DUITSCHLAND
Momentje
J
MAANDAG 24 NOVEMBER 1941
33ste Jaargang No. 10110
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015 Administratie 20935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Giro 103003. Postbus 11.
De alle-dag-kerk
In Haarlem worden gedurende deze week
conferenties gehouden, uitgaande van het
landelijk alle-dag-kerk-comité, over „eere-
dienst en kerkbouw".
Een der inleiders op de openingsbijeen
komst, j.l. Zaterdag, hield een betoog over
„de eeredienst op Zondag en werkda
gen".
Deze conferentie-week is wel een merk
waardig verschijnsel van de licht-zijde van
dezen tijd! Hier komt tot uitdrukking de
behoefte aan godsdienstig en kerkelijk le
ven, de behoefte ook aan een „eeredienst"
niet alléén op Zondag maar op alle dagen!
Een alle-dag-kerk hebben de katholieken
in alle plaatsen, waar een katholiek kerk
gebouw is. Het bestaan van de alle-dag-
kerk isv hun niet vreemd! Maken wij er
ook gebruik van, zooals verwacht mag
worden verwacht mag worden vooral als
men bedenkt, wat er iederen morgen in
onze kerken geschiedt?
Dezer dagen zagen we in een kerk bij
Leiden onder de lijst met vermelding van
de „godsdienstoefeningen" der week de vol
gende versregel van Vondel geciteerd:
„O Christenhart, wat traagheid let u dan"
Een even kort als kernachtig vermaan
voor degenen, die op het achter in de
kerk hangende bord van de kerkdiensten
willen kennis nemen misschien alleen
maar uit looze nieuwsgierigheid!
Deze versregel is ontleend uit Vondels
„Altaargeheimenissen":
„O Christenhart, wat traagheid let u dan
Des morgens vroeg te rennen, waar
dit Man,
Die zuivere dauw des offers, zoo
gezegend,
U in den mond en op de lippen regent."
„Hier bloeit de boom des leven dag
aan dag.
Hier rust de ziel van het ijdele bejag.
Hier toomt de geest het vleesch zijn
dartelheden.
Hier antwoordt God op zuchten en
gebeden.
Hier leeft het hart in troost; hier
sterft de dood.
Hier geeft u God dert voorsmaak van
het onsterflijk,
Ook van Zichzelf door het offeren
verwerflijk".
Al citeerend Vendels schoonste dichtju-
weelen zijn wij afgedwaald van wat wij
constateerden, n.l. dat het is een zoo uiter
mate verblijdend teeken des tijds, dat
meerderen gaan begrijpen en gevoelen de
werkelijk in 'smenschen ziel bestaande
behoefte aan godsdienstig en kerkelijk le
ven
Dit is een uitermate verblijdend ver
schijnsel dat aan allen, wien het gods
dienstig en kerkelijk leven reeds geschon
ken is, ernstige, zware verplichtingen op
legt, hen móet begeesteren met een ijver,
die dóórdringt als een vlammend vuur!
De alle-dag-kerk hebben de katholieken.
Maar een nieuwe vorm van alle-dag-
kerk, voor niet-katholieken en katholieken,
is het „één kwartier voor God", dat in
Amsterdam reeds enkele jaren dagelijks
wordt gehouden in dé kaholieke kerk aan
de Kalverstraat, en dat gedurende den Ad
vent (beginnende Maandag, 1 - December)
iederen dag van half twee tot kwart voor
twee, behalve Zondags, plaats heeft in de
Hartebrug-kerk te Leiden.
Het is een tijd voor levens verdieping!
KOLONEL MOELDERS
VERONGELUKT.
Bü EEN DIENSTVLUCHT
OMGEKOMEN.
De inspecteur der jachtvliegers, ko
lonel Werner Moelders is op 22 No
vember op een dienstvlucht met een
koeriersvliegtuig, dat hij niet zelf be
stuurde, bij Breslau doodelijk veron
gelukt.
Door den vijand niet overwonnen, heeft
deze overwinnaar in 115 luchtgevechten op
zoo tragische wijze den vliegerdood gevon
den. De prestaties van successen van den
28-jarigen officier zijn weergaloos.
