DAGBLAD VOOR LEIDEN EN CMSTREKEN Se invaC in Jjtan ótuit op ueuzet Generaal Wavell leidt de operaties Momentje. DINSDAG 26 AUGUSTUS 1941 32ste Jaargang No. 10034 S)e Celd&efi^Soij/fca/nt Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935. Giro 103003. Postbus 11. Bureaux: PapengTacht 32. Het 'voorwendsel der Duitsche agenten LANDING VAN BRITSCHE TROEPEN BIJ BANDARSJAEPOER. I Reuter meldt, dat een Britsch contin gent van zee uit bij Bandarsjakpoer aan de Perzische Golf geland is. De Britsche troepen zijn op verzet gestuit. Het is ech ter nog niet bekend, waar dit verzet be gonnen is en hoe sterk het is. De Britsche strijdkrachten bestaan uit Britsche en In dische troepen, doch niet uit troepen van de dominions. Reuter meldt, dat de Britsche strijdkrach ten, die gisteren Iran binnentrokken, on der opperbevel staan van generaal Wa vell, den opperbevelhebber in Britsch-In- dië. De Britsche marinestrijdkrachten in de Perzische golf staan onder bevel van ad miraal Sir Geoffrey Axbuthnot den opper bevelhebber- in de oostelijke Indische wa teren. Volgens te Tunis ontvangen berichten opereeren drie Britsche colones van Irak uit tegen Iran. In Noord-Iran werd de aan- val begonnen vanuit Ravanduz en Aayat met het doel naar de in Aserbeidsjan ope- reerende Sovjets door te stooten. De mid delste colonne rukt van Khanakin via Kasr- Schirin aan de Iraansche grens op. Het Zuidelijke operatiegebied wordt gevormd dooi; de streek aan de Perzische Golf bij Bender-Schapur en door het petroleumge- bied van A'badan. ENGELSCHE MOTIVEERING. In Londen werd er gisteren op gewezen, zoo meldt Reuter in een extra-bericht over de kwestie Iran, dat het antwoord der re- jgeering van Iran op de Britsche en Sov jet-Russische stappen van 1 Augustus be wijst, dat het niet bereid is, dienovereen komstig rekening te houden met de aan wijzingen van deze regeeringen. Het is nu duidelijk, zoo merkt men in Londen op, dat andere stappen op gelijke basis geen nut zouden hebben en dat de Britsche re geering en de regeering, der Sovjet-Unie ter bescherming van haar belangen tot an dere middelen moeten overgaan. Overi gens motiveert Reuter de actie van Enge land en de Sovjet-Unie tegen Iran met de „aanwezigheid van een overmatig groot aantal Ouitschers in Iran" en noemt Iran „een bron van nazi-intrigjies". Iran was bestemd, zoo meent Reuter, om als spring plank voor een Duitschen aanval op Britsch-Indië te dienen, en ook een aart- valsactie tegen de Sovjet-Unie moest van daar uit plaats hebben. DE SOVJET-RUSSISCHE NOTA AAN IRAN. Naar de berichtendienst te Moskou meldt, heeft de Sovjet-Russische regeering er in een nota aan de Iraansche regeering op gewezen, dat Iran de eischen van de Sovjet-Unie heeft afgewezen. Derhalve aldus de nota heeft de regeering der Sovjet-Unie „het recht genomen, tijdelijk troepen in Iran te laten binnenrukken". Als motief geeft de nota volgens het D. N. B. een „Duitsch gevaar" aan. De Sovjet-Russische gezant te Teheran beeft deze nota gisteren aan de Iraansche regeering overhandigd. Associated Press meldt uit Teheran, dat in het Iraansche antwoord op den Brit- 6chen eisch tot het uit het land zetten van Duitschers wordt gezegd, dat Iran als sou- vereine mogendheid zelf heeft te "bepalen, welke vreemdelingen verwijderd moeten worden. Iran past sedert lang het beginsel toe, dat slecht bekendstaande vreemdelin gen, van welke nationaliteit zij ook zijn, het land moeten verlaten. Verder meldt het Amerikaansche agent schap, dat de bezetting van Iran slechts uit strategische motieven