Ste- CeiubclreSoii/fcct/irtt
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Momentje -
J
DONDERDAG 28 MEI 1942
33ste Jaargang No. 10261
Bureaux: Papengracht 32 - Giro 103003
Telefoon: Redactie 20015, Administr. 20935
•C. M. van Hamersveld, Directeur.
Th. Wilmer, Hoofdredacteur.
V Waartegen de strijd gaat
De strijd tegen het kapitalisme. .Waar
tegen gaat die strijd eigenlijk? Wij hebben
op deze vraag al meermalen een antwoord
gegeven. En vandaag willen wij het eens
laten zeggen door pater dr. G. Vrijmoed
O.F.M. met een citaat uit een door hem ge
houden redevoering in 1928.
Het was in 1928, dat pater Vrijmoed ver
oordeelde het kapitalisme zonder meer, ter
wijl onzerzijds wel werd veroordeeld het
kapitalisme maar niet 'zonder meer. De
mteesten onzer achtten het noodig te
spreken over het kapitalisme in zijn „exces
sen", het heidensch, het liberaal kapitalis.
ime. Dr. Vrijmoed was echter klaarblijkelijk
van meening, dat die excessen", dat hei-
densche element, dat liberale beginsel zóó
was ingedrongen in, zoo was inhaérent ge
worden aan het kapitalistisch stelsel, dat
men gerust zijn veroordeeling kon uitspre
ken over het kapitalisme zonder meer. Dat
was zijn in 1928 veel bestreden meening.
Nu, in 1942, zal men, hem gelijk geven.
Wij willen uit de hier bedoelde redevoe
ring citeeren.
Elke volkshuishouding wordt geleid
en beheerscht door een bepaalden
geest, door een eigen universeele doel
stelling, die haar karakteriseert en
^ïaar eigenlijk wezen uitmaakt.
Vraagt men, welke die geest is van
het kapitalisme, dan zeg ik: dat is de
geest van de winst-economie, d.w.z. van
een volkshuishouding, waarin de winst
geen middel, maar doel is; van de
rentabiliteit als doelstelling, van het
dividend om zich zelfs wille, van de
kapitaalvorming alleen uit zucht om
het te zien groeien, kortom van een
volkshuishouding, waarin niet de
winst middel en prikkel, is tot het doel,
dat bestaat in de bevrediging van de
redelijke en zedelijke gemeenschapsbe
hoeften, maar waarin omgekeerd de
bevrediging der levensbehoeften'slechts
middel is tot de grootst mogelijke
winst.
Wü moeten hebben, aldus dr. Vrijmoed
verdeer „een economie, die niet de winst
als doel en de behoeftebevrediging als
middel ziet, maar omgekeerd: de winstprik
kels als middel stelt, en als doel, waarnaar
alles wordt afgemeten en beoordeeld:
de bevrediging der redelijke en zedelijke
gemeenschapsbehoeften". Dit is als ge
schreven voor vandaag, als een program
punt voor den nieuwen tijd!
TIJDELIJKE TEWERKSTELLING
VAN AMBTENAREN
ZIJ KUNNEN WORDEN „UITGELEEND".
In de Nederlandsche Staatscourant van
29 April 1942, nr. 82 is opgenomen een be
schikking van de secretaris-generaal der
Departementen van Algemeen Bestuur en
van den commissaris voor de belangen van
den voormaligen Nederlandschen Weer
macht d.d. 27 April 1942 betreffende tijde
lijke tewerkstelling van ambtenaren en
overig personeel in openbare dienst bij in
richtingen van algemeen nut.
De strekking van deze beschikking is bij
te dragen tot het welslagen en de verhoo
ging van arbeidsprestatie van nieuw inge
stelde stichtingen als bijvoorbeeld de Win
terhulp Nederland en den Nederlandschen
Volksdienst.