In Juli 1941 verleende de Fuehrer en op
perste bevelhebber der weermacht aan den
commodore kolonel Moelders na zijn
101ste overwinning in de lucht in den vrij
heidsstrijd van het Duitsche volk als eer
sten soldaat van de weermacht de hoogste
onderscheiding voor betoonde dapperheid,
nL het eikenloof met de zwaarden en bril-
lanten behporende bij het ridderkruis van
het ijzeren Kruis.
Als waardeering voor de unieke verdien
sten van kolonel Moelders heeft de Fuehrer
en opperste bevelhebber van de weermacht
bepaald, dat het jachteskader, dat tot dus
ver door Moelders naar de zoo geweldige
overwinning is gevoerd, voortaan zijn naam
zal dragen. Tevens heeft de Fuehrer'be
paald, dat kolonel Moelders een staatsbe
grafenis zal krijgep.
HET BETOOVERDE GOUD DER ZEE.
INTERESSANTE BARNSTEEN
TENTOONSTELLING.
„Barnsteen? Dat is dat goedje, waar ze
sigarenpijpjes van maken".
Ja, helaas kent men hier den laatsten
tijd weinig anders van barnsteen dan si
garenpijpjes en mondstukken van tabaks
pijpen. Maar er zyn nog heel wat andere
mogelijkheden, waardoor het lichtende
goud van de zee beter en waardevoller tot
zijn recht komt.
Vroegerf kende men het blonde Ger-
maansche goud heel goed en wist men er
ajlerlei siervoorwerpen en kunstige figuren
van te snijden, aangetrokken niet alleen
door zijn lichtenden glans, maar ook door
de geheimzinnige too verkrachten, welke
eraan werden toegeschreven. Men kan
zelfs zeggen, dat de aanwending van barn
steen zoo oud is als de menschheid zelf.
Want men heeft kleine sierstukjes barn
steen gevonden in aardlagen, welke erop
wijzen, dat zelfs in dat vroege stadium van
het menschelijk leven op arde, dat
men het steenen tijdperk noemt, (de geleer
den schatten dat tijdperk op 15.000 jaar ge
leden!) het gebruik van barnsteen en de
vervaardiging van primitieve sieraden uit
barnsteen bekend waren.
Ook het oudste cultuurvolk, dat wij in
Europa kennen, de Phoeniciërs, hebben het
barnsteen gekend en er daar was het nu
eenmaal een handelsvolk voor een uit-
gebreiden handel in gedreven. Het is ver
bazingwekkend na te gaan, hoe deze oude
Phoeniciërs het kostbare materiaal van de
kusten der Oostzee wisten te vervoeren en
hoe zij in geregeld handelsverkeer bepaalde
routes hadden aangelegd van de Oostzee
naar Marseille en de Adriatische Zee, langs
v/elke routes depots waren ingericht, waar
men nu nog opslagplaatsen ontdekt.
De Grieken en de Romeinen, de oude
Egyptenaren kenden het barnsteen even
eens; in de Egyptische koningsgraven wor
den allerlei voorwerpen van barnsteen aan
getroffen. En zoo kan men de geheele ge
schiedenis door, over geheel de wereld, tot
in China en Japan toe, de aanwending van
het betooverde goud der Oostzeekust waar
nemen.
Mohammed schreef voor, dat de geloovi-
gen gebiedskettinge.n uit barnsteen ver
vaardigd moesten gebruiken en voor zulke
voorwerpen leent zich dat materiaal ook
uitstekend. In de Middeleeuwen werden er
rozenkransen van gemaakt, een handwerk,
dat zoozeer bloeide, dat men in sommige
steden een apart gilde van paternosterma
kers had. De mooiste producten van barn-
sieen zijn vervaardigd in den tijd van den
grooten Keurvorst en thans na een periode
van verval (den sigarenpijpjestijd) heeft de
barnsteencultuur in Duitschland weer op
nieuw een hoogen vlucht genomen.
Hoe heerlijk dit materiaal, dat een onein
dige kleurschakeering vertoont van honig-
geel tot oranje en goudbruin met doorschij-
nenden glans, zich leent en door de jaren
heen zich geleend heeft tot sieraad en
kunst, toont de tentoonstelling, welke Dins
dagochtend in het Rijksmuseum te Amster
dam wordt geopend.
