DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DUITSCHLAND
Momentje
DINSDAG 29 SEPTEMBER 1942
33ste Jaargang No. 10366
Bureaux: Papengracht 32 Giro 103003
Telefoon: Redactie 20015, Administr. 2091
C. M. van Hamersveld, Directeur.
Th. Wilmer, Hoofdredacteur.
Een gezond beginsel
Over wat wij kortheidshalve zouden
kunnen noemen: de nieuwe beurswet zijn
gisteren in ons blad enkele opmerkingen
gemaakt, om de strekking van de bedoel
de overheidsmaatregelen aan te geven. Wij
komen hierop vandaag niet terug, doch
willen alleen nog even met een enkel
woord wijzen naar het grondbeginsel van
de genomen besluiten.
Het grondbeginsel is, dat ook op de
Beurs de vrijheid moet worden beperkt
door de eisdhen van het algemeen belang,
waarvan de Overheid de bewaakster en de
pleitbezorgster is.
Er is geen vrijheid, om maar te handelen
naar luim en lust of willekeur, noch om
als de beslissende norm voor zijn doen en
laten alleen de "Winzucht, het verlangen
naar winst, te aanvaarden. De ware, ge
zonde vrijheid moet getoomd zijn door
hoogere wetten dan die van het materialis
tisch eigenbelang of de bevrediging van
lagere lusten.
Degene, die arbeidskracht heeft, kan
terecht niet willekeurig deze aan de ge
meenschap geven of onthouden of er mee
handelen louter en alleen naar goeddun
ken. Hij heeft recht op vrijheid, ongetwij
feld; maar op een vrijheid, welke beperkt
is door de eischen van het algemeen be
lang.
En zoo is het ook met dengene, die kapi
taal, die geld bezit: hij moet er maar niet
mee kunnen doen of laten wat hij wil, met
de eenige en uitsluitende zorg, niet met
den strafrechter in aanraking te komen!
Velen onzer zullen zich nog moeilijk
kunnen losscheuren uit de liberale opvat
ting omtrent den eigendom.
De katholieke opvatting staat, behoort
te staan tegenover de liberale: dfe katho
liek beschouwt het eigendomsrecht als een
natuurrecht, zoodat naar zijn overtuiging
de goederen in het algemeen beschouwd
moeten zijn in bezit van particulieren;
maar zij moeten worden gebruikt als
waren zij in bezit van de gemeenschap.
Terwijl wij verder de „merites" van de
nieuwe maatregelen tegen de speculatie
nu buiten beschouwing laten, willen wij
deze opmerkingen maken over het begin
sel, dat er aan ten grondslag ligt. Princi
pieel zien wij er in een stap in een goede
richting.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
GEMUILKORFDE SPECULATIE.
Uit een beschouwing in de Nieuwe
R o 11. C r t over de nieuwe maatregelen
tegen de speculatie:
„In de toelichting heet het nu weliswaar,
dat de kleine belegger van de verordening
hoegenaamd niets heeft te vreezen en dat
deze een behoorlijke gelgenheid voor het
beleggen in aandeelen zal behouden, maar
het spreekt vanzelf, dat hieruit niet de con
clusie mag worden getrokken, dat de „klei
ne man" wel weer rustig zijn gang kan
gaan, als blijkt, dat het aanbod van de
grooten niet in staat is, het koerspeil tot
het door de overheid gewenschte niveau
naar beneden te drukken. Ook van dien
kleinen belegger wordt thans verwacht,
dat hij -inziet, waarom het gaat en met
name de effectenhandel draagt te dezen
aanzien een groote verantwoordelijkheid.
Ook zijn belangen worden immers be
schermd, indien het ter beurze niet weer
tot uitwassen komt, zooals in het begin der
maand, toen Olie's en H.VA.'s tot onge
veer 400 waren gestegen, de obligatiemarkt
daarentegen, ook door den kleinen beleg
ger, veelal met den nek werd aangezien.
