DUITSCHLAND Momentje J MAANDAG 24 NOVEMBER 1941 33ste Jaargang No. 10110 Bureaux Papengracht 32. Telefoon: Redactie 20015 Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11. De alle-dag-kerk In Haarlem worden gedurende deze week conferenties gehouden, uitgaande van het landelijk alle-dag-kerk-comité, over „eere- dienst en kerkbouw". Een der inleiders op de openingsbijeen komst, j.l. Zaterdag, hield een betoog over „de eeredienst op Zondag en werkda gen". Deze conferentie-week is wel een merk waardig verschijnsel van de licht-zijde van dezen tijd! Hier komt tot uitdrukking de behoefte aan godsdienstig en kerkelijk le ven, de behoefte ook aan een „eeredienst" niet alléén op Zondag maar op alle dagen! Een alle-dag-kerk hebben de katholieken in alle plaatsen, waar een katholiek kerk gebouw is. Het bestaan van de alle-dag- kerk isv hun niet vreemd! Maken wij er ook gebruik van, zooals verwacht mag worden verwacht mag worden vooral als men bedenkt, wat er iederen morgen in onze kerken geschiedt? Dezer dagen zagen we in een kerk bij Leiden onder de lijst met vermelding van de „godsdienstoefeningen" der week de vol gende versregel van Vondel geciteerd: „O Christenhart, wat traagheid let u dan" Een even kort als kernachtig vermaan voor degenen, die op het achter in de kerk hangende bord van de kerkdiensten willen kennis nemen misschien alleen maar uit looze nieuwsgierigheid! Deze versregel is ontleend uit Vondels „Altaargeheimenissen": „O Christenhart, wat traagheid let u dan Des morgens vroeg te rennen, waar dit Man, Die zuivere dauw des offers, zoo gezegend, U in den mond en op de lippen regent." „Hier bloeit de boom des leven dag aan dag. Hier rust de ziel van het ijdele bejag. Hier toomt de geest het vleesch zijn dartelheden. Hier antwoordt God op zuchten en gebeden. Hier leeft het hart in troost; hier sterft de dood. Hier geeft u God dert voorsmaak van het onsterflijk, Ook van Zichzelf door het offeren verwerflijk". Al citeerend Vendels schoonste dichtju- weelen zijn wij afgedwaald van wat wij constateerden, n.l. dat het is een zoo uiter mate verblijdend teeken des tijds, dat meerderen gaan begrijpen en gevoelen de werkelijk in 'smenschen ziel bestaande behoefte aan godsdienstig en kerkelijk le ven Dit is een uitermate verblijdend ver schijnsel dat aan allen, wien het gods dienstig en kerkelijk leven reeds geschon ken is, ernstige, zware verplichtingen op legt, hen móet begeesteren met een ijver, die dóórdringt als een vlammend vuur! De alle-dag-kerk hebben de katholieken. Maar een nieuwe vorm van alle-dag- kerk, voor niet-katholieken en katholieken, is het „één kwartier voor God", dat in Amsterdam reeds enkele jaren dagelijks wordt gehouden in dé kaholieke kerk aan de Kalverstraat, en dat gedurende den Ad vent (beginnende Maandag, 1 - December) iederen dag van half twee tot kwart voor twee, behalve Zondags, plaats heeft in de Hartebrug-kerk te Leiden. Het is een tijd voor levens verdieping! KOLONEL MOELDERS VERONGELUKT. Bü EEN DIENSTVLUCHT OMGEKOMEN. De inspecteur der jachtvliegers, ko lonel Werner Moelders is op 22 No vember op een dienstvlucht met een koeriersvliegtuig, dat hij niet zelf be stuurde, bij Breslau doodelijk veron gelukt. Door den vijand niet overwonnen, heeft deze overwinnaar in 115 luchtgevechten op zoo tragische wijze den vliegerdood gevon den. De prestaties van successen van den 28-jarigen officier zijn weergaloos. In Juli 1941 verleende