geschiedt. De Sov jetunie en Engeland willen met elkander in contact komen. De Iraansche regeering wijst de berichten over een mogelijken Duitschen staatsgreep als dware verzinsels van de hand. IRAANSCHE GEZANT BIJ SUMNER WELLES. De Iraansche gezant tè Washington heeft gisteren een onderhoud gehad met den Amerikaanschen onderstaatssecretaris van buitenlandsche zaken, Sumner Welles. Na afloop verklaarde hij, naar Associated Press meldt, dat hij de positie van Iran volledig had uiteengezet en voorts had be toogd, dat Iran open kaart heeft gespeeld. De Britsch-bolsjewistische beweringen over een groot aantal „Duitsche agenten" zijn slechts een voorwendsel voor den inval geweest. Er zijn geen Duitsche agenten in Iran. Dit land heeft steeds den wensch ge koesterd tot vriendschappelijke betrek kingen met zijn buren. DE WILHELMSTRAS SE TOONT ZICH NIET VERRAST. Naar het D. N. B. uit Berlijn meldt, heeft de ontwikkeling van de Sovjet-Russisch- Engelsche manoeuvres om Iran in toon aangevende Duitsche kringen geen verras- ring gewekt. De inval in een land, dat tot het laatst vasthield aan zijn neutraliteit, die niet in twijfel getrokken kon worden, is naar de hier heerschende meening in ze keren zin slechts de cynische consequentie van de bewust onjuiste bewering, dat Iran resp. de Sovjet-Russisch-Engelsche belan gen in Iran bedreigd werden door de Duit schers in het land. Geheel afgezien van het feit, dat deze bewering is gelogenstraft door de getallen omtrent de weinige Duit schers in Iran en door de verklaringen der Iraansche regeering zelve, staat het volgens de opvatting der Wilhelmstrasse vast, dat Engeland er de schuld aan heeft, dat op nieuw een land, of althans een deel daar van, aan het bolsjewisme is overgele verd. De door den omroep te Moskou gepubli ceerde nota van Molotof aan de Iraansche regeering, waarin de Sovjet-Russische com missaris zich beroept op een verdrag met Iran van 1921, acht men slechts opmerke lijk, omdat het Engeland is geweest, dat de Sovjet-Russen aan dit verdrag heeft herinnerd ter rechtvaardiging -fran den thans ondernomen inval. V VICTORIE Duitschland wint voor Europa OP ALLE FRONTEN HET LAND VAN IRAN VROEGER FERZIë GENOEMD Iran (vroeger Perzië) het mysterieuze land van den Zilveren Leeuw en de Gou den Zon, ligt als van de buitenwereld afge sloten, daar hooge bergketens den toegang tot het Iraarigche hoogplateau versperren. Het land is een 'monarchie, met, volgens de officieele gegevens, ontleend aan den Almanach de Gotha, 15.055.115 bewoners en beslaat een oppervlakte van 1.647.000 K.M.2 In het Noorden wordt het begrensd door ae Kaspische Zee en de Sovjet-Unie, in het Oosten door Afghanistan en Beloetsji- stan, in het Zuiden door de Perzische Golf en in het Westen-door Irak en Türkije. Het leger, dat naar Europeesch model is uitgerust, telt ongeveer 120.000 man en is samengesteld uit negen gemengde divisies, infanterie, cavalerie, artillerie, génie, ge motoriseerde troepen, tanks enz. Reeds eenigen tijd geleden aldus de „National Zeitung" zijn bij wijze van voorzorgs maatregel reeds drie lichtingeij^reservisten- onder de wapenen geroepen, zoodat de totale sterkte van het Iransche leger op 200.000 man gesteld mag worden. In deskundige kringen te Istanboel, zoo meldt genoemd blad, schat men het aantal Britsche troepen, dat in Voor-Azië en voor al aan de grens van Iran geconcentreerd is, op 200.000 man, met gemotoriseerde een heden en eenige luchteskaders. Ofschoon rijk aan nuttige mineralen (ijzer, koper en steenkool), staat de mijn bouw in