Een dergelijk wantrouwen in de valuta
kan door de overheid, wier eerste taak het
is, ervoor te waken, dat de oorlogsfinancie
ring niet op losse schroeven komt te staan,
onder geen voorwaarde worden geduld".
ARTIKEL J1 ARBEID SDIENSTPLICHT-
BE SLUIT.
Dezer dagen werd in de Staatscourant
bekendgemaakt dat, met ingang van dien
datum, artikel 11 van het Arbeidsdienst-
plichtbesluit als volgt moet worden gele
zen
„Zij, d& op het tijdstip van inwerking
treden van dit besluit (1 April 1942) aan
gesteld zijn of voor 1 Januari 1943 aange
steld worden in openbaren dienst of bij het
bijzonder onderwijs, moeten, indien zij den
leeftijd van 18 jaar, doch nog niet dien van
20 jaar hebben bereikt, en ongehuwd zijn,
op straffe van ontslag vóór 1 Juli 1944, ge
durende het daartoe door den secretaris
generaal van het departement van Alge-
meene Zaken te bepalen tijdvak, him ar
beidsdienstplicht hebben vervuld".
Dit artikel houdt in, dat genoemde bepa
ling in den vervolge geldt voor hen:
le die op 1 April 1942 waren aangesteld
in openbaren dienst of bij het bijzonder
onderwijs, op dien dag niet jonger waren
dan 18 jaar en die op of na 2 April 1922
zijn geboren.
2). Die op 1 April 1942 in openbaren
dienst of bij het bijzonder onderwijs wa-
renaangesteld en die voor 1 Januari 1943
den leeftijd van 18 jaar bereiken.
3) Die na 1 April 1942 doch vóór 1 Ja
nuari 1943 worden aangesteld in openba
ren dienst of bij het bijzonder onderwijs
en die 18 of 19 jaar oud zijn.
STRIJDT VOOR EUROPA
Duitsche troepen opgerukt in
het Noorden van StaBingrad
Het opperbevel der Duitsche weermacht
maakt bekend:
In het Noord-Westelijk deel van den
Kaukasus hebben Duitsche en Slowaaksche
v,troepen in harde gebergtegevechten ver
scheidene heuvelstellingen genomen. Aan
de kust van de Zwarte Zee heeft een Duit
sche motortorpedoboot een schip van 1.000
b.r.t. tot zinken gebracht.
In den strijd om Stalingrad zijn de
Duitsche troepen thans ook opgerukt naar
de Noordelijke deelen der stad. Het tot
dusver veroverde stedelijke gebied is vol
komen van den vijand gezuiverd. De aan
vallen werden door geconcentreerd vuur
der artillerie van het leger en van het af
weergeschut van het luchtwapen, bene
vens door en masse in den strijd gebrachte
Duitsche, Roemeensche en Kroatische vlieg
tuigen -voor den strijd op korten afstand
doeltreffend gesteund. Vijandelijke ontlas-
tingsaanvallen ten Zuiden en Noorden van
de stad zijn mislukt.
In den centralen sector van het front
en bij de Rzjef zijn verscheidene door
sterke artillerie ondersteund aanvallen
van den vijand, deels in tegenaanvallen,
afgeslagen en een eigen plaatselijke aan-
valsactie is met succes voortgezet.
Ten Zuid-Oosten van het Ilmenmeer zijn
herhaalde vijandelijke aanvallen onder
zware verliezen ineengestort. Ook ten Zui
den van het Ladogameer zijn nieuwe aan
vallen van_den vijand in taaie gevechten
afgeslagen. De met sterke strijdkrachten
ondernomen poging van den vijand om
den omsingelingsring van Leningrad naar
het Oosten over de Newa te doorbreken is
onder zware verliezen voor den tegen
stander mislukt. Het aantal vernietigde
booten is gestegen tot 395.
Aan het front aan de IJszee heeft het
luchtwapen overdag en des nachts bolsje
wistische luchtsteunpunten aangevallen.
Duitsche jagers hebben daarbij, zonder zelf
verliezen te lijden 26 vijandelijke toestel
len neergeschoten.