de Fuehrer en op perste bevelhebber der weermacht aan den commodore kolonel Moelders na zijn 101ste overwinning in de lucht in den vrij heidsstrijd van het Duitsche volk als eer sten soldaat van de weermacht de hoogste onderscheiding voor betoonde dapperheid, nL het eikenloof met de zwaarden en bril- lanten behporende bij het ridderkruis van het ijzeren Kruis. Als waardeering voor de unieke verdien sten van kolonel Moelders heeft de Fuehrer en opperste bevelhebber van de weermacht bepaald, dat het jachteskader, dat tot dus ver door Moelders naar de zoo geweldige overwinning is gevoerd, voortaan zijn naam zal dragen. Tevens heeft de Fuehrer'be paald, dat kolonel Moelders een staatsbe grafenis zal krijgep. HET BETOOVERDE GOUD DER ZEE. INTERESSANTE BARNSTEEN TENTOONSTELLING. „Barnsteen? Dat is dat goedje, waar ze sigarenpijpjes van maken". Ja, helaas kent men hier den laatsten tijd weinig anders van barnsteen dan si garenpijpjes en mondstukken van tabaks pijpen. Maar er zyn nog heel wat andere mogelijkheden, waardoor het lichtende goud van de zee beter en waardevoller tot zijn recht komt. Vroegerf kende men het blonde Ger- maansche goud heel goed en wist men er ajlerlei siervoorwerpen en kunstige figuren van te snijden, aangetrokken niet alleen door zijn lichtenden glans, maar ook door de geheimzinnige too verkrachten, welke eraan werden toegeschreven. Men kan zelfs zeggen, dat de aanwending van barn steen zoo oud is als de menschheid zelf. Want men heeft kleine sierstukjes barn steen gevonden in aardlagen, welke erop wijzen, dat zelfs in dat vroege stadium van het menschelijk leven op arde, dat men het steenen tijdperk noemt, (de geleer den schatten dat tijdperk op 15.000 jaar ge leden!) het gebruik van barnsteen en de vervaardiging van primitieve sieraden uit barnsteen bekend waren. Ook het oudste cultuurvolk, dat wij in Europa kennen, de Phoeniciërs, hebben het barnsteen gekend en er daar was het nu eenmaal een handelsvolk voor een uit- gebreiden handel in gedreven. Het is ver bazingwekkend na te gaan, hoe deze oude Phoeniciërs het kostbare materiaal van de kusten der Oostzee wisten te vervoeren en hoe zij in geregeld handelsverkeer bepaalde routes hadden aangelegd van de Oostzee naar Marseille en de Adriatische Zee, langs v/elke routes depots waren ingericht, waar men nu nog opslagplaatsen ontdekt. De Grieken en de Romeinen, de oude Egyptenaren kenden het barnsteen even eens; in de Egyptische koningsgraven wor den allerlei voorwerpen van barnsteen aan getroffen. En zoo kan men de geheele ge schiedenis door, over geheel de wereld, tot in China en Japan toe, de aanwending van het betooverde goud der Oostzeekust waar nemen. Mohammed schreef voor, dat de geloovi- gen gebiedskettinge.n uit barnsteen ver vaardigd moesten gebruiken en voor zulke voorwerpen leent zich dat materiaal ook uitstekend. In de Middeleeuwen werden er rozenkransen van gemaakt, een handwerk, dat zoozeer bloeide, dat men in sommige steden een apart gilde van paternosterma kers had. De mooiste producten van barn- sieen zijn vervaardigd in den tijd van den grooten Keurvorst en thans na een periode van verval (den sigarenpijpjestijd) heeft de barnsteencultuur in Duitschland weer op nieuw een hoogen vlucht genomen. Hoe heerlijk dit materiaal, dat een onein dige kleurschakeering vertoont van honig- geel tot oranje en goudbruin met doorschij- nenden glans, zich leent en door de jaren heen zich