Behalve sieraden en kunstvoorwerpen
uit alle eeuwen vanaf de oudste tijden af
tot aan den opbloei van de laatste jaren,
o.a. het befaamde barnsteenkog (een Am-
sterdamsch admiraalschip uit de 17de eeuw,
geheel uit barnsteen uitgesneden), ziet men
op deze tentoonstelling ook uitgestald, hoe
het barnsteen is ontstaan en hoe het gewon
nen wordt.
Millioenen jaren geleden, in het tertiaire
tijdperk (50 millioen jaren geleden, was
Noord-Europa overdekt met een tropisch
oerwoud. Het hars van deze geweldige boo-
men vloeide naar beneden en bleef liggen,
insectene kevertjes en torren in zich slui
tend. In den loop der duizenden jaren vorm
den de resten dezer tropische vegetatie een
aardlaag, de z.g. blauwe aarde, welke ge
deeltelijk den bodem vormt van de Oost
zee, gedeeltelijk zich als een laag circa 40 M.
onder den bodem van Oost-Pruisen in de
omgeving van Dantzig en Koningsbergen
uitstrekt. Waarom deze aardlaag zich al-
7een in die omgeving bevindt, terwijl er
toch overal in Europa zulke oerwouden
geweest moeten zijn, is nog een raadsel.
In deze aardlaag bevindt zich het fossiele
hars der voor-historische Peuzenboomen,
dat zich gevormd heeft tot het wonderbare
goud der zee. De millioenen jaren oude in
secten zitten er nog in, merkwaardig gecon
serveerd in hun gouden schrijn. Aanvanke-
dik werd het barnsteen, los gewoeld van
den bodem der Oostzee, uitsluitend uit zee
opgevischt, doch thans wordt het meeste
barnsteen opgedolven uit deze blauwe aard
laag in de buurt van Koningsbergen. Het
winnen van barnsteen is van oudsher een
regaal geweest van de Duitsche Orde, thans
is het een monopolie van de Staatliche
Bernstein Manufaktur Königsberg.
Deze expositie te Amsterdam zal geopend
zijn van 10 tot 6 uur tot 18 December en is
tegen ëen kleine entrée toegankelijk.
Zij zal er ongetwijfeld toe bijdragen, de
belangstelling voor de kunstzinnige moge
lijkheden van het „betooverde goud" ook
in ons land te verlevendigen.
Dc aanval In de Marmarische woestijn.
ZWARE GEVECHTEN
GAANDE.
BOLSJEWISTEN EISCHTEN EEN
TWEEDE FRONT.
In aanvulling op het weermachtbericht
wordt het D.N.B. o.a. medegedeeld, dat de
bolsjewieken, na het initiatief aan het Oos
telijk front verloren te hebben, van de
Engelschen geëisch thadden een tweede
front te vormen, ter verlichting van het
Oosten. Men kan zich op het standpunt
stellen, dat de Engelschen thans in Noord-
Afrik a op dezen wensch der bolsjewie
ken zijn ingegaan. Zij hebben ongetwij
feld het initiatief genomen voor een
grootsch opgezetten aanval. Er heeft zich
hier een strijd ontwikkeld, die uitei'aard
niet in enkele dagen kan zijn afgeloopen.
Van den omvang van dezen strijd geeft
het Duitsche weermachtbericht van Zon
dag een voorstelling door te melden, dat
meer dan 260 Britsche pantserwagens en
circa 200 geblindeerde wagens vernietigd
zijn. Ook het bericht over het ingrijpen
van Duitsche formaties luchtkruisers,
jachtkruisers en jagers in den pantserveld
slag ten Zuiden van Tobroek, alsmede over
de hevige luchtgevechten, waarin 25 Brit
sche vliegtuigen omlaag geschoten werden,
bevestigt, dat de Britten hier pogen de
Duitsche en Italiaansche troepen in een
strijd te verwikkelen, dien zij zelf den
naam van tweede front zouden willen ge
ven. Daar het Duitsche weermachtbericht
de gevechten van de Duitsch-Italiaansche
troepen reeds succesvol noemt, moet men
het verlies van de Britten, nl. 262 Britsche
pantserwagens en 200 geblindeerde wagens
zwaar noemen. Dergelijke zware verliezen
aan pantserstrijdkrachten, reeds aan het
begin van een offensief, leiden, naar de
ervaring heeft geleerd, er meestal toe,
dat het offensief op zijn minst aan élan
iniboet, indien het al niet blijft steken.