Naar in een extrabericht bekend ge
maakt is, hebben Duitsche duikbooten in
het Noordelijk deel van den Atlantischen
Oceaan een naar Engeland onderweg zijnd
Amerikaansch troepentransport voor het
grootste deel vernietigd.
Zij vielen een snel vijandelijk convooi
aan, bestaande uit slechts enkele groote
passagiersschepen, dat, krachtig be
schermd, met troepen, munitie en oor
logsmateriaal geladen was. In dagenlange
hevige aanvallen en achtervolgingsgevech
ten brachten zij een grooten tweepijper
van 19.000 b.r.t. van het type Viceroy of In
dia, die na drie torpedotreffers met een
groote steekvlam in de lucht vloog, een
transportschip van 11.000 b.r.t. van het
type Derbyshire en een torpedojager van
de beveiligingsstrijdkrachten van het con
vooi tot zinken. Twee andere transport
schepen werden door torpedotreffers be
schadigd.
Met deze successen hebben onze duik
booten den vijand een zwaren slag toege
bracht. De vijandelijke transportvloot
heeft drie bijzonder waardevolle snelle een
heden met een totalen inhoud van 47.000
b.r.t. verloren, die gebruikt plegen te wor
den bij bijzonder belangrijke en dringende
troepentransporten.
In andere zeegebieden van den Atlanti
schen Oceaan, van de Afrikaansche tot de
Amerikaansche kust hebben duikbooten
nog 11 andere schepen met een gezamen-
lijken inhoud van 57.000 b.r.t. tot zinken
gebracht, zoodat de totale verliezen van
de vijandelijke scheepvaart in de laatste
vier dagen 14 schepen met een gezamen-
lijken inhoud van 104.000 b.r.t. bedragen.
DE TOT ZINKEN GEBRACHTE
AMERIKAANSCHE TRANSPORT
SHEPEN.
Naar de Britsche berichtendienst uit
Washington meldt,heeft het Amerikaan
sche ministerie van marine, toen men
vroeg om bevestiging of tegenspraak van
het Duitsche extrabericht over het tot zin
ken brengen van drie Amerikaahsche trans
portschepen, geantwoord, dat er „abso
luut geen commentaar te leveren was". De
woordvoerder van het ministerie deelde
den vertegenwoordiger van Reuter mee,
dat het de politiek der marine is, op der
gelijke „beweringen" nooit te antwoorden,
en dat men ook ditmaal van die gedrags
lijn niet zou afwijken.
Naar gisteravond in de Wilhelmstrasse
verklaard werd, zijn met het zevende extra
bericht van het opperbevel der Duitsdie
weermacht in deze maand tot dusver 146
vijandelijke koopvaardijschepen met een
gezamenlijken inhoud ^,an 953.000 b.r.t. tot
zinken gebracht. Naar men in Duitsche
militaire kringen verklaart is dit cijfer
het hoogste maandelijksche torpedeerings-
resultaat van dit jaar.
DUITSCHE AANVAL OP NOORDELIJKE
DEEL VAN STALINGRAD.
Naar gisteravond in militaire kringen te
Berlijn verluidde, wordt er op het oogen-
blik eigenlijk nog slechts tegen het Noor
delijke deel van Stalingrad gestreden. De
Duitsche aanval tegen dit deel van de stad
is reeds aan den gang.
HET TWEEDE FRONT.
In een rede te Wimbledon heeft lord
Strabolgi het verlangen te kennen gegeven,
dat het Britsche oorlogskabinet met het
oog op de uitlatingen van Wendell Will
kie een verklaring zal afleggen. De voor
naamste vraag, die beantwoord moet
worden, aldus Strabolgi, is, of het oorlogs
kabinet terstond na den Duitsohen aanval
op Rusland voorbereidingen getroffen
heeft om den vijand te dwingen oorlog te
voeren aan twee fronten en indien dit het
geval is, waarom Engeland dan na 15 maan
den nog niet gereed is.