Dergelijke nieuw ingestelde diensten van
openbaar nut hebben uiteraard behoefte
aan behoorlijk geschoold persorieel, willen
ze kunnen beantwoorden aan het doel,
waarvoor zij in het leven werden geroe
pen.
Dit geschoolde personeel nu kan ter be
schikking worden gegeven, omdat onder
de huidige omstandigheden in bepaalde
takken van dienst (men denke hier bij
voorbeeld aan de departementen van Ko
loniën, Defensie en Buitenlandsche Zaken
of aan de afdeelingen Militaire Zaken der
gemeenten) voor een grooter of kleiner
deel van het personeel de normale werk
zaamheden zoodanig zijn teruggeloopen,
dat voor hen geen volledige dagtaak meer
aanwezig is.
Voorzoover zulk personeel niet reeds el
ders is tewerkgesteld, kan het op de wijze
als in deze beschikking bedoeld ten alge-
meene nutte productief worden gemaakt,
doordat het dan wordt „geleend" aan de
nieuwe stichtingen door het Rijk, de pro
vinciën, gemeenten en andere overheids
lichamen.
Op deze wijze wordt het overheidsperso
neel'„productiefgemaakt en geplaatst op
de posten, waar het op het oogenblik het
meest gewenscht is. Dit houdt geen bena
deeling in van de positie van debetrokken
ambtenaren, zooals door verschillenden
gevreesd wordt.
De tijd, doorgebracht in den anderen
dienst, geldt voor de pensioen jaren; het sa
laris wordt niet verminderd, doch kan wel
verhoogd worden; herplaatsing is gegaran
deerd wanneer het tijdelijk werk wordt
opgeheven of dp instelling de diensten van
den ambtenaar niet meer noodig heeft.
KEVELAER 300 JAAR.
De beroémde Duitsche bedevaartsplaats
Kevelaer viert dit jaar haar 300-jarig be
staan. Z.H. de Paus heeft bij deze gelegen
heid aan het bisdom Munster verlof gege
ven een bijzonder jaarfeest te vieren ter
eere van de „Troosteres der BedrUkten".
De *zin van dezen oorlog
ARTIKEL VAN DR. GOEBBELS IN
„DAS REICH".
Minister dr. Goebbels schrijft in het
weekblad „Das Reich" onder het opschrift
„Waarvoor?" over den zin van dezen oor
log. Na er op te hebben gdwezen, dat hoe
langer de oorlog duurt bij den vijand des
te meer het streven merkbaar wordt om
zijn oorlogsdoelstellingen propagandistisch
nader bij die van de spilmogendheden te
brengen, schrijft dr. Goebbels, dat,er thans
nauwelijks nog Engelsche of Amerikaan-
sche bladen zijn, die niet met een heiligen
ijver opkomen voor 'n verstandige wereld
orde, voor een rechtvaardige verdeeling
der grondstoffen, voor de .vrijheid der
zeeën en transportwegen, voor een nieuwe
sociale orde voor de volken, alsmede tegen
kapitalistisch-plutocratische uitbuiting en
tegen imperialistischen machtshonger.
Doch, zoo zegt dr. Goebbels, deze oorlogs
doelstellingen van den vijand bestaan al
leen maar op papier. Men heeft in de vijan
delijke landen klaarblijkelijk begrepen, dat
men met de oude parolen uit den wereld
oorlog geen hond meer achter de kachel
vandaan lokt.
Wanneer dit zoo verder gaat, dan zal ver
moedelijk over eenigen tijd de gemiddelde
burger in Engeland en de Vereenigde Sta
ten met verbazing vragen, waarom moet
er dan nog gevochten worden, daar dat
gene, wat Churchill en Roosevelt door
middel van den oorlog willen bereiken, Hit-
Ier in vrede reeds altijd gewild'en nage
streefd heeft? In werkelijkheid, zoo schrijft
dr. Goe'bels willen de vijanden in het ge
heel geen nieuwe wereld, ook al dwepen
zij hier nog zoo mede. Want hadden zij een
nieuwe wereld gewild, waarom heeft men
dan Duitschland den oorlog verklaard, ter
wijl Duitschland bereid was met de tegen
woordige vijanden deze nieuwe wereld langs
vredelievenden weg te verkrijgen?
