DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN REORGANISATIE VAN FRANSCH BESTUUR IN AFRIKA VRIJDAG 21 NOVEMBER 1941 33ste Jaargang No. 10108 S)e Ccki^elieSoii^ciAvt Bureaux Papengracht 32. Telefoon: Redactie 20015 Administratie 20935. Giro 103003. Postbus 11. Het kapitaUsme Wij wezen gisteren in verband met den strijd tegen het kapitalisme op de encyclie ken „Rerum Novarum" en „Quadragesimo Anno". Zoowel in den verleden als in den huidi- gen tijd is de inhoud van deze encyclieken bij velen te weinig bekend. Wij willen er daarom weer eens uit ciceeren. In „Rerum Novarum" schreef Leo XIII: Hoe het ook zij, duidelijk zien Wij, en iedereen is het hiermee eens, dat spoedig en afdoende moet gezorgd wor den voor het proletariaat daar een zeer groot deel onverdiend in een ellendige en jammerlijke toestand verkeert. Want toen in de vorige eeuw de vroegere gilden waren afgeschaft, zon der dat nieuwe hulpmiddelen in de plaats kwamen, en bovendien de staats instellingen en de wetten zich hadden losgemaakt van de voorvaderlijke godsdienst, vielen de arbeiders, niet vereenigd en onverdedigd als zij wa ren, langzamerhand ten prooi aan on- menschelijke praktijken van hun mees ters en een bandelooze concurrentie zucht. De ellende werd nog vergroot door een alles-verslindenden woeker, die, alhoewel meermalen door de Kerk veroordeeld, telkens weer, zij het in andere vormen, door hebzuchtige spe culanten wordt gedreven. Hierbij komt het feit, dat enkele weinigen nagenoeg de geheele heerschappij verkregen over de arbeidsmarkt en over heel den han del zoodat een zeer klein aantal mach tige geldmagnaten een bijna-slavenjuk hebben opgelegd aan de onafzienbare menigte proletariërs. Veertig jaar na het verschijnen van „Re- rum Novarum", in 1931, vaardigde Paus Pius XI de encycliek „Quadragesimo An no" uit. De Paus constateert met dankbaarheid, dat de encycliek „Rerum Novarum" vruch ten heeft gedragen; dat er veel gestudeerd èn gewerkt is, met succes, om maatschap pelijke verbeteringen te verkrijgen. Maar - - zoo is de strekking van hetgeen de Paus dan verder zegt de maatschappelijke toestand is nog lang niet, zooals de recht vaardigheid en de liefde het eischen. „Ieder, die inzicht van zaken heeft, weet aldus de Paus „dat heden ten dage deze verdeeling (de verdeeling van aard- sche goederen) wegens het ontzaggelijk contrast tusschen de weinige overrijken en de ontelbare bezitloozen aan een zeer ernstig euvel mank gaat". En over wat we giscteren noemden de dictatoriale macht van het kapitaal zegt de Paus: „Wat wel 't meest in het oog loopt, is, dat in onzen tijd niet enkel het ka pitaal zich opstapelt, maar ook een ont zaglijke macht, een despotische econo mische overheersching zich samen trekt in handen van enkelen, die meest al het kapitaal niet in eigendom, maar slechts in bewaring en onder hun be heer hebban, en er volgens hun wil en goeddunken over beschikken. Deze dictatuur neemt de verschrik kelijkste vormen aan bij hen, die, om dat zij de geldmarkt in handen hebben en beheerschen, ook de macht bezitten over het credietwezen, en over het verleenen van credieten eigenmachtig beslissen; zij regelen dan ook als het ware de bloedsomloop van heel het economisch organisme, en hebben, om zoo te zeggen, het economisch leven zóózeer in hun macht, dat tegen hun wil niemand kan ademhalen. Deze concentratie van macht en in vloed, die als 't ware het karakteristie ke kenmerk is van de jongste economi- schen ontwikkeling, is de natuurlijke vrucht van de onbeperkte concurrentie- vrijheid, waarin alleen de sterksten overblijven, of, wat