De Britsche vice-premier en minister
van dominions, Attlee, heeft volgens den
Engelschen nieuwsdienst Maandag op de
uitlatingen van Wendell Willkie te Mos
kou over het tweede front o.a. geantwoord,
dat bij de geallieerden de goede wil tot
vorming van een tweede front weliswaar
aanwezig is, maar dat men overeenge
komen is de deskundigen niet te negee-
ren.
DE TOESTAND DER SOVJET-UNIE.
In een uitvoerig bericht over Willkie's
bezoek aan Moskou meldt de speciale cor
respondent van de Times in de Russische
hoofdstad, dat het afgeloopen weekeinde
twee zeer ernstige aanwijzingen heeft ge
bracht voor de opvatting, dat de Sovjet-
Unie zich in een acuut en groot gevaar
bevindt. De eerste aanwijzing komt voor
in een artikel in het Moskousche blad
Roode Ster, de andere in een voor het
Amerikaansche volk bestemde verklaring
van Willkie aan het einde van zijn bezoek
aan de Sovjet-Unie. De Roode Ster schreef,
dat het Donetsbekken, groote deelen van
Don- en Koebangebied en een belangrijk
stuk van den Noordelijken Kaukausus met
zijn boeren- en arbeidersbevolking, zijn
koren, erts, petroleum en fabrieken gedu
rende den zomerveldtocht 'in handen van
den vijand zijn gevallen. Willkie, wiens
verklaringen een zeker gezag ontleenen
aan zijn besprekingen met de leiders der
Sovjet-Unie, heeft uit dit verlies eenige
conclusies gemaakt.
De populariteit van Churchill is volgens
het Engelsche weekblad New Tribune den
laatsten tijd in Groot-Brittannië zeer ge
daald en blijft voortdurend slinken. In de
oogen van het Britsche publiek zal het
aanzien van Churchill eer3t weer toene
men, als hij gevolg geeft aan den roep
van het Britsche volk eindelijk militair te
handelen.
In ruimen kring heeft men in Groot-
Brittannië namelijk het onbehaaglijke ge
voel, aldus het blad, dat Churchill en zyn
regeering niet van den noodigen strijdgeest
bezield zijn.
Tijdens de laatste verklaring van den
premier in het Lagerhuis is aan den dag
getreden, dat ook de Britsche parlements
leden niets meer willen weten van Chur
chill en de teleurstelling van een groot
deel der bevolking deelen.
EIKENLOOF VERLEEND.
De Fuehrer heeft aan gen.-maj. Bruno
ritter von Hauenschild, commandant van
een tankdivisie, het eikenloof bij het rid
derkruis van het ijzeren kruis verleend.
Lichte Duitsche gevechtsvliegtuigen heb
ben gisteren in den loop van den dag ge
wapende verkenningsvluchten gemaakt bo
ven het Britsche zee- en kustgebied. Voop
de economische oorlogvoering belangrijke
installaties in het Zuid-Oosten van Groot-
Brittannië werden met succes met bom
men bestookt. In het zeegebied van Great
Yarmouth werd een vijandelijk koopvaar
dijschip van ongeveer 1500 b.r.t. door een
bom van zwaar kaliber midscheeps getrof
fen, waardoor het zwaar beschadigd
werd.
De vijand heeft in den loop van 28 Sep
tember slechts enkele vluchten boven het
luchtgebied van de bezette gebieden in
het Westen gemaakt. Door den onmiddel
lijk in actie komenden luchtafweer en het
opstijgen van jagers werden de Britsche
vliegtuigen gedwongen om te keeren. Een
Britsch vliegtuig, dat onder de bescher
ming van een dicht wolkendek boven
Duitsch gebied doordrong, werd na een
kort luchtgevecht door een Duitsche jager
neergeschoten.
ELF ENGELSCHE VLIEGTUIGEN
VERONGELUKT.
Radio Londen meldt, dat Engelsche vlieg
tuigen, die zich Zaterdag op een verken
ningstocht bevonden, in een zwaren "storm
zijn geraakt. Elf vliegtuigen worden ver
mist.