geleend heeft tot sieraad en kunst, toont de tentoonstelling, welke Dins dagochtend in het Rijksmuseum te Amster dam wordt geopend. Behalve sieraden en kunstvoorwerpen uit alle eeuwen vanaf de oudste tijden af tot aan den opbloei van de laatste jaren, o.a. het befaamde barnsteenkog (een Am- sterdamsch admiraalschip uit de 17de eeuw, geheel uit barnsteen uitgesneden), ziet men op deze tentoonstelling ook uitgestald, hoe het barnsteen is ontstaan en hoe het gewon nen wordt. Millioenen jaren geleden, in het tertiaire tijdperk (50 millioen jaren geleden, was Noord-Europa overdekt met een tropisch oerwoud. Het hars van deze geweldige boo- men vloeide naar beneden en bleef liggen, insectene kevertjes en torren in zich slui tend. In den loop der duizenden jaren vorm den de resten dezer tropische vegetatie een aardlaag, de z.g. blauwe aarde, welke ge deeltelijk den bodem vormt van de Oost zee, gedeeltelijk zich als een laag circa 40 M. onder den bodem van Oost-Pruisen in de omgeving van Dantzig en Koningsbergen uitstrekt. Waarom deze aardlaag zich al- 7een in die omgeving bevindt, terwijl er toch overal in Europa zulke oerwouden geweest moeten zijn, is nog een raadsel. In deze aardlaag bevindt zich het fossiele hars der voor-historische Peuzenboomen, dat zich gevormd heeft tot het wonderbare goud der zee. De millioenen jaren oude in secten zitten er nog in, merkwaardig gecon serveerd in hun gouden schrijn. Aanvanke- dik werd het barnsteen, los gewoeld van den bodem der Oostzee, uitsluitend uit zee opgevischt, doch thans wordt het meeste barnsteen opgedolven uit deze blauwe aard laag in de buurt van Koningsbergen. Het winnen van barnsteen is van oudsher een regaal geweest van de Duitsche Orde, thans is het een monopolie van de Staatliche Bernstein Manufaktur Königsberg. Deze expositie te Amsterdam zal geopend zijn van 10 tot 6 uur tot 18 December en is tegen ëen kleine entrée toegankelijk. Zij zal er ongetwijfeld toe bijdragen, de belangstelling voor de kunstzinnige moge lijkheden van het „betooverde goud" ook in ons land te verlevendigen. Dc aanval In de Marmarische woestijn. ZWARE GEVECHTEN GAANDE. BOLSJEWISTEN EISCHTEN EEN TWEEDE FRONT. In aanvulling op het weermachtbericht wordt het D.N.B. o.a. medegedeeld, dat de bolsjewieken, na het initiatief aan het Oos telijk front verloren te hebben, van de Engelschen geëisch thadden een tweede front te vormen, ter verlichting van het Oosten. Men kan zich op het standpunt stellen, dat de Engelschen thans in Noord- Afrik a op dezen wensch der bolsjewie ken zijn ingegaan. Zij hebben ongetwij feld het initiatief genomen voor een grootsch opgezetten aanval. Er heeft zich hier een strijd ontwikkeld, die uitei'aard niet in enkele dagen kan zijn afgeloopen. Van den omvang van dezen strijd geeft het Duitsche weermachtbericht van Zon dag een voorstelling door te melden, dat meer dan 260 Britsche pantserwagens en circa 200 geblindeerde wagens vernietigd zijn. Ook het bericht over het ingrijpen van Duitsche formaties luchtkruisers, jachtkruisers en jagers in den pantserveld slag ten Zuiden van Tobroek, alsmede over de hevige luchtgevechten, waarin 25 Brit sche vliegtuigen omlaag geschoten werden, bevestigt, dat de Britten hier pogen de Duitsche en Italiaansche troepen in een strijd te verwikkelen, dien zij zelf den naam van tweede front zouden willen ge ven. Daar het Duitsche weermachtbericht de gevechten van de Duitsch-Italiaansche