MAANDAG 30 NOVEMBER 1942
34STE JAARGANG N°- 10419
(uireanx: Paperkgracht 32 - Giro 103003
felefoon: Redactie 20015. Admin. 20935
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
C. M. van Hamersveld, Directeur.
Th. Wilmer, Hoofdredacteur.
De wir.sï-economie
Dat het kapitalisme moet verdwij-
len is een eisch, die een christen niet
;an afwijzen.
Maar wat is dan toch eigenlijk het
Lapitalisme? Op deze vraag heb-
len wij reeds herhaaldelijk een ant
woord gegeven. Doch het is nuttig, er
lóg 'ns op terug te komen. Nuttig,
i m d a t gemeengoed moet worden
iet klare inzicht en de vaste overtui-
[ing, dat het economisch stelsel, het
welk wij hier bedoelen, èn de daar-
lit gegroeide geestesgesteld-
leid een maatschappelijk kwaad
rormen, dat bewust en stelselmatig
noet worden bestreden.
Kapitalisme is kort gezegd de
winst-economie; de economie, waarin
illeen en uitsluitend alléén en uit
buitend! de winst bepaalt, o f en
wat en hoe er geproduceerd moet
worden. De wetgeving van de laatste
ientallen jaren heeft dat kapitalisme
tl heel wat ingeperkt wat betreft het
o e van de productie. De vele sociale
[retten hebben een zeer ingrijpenden
jn zeer zegenrijken invloed gehad. Wat
ichter betreft de vraag, of en wat er
geproduceerd moet worden, heersch-
je er als men de oorlogsjaren bui
len beschouwing laat nog steeds een
f rij wel bandelooze vrijheid.
In de plaats van deze onbeperkte
irijheid moet er zijn jen georden-
ie economie een economie, die is
geordend naar de behoefte^ van het
tolk.
i Men zou ons kunnen tegenwerpen,
lat die economie, welke is geregeld
loor de behoeften, er vanzelf is,
11 s men maar v r ii laat produceeren,
>mdat dan de productie zich v a n-
e 1 f zal werpen op de dingen, waar-
tan behoefte is, en waarmede dus
winst wordt behaald, en des te meer
iwinst naarmate de behoefte grooter is.
Deze redenering is voor het grootste
'edeelte slechts in schijn juist.
Eerstens: het is lang niet altijd waar,
flat er meer winst wordt gemaakt met
ten product naarmate de behoefte
fla&raan grooter is. De aard en bestem-
biing van het product, de kring, waar
in de behoefte daaraan bestaat, is ze
ker van grooten invloed.
En vervolgens: het ligt in de lijn
van de kapitalistische, de ongeorden
de, de niet centraal geleide economie,
de winst-economie, om, als er winst
door behaald wordt, behoeften te
jsche p/p e n, en in deze behoeften
eerder en beter te voorzien, dan in re
delijke volks-behoeften, indien de
daarmede te Dereiken winst grooter is.
De overheid, een centraal gezag
moet ook in de beslissing over de
Vraag, of en wat er geproduceerd
wordt, regelend optreden, daarbij als
eerste en voornaamste norm nemend
de redelijke behoeften van het volk.
Uit dat economisch stelsel, de winst-
economie is gegroeid een geestesge
steldheid, welke wij zouden kunnen
noemen: het denken-in-geld. Men
denkt in geld, oordeelt in geld, waar
deert in geld.
Deze geestesgesteldheid is ook inge-
rongen in personen, die overigens om
un religieuse, hun godsdienstige op-
attingen en levensregel moeten wor-
!en gerespecteerd, en van wie men
'pok onder dit c. zicht een andere, een
etere mentaliteit mag verwachten en
.erlangen. En die geestesgesteldheid
t>ij de hier bedoelde personen Is een
%ron van veel ergernis. De mensche
lijke arbeidskracht wordt vaak ge
waardeerd alleen en uitsluitend naar
|le winst, welke er mee te behalen
walt en niet naar de sociale nuttig
heid; en de menschelijke arbeidskracht
wordt vaak geschat zónder daarbij
ïkan den m e n s c h, die deze schenkt,
4e denken, zonder daarin ook den
itnensch te waardeeren. De mensch
ttaat in de mentaliteit, die wij hier
bedoelen, achter het geld, achter het
f tof fel ijk bezit.
In de nieuwe gemeenschap, welike
hrjj wensohen, moet de menschelijke
HET ITALIAANSCHE WEER-
MACHTSBERICHT.
In het Italiaanische weermacb tsbe-
rictht van Zaterdag wordt o.a. gemeld,
dat in de wateren van Algerije forma
ties Italiaansche torpedo vliegtuigen Za
terdag' een groot convooi aangevallen
hebben. Ondanks den afweer van een
krachtige vijandelijke formatie vlieg
tuigen werd deze actie met succes be
kroond. Een groot schip werd getrof
fen en vlooig in de lucht. Vier andere
koopvaardijschepen werden zoo ernstig
■beschadigd, dat men hun vernietiging
zeke*6 kan aohten. Vier Italiaansche
vliegtuigen zijin van de operaties van
dezen dag niet teruggekeerd.