vaak hetzelfde is, degenen, die het felst van allen strij den, die zich het minst bekommeren om hun geweten". Waarom wij dit alles, dat onzen trouwen lezers reeds bekend moet zijn, nog èens citeeren? Omdat iedereen er van doordrongen moet zijn, dat een katholiek niet verlangen kan en niet verlangen mag een nieuwen tijd met 't oude liberalistische, memmonistische kapitalistische stelsel. Zeker, er zijn ka tholieken, die dit nog niet of niet voldoen de begrijpen. „Het is zeer zeker droevig' zegt de Paus in „Quadragesimo Anno", „dat er katholieken geweest zijn, ja zelfs nog zijn, die zich katholiek noemen en toch de verheven wet van rechtvaardigheid en litf- de bijna vergeten zijn". Wij mogen ver trouwen, dat het aantal dézer door den Paus bedoelde katholieken in dezen tijd van bezinning zéér zal inkrimpen! Als de katholieken, als de groote meerder heid der katholieken zou inzien de sociale eischen van rechtvaardigheid en liefde, en er naar zóu handelen, wij zouden ingaan een schoonen, heerlijken, glorieuzen tijd. Weygand met pensioen OPPERBEVELHEBBERS BENOEMD VOOR N.- EN W.-AFRIKA. De algemeen-gedelegeerde van de Fran- sche regeerirg in Afrika, generaal Wey gand, is, naar gisteravond om 8 uur offi cieel werd medegedeeld, met pensioen ge gaan. Het officieele communiqué dienaangaan- en over de afschaffing der functie van algemeen-gedelegeerde luidt als volgt: „Generaal Weygand wordt gepension- neerd. Een wet, waarbij de functie van al gemeen-gedelegeerde der regeering in Fransch-Afrika wordt afgeschaft, zal mor gen in de staatscourant worden gepubli ceerd. Het gouvernement-generaal van Algiers komt te ressorteeren onder den medewer ker van generaal Weygand, gouverneur-ge neraal Chatel. De functie van algemeen gedelegeerde wordt vervangen door een permanent secretariaat-generaal dat recht streeks ressorteert onder den vice-presi dent en welks zetel te Algiers gevestigd is. Een andere medewerker van generaal Wey gand, n.l. vice-admiraal Fenard, wordt tot secretaris-generaal benoemd. Het hoofd van den staat, maarschalk Pé- tain, heeft generaal Weygand, voor hij zich in het particuliere leven terugtrekt, voor ziin eminente diensten bedankt, die hij in zijn lange looobaan aan het leger en het ■aderland heeft bewezen. Maarschalk Pé- tain heeft in een dagorder aan de natie waardeerende woorden aan generaal Wey gand gewijd en de voornaamste daden uit zijn militaire loopbaan in herinnering ge bracht. Als roemrijk officier", zoo luidt de dag order, „heeft generaal Weygard Frankrijk 56 jaar gediend. Zoowel in tijden van suc- als in de uren der beproeving heeft hij karaktereigenschapnen en bekwaamheden den dag gelegd, die de grootste voor beelden der Fransche militaire traditie waardig ziin". Bij een decreet naar eveneens officieel wordt gemeld dat Vrijdag in de staats courant verschijnt, wordt in Fransch-Afri ka een opperbevel voor Noord-Afrika in gesteld, waarmede generaal Juin, tot dus verre opperbevelhebber der landstrijd krachten in Marokko belast is, terwijl ver der een opperbevel voor Fransch West- Afrika wordt ingesteld, dat zal worden op gedragen aan generaal Barraud, tot dus- e opperbevelhebber der landstrijd krachten in Fransch West-Afrika. Het gezag van beide bovengenoemde op MET DUITSCHLAND TEGEN HET KAPITALISME perbevelhebbers strekt zich uit tot de strijdkrachten te land en in de lucht en tot de strijdkrachten ter zee, die tot verdedi ging der kusten van hun gebieden zijn be stemd of gedeeltelijk daarvoor ingezet kun nen worden. Zij mogen van deze strijd krachten gebruik maken voor militaire