De plutocratie is dus voornemens een
grootscheepsch plagiaat te plegen. Men
heeft den oorlog verklaard, omdat men,
naar men beweerde, zich niet kon .vereeni
gen met de Duitsche levenswijze en reeds
in het verloop van dezen oorlog kan
Duitschland de overwinning boeken, dat
de vijanden den oorlog op geestelijk ter
rein slechts kunnen doorstaan, door de
Duitsche levenswijze tot heteigenlijke
doel van hun oorlog te verklaren. Wij zijn
in tegenstelling hiermede, zoo schrijft dr.
Goebbels, tijdens den geheelen oorlog nog
geen centimeter van het standpunt afge
weken, dat wij innamen toen de oorlog ons
werd opgedrongen.
Vervolgens schrijft dr. Goebbels uitvoe
rig over hetgeen Duitschland van zijn
overwinning verwacht. Ons allen, zoo
-schrijft hij, moet het na de overwinning be
ter gaan d3n het ons voor den oorlog ge
gaan is. In een nieuwe orde moet Europa
zoo ingedeeld en georganiseerd worden,
dat het zichzelf voeden kan. Dit moet de
laatste oorlog voor de Europeesche nieuwe
orde zijn en zijn resultaat zal hierin be
staan, dat ons werelddeel onder de leiding
Ider Spilmogendheden zijn economische,
geestelijke en cultureele krachten vrij kan
ontwikkelen, zonder door plutocratische
anti-continentale belangen hierin gehin-
derd te worden.
Wij hebben sedert 1914 niet meer aan
een rijkelijk gedekte tafel gezeten, doch
eeuwig kan een volk van bijna 100 mil-
lioen niet van de hand in den tand leven.
Wij waren nog nauwelijks in staat ons te
vermeerderen zonder het gevaar te loo-
pen bij twee of drie opeenvolgende mis
lukte oogsten voor den hongersnood té
titaan. Intusschen echter lagen elders de uit
gestrekte landerijen en grondstof gebieden
braak. Dit is geen oorlog voor kronen-en al
taren, het is een oorlog voor graan en
brood, ;een oorlog voor het veroveren van
de materieele voorwaarden voor het op
lossen van het sociale próbleem.
Behalve al het andere, wat ons als natie
in deze gigantische worsteling interesseert,
is het verlangen naar geluk en vrede, naar
welstand en een gewaarborgd bestaan, één
van de voornaamste drijfveren van onzen
wil tot overwinnen en van onze taaie vol
hardendheid in het nastreven van dit doel.
Wij kunnen slechts medelijdend lachen
wanneer de imperialistische plutocratieën
den Führer verwijten, dat hij de wereld
wil veroveren om een duivelsche eerzucht
bot te vieren. Neen, hij heeft de naties tot
den strijd en den arbeid geroepen om zoo
doende de elementaire voorwaarden van
haar leven te waarborgen, die door de
vijanden worden bedreigd en om daaren
boven de voorwaarden voor een nationalen
welstand te verzekeren, die ons volk zoo
veel aardsche geluk zal geven als het ver
diént.
Dit is ons oorlogsdoel.
Vraagt men ons dus, waarvoor wij strij
den, dan zeggen wij helder en duidelijk:
„Voor een leven, dat waard is om door
honderd millioen menschen geleefd te wor
den".
ANTI-ENGELSCHE CAMPAGNE VAN
GANDHI VERWACHT.
Naar de „Times" uit New-Delbi meldt,
verwacht men, dat Gandhi binnenkort
een anti-Engelsche campagne zal begin
nen. Men gelooft, dat deze campagne ten
doel zal hebben de Engelschen er toe te
brengen „dat zij Voor-Indië verlaten".