Britsche vliegtuigen hebben opnieuw
in den nacht van Zaterdag op Zondag
Turijn gebombardeerd. De schade is
aanzienlijk, vooral in het centrum der
stad. Het aantal slachtoffers is nog niet
vastgesteld. De houding der bevolking
was kalm.
In de Middellandsche Zee heeft een
der Italiaansche eenheden een vijande
lijke duikboot in den grond geboord.
Bij verstandig gebruik kan nien met weinig gas veel doen
DE OORLOG IN OOST-AZIë.
Japansche marinekringen verklaren,
dat de Japansche vloot er in geslaagd
is, in de drie zeeslagen bij de Salomons
eilanden de Amerikaansche marine in
dit gebied te vernietigen. Wanneer men
afziet van het gebruik van nieuwe
Amerikaansche schepen, kan men zeg
gen, dat de Amerikaamsehe vloot in den
eersten slag haar kruisers en jagers, in
den tweeden baar vliegkampschepen
en in den derden haar slagschepen
heeft verloren. De Amerikanen kunnen
geen vloot meer opstellen, die bestaat
uit slagschepen, vliegkampschepen,
kruisers, torpedojagers en duikbooten
in de goede verhouding.
Naar de Engelsche nieuwsdienst uit
Washington meldt, heeft het departe
ment van marine van de Ver. Staten
bekend gemaakt, dat de Japanners het
tot de Aleoeten behoorende eiland Attu
heroverd hebben.
LANGS DON EN WOLGA FELLE STRIJD
groote transportschepen
Bolsjewistische aanvallen
bloedig afgeslagen
'DEUTSCHE WEERMACHTS-
BERICHTEN.
Bolsjewisten over een rivier terug
geworpen.
Het opperbevel van de Duitsche
vf ermacht maakte Zondag bekend:
,jin den sector van den Terek mis
lukten verscheidene vijandelijke aan-
va'len. Duitsche en Roèmeensche troe
pen he'»J en ook Zaterdag alle aanval
len van numeriek superieure vijande
lijke strijdkrachten tusschen Wolga en
Don vernietigd.
in de groote bocht van den Don
wierp een eigen tegenaanval de bols
jewisten over een rivier terug. Ster
ke luchtstrijdkrachten, waaronder Roe-
meensche gevechtsvliegers, steunden
de troepen van het leger met suc
ces. Een groot aantal voertuigen werd
vernield. Spoorlijnen aan den beneden
loop van de Wolga werden 's nachts
met succes gebombardeerd.
Snelle Italiaansche gevechtsvliegtui
gen vielen aan het middengedeelte van
den Don gemotoriseerde vijandelijke
colonnes en kwartierruimten voor
troepen aan.
In den centralen sector van het Oos
telijke front verloor de vijand tijdens
permanent zware gevechten 57 tanks.
Bij zijn herhaalde vergeefsche aan
vallen ten Zuid-Oosten van het Ilmen-
meer leed de vijand zware, bloedige
verliezen aan menschen en mate
riaal. Duitsche en Roemeensche jagers
en luchtdoelartillerie schoten Zater
dag alleen in het Zuiden van het Oos
telijke front 39 bolsjewistische vlieg
tuigen neer. In denzelfden sector gin
gen zes eigen vliegtuigen verloren.
In de Cyrenaica activiteit van ver
kenningstroepen. In Tunis veroverden
Duitsche en Italiaansche troepen een
taai verdedigde hoogtestelling. Lucht
strijdkrachten vielen vijandelijke co
lonnes ravitailleermgsverbindingen en
luchtsteunpunten aan. Talrijke auto's
werden in brand geschoten. In lucht
gevechten schoten Duitsche jagers 16
vijandelijke vliegtuigen, waaronder
viermotorige bommenwerpers, neer.
Vier eigen vliegtuigen worden ver
mist
Voor de kust van Fransch-Noord-
Afrika beschadigden gevechtsvliegtui-
arbeid worden gewaardeerd naar zijn
sociale nuttigheid en mag de mensche
lijke arbeid niet worden gezien lós
van den mensch, die dezen arbeid ten
nutte van de gemeenschap praesteert.
Wij moeten terug naar de beste perio
de uit de middeleeuwen, in moderne
kleeding, in moderne omlijsting!
gen twee
zwaar. -
Bij vluchten van zwakke Britsche
strijdkrachten boven de bezette gebie
den in het Westen en bij nachtelijke
vluchten over Frankrijk heen verloor
de vijand vijf vliegtuigen.
Jachtvliegtuigen bestookten in het
Zuiden van Engeland spoorwegen en
andere voor den oorlog belangrijke
doelen."
Groep vijandelijke strijdkrachten
vernietigd.