Iran door de ongunstige verkeers- toestanden nog op lagen trap. Alleen de petroleumontginning heeft zich snel ont wikkeld. Zoowel de productie-bedrijven als de raffinaderijen bevinden zich voor het grootste gedeelte in Engelsch of Ameri- kaansch bezit. De Anglo Iranian Comp. heeft, uitgezonderd de vijf Noordelijke provincies, het geheele land in concessie. De N.V. Algemeene Exploratie-Maat schappij te 's-Gravenhage heeft twee ter reinen in Iran, het eene ten Westen en ten Zuiden van de Kaspische Zee (lood, zilver, koper en petroleum), het tweede in Zuide lijk Iran, aan de Perzische Golf. Hier heeft de maatschappij recht op alle mineralen, behalve petroleum en ijzererts. Sjah Pahlevi regeert thans vijftien jaar met vaste hand over Iran en zijn verdien ste is het, zijn land, evenals Kemal Pasja ir Turkije deed, een nieuwen politieken en cultureelen status te hebben gegeven. Een van de eerste maatregelen van den nieu' heerscher was de afschaffing der capitula ties, welke Perzië tot dusver in een positie van minderwaardigheid tegenover de Wes- tersche mogendheden hadden geplaatst. Talrijke nomaden-stammen, die den Perzi- schen regeeringen vroeger zooveel zorg hadden gebaard, werden onderworpen en Teheran werd weer het centrum van een geordenden staat. Ook het leger kreeg zijn deel van de reorganisatie. Sjah Pahlevi de voormalige kolonel Riza Khan die zich steeds voor alles soldaat heeft gevoeld, voerde den algemeenen dienstplicht in en stichtte een Perzische militaire school. Ook in economisch' opzicht brak een tijd perk van grooten bloei aan, waaraan de sterk in beteekenis winnende petroleum industrie niet vreemd was. Iran is in de eerste plaats van strategisch belang als drempel tusschen ons oude we relddeel en Britsch-Indië, maar het is ook een olie-producent van beteekenis en van daar dat het in politiek opzicht steeds een begeerd object is geweest „Tel." Rookende puinhopen Waar het Sowjetleger zich heeft terug getrokken blijven slechts rookende puin hopen over. In hun matelooze woede ver nietigen de wilde horden van Stalin en zijn satellieten alles wat hun op de sma delijke terugtocht onder de vingers valt. En dan, als de slag is uitgewoed, keert de gevluchte bevolking terughuis en hoeven zijn verwoest, er is geen drinkwa ter, geen voedsel, geen medische hulp Daar ^moet geholpen worden, spoedig, zoo snel mogelijk. Het gevaar van besmet- telijken ziekten dreigt, kinderen en grijs aards wachten met opgeheven handen op de redding brengende Duitsche ambu lances. Hier is een taak voor ons, Neder landers weggelegd. Want juist Nederland heeft steeds aan de spits gestaan als het er om ging menschen, die in nood verkéerden te helpen. Nederland heeft die plicht begrepen, heeft een ambulance opgericht die straks aan en achter het front zal medehelpen het leed van al die zwaar getroffen menschen te verzachten. Nederland zendt een ambulance. Maar dat moet dan ook een uitstekende ambulance zijn. Het beste is niet genoeg. Veel geld is naar voor noodig! Dat geld zal er komen! Reeds storten duizenden hun bijdrage op de girorekening van de Nederlandsche am bulance. Hebt u het al gedaan? Zoo niét, doe het dan vandaag nog. Maak het bedrag, iets meer dan u missen kunt, over op girorekening 8 7 6 0 0 Nederlandsche ambulance, Koninginne gracht 22, 's-Gravenhage. De strekking van het nieuwe filmbesluit Het Zaterdag j.L afgekondigde filmbe- sluit-1941 behoeft op enkele punten een nadere toelichting, welke ons van bevoeg de Nederlandsche zijde werd verstrekt. Het belangrijkste element