen en talloozen, die maar opgepakt werden, zon der eenige schijn van bewijs, en die na een jaar nog nooit zijn verhoord. Er bestaat op dit oogenblik nóg geen recht in Nederland. Nou zijn we al een jaar bevrijd. Maar de fout ligt tij het begin. Men heeft geen rug gespraak gehouden bij de vorming van dit kabinet. Wij hebben het thuis gestuurd gekregen. Van overleg is er zoo goed als geen sprake ge weest. Als we terugzien op het gevoerde beleid van de po litieke ministers, dan is er maar een conclusie: „Weg met Schermerhorn en hij kome nooit weerom." „Laat U niet lokken naar P. v. d. A., de „eendenkooi" van Schermerhorn. Wij moe ten alle christelijke krach ten concentreeren en dan al leen is het mogelijk dat het recht in Nederland weer de waarde krijgt welke het al tijd heeft bezeten, dan alleen is er kans dat er bewust en degelijk wordt geregeerd en dat niet, zooals op dit oogen blik, economie en financiën worden opgeofferd aan de experimenten van Min. Lief- tinck." Het zal niemand verwon deren, dat de vergadering van dit geestige, felle en met feiten gestaafde betoog vol op heeft genoten en dit ook ondubbelzinnig te kennen gaf. Wending in Ruslands houding Ic Parijs Terwijl Zaterdag gemeld werd, dat er te Parijs een „voorloopige overeenstemming" was bereikt tusschen dc vier ministers van buitenlandschc zaken, wordt thans mede gedeeld, dat de conferentie Zaterdag niet tot overeenstemming is kunnen komen. Maandag zouden de ministers de toekomst van de Ruhr bespreken. De Franscbo en En- gelsche opinies loopen ten aanzien van deze kwestie uiteen, terwijl de Russische houding nog onbekend is. De Britsche minister van buitenlandschc zaken Bevin heeft Parijs voor een kort bezoek aan Londen verlaten In verband met een „nieuwe wending" van Molotof. die verklaard heeft dat de houding van Sovct-Rusland inzake liet vredesverdrag met Italië een cssentieele wijziging heeft ondergaan. Bevin zou naar Londen zijn gegaan om Attlee te polsen over de mogelijkheid van een Engelsche concessie. Waarnemers te Londen gclooven nu, dat over het slagen of het mislukken van de conferentie waarschijnlijk in dc eerste helft van deze week zal worden beslist. Ontruiming van Egypte Britsche en Egyptische deskundigen ne men de Engelsche kazernes, werkplaatsen en vliegvelden in Egypte in ongenschouw ter beoordeeling van den tijd, dien de Brit sche troepen noodig zullen hebben het land te ontruimen. De Britsche delegatie zou een periode van vijf jaar noodig achten, terwijl de Egyptische delegatietwaalf maanden voldoende oordeelt. Men neemt aan, dat hieromtrent wel een tusschenweg zal wor den gevonden. WEERSVERWACHTING tot Dinsdagavond. Meest matige wind tusschen Noord en Oost. In het Noord-Oosten van het land hier en daar een buitje. Vrij koud.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1946 | | pagina 1