troepen reeds succesvol noemt, moet men het verlies van de Britten, nl. 262 Britsche pantserwagens en 200 geblindeerde wagens zwaar noemen. Dergelijke zware verliezen aan pantserstrijdkrachten, reeds aan het begin van een offensief, leiden, naar de ervaring heeft geleerd, er meestal toe, dat het offensief op zijn minst aan élan iniboet, indien het al niet blijft steken. Wat móet men echter van het initiatief tot het oprichten van een tweede front denken, wanneer reeds na enkele aanvals- dagen het gevaar opdoemt van een mis lukking van dezen aanval als gevolg van den afweer der aangevallen troepen? UIT HET ITALIAANSCHE LEGER- BERICHT. Het Italiaansche weermachtsbericht van Zondagmiddag meldt het volgende over den strijd in Noord-Afrika: In de Marmarische woestijn hebben op 22 November de gevechten aan het geheele front van de grens tusschen Cyrenacia en Egypte en van Tobroek voortgeduurd. On ze divisies wezen alle aanvallen van den vijand, die nieuwe zware verliezen leed, resoluut af. De divisie Ariete alleen al heeft in de gevechten dezer dagen meer dan 250 ge blindeerde wagehs, waaronder 55 pant serwagens, vernield en eenige honderden gevangenen gemaakt. De Duitsche divisies hebben in hevige gevechten aanzienlijke verliezen aan Britsche pantsereenheden toegebracht Er werden o.a. meer dan 200 pantserwagens vernield. Een van onze duidelijk te herkennen veldlazarets is door de vijandelijke lucht macht herhaaldelijk met bommen en ma chinegeweervuur bestookt. Vijfentwintig verpleegden werden gedood en 35 gewond. De vijand heeft luchtaanvallen gedaan op dorpen in het Dzjebelgebied van Cyrenai- ca. Eenige huizen van kolonisten werden beschadigd; er zijn geen slachtoffers. Aan het front van Tobroek hebben de Duitsche en Italiaansche troepen talrijke vijandelijke gevechtswagens vernield en den vijand groote verlie zen toegebracht bij de verijdeling van alle uitvalspogingen. In het verloop van den strijd te land hebben onze luchtmacht en onze afweer tot dusver 15 Engelsche vliegtuigen neer geschoten. De afweerbatterijen der divisie Pavia hebben bovendien nog twee vijan delijke toestellen neergeschoten. Acht eigen vliegtuigen gingen verloren. Een gemotoriseerde colonne van den vijand, die afzonderlijk in de woestijn van Cyrenaica opereerde, werd door Italiaan sche en Duitsche afdeelingen vliegtuigen ontdekt en aangevallen. Meer dan honderd geblindeerde wagens en vrachtauto's wer den getroffen en geraakten in brand. Bij een operatie ten Noorden van Bar- dda is een vijandelijk oorlogsschip in brand geraakt en op de klippen geloopen. ROSTOFS BETEEKENIS. Met de verovering van de Sovjet-Russi sche districtshoofdstad Rostof, aan den hoo gen rechterover van den Don, is de be langrijkste haven aan de Zee van Azof in Duitsche handen gevallen. Een uitgebreid verkeersnet verbindt Rostof met alle deelen van de Europeesche Sovjet-Unie. Door het achterland kreeg Rostof, dat in 1741 gesticht werd, beteeke- nis als groote omslagplaats voor graan. On geveer honderd silo's strekken zich langs de haven uit. Naast andere belangrijke in richtingen voor de zeevaart, liggen hier twee groote scheepswerven, draaibare kra nen, twee elevators voor het opslaan van graan, vijf dokken voor schepen, scheeps- herstelwerkplaatsen enz. De haveninstalla ties strekken zich uit langs beide oevers van den Don, over een lengte van meer dan 700 meter. Het zeeverkeer is eerst be gonnen toen het kanaal naar de