Wat móet men echter van het initiatief
tot het oprichten van een tweede front
denken, wanneer reeds na enkele aanvals-
dagen het gevaar opdoemt van een mis
lukking van dezen aanval als gevolg van
den afweer der aangevallen troepen?
UIT HET ITALIAANSCHE LEGER-
BERICHT.
Het Italiaansche weermachtsbericht van
Zondagmiddag meldt het volgende over
den strijd in Noord-Afrika:
In de Marmarische woestijn hebben op
22 November de gevechten aan het geheele
front van de grens tusschen Cyrenacia en
Egypte en van Tobroek voortgeduurd. On
ze divisies wezen alle aanvallen van den
vijand, die nieuwe zware verliezen leed,
resoluut af.
De divisie Ariete alleen al heeft in de
gevechten dezer dagen meer dan 250 ge
blindeerde wagehs, waaronder 55 pant
serwagens, vernield en eenige honderden
gevangenen gemaakt. De Duitsche divisies
hebben in hevige gevechten aanzienlijke
verliezen aan Britsche pantsereenheden
toegebracht Er werden o.a. meer dan 200
pantserwagens vernield.
Een van onze duidelijk te herkennen
veldlazarets is door de vijandelijke lucht
macht herhaaldelijk met bommen en ma
chinegeweervuur bestookt. Vijfentwintig
verpleegden werden gedood en 35 gewond.
De vijand heeft luchtaanvallen gedaan op
dorpen in het Dzjebelgebied van Cyrenai-
ca. Eenige huizen van kolonisten werden
beschadigd; er zijn geen slachtoffers.
Aan het front van Tobroek hebben
de Duitsche en Italiaansche troepen
talrijke vijandelijke gevechtswagens
vernield en den vijand groote verlie
zen toegebracht bij de verijdeling van
alle uitvalspogingen.
In het verloop van den strijd te land
hebben onze luchtmacht en onze afweer
tot dusver 15 Engelsche vliegtuigen neer
geschoten. De afweerbatterijen der divisie
Pavia hebben bovendien nog twee vijan
delijke toestellen neergeschoten. Acht
eigen vliegtuigen gingen verloren.
Een gemotoriseerde colonne van den
vijand, die afzonderlijk in de woestijn van
Cyrenaica opereerde, werd door Italiaan
sche en Duitsche afdeelingen vliegtuigen
ontdekt en aangevallen. Meer dan honderd
geblindeerde wagens en vrachtauto's wer
den getroffen en geraakten in brand.
Bij een operatie ten Noorden van Bar-
dda is een vijandelijk oorlogsschip in
brand geraakt en op de klippen geloopen.
ROSTOFS BETEEKENIS.
Met de verovering van de Sovjet-Russi
sche districtshoofdstad Rostof, aan den hoo
gen rechterover van den Don, is de be
langrijkste haven aan de Zee van Azof in
Duitsche handen gevallen.
Een uitgebreid verkeersnet verbindt
Rostof met alle deelen van de Europeesche
Sovjet-Unie. Door het achterland kreeg
Rostof, dat in 1741 gesticht werd, beteeke-
nis als groote omslagplaats voor graan. On
geveer honderd silo's strekken zich langs
de haven uit. Naast andere belangrijke in
richtingen voor de zeevaart, liggen hier
twee groote scheepswerven, draaibare kra
nen, twee elevators voor het opslaan van
graan, vijf dokken voor schepen, scheeps-
herstelwerkplaatsen enz. De haveninstalla
ties strekken zich uit langs beide oevers
van den Don, over een lengte van meer
dan 700 meter. Het zeeverkeer is eerst be
gonnen toen het kanaal naar de Zee van
Azof gereed was, dat schepen met grooten
diepgang kunnen bevaren.