operaties welke ten doel hebben de veilig heid van deze gebieden te garandeeren. Generaal Juin ontvangt den rang van ge neraal van een legercorps. RAPPORT VAN PéTAIN. Het decreet over de afschaffing van de functie van algemeen-gedelegeerde der re geering in Fransch-Afrika wordt vooraf gegaan door een rapport van het hoofd van den staat, maarschalk Pétain. Bij de in stelling van deze functie op 6 September 1940 ging het er om, aldus luidt het rap port, door een actieve coördinatie de veilig heid der gebieden, die het meest direct be dreigd werden, n.l. Marokko, Tunis en Se negal, te waarborgen, het economische stel sel van de verschillende bezittingen te ver beteren, om op deze manier de bevolking, kolonisten en inheemschen tegen de invloe den der blokkade te beschermen, voorts om gecentraliseerd de veranderingen en aanpassingen in te voeren, welke in den geest der nationale revolutie noodzakelijk werden en ten slotte om de sterk inge krompen militaire strijdkrachten met het oog op de veiligheid van alle bezittingen te verdeelen. De taak, die generaal Weygard sedert meer dan een jaar als aleemeen-gedele- geerde der regeering in Fransch-Afrika vervulde, heeft thans voldoende resultaten opgeleverd, zoodat de bijzondere positie van den algemeen-gedelegeerde kan wor den afgeschaft, en wel zonder de reeds be staande politieke en bestuursorganisaties, die het contact moeten onderhouden, te schaden. Nu hun taak vervuld is, aldus besluit het rapport van Pétain, zou deze positie het gevaar met zich medebrengen, dat zij aan den eenen kant het initiatief van de auto riteiten der verschillende bezittingen in de toekomst zou bemoeilijken en aan den an deren kant de betrekkingen tusschen deze autoriteiten en hèt centrale bestuur moei lijk zou doen functionneeren. Generaal Weygand heeft zich gisteren naar Antibes begeven, waar hij op zijn particulier landgoed het op schrift stellen van zijn memoires zal voortzetten. DE SPANNING IN HET VERRE OOSTEN De buitengewone zitting van het Japan- sche parlement, welke vijf dagen heeft ge duurd en in een tijd van zeer groote in ternationale spanning bijeengeroepen werd, heeft gisteren alle op de agenda staande- kwesties afgehandeld. Volgens Domei wer den verschillende maatregelen getroffen, om de positie van Japan ir. geval van oor log tegen iedere eventualiteit te waarbor gen. Het Lagerhuis is gisteren op reces ge gaan, terwijl het Hoogerhuis vandaag met het gebruikelijke ceremonieel gesloten zal worden. Op vragen in de begrootingscommissie van het Lagerhuis of Koeroesoe het uit drie punten bestaande programma van Tojo naar Washington heeft meegenomen, heeft de Japansche minister van Buitenïandsche Zaken, Togo, geantwoord: „De haastige manier, waarop Koeroesoe naar de Ver- eenigde Staten is gezonden, is geschied om Nomoera tot steun te zijn, ten einde de onderhandelingen te bespoedigen. Vóór Koeroesoe werd uitgezonden had de Japan sche regeering tot onderhandelingen eslo- ten. Sedert het begin van deze maand ma ken zij vorderingen. Dienovereenkomstig hebben zij Koeroesoe niet met instructies van welken aard ook uitgezonden. In het algemeen gesproken heeft de doel der on derhandelingen betrekking op drie punten, welke de premier Tojo in zijn jongste ver klaring heeft opgesomd. (In hel kort gezegd komen deze drie punten hierop neer: le. het nalaten van pogingen door een derde mogendheid, om de regeling van de Chineesche kwestie te dwarsboomen; 2e. het achterwege laten van vijandige acties als de economische blokkade, en herstel van normale interna tionale handelsbetrekkingen; 3e. te