Zee van Azof gereed was, dat schepen met grooten diepgang kunnen bevaren. De industrie heeft zich pas sinds een tiental jaren ontwikkeld. Van de belang rijkste bewapeningsfabrieken, welke Rostof bezit, moeten o.a. vermeld worden een fa briek voor de vervaardiging van gevechts vliegtuigen en pantserauto's, meer dan een half dozijn munitie-, kruit- en springstof- fabrieken, welke ook mijnen, bommen en STRIJDT VOOR EUROPA ROSTOF INGENOMEN. Het Duitsche weermachtsbericht van Zaterdagmiddag luidt als volgt: Naar in een extrabericht is bekend gemaakt (en reeds gepubliceerd in ons vorig nummer), hebben snelle troe pen van het leger en formaties der Waffen-S.S. onder opperbevel van den kol. generaal von Kleist na felle ge vechten de stad Rostof aan den bene denloop van de Don ingenomen. Daarmede is een handels- en ver- keerscentrum in onze handen geval len, dat voor het voortzetten van den oorlog van bijzondere beteekenis is. Aan de tot dit succes leidende opera ties hebben de formaties van het luchtwapen onder leiding van gene raal Ridder von Greim een schitte rend aandeel gehad. Ook in andere sectoren van het Oostelijke front is in aanvallen ver der terrein gewonnen. Voor Lenin grad zijn verscheidene door pantsers en laagvliegende toestellen onder steunde uitbraakpogingen van sterke strijdkrachten van den vijand mislukt. Op het Britsche eiland hebben ge vechtsvliegtuigen overdag voltreffers met bommen geplaatst op spoorweg installaties ten Noorden van New Castle. In den afgeloopen nacht is een vliegveld aan de Zuidwestkust van Engeland gebombardeerd. In Noord-Afrika staan de Duitsch- Italiaansche troepen sedert 19 No vember op een breed front in zwaren strijd met sterke Britsche pantserfor maties. De slag duurt voort. Op 20 November is in de gevechten aan het Oostelijk front de bevelvoe rende generaal van een legercorps, generaal der infanterie von Briesen, gesneuveld. De strijd in Noord-Alrika. Het Duitsche weermachtsbericht van Zondagmiddag luidt: „Aan het Oostelijke front hebben onze aanvallen tot nieuwe successen geleid. In de wateren om Engeland zijn in den afgeloopen nacht twee koopvaar dijschepen van middelbare grootte door bomtreffers zwaar beschadigd. Een dezer schepen kan verloren ge acht worden. Overdag zijn luchtaan vallen gedaan op fabrieken in Schot land. In den afgeloopen nacht zijn havens aan de Zuidoostkust van En geland met succes gebombardeerd. In Noord-Afrika hebben de Duitsch- Italiaansche afdeelingen in succesvol le gevechten met de Britsche strijd krachten, die uit het Zuidoosten waren genaderd, meer dan 260 pantserge vechtswagens en ongeveer 200 gepant- serde voertuigen vernietigd. Krach tige, door pantserwagens gesteunde, uitvalspogingen der bezetting van To broek zijn verijdeld door de omsin gelende Italiaansche troepen. In he vige luchtgevechten heeft de vijand 25 vliegtuigen verloren. Bij een lucht aanval op een Britsch vliegveld zijn verscheidene bommenwerpers op den grond vernield. De slag in Nooi-d- Afrika duurt onder zware gevechten voort". handgranaten vervaardigen. Ook de machinebouw-industrie is ver tegenwoordigd met twee groote fabrieken voor landbouwmachines, waarvan de „Sel- maschstroj" voor de grootste fabriek van haar soort in de Sovjet-Unie doorgaat. Bo vendien heeft de stad een fabriek voor wa gons, herstelwerkplaatsen voor locomotie ven, een fabriek voor motorrijwielen, ijzer gieterijen, drie chemische fabrieken, lasch- installaties