De industrie heeft zich pas sinds een
tiental jaren ontwikkeld. Van de belang
rijkste bewapeningsfabrieken, welke Rostof
bezit, moeten o.a. vermeld worden een fa
briek voor de vervaardiging van gevechts
vliegtuigen en pantserauto's, meer dan een
half dozijn munitie-, kruit- en springstof-
fabrieken, welke ook mijnen, bommen en
STRIJDT VOOR EUROPA
ROSTOF INGENOMEN.
Het Duitsche weermachtsbericht
van Zaterdagmiddag luidt als volgt:
Naar in een extrabericht is bekend
gemaakt (en reeds gepubliceerd in
ons vorig nummer), hebben snelle troe
pen van het leger en formaties der
Waffen-S.S. onder opperbevel van den
kol. generaal von Kleist na felle ge
vechten de stad Rostof aan den bene
denloop van de Don ingenomen.
Daarmede is een handels- en ver-
keerscentrum in onze handen geval
len, dat voor het voortzetten van den
oorlog van bijzondere beteekenis is.
Aan de tot dit succes leidende opera
ties hebben de formaties van het
luchtwapen onder leiding van gene
raal Ridder von Greim een schitte
rend aandeel gehad.
Ook in andere sectoren van het
Oostelijke front is in aanvallen ver
der terrein gewonnen. Voor Lenin
grad zijn verscheidene door pantsers
en laagvliegende toestellen onder
steunde uitbraakpogingen van sterke
strijdkrachten van den vijand mislukt.
Op het Britsche eiland hebben ge
vechtsvliegtuigen overdag voltreffers
met bommen geplaatst op spoorweg
installaties ten Noorden van New
Castle. In den afgeloopen nacht is een
vliegveld aan de Zuidwestkust van
Engeland gebombardeerd.
In Noord-Afrika staan de Duitsch-
Italiaansche troepen sedert 19 No
vember op een breed front in zwaren
strijd met sterke Britsche pantserfor
maties. De slag duurt voort.
Op 20 November is in de gevechten
aan het Oostelijk front de bevelvoe
rende generaal van een legercorps,
generaal der infanterie von Briesen,
gesneuveld.
De strijd in Noord-Alrika.
Het Duitsche weermachtsbericht
van Zondagmiddag luidt:
„Aan het Oostelijke front hebben
onze aanvallen tot nieuwe successen
geleid.
In de wateren om Engeland zijn in
den afgeloopen nacht twee koopvaar
dijschepen van middelbare grootte
door bomtreffers zwaar beschadigd.
Een dezer schepen kan verloren ge
acht worden. Overdag zijn luchtaan
vallen gedaan op fabrieken in Schot
land. In den afgeloopen nacht zijn
havens aan de Zuidoostkust van En
geland met succes gebombardeerd.
In Noord-Afrika hebben de Duitsch-
Italiaansche afdeelingen in succesvol
le gevechten met de Britsche strijd
krachten, die uit het Zuidoosten waren
genaderd, meer dan 260 pantserge
vechtswagens en ongeveer 200 gepant-
serde voertuigen vernietigd. Krach
tige, door pantserwagens gesteunde,
uitvalspogingen der bezetting van To
broek zijn verijdeld door de omsin
gelende Italiaansche troepen. In he
vige luchtgevechten heeft de vijand
25 vliegtuigen verloren. Bij een lucht
aanval op een Britsch vliegveld zijn
verscheidene bommenwerpers op den
grond vernield. De slag in Nooi-d-
Afrika duurt onder zware gevechten
voort".
handgranaten vervaardigen.
Ook de machinebouw-industrie is ver
tegenwoordigd met twee groote fabrieken
voor landbouwmachines, waarvan de „Sel-
maschstroj" voor de grootste fabriek van
haar soort in de Sovjet-Unie doorgaat. Bo
vendien heeft de stad een fabriek voor wa
gons, herstelwerkplaatsen voor locomotie
ven, een fabriek voor motorrijwielen, ijzer
gieterijen, drie chemische fabrieken, lasch-
installaties en een reeks staatsfabrieken.