Zaterdag maakte het opperbevel der
Duitsche weermacht bekend:
Duitsche en Roeméensche troepen
hebben in het Westen van den Kauka-
sus aanvallen van den vijand in te
genaanvallen afgeslagen. Ook ten Oos
ten van Alagir bezweken vrij krach
tige Sovjetaanvallen onder verlies van
35 tanks. Jachtvliegtuigen schoten hier
7 Sovjettoestellen rieeer.
Gemotoriseerde Duitsche troepen
hebben bij een aanval in de Kalmuk-
kensteppe weer een groep vijande
lijke strijdkrachten vernietigd. Er
werden 600 gevangenen gemaakt.
Tusschen Woiga en Don, in de groo
te bocht van den Don en te Stalingrad
zijn weer hevige aanvallen van den
vijand in verbitterde gevechten mis
lukt". Luchtdoelartillerie en vliegende
artillerie namen doeltreffend deel aan
de gevechten op den grond en vernie
tigden 34 Sovjet-pantservoertuigen.
Volgens de beschikbare gegevens
heeft de vijand tusschen 20 en 27 No
vember tusschen Wolga en Don 318
tanks verloren. Bovendien werden 26
stukken geschut vernield en meer dan
2000 gevangenen gemaakt. Aan het
Don front verijdelden Italiaansche troe
pen een poging om de rivier over te
steken.
Ten Zuidwesten van Kalinin en in
de buurt van Toropets duren de bev:
ge afweergevechten voort. Eigen te
genaanvallen sloegen dan vijand m
verscheidene sectoren terug, waarbij
opnieuw 95 gepantserde gevechtswa- 1
gens werden kapotgeschoten, waarvan
58 door een enkele tankdivisie. For
maties gevechtsvliegtuigen deden
overdag en 's nachts, ten deele in
sneeuwstormen, met gunstige uitwer- 1
king aanvallen op marcheerende ko- j
lonnes, troepenconcentraties en de
spoorweginstallaties van Toropetes. 11
Duikbommenwerpers hebben in het
hooge Noorden bommen van zwaar ka
liber laten vallen op stations aan
spoorlijn van Moerma-isk.
In Noord-Afrika slechts plaatselijke I
gevechtsbedrijvigheid. Tentenkampen
en kolonnes tusschen Benghasi en Age-
dabia wérden me', bommen en vuurwa
pens bevochten. Andere luchtaanvallen
waren overdag en 's nachts gericht op
MOMENTJE.
PRIJSOPDRIJVING.
Ik heb met oprechte belangstel
ling eenigen tijd geleden in de
krant gelezen, dat er in verschillen
de groote steden door de prijsbe-
heersching controle is gehouden
betreffende de prijzen en dat er in
Den Haag 350 bekeuringen zijn uit
gereikt. Drie honderd en vijftig lie
den dus in één stad, die de kool
rabi, de Berliner leverworst of de
pruimedanten een cent te duur in
onze huizen trachtten binnen te
smokkelen, wat een heel erg kwaad
is, gezien het feit, dat wij onze
handen al zóó vol hebben aan onze
bonnen, dat wij óók nog niet op de
prijzen kunnen gaan letten. En het
is natuurlijk prachtig, dat op die
practijken wordt toegezien en aan
de prijzen scherp de hand wordt ge
houden, want anders zouden de
eieren spoedig een gulden kosten en
de kalkoenen met Kerstmis niet te
betalen zijn. Dat is dus allemaal in
orde.
Maar kort geleden heb ik mijn
aanslagbiljet in de personeele be
lasting thuis gehad, die altijd nog
op het punt staat te worden afge
schaft. En nu heb ik in arren moe
de eens een briefje naar den in
specteur der prijsbeheersching ge
stuurd wegens prijsopdrijving.
Want van de belasting betalen ze
de straatverlichting en het onder
houd der plantsoenen en zoo. En
daar de straatverlichting niet
brandt en wijzelf de plantsoenen
onderhouden met aardappelen en
roode kool, moest de belasting
eigenlijk omlaag. En ik ben. nu be
nieuwd, wat de meneer van de
prijsbeheersching hiervan zeggen
zal.
„OP VEELVULDIG VERZOEK".
Hedenavond spreekt Max Blokzijl
om 19.00 uur via Hilversum 1 in zijn
politiek weekpraatje over het onder
werp: „Op veelvuldig verzoek".
luchtbases en gemotoriseerde vijande
lijke strijdkrachten in Tunis. Duitsche
en Italiaansche jachtvliegers schoten in
het geheele gevechtsgebied 20 vijande
lijke vliegtuigen neer.
Duitsche jagers hebben overdag met
succes een aanval-gedaan op spoorweg
doelen aan de Zuidkust van Engeland.
De tol bi] de Zaanbrug tusschen Wor-
mer en Wormerveer, welke dateert
uit het jaar 1889, zal met ingang van
I Januari 1943 worden opgeheven
VNP-Dn Haan-Pas Holland*.