ALFRED CORTOT SPEELT TE BERLIJN.
In het kader van de Berlijnsche kunst-
week zal het .Berlijnsch Philharmonisch
Orkest op 31 Mei en 1 Juni a.s. concerten
geven, waaraan de Fransche pianist Alfred
Cortot als solist zal optreden.
Groote Duitsch-Finsche
overwinning bij» Loehi
RESUMé VAN HET FINSCHE
HOOFDKWARTIER.
Het Finsche hoofdkwartier heeft gister
middag een résumé gegeven van de ge
vechten der Duitsch-Finsche trpepen in
den sector van Loehi, waarin o.a. gezegd
wordt:
De gevechten in den sector van Loehi,
die den 24sten April zijn begonnen, zijn
geëindigd met een volledige overwinning
Van de Finsche en Duitsche formaties.
De vijand had in dezen sector drie divi
sies, vier afzonderlijke brigades en een
pantserbrigade geconcentreerd. Na uitge
breide voorbereidingen ging hy tot den
aanval over en poogde steeds weer de stel
lingen te doorbreken, waarbij hij zelfs ge
bruik maakte van de allerzwaarste pant
serwagens. Alle aanvallen mislukten ech
ter door de gemeefischappelijke onwrik
bare verdediging der Finsche en Duitsche
formaties. Het moeilijk begaanbare terrein
en de hardnekkige tegenstand van den
vijand eischten echter in dezen strijd zoo
wel van de Finsche#als van de Duitsche
formaties bijzonder zware prestaties.
Bij deze gevechten werden het 238ste
bolsjewistische regiment infanterie en de
8ste skibrigade geheel, het 298ste regiment
infanterie en de 80ste brigade voor het
grobtste deel vernietigd. Ook de .overige
vijandelijke formaties, die aan den ftrijd
deelnamen leden zware verliezen en ver
loren de helft tot driekwart van haar
strijdkrachten. In deze gevechten yiterden
in de voorste linie alleen meer dan 15.000
man gesneuvelden geteld. Daarbij komen
nog de zware verliezen, die door het artil
lerievuur en de Duitsche duikbommenwer
pers in den rug van den vijand ontstonden.
Van den buitengewoon grooten oorlogs
buit werden tot nu duizenden geweren,,
honderden machinegeweren en automati
sche generen, dozijnen stukken geschut en
granaatwerpers geteld. De eigen verliezen
waren daarentegen i^iterst. "gering. De
Duitsch-Finsche troepen verloren in dezen
reusachtigen strijd, die een maand duurde
samen aan gesneuvelden 418 officieren, on
derofficieren en manschappen.
HET ITALIAANSCHB
WEERMACHTSBERICHT.
Het Italiaansche weermachtbericht van
gisteren luidt:
Intensieve activiteit van dè luchtmacht
in Cyrenaica, waar enkele centra der ach-
terwaartsche verbindingen yan den wijand
hevig werden gebombardeerd. Een esca
drille duikbommenwerpers bestookte de
installaties van Tobroek met bommen van
elk kaliber. In luchtgevechten werden
twee Britsche vliegtuigen door Duitsche
vliegers vernietigd. Een onzer sterke for
maties jachtvliegtuigen viel in een ge
slaagde overrompeling het vliegveld Gam-
boet aan, waar 25 Curtiss-toestellen ge
reed stonden om op te stijgen. Enkele hier
van werden in brand geschoten en alle an
dere zwaar beschadigd.
Dag en nacht ondernamen 'Italiaansche
en Duitsche bommenwerpers aanvallen op
Malta. Begeleidende jagers schoten 2 Spit
fires neer. Twee onzer vliegtuigen zijn niet
van de operaties teruggekeerd.