voor komen, dat de oorlog zich tot het Verre Oosten uitbreidt. Red.). schietende onder het rijden stormden de Duitsche pantserwagens op de bolsjewisti sche kolossen af Zij stelden door hun aan val 19 nantserwagens buiten gevecht. Over de wrakstukken rukten de Duitsche infan teristen op en deze overweldigden de vluchtende overblijfselen van de Sovjet strijdkrachten. De vooruitgeschoven afdeeling van een Duitsche divisie heeft gisteren aan het front van Moskou, na felle gevechten, een door de Sovjettroepen taai verdedigde plaats ingenomen. De bolsjewisten hadden zich met steun van tanks verdedigd. Nadat de Duitsche artillerie het vuur van den vijand tot zwijgen had gebracht, vernielde het pantserafweergeschut vier soviettanks. Een stoottroep pioniers viel met vlammen werpers de Sovjetstelling aan en overwon de machinegeweernesten en bunkers. De Sovjetverliezen bedroegen 200 dooden en 500 gevangenen. Behalve de vier tanks werden negen stukken geschut, 40 machine geweren en 70 vlammenwerpers van den tegenstander vernietigd of buitgemaakt. SOVJET-BATALJON VERNIETIGD. Van militaire zijde verneemt het D.N.B. verder, dat gisteren aan het Noord-Kareli- sche front een Sovjet-bataljon door Duit sche en Finsche troepen is ingesloten en vernietigd. Het gevangenental en de om vang van den buit zijn nog niet bekend. In den afgeloopen nacht hebben Duitsche ge vechtsvliegtuigen wederom met succes Le ningrad aangevallen. Nederlanders willen niet vechten voor Engeland Onder bovenstaanden kop schrijft een correspondent uit Lorenzo Marques aam het „Handelsblad". Het is bekend, dat de Nederlandsche „re- geesing" te Londen in den loop van dit jaar een recruteeringsbesluit heeft uitge vaardigd, waarbij alle daarvoor in aan merking komende Nederlanders in het bui tenland werden opgeroepen in het Neder landsche leger, dat voor Engelschen dienst in Engeland en Canada wordt uitgerust, dienst te nemen. Deze recruteering voldeed niet aan de verwachtingen, welke men daaraan had gesteld en derhalve werden in alle landen en gebieden, waar zich Nederlanders be vinden, vergaderingen gehouden om te trachten, door persoonlijk contact deze re- cru teering vlotter te doen verloopen. In tal van steden werden tot dat doel comi- té's in het leven geroepen, welker taak het was propaganda voor de recruteering door middel van openbare vergaderingen te maken. Ook in Zuid-Afrika zijn tal van propa- ganda-vergaderingen gehouden. Naar ons thans met eenige vertraging ter oore komt, zijn deze vergaderingen niet steeds in den smaak van de daar wonende Nederlanders en evenmin in den smaak van de „Neder landsche regeering" te Londen en haar vertegenwoordigers, de Nederlandsche ge zanten en consuls, gevallen. Op tal van plaatsen werd juist in deze vergaderingen ongezouten critiek gelucht op de onderworpenheid der Nederlandsche regeering te Londen aan de Britsche be langen. Veel opzien heeft in Zuid-Afrika een eenigen tijd geleden gehouden vergadering in het stadhuis van Pretoria gebaard. Er deden zich daarbij zulke heftige tumulten voor, dat ten slotte de vergadering voor tijdig moest worden gesloten. Hier geschiedde zelfs het merkwaardige feit, dat de voorzitter van de vergadering, de heer Geerling, zijn critiek allesbehalve spaarde. Zoo betoogde hij onder luiden bijval, dat de in de Unie verblijvende Ne derlanders er niet aan dachten, het slacht offer van een door een uitgeweken regee ring uitgevaardigd besluit te worden. Hij stelde de vergadering de vraag, wat voor doel het had, zich op te offeren voor belangen, die onmiskenbaar niet in de eerste