en een reeks staatsfabrieken. De tabaksfabriek te Rostof behoort tot de grootste der Sovjet-Unie. Verder bezit Ros tof nog graanmolens, fabrieken voor de vervaardiging van deeg, spiritusbrande- rijen, conservenfabrieken en een krachtig ontwikkelde textiel-, leer- en houtindustrie. OLIFANT. Nadat ik gelezen heb, dat in Atlanta in Georgia zeven olifanten van het circus Ringling Brothers aan arseni cumvergiftiging zijn gestorven, ben ik gaan peinzen. Niet over het droevig lot des olifants die avond aan avond op een tonnetje moet zitten, dat zijn omvangrijk lichaam een te kleine en zeer ongemakkelijke zitplaats biedt, die in een cirkeltje rond moet sjokken, op zijn dikke achterpooten moet staan en tenslotte de jeugdige dochter van den directeur in rijn slurf uit de arena moet dragen om daarna aan arseni cumvergiftiging te sterven. Ay, welk droevig lot. Ach neen, ik heb meer gedacht aan de voedselvoorziening en in dat verband aan den arbeid des slagers, die zeven olifanten moet uit- beenen. Want wat doe je met zeven gestorven olifanten? Zoo maar begra ven in een tijd van strenge vleesch- distributie? Het ware toch een onver geeflijke verkwisting. Maar van den anderen kant: levert een olifant bief stuk en is die te vermalen met een gewoon door het vroegere slechte wittebrood verzwakt menschelijk ge bit? Kan er iets bestaan als: olifanten- staartsoep en olifantenpoulet? Ik weet het niet. En dan: ik ben een im beciel in den dwaaltuin des handels: is olifantenvleesch te verhandelen? Vakkundig gesproken: is een men- schenleven lang genoeg om een olifant uit te beenen? Altemaal vragen van een leek, die dag in dag uit de won derlijke nieuwe menu's leest en geeste lijk smult van boerenkool met gort en gebakken havermout met tomaten. Zouden de kookboekmevrouwen hun krachten niet eens beproeven op ge stoofde olifant? Ik zie er niet tegen op er een paar te leveren. „PROPAGANDA EN RECLAME." Het politiek weekpraatje van Max Blok zijl, dat hij van 19.4520.00 uur over den zender Hilversum II houdt, heeft tot titel: „Propaganda en Reclame". UIT OOST-AFRIKA NADAT ALLE MUNITIE WAS VERSCHOTEN. Het Italiaansche weermachtsbericht van Zondagmiddag luidt omtrent het verloop van de gevechten in Oost-Afrika het vol gende: In Oost-Afrika werden in den middag van 21 November de onoverwonnen afdee lingen van Culquabert-Fercaber. nadat zij tot het gevecht met bajonet en handgrana ten waren overgegaan, door de drukkende numerieke superioriteit van den vijand overweldigd. Bij de heldhaftige verdediging onderscheidde zich als symbool van dap perheid der Italiaansche afdeelingen het bataljon carabinieri op roemrijke wijze. Na dat de munitie-voorraden waren uitgeput, heeft dit bataljon tot het uiterste zijn over weldigende tegenaanvallen met het blanke wapen uitgevoerd. Bijna alle carabinieri zijn gesneuveld. Aan het front van Celga werden hevige vijandelijke aanvallen op 20 November door onze formaties afgeslagen. Dc vijand liet vele dood en op het slagveld achter, on der wie een hoogen Engelschen officier. Er werden talrijke gevangenen gemaakt, als mede een zeer groote buit aan wapens en munitie. Te Gondar viel het vijandelijke luchtwa pen opnieuw het ziekenhuis van Gondar aan en beschadigde dit. Eenige menschen werden gedood. MET DUITSCHLAND TEGEN HET KAPITALISME ejee J T koepjansk staróbQelsk k-AACT VAN PELT

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1941 | | pagina 1