In den afgeloopen nacht viel de vijand
Messina aan met twee opeenvolgende gol
ven van bommenwerpers, die brisant- en
brandbommen wierpen. -Aanzienlijke scha
de leden de Dom, de koninklijke universi
teit en enkele particuliere woonhuizen. Tot
dusver werden 7 dooden en 19 gewonden
onder de burgerbevolking geteld, men is
nog met het opruimen der puinhoopen be
zig. Bovendien werden 7 matrozen ge
wond. Een door het afweergeschut getrof
fen vliegtuig stortte in zee. De houding der
bevolking was kalm en gedisciplineerd.
In den ochtend van 23 Mei heeft een on
zer duikbooten onder bevel van een luite-
nant-tqr-zee le klasse Gian Franco Gazza-
na op den Atlantischen Oceaan met twee
torpedo's een kruiser der Ver. Staten van
de Pensacola-klasse (9100 ton), die een
convooi begeleidde, getroffen.
JAPANSCHE SUCCESSEN IN
TSJEKIANG.
De Japansche strijdkrachten staart thans,"
naar Domei meldt, voor de poor^n van de
stad- Lantsji in het Westen der provincie
Tsjekiang en zijn gereed den laatsten
stormaanval op de stad te beginnen, nadat
zij reeds Dinsdagavond de vijandelijke ver
dedigingslinies op de heuvels ten Noord
oosten der stad hadden vernietigd.
Andere Japansche formaties namen on
middellijk de vervolging der vijandelijke
troepen ter hand,- trokken de rivier Lan-
kiang over en drongen op den anderen
oever Tsjisi binnen, waar zij Woensdag
ochtend vijandelijke strijdkrachten omsin
gelden.
Het 88e legercorps der Tsjoenkineesche
troepen ligt in de omgeving van Lantsji
onder het vuur der Japansche artillerie, die
zich op den anderen oever bevindt. Het
gaat zijn volledige vernietiging tegemoet,
daar het de terugweg is afgesneden door
de vernieling van de eenige brug door de
Japansche luchtmacht.
BINNENLAND
SCHOOLARTSEND IENST.
Bij besluit van den secrtarissen-generaal
van de departementen van Sociale zaken en
van Binnenlandsche Zaken is bepaald dat
eerstgenoemde secrtaris-generaal 't Rijk ten
behoeve van schoolartsendiensten in dis
tricten verdeelt, waarvan het district be
staat uit één of meer gemeenten.
Het Rijk vergoedt 1/3 van de kosten der
op te richten schoolartsëndiensten of van
belangrijke verbeteringen van reeds be
staande diensten. Indien in een district een
schoolartsendienst niet of niet volledig be
staat, kan worden bepaald dat binnen een
door genoemden secretaris-generaal te stel
len termijn in dat district een schoolartsen-
dienst wordt uitgeoefend door de genees
kundige instructeurs van de volksgezond
heid.
REISKOSTEN VAN EEN
BURGEMEESTER.
- De commissaris der provincie Utrecht
heeft uit de rekening der gemeente Zeg
veld geschrapt een bedrag van 12.50, dat
door den burgemeester over een vol jaar
in rekening was gebracht om zich te ver
plaatsen van Zegveld, waar hij een ambts
woning betrokken heeft, naar Kamerik,
van welke gemeente hij ook burgemeester
is. De commissaris was van oordeel, dat
voor reizen, welke een burgemeester moet
maken om zich binnen de gemeente te ver
plaatsen, geen kosten in rekening mogen
worden gebracht.
De burgemeester echter voerde aan, dat
ADAM EN NOë.
Ik vraag my den laatsten tyd ster
ker dan ooit te voren in mijn culinaire
leven af, hoe Adam en Noë het bij
het begin van hun omzwervingen op
de woeste aarde hebben klaar gespeeld
zonder biefstuk en doperwtjes een be
hoorlijke maaltijd samen te stellen,
om van de piepers maar niet te pra
ten, waarover in de eerste eeuwen nog
met geen woord werd gerept.