plaats specifiek Nederlandsche be langen waren. Hij bestempelde het recru teeringsbesluit als een prestige-kwestie tegenover Engeland waarvoor Nederlan ders in den vreemde, die geheel andere ervaringen met de Engelschen hadden op gedaan, hun bloed en geld moesten offeren. „Wat hebben wij daarmee te maken", riep spreker uit. „Plotseling schiet het de Nederlandsche regeering te binnen, dat wij hier ook nog bestaan, vroeger heeft men zich nimmer om onze belangen bekom merd, het had er eerder den schijn van, dat men blij was ons kwijt te zijn". Nadat de toejuichingen hierop waren verstomd bet hinderde de vergadering in het geheel niet, dat ook de Nederland sche gezant zich onder het gehoor bevond vervolgde spreker: „Nu worden wij voor den dienstplicht opgeroepen, opdat de heeren, die best betaalde baantjes be kleed en, deze kunnen behouden". Joelend stemde de vergadering met deze uitla ting in. Voorts wees de heer Geerling er op, dat de uitgeweken regeering niets van de stemming der in Zuid-Afrika verblijven de Nederlanders weet. Anders zou zij het niet durven wagen, deze Nederlanders, die van de Boeren en uit eigen ervaring weten, wat zij van Engeland te duchten hebben, op te roepen in een strijd, die alleen om Eiigelsche belangen gaat. Opnieuw brak uit de vergadering een luiden bijval los. Allerwegen werd geroepen, dat Engeland ditmaal maar zelfs de kastanjes uit het vuur moest halen, dat het ditmaal maar zijn eigen menschen in den strijd moest sturen. Vergeefs probeerden eenige Nederlan ders, tot wie ook Koch behoorde, die strijd aan Engelands zijde als een rechtvaardige zaak voor te stellen. Hij trachtte de goede verpleging der Nederlanders in Engeland, die reeds dienst hadden genomen, te schil deren. De vergadering liet hem echter niet PANTSERSLAG BEWESTEN MOSKOU TEGENAANVALLEN DER BOLSJEWIKI AFGESLAGEN. In het gebied ten Westen van Moskou hebben pantserstrijdkrachten van een Duit sche pantserdivisie gisteren hevige tegen aanvallen van sterke bolsjewistische pant ser- en infanterie-eenheden afgeslagen. Duitsche verkenningstroepen hadden de aanvalsplannen der bolsjewiki tijdig ont dekt. Toen de bolsjewistische pantserwa gens uit een bosch te voorschijn kwamen en op een der hoofdverkeerswegen naar de Duitsche linies rolden, vielen op hetzelf de oogenblik pantserwagens van een Duit sche pantserdivisie uit de tegenovergestelde richting aan en halverwege den weg ont spon zich een hevige pantserslag. De Duit sche pantserwagens hadden zich ter zijde van den straatweg verspreid en openden een vernietigend vuur op de achter elkaar rijdende bolsjewistische pantserwagens. Al Momentje NATURALWIRTSCHAFT. Ik had langen tijd mijn vriend, den koekoloog uit de Bakerstraat, niet meer gezien. En gisteren ont moette ik hem. Hij is nogal wijsgee- rig aangelegd, maar het is een soort philosophie van den humor, uitingen van „den zin voor het komische", zou dr. Bierens de Haan zeggen. Hij schoof met zijn kleine gedrongen ge stalte lachend op mij af en vroeg: Hoe gaat het? Maar voor ik gele genheid kreeg te antwoorden, deed hij het al: Och, dat vraag ik een journalist in dezen tijd maar niet, dat lees ik wel in de krant. En hoe gaat het jou? vroeg ik. Och. ik ben niet zooveel meer in mijn bak kersatelier. Je moet er tegenwoor dig een beetje op uit. Naturalwirtsohaft. Snap je? Ik snapte het niet. Och, zei hij, laten wij eens aanne- nemen, dat ik nogal wat sigaren in voorraad heb, en een ander heeft jene ver en geen sigaren. Dan is dat de man, dien ik hebben moet. Goed zei ik zoo doen zaken- menschen. Maar wij dan? En al die an