HET ITALIAANSCHE
WEERMACHTSBERICHT
Het Italiaansche weermachtberich van
gisteren luidt als volgt:
In den sector van het front van El Ala-
mein intensief vuur van de artillerie over
en weer. Tijdens luchtgevechten is een
vijandelijke bommenwerper neergeschoten.
Britsche vliegtuigen hebben gisteren Ben
ghazi aangevallen, zij beschadigden eenige
particuliere woningen en maakten eilf ge
wonden onder de bevolking. In de lucht
boven Malta hebben Duitsche jagers een
spitfire vernield. Een van onze duikboo
ten is niet op haar basis teruggekeerd. Het
meerendeel der bemanning is gered, de fa
milieleden der vermisten zijn op de hoogte
gebracht.
LUCHTGEVECHTEN BIJ CAIRO EN DE
PYRAMIDEN.
Lichte Duitsche gevechtsvliegtuigen zijn
volgens mededeelin van het opperbevel
van de weermacht in de middaguren van
27 September tot ver in het gebied van
Cairo doorgedrongen en hebben het vlieg
veld Faym Road aan den weg van Cairo
naar El Fayum met bommen en boordwa-
pens aangevallen. Ten Zuiden van de Pyra-
mide van Gizeh gchoot een Duitsch ge
vechtsvliegtuig een Britschen bommen
werper van het type D.ouglas-Boston om
laag. Britsche batterijstellingen bij El
WEDEROM EXTRA-LEVERINGS
PLICHT VAN RUNDVEE OPGELEGD
Herhaalde malen is reedd melding ge
maakt van gevallen, waarin de secretaris
generaal van het departement van Land
bouw en Visscherij aan veehouders, die
hun plichten tegenover de gemeenschap
op ergerlijke wijze hebben verzaakt, door
melik achter te houden, extra-leverings-
plicht van rundvee heeft opgelegd.
Thans is wederom een zeer ernstig ge
val te vermelden. Aan een veehouder te
Amsterdam is de verplichting opgelegd om
niet minder dan 12 koeien in te leveren
boven zijn normale leveringsplicht
Het moet langzamerhand duidelijk wor
den, dat men niet ongestraft de voedsel
voorziening van zijn volk in gevaar kan
brengen.
Alamein waren blootgesteld aan hevige
Duitsche luchtaanvallen. Bommen van
zwaar kaliber troffen de batterijen en stel
den verscheidene stukken geschut met het
personeel buiten gevecht.
OFFENSIEF VAN JAPANSCHE
'TROEPEN IN CHINA.
De Japansche troepen, die gisteren een
algemeen offensief zijn begonnen, heb
ben, naar Domei meldt, de Chineesche com
munistische formaties onder bevel van ge
neraal Ligjoens van de 115e communisti
sche divisie, alsmede 5000 andere commu
nistische soldaten ingesloten. Zij halen
thans def omsingelingsring langzaam maar
zeker nauwer aan. De 115e divisie had haar
standplaats aön den oever van de oude
Gele Rivier in het Westelijke deel van de
provincie Sjantoeng.
BOODSCHAP VAN PETAIN AAN
MADAGASCAR.
Het staatshoofd, maarschalk Petain, heeft
tot de bevolking von Madagascar een
boodschap gericht, waarin hij o.a. ver
klaart, dat het eiland thans voor zijn
zwaarste beproeving staat.
Na den val van Tananarivo zet thans een
handvol mannen onder aanvoering van
Gouverneur-Generaal Anat en generaal
Guillemet het verzet voort. Hun houding
vindt ver buiten de grenzen van het eiland
waardeering. Al bezet Engeland het eiland
ook geheel, een hinderpaal zal het niet
kunnen overwinnen, den onomstootelijken
wil der bevolking van Madagascar Fran-
schen te blijven.
TAYLOR UIT VATICAANSTAD
VERTROKKEN.