Tot zulke overpeinzingen komt een
mensch waarlijk, dié er voor gezet
wordt om zonder vleesch jus en van
een aardappelbon -f waterkraan pa
tates frites te vervaardigen.
En toch geloof ik, dat Adam er be
ter aan toe was dan Noë, die met zijn
koppels dieren boven op den berg
Ararat kwam te zitten, die uit de pa
trijspoort mocht toekijken hoe lang
zaam het water zakte en die waar
schijnlijk geen stukje droog hout had
voor een vuurtje, waarboven hij een
os aan het spit had kunnen braden,
op gevaar af de komende ossengene-
ratie grondig in de war te sturen.
Evenals wij vóór het vertrek uit den
vrede alles konden hamsteren, zal
Noë vóór zijn vertrek uit .de droogte
toch wel niet aan het veevoeder, de
slaolie en de maggiblokjes allemaal
tegelijk gedacht hebben en boven op
dien berg zal hij ev'enals wij nu
ook wel met de handen in het haar
hebben gezeten.
Adam had tenminste droog hout »en
een paar leeuwen, die hij boven een
vuurtje roosteren kon en het eerste
wat Noë moet hebben gehad was de
wijn. En misschien zijn er nu in bijna
drie oorlogsjaren meer menschen ge
dood dan toen bij den zondvloed. Wie
zal het ooit weten? Ik wil maar
zeggen, dat een hartige slok a la Noë
ons in deze treurige omstandigheden
goed zou doen.
„KAMMEN WIJ AF?"
Hedenavond van 19.1519.30 uur spreekt
Max Blokzijl via den zender Hilversum 2
in de serie „Brandende kwesties" over het
onderwerp: „Kammen wij af?"
de door hem af te leggen afstand vaak 20
K.M. -bedraagt en hij om van Kamerik naar
Zegveld te komen buiten de provincie
Utrecht om moet rijden, terwijl eenig ver
voermiddel ontbreekt.
De secretaris-generaal van het departe
ment van Binnenlandsche Zaken heeft
thans dit besluit van den commissaris ver
nietigd en daarbij overwogen, dat in het
algemeen vervoerkosten, welke een burge
meester dient te maken om zich te begeven
naar een gemeente, waar hij niet woont,
niet uit de gemeentekas behooren te wor
den vergoed. Er kunnen zich echte? bijzon
dere gevallen voordoen, waarbij vervoer
kosten geacht moeten worden in het ge
meentebelang te zijn gemaakt. Zulk een
geval heeft zich hier voorgedaan, zoodat de
betreffende post ten onrechte uit de reke
ning is geschrapt.
MEER GELIJKMATIGE AANVOER OP
VEILINGEN.
Het feit, dat aan de groenteveilingen de
producten zeer onregelmatig werden aan
gevoerd.' is aanleiding geworden, dat thans
verschillende veilingbestyren in het West-
land maatregelen hebben genomen, tenein
de zooveel mogelijk de aanvoer gelijkmatig
te doen geschieden,< Doordat op bepaalde
delgen de aanvoeren belangrijk grooter wa
ren dan normaal, ontstonden vaak moei
lijkheden in afzet en vervoer van het pro
duct.
Hoewel de aanvoeren niet volledig be
heerscht kunnen worden, zijn voorschrif
ten vastgesteld, volgens welke bepaalde
groepen kweekers op voor hen aangegeven
dagen de producten kunnen
Na de Inname van KertsJ. Duitsche infanterie zuivert de veroverde stad
van Bolsjewistische strijdkrachten, die zich op verschillende punten verscholen
hebben Deutscher Verlag-Recla-P.K. Horter-Pax Holland m
Een kweeker te Beverwijk heeft met
succes het telen van asperges op een
gedeelte van zijn bollenvelden ter hand
genomen Polygoon-Sagers-Pax Holl. m