in dit besluit is ongetwijfeld, dat de rijksfilmkeuring, welke tot voor kort nog ressorteerde onder het departement van pinnenlandsche za ken, thans definitief is overgedragen aan het departement van volksvoorlichting en kunsten. Tevens blijkt, dat ook op dit voor de volkscultuur zoo uiterst belangrijke ge bied het zoogenaamde leidersprincipe is doorgevoerd, doordat gebroken werd met het stelsel der „anonieme" verantwoorde lijkheid eener meerhoofdige commissie. De voorzitter beslist thans over de al of niet toelaatbaarheid van een film. Hij draagt echter tevens de volle verantwoordelijk heid voor zijn beslissingen. Anderzijds be- teekent dit evenwel niet, dat hij „dictato riaal" in zijn gebied heerscht. Artikel 3 van het besluit zegt zeer uitdrukelij'k, dat de toelating van een film voor openbare vertooning wordt verleend door den voor zitter der rijksfilmkeuring „na de leden te hebben gehoord". Ontduiking onmogelijk gemaakt. Wanneer in het verleden films niet toe laatbaar werden verklaard, dan bleken handige verhuurders er toch meestal wel iets op te weten. Er werd ijlings een ver- eeniging in het leven geroepen, waarvan men gemakkelijk lid kon worden en er werden besloten voorstellingen gegeven In de practijk was hieraan weinig of niets te doen. Het filmbesluit-1941 beschouwt echter in principe elke filmvoorstelling als openbaar, tenzij zij plaats vindt „in beslo ten kring en uitgaat van een overheidsin stantie". Een andere uitzondering wordt ge vormd door voorstellingen in den huise- lijken kring, bijgewoond door niet meer dan twintig personen. Deze toeschouwers moeten dan ook inderdaad tot den huiselij- ken kring gerekend kunnen worden en hun bijeenkomst mag bijvoorbeeld niet het ka rakter van een vergadering dragen. Deze uitzondering is speciaal gemaakt om den liefhebbers van de amateursmalfilm geen moeilijkheden in den weg te leggen. Ten slotte wordt natuurlijk ook het zoogenaam de proefdraaien in het filmbedrijf niet als een openbare voorstelling beschouwd. Het proefdraaien mag echter alleen worden bij gewoond door personen, die beroepshalve werkzaam zijn in dit bedrijf. In de tweede alinea van art. 2 wordt de toelating geweigerd, wanneer de vertoo ning van de film de openbare orde of vei ligheid in gevaar zou kunnen brengen. Hierdoor wordt de mogelijkheid tot mis bruik door vereenigingen en andere instel lingen uitgeschakeld. Overzichtelijke regeling. Elke film, welke in circulatie komt of is, moet van een geldige keuringskaart zijn voorzien. Tegen een beslissing van den voorzitter der ri|ksfilmkeuring bestaat al leen beroep bij den secretaris-generaal van het departement van volksvoorlichting en kunsten. Met het vroegere systeem van keuringen en herkeuringen is gebroken. De secretaris-generaal kan bovendien te allen tijde de beslissing van den voorzitter der rijksfilmkëuring, waarbij een film werd toegelaten, herroepen. Ook is het mogelijk, dat bepaalde films alleen worden toegelaten voor vertooning aan bepaalde groepen v. personen; bijvoor beeld voor artsen, voor politie- en justitie- beambten, enz. Indien een film, welkd niet is toegela ten, bijvoorbeeld dbor een vereeniging, of een stichting, in het algemeen dus door een rechtspersoon, toch wordt vertoond, dan wordt de strafvervolging ingesteld tegen dengene, die opdracht gaf tot het orga- niseeren van zulk een voorstelling, of wel tegen dengene, die in deze aangelegenheid de feitelijke leiding had. De verantwoor delijkheid is in geval van overtreding van het besluit, dus wel zeer duidelijk om schreven. De