Myron Tayior, de persoonlijke afgezant
van president Roosevelt by het Vaticaan,
heeft zich giscterochtenr van Vaticaanstad
naar het vliegveld begeven, om naar Lis
sabon te vertrekken. Op het vliegveld was
aarwezig mgr. Grano van het Vaticaan-
sche staatssecretariaat, orn van Taylor af
scheid te nemen.
GETEEKENDE KRANT.
Het ergste bezwaar van onze kran-
ten-in-verkleind-formaat acht ik wel
dit, dat wij dat leuke aardige, kin-
derverhaal-in-plaatjes kwyt zijn. Wij
waren juist in de laatste jaren zoo
vertrouwd geraakt met Apie Snuif,
Pam en de Maanapen, en al die lieve
verhalen-in-plaatjes, dat ik vind, dat
wy daar nu eens wat anders op moe
ten verzinnen. Per slot van rekening:
misschien worden de kranten nóg
kleiner en wat moeten wij dan? Ik zeg
maar zoo: waarom zou dat onze ontwik
keling remmen? Wij teekenen eenvou
dig alles. Dat wordt toch de krant van
de toekomst. Een dokter behoeft dan
niet meer zoo'n knaap van een adver
tentie te plaatsen om zijn patiënten,
die toch te ziek zijn om te lezen te
vertellen, dat hij afwezig is. Wij tee
kenen eenvoudig een deurtje in de
krant met een naambordje: „Dr.
Zwart" en nóg een bordje: „niet thuis".
Een verordening over het inleveren
van rijksdaalders, waaraan nu nog een
halve kolom wordt besteed, ziet er dan
zoo uit. Een rijksdaalder met streep er
door, juist als een bordje parkeeren
verboden en een handwijzertje naar
„de Nederlandsceh Bank. Zoo is op alles
wel wat te vinden. En als er niets op
te vinden is, doen wy het eenvoudig
met cijfers en grafieken. Voor Feijen-
oord en Pieter Geraedts een 10, voor
de Honolulu band en Willem Goo-
sens een 0. Klaar is Kees.
En de man van het Momentje heeft
dan afgedaan. Maar ik ga teekenen
leeren of ik plaats in de nieuwe ge-
teekende krant een advertentie met
de volgende teekening: Een knappe
dame met een landhuis, een auto en
vijf zakken goudgeld. Daarnaast een
vraagteeken en tenslotte mijn portret.
Als dèt niet helpt
RECHT VAN ABOLITIE EN GRATIE.
Het Verordeningenblad bevat een twee
de verordening van den Rijkscommissaris
voor het bezette Nederlandse/toe gebied,
houdende wijziging der verordening no.
2/1941 betreffende de uitoefening van het
recht van aibolitie en van gratie (abolitie
is in het strafrecht een recht om te beslui
ten een proces niet verder voort te zetten).
BURGEMEESTERS.
Bij besluit van den commissaris-generaal
voor bestuur en justitie is aan mr. J. A.
H. J. van der Dussen ontslag verleend als
'burgemeester van Hengelo (O.)
Bij besluit van den secretaris-generaal
van het departement van binnenlandsche
zalken is M. van den Hurk tot burgemees
ter van de gemeente Nistelrode benoemd.
Op plechtige wijze vond Zondag In den Stadsschouwburg te Den Haag de opname
der 19-jarigen van de -H. J." bt de N.S.D.A.P. door Hauptdienstleiter Schmidt
plaats. Een overzicht tijdens de gelofte-affeggfng Stapf-Borrlus-Pax Holland w»
Ter gelegenheid van de herdenking van den -Dag van den Ouden Jeugdstorm werd
op het moment, dat de hoofdstormer Van Geelkerken zijn radio-rede aanving,
door den Jeugdstorm een krans gelegd op de graven van een Duitschen en een
Nederlandschen soldaat op den Grebbeberg. Overzicht tijdens de rede van den
stafchef van den Nationalen Jeugdstorm, C Quispel
Polygoon-Zeijlemaker-Pax Holland m