De tabaksfabriek te Rostof behoort tot de
grootste der Sovjet-Unie. Verder bezit Ros
tof nog graanmolens, fabrieken voor de
vervaardiging van deeg, spiritusbrande-
rijen, conservenfabrieken en een krachtig
ontwikkelde textiel-, leer- en houtindustrie.
OLIFANT.
Nadat ik gelezen heb, dat in Atlanta
in Georgia zeven olifanten van het
circus Ringling Brothers aan arseni
cumvergiftiging zijn gestorven, ben ik
gaan peinzen. Niet over het droevig
lot des olifants die avond aan avond
op een tonnetje moet zitten, dat zijn
omvangrijk lichaam een te kleine en
zeer ongemakkelijke zitplaats biedt,
die in een cirkeltje rond moet sjokken,
op zijn dikke achterpooten moet staan
en tenslotte de jeugdige dochter van
den directeur in rijn slurf uit de arena
moet dragen om daarna aan arseni
cumvergiftiging te sterven. Ay, welk
droevig lot. Ach neen, ik heb meer
gedacht aan de voedselvoorziening en
in dat verband aan den arbeid des
slagers, die zeven olifanten moet uit-
beenen. Want wat doe je met zeven
gestorven olifanten? Zoo maar begra
ven in een tijd van strenge vleesch-
distributie? Het ware toch een onver
geeflijke verkwisting. Maar van den
anderen kant: levert een olifant bief
stuk en is die te vermalen met een
gewoon door het vroegere slechte
wittebrood verzwakt menschelijk ge
bit? Kan er iets bestaan als: olifanten-
staartsoep en olifantenpoulet? Ik
weet het niet. En dan: ik ben een im
beciel in den dwaaltuin des handels:
is olifantenvleesch te verhandelen?
Vakkundig gesproken: is een men-
schenleven lang genoeg om een olifant
uit te beenen? Altemaal vragen van
een leek, die dag in dag uit de won
derlijke nieuwe menu's leest en geeste
lijk smult van boerenkool met gort en
gebakken havermout met tomaten.
Zouden de kookboekmevrouwen hun
krachten niet eens beproeven op ge
stoofde olifant?
Ik zie er niet tegen op er een paar
te leveren.
„PROPAGANDA EN RECLAME."
Het politiek weekpraatje van Max Blok
zijl, dat hij van 19.4520.00 uur over den
zender Hilversum II houdt, heeft tot titel:
„Propaganda en Reclame".
UIT OOST-AFRIKA
NADAT ALLE MUNITIE WAS
VERSCHOTEN.
Het Italiaansche weermachtsbericht van
Zondagmiddag luidt omtrent het verloop
van de gevechten in Oost-Afrika het vol
gende:
In Oost-Afrika werden in den middag
van 21 November de onoverwonnen afdee
lingen van Culquabert-Fercaber. nadat zij
tot het gevecht met bajonet en handgrana
ten waren overgegaan, door de drukkende
numerieke superioriteit van den vijand
overweldigd. Bij de heldhaftige verdediging
onderscheidde zich als symbool van dap
perheid der Italiaansche afdeelingen het
bataljon carabinieri op roemrijke wijze. Na
dat de munitie-voorraden waren uitgeput,
heeft dit bataljon tot het uiterste zijn over
weldigende tegenaanvallen met het blanke
wapen uitgevoerd. Bijna alle carabinieri
zijn gesneuveld.
Aan het front van Celga werden hevige
vijandelijke aanvallen op 20 November
door onze formaties afgeslagen. Dc vijand
liet vele dood en op het slagveld achter, on
der wie een hoogen Engelschen officier. Er
werden talrijke gevangenen gemaakt, als
mede een zeer groote buit aan wapens en
munitie.
Te Gondar viel het vijandelijke luchtwa
pen opnieuw het ziekenhuis van Gondar
aan en beschadigde dit. Eenige menschen
werden gedood.
MET
DUITSCHLAND
TEGEN
HET
KAPITALISME
ejee
J T
koepjansk
staróbQelsk
k-AACT VAN PELT