controle op de uitvoering van het bij dit besluit bepaalde berust nu de plaatselijke bioscoopcommissies zijn opge heven behalve bij de politie, bij contro leurs, welke door den voorzitter van de rijksfilmkeuring zijn benoemd. Deze heb ben recht op toegang tot alle lokaliteiten, waar zij vermoeden, dat filmvoorstellingen worden gegeven. Het is niet noodzakelijk, dat de controleur het geven van een voor stelling met niet toegelaten films consta teert. De aanwezigheid van zulk een film is reeds voldoende om aanleiding te geven tot inbeslagneming en strafvervolging. Zoogenaamde schoolfilms vallen niet onder het filmbesluit-1941; voor deze rol prenten draagt het departement van opvoe ding, wetenschap en cultuurbescherming de verantwoordelijkheid. Films, welke ten tijde van de afkondiging van dit besluit reeds waren toegelaten, worden beschouwd in overeenstemming te zijn met de nieuwe bepalingen. De secretaris-generaal kan die beslissing voor elk geval echter te allen tijde ambtshalve herroepen. Positieve maatstaven. In het algemeen valt over het filmbesluit- 1941 nog op te merken, dat, terwijl de oude bioscoopwet slechts twee negatieve maat staven kende, waaraan de toelaatbaarheid van een film werd gemeten namelijk of er gevaar bestond vopr verstoring der openbare orde en/of een rolprent in strijd was met de goede zeden dit besluit in cultureel opzicht meer positieve eischen stelt aan de filmproductie. Op grond vein het'besluit kunnen films worden verboden, indien dezeniet voldoen aan de eischen san staatsbestuur en volksopvoeding van den nieuwen tijd en hieronder rekent men ook films, welke op een te laag artistiek en technisch peil staan om in* het openbaar te worden vertoond. De controle over de ver tooningen, welke vroeger plaatselijk was geregeld, is thans ook gecentraliseerd, ter wijl het departement van volksvoorlichting en kunsten, via de rijksfilmkeuring, in staat is tot het verkrijgen van een over zicht, of overal in den lande aan alle voorwaarden wordt voldaan, welke de nieu we tijd stelt aan zulk een belangrijk pro pagandistisch instrument, als de film in het volksleven is. GEBRUIK VAN POOTAARDAPPELEN. De Nederlandsche Staatscourant van gisteren bevat een besluit van den se cretaris-generaal van het departement van landbouw en visscherij, waarbij het wordt verboden door de N. A. K. te velde goedgekeurde pootaardappe- len van den oogst 1941 te gebruiken voor andere dan pootaardappelen. Het verbod geldt niet indien hiervan door de N. I. C. A. ontheffing is ver leend en de voorwaarden, zoo noodig aan deze ontheffing te verbinden, zijn nagekomen. In de Nederlandsche staatscourant van heden zijn opgenomen een vestigingsbesluit terrazzobedrfjf 1941, een Vestigingsbesluit mineraalwaterbedrijf 1941 en een vesti gingsbesluit tabakshandel 1941, waarbij wordt bepaald aan welke voorwaarden moet worden voldaan voor het verkrijgen van vergunning tot vestiging van een terrazzobedrijf, mineraal waterbedrijf of een kleinhandel in tot verbruik bereide tabak. VERVREEMDEN VAN ZAAIZADEN De Nederlandsche Staatscourant van heden bevat een besluit van den secretaris generaal van het departement van Land bouw en Visschery, waarbij het vervreem den van voor zaaidoeleinden bestemde granen, peulvruchten en zaden aan een be perking wordt onderworpen. In het ver volg zal dit n.l. slechts zijn toegestaan, in dien een vergunning door de Prov. inkoop centrale van Akkerbouwproducten of Ned. Inkoopcentrale van Akkerbouwproducten is verleend. SPIJSKAART Ik vind het geen kwaad idee, dat