deren, die geen zaken doen. Ik kan nu wel „Momentjes" schrijven, maar dat levert geen sigaren, geen jenever of iets anders op. Hij dacht even na en antwoordde toen wijsgeerig: Ja iedereen moet zijn plicht doen, jij moet schrijven en ik bakken. Iedereen moet de gaven ge bruiken, die hij gekregen heeft. Ik heb de gave van lekker te kunnen borre len, dus moet ik voor jenever zorgen. Maar ja, ambtenaar en weduwnaar, dat is allemaal erg naar op het oogen blik. En journalist precies hetzelfde. Maar weet je wat, ga mee, dan vatten wij ereen uitspreken. Bij ieder nieuw woord groeide het tumult aan. Ten slotte werd de micro foondraad doorgesneden en Koch, die nog op het podium stond, werd daarvan hard handig verwijderd onder het geroep: „Werp hem er uit, hij is geen Nederlander meer. Hij tart onze voorouders van Bloem fontein!" Slechts met de grootste moeite gelukte het ten slotte den Nederlandschen gezant., die dit alles had moeten aanzien, aan het woord te komen. Hij trachtte den ernst van den toestand, waarin Engeland ver keerde, te schilderen en poogde op het ge moed van de vergadering te werken, door te betoogen, dat alleen de offerbereidheid van alle Nederlanders in staat zou zijn de zelfstandigheid van Nederland te herstel len. Voorts gaf de gezant de belofte, dat Nederland na den oorlog zich beter dan vroeger om de belangen der Zuid-Afri- kaanders en de daar wonende Nederlan ders zou bekommeren. Doch ook dezen officieelen vertegen woordiger der uitgeweken Nederlandsche regeering spaarde men niet. Hij kon zijn rede niet beëindigen door het telkens op laaiende tumult. De leiding was ten slotte noodgedwongen verplicht tot sluiting over te gaan. WELTER EN STEENBERfvHE AFGETREDEN. Naar men uit Londen meldt, zijn om niet nader genoemde redenen twee leden van het kabinet der geëmigreerde Nederland sche regeering op 14 October op eigen ver zoek afgetreden, namelijk de minister van Koloniën, de heer Ch. J. I. M. Weiter en Je minister van Handel, Bedrijven en Scheepvaart, mr. M. P. L. Steenberghe. De heer Steenberghe was ook minister van Landbouw en Visscherij ad interim en minister van Financiën ad interim. Tot minister van Koloniën is benoemd dr. H. J. van Mook, directeur van het departe ment van Economische Zaken te Batavia. Tot minister van Handel, Bedrijven en Scheepvaart is benoemd de heer P. A. Kerstens, lid van den Volksraad in Neder- landsch-Indië. Dr. H. J. van Mook bekleedt sinds medio 1937 de functie van directeur van het de partement van Economische Zaken te Ba tavia. De heer P. A. Kerstens is reeds ja renlang leider der Indische Katholieke cartij. Hij vermocht in die functie niet al tijd de eenheid in die partij te bewaren. Reeds eenmaal kwam het tot een breuk in deze partij, voornamelijk als gevolg van zijn gebrek aan tact en soepelheid. De heer Piet Kerstens kan niet anders be schouwd worden dan als een politieke figuur. Nieuwe bonnen Voor de week van 23 tot 29 November zijn de gebruikelijke rantsoenen brood of gebak, vleesch of vleeschwaren, melk, en aardappelen verkrijgbaar op de bonnen nummer 45 van de daarvoor bestemde kaarten. Een schaakspel en een fraai bewerkt kistje van barnsteen vormen een_ tweetal interessante details van de tentoonstelling .Barnsteen, het goud der zee", welke Dinsdag a.s. in het Rijksmuseum te Amsterdam wordt geopend (Pax-Holland-De Haan m) Bonnen die afloopen De volgende bonnen zijn na Zater dag 22 November niet meer geldig: 44 Brood, 44 Vleesch, Vleeschwaren. 44 Melk I. 44 Aardappelen. 21 Petroleum.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1941 | | pagina 1