de menu's in de restaurants voortaan niet meer in het Fransch de spijzen zullen vermelden, welke de gérant ons van plan is voor te zetten. Immers: wie wist er wat hij kreeg, als hij vóór het dinér een nieuwsgierigen blik wierp op Wet menu? Wie vermocht er een behoorlijk diner samen te stellen aan de hand van een spijskaart, die evengoed in het Pa- tagonisch had kunnen zijn gesteld? En nu krijgen wij dus menu's in het Hollandsch. Dat wordt natuurlijk wat moeilijker voor de Horecaffers. Want als wij nu eend bestellen, dan moet er ook een eend op tafel komen, onder ca nard kon men voor sommige gasten ook wel eens wat anders verstaan. En wie kan ons verzekeren, dat in de vroegere potage la Bruxelles geen vet was vergaard, afkomstig van de borden van andere gasten? En dus: vaderlandslievende autori teiten, ^gaat nog een stap verder en laat ons menu1 een weerspiegeling van den werkelijken inhoud zijn. De gérant zal er toch altijd nog wel iets op weten als: Soep van afwaschwater (een specia liteit van sommige res au rants in Alba nië). Vroeger heette het médaillon de tarbot bouilli. Gemengde balletjes, samengesteld uit onze exquise menu's van de vorige 1 week. Vroeger heette dat croquettes bonne femme. De waarheid bovenal. Ook zoo kan een. menu smakelijk worden gemaakt. V BRITSCHE VLIEGTUIGEN BOVEN DUITSCHLAND BERLIJN, 26 Aug. (D.N.B.) Britsche vliegtuigen hebben in den nacht van Maan dag op Dinsdag boven West-Duitschland gevlogen. Door den vijand neergeworpen bommen veroorzaakten slechts onbeteeke- nende branden.Militaire of oorlogs-economi- sche schade ontstond niet. De Duitsche luchtafweer schoot vijf Britsche vliegtui gen neer. LOONEN, SALARISSEN EN ANDERE ARBEIE|SVOORW AARDEN. In de Nederlandsche Staatscourant van gisteravond is opgenomen het derde uitvoe- -rijksbemiddelaars doop den werkgever van het departement van sociale zaken in gevolge de verordening van den rijkscom missaris voor het bezette Nederlandsche gebied betreffende de totstandkoming van regelingen in zake loonen, salarissen en andere arbeidsvoorwaarden. Hierbij wordt o.m. bepaald: Bij indienstneming vakarbeiders mogen zonder goedkeuring van het college van ryksbemidedlaars door den werkgever geen gunstiger loon- en arbeidsvoorwaar den worden overeengekomen dan welke gelden, ten aanzien van overeenkomstige, •bij hem in dienst zijnde arbeiders, of indien hij zoodanige arbeiders niet in zijn dienst heeft noch pleegt te hebben ten aanzien van overeenkomstige arbeiders in den betrokken bedrijfstak. Iedere handeling, die ten doel heeft ar beiders, die de dienstbetrekking, waarin zij werkzaam zijn, niet hebben opgezegd, door het aanbieden van een hooger loon of an dere gunstiger arbeidsvoorwaarden uit die dienstbetrekking weg te lokken, is verbo den. De werkgever, die in strijd hiermede handelt, is strafbaar. Het feit wordt beschouwd als overtre ding en wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste drie maanden of geldboete van ten hoogste drie duizend gulden. Wanneer het strafbaar gestelde feit door of vanwege een rechtspersoon wordt be gaan, wordt de strafvervolging ingesteld en de straf uitgesproken tegen degene, die de opdracht tot de strafbare handeling ge geven heeft of daarbij de feitelijke leiding heeft gehad. De eerste groep vrijwilligers van den Nederlandschen Arbeidsdienst is i.„ scholing van zes maanden afgezwaaid. Tijdens het défilé. - Op den achtergrond (met platte pet) districtscommandant H. Sjouke (Stapf-Mol)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1941 | | pagina 1