Weerbericht
OFFICIEELE PUBLICATIE
MAANDAG 28 JULI 1941
DE LEIDSCHE COURANT
CERSTE BLAD PAG. 2
Abonnementsprijs: voor Leiden 20
cent per week; 2.63 per kwartaal
B\j onze agenten 21 cent per week;
2.73 per kwartaal Franco per post
f 3.10 per kwartaal. Geïllustreerd
Zondagsblad t 0.52 per kwartaal
Losse nummers 6 cent, met geïll
Zondagsblad 9 cent
Advertentiën: 32 cent per regel
Ingezonden mededeelingen dubbel
tarief. Telefoontjes hoogstens 30
woorden, 55 cent per plaatsing,
alléén Woensdag en Zaterdag.
Hoofdredacteur: Th. Wilmer, Lelden.
Red. Buitenland: Mr. H. Gelse, Leiden.
Red. Stad en Sport: M. Zonderop, Lelden*
Red. Omgeving: L. Roozen, Lelden.
Red. Letteren en Kunst: Fr. Schneiders, Lelden.
ZONS OP-EN ONDERGANG.
Zon onder 9.38 uur Maandagavond.
Zon op 5.55 uur Dinsdagochtend.
MAANSTANDEN. 1
28 Juli: De maan komt Maandagochtend
ie 10.52 uur op en gaat Maandagavond om
11.25 uur onder.
19 Juli: De maan komt Dinsdagmiddag
om 12.07 uur op en gaat Dinsdagavond om
11.52 uur cnaer
30 Juli: De maan komt op Woensdagmid
dag om 1.23 uur en gaat Donderdagnacht om
1,21 uur onder.
31 Juli: De maan komt Donderdagmid
dag om 2.41 uur op en gaat Vrydagnacht
0.52 uur onder.
1 Augustus: De maan komt Vrydagmid-
dag om 4.54 uur op en gaat Zaterdagnacht
om 1.29 uur onder. (Eerste kwartier).
2 Augustus: De maan komt Zaterdag
middag te 5 06 uur op en gaat Zondag-
nadht ofh 2.15 uur onder.
3 Augustus: De maan komt Zondagna
middag" te 6.12 uur op en gaat Maandag
nacht om 3.08 uur onder.
4 Augustus: De maan komt Maandag
avond om 7,09 uur op en gaat Dinsdagmor
gen om 4.08 onder.
WATERTEMPERATUUR.
Zweminr.: „De Zijl" 20 gr. C.
Zweminr.: „Poelmeer" 20 gr. C.
IIIOIIOII011 OllO IIOIIO HO ll<
Verduisteringstijden
Er is bepaald, dat er verduisterd
moet worden tusschen zonsonder
gang en zonsopkomst.
Deze tijden zijn voor hedenavond
en morgenochtend:
ZONSONDERGANG
9.38 uur.
ZONSOPKOMST
5.55 uur.
Tusschen deze beide tijden dient
er dus verduisterd te worden.
OilOII Oil OU CDU OII on oil Oil O
STICHTING „NEDERLANDSCHE
VOLKSDIENST"
STATUTEN.
De Staatscourant van hedenavond bevat
de statuten van de dezer dagen opgerichte
stichting „Nederlandsche Volksdienst".
Deze luiden als volgt:
Art. 1.
Er wordt een stichting opgericht onder
den naam „Nederlandsche Volksdienst",
gevestigd in Den Haag.
Art. 2.
Het doel der stichting is de verzorging
van alle Nederlanders uit een oogpunt van
de zorg voor het volk en de welvaart, zoo
mede overeenkomstige opgaven.
Art. 3. J
1. Aan het hoofd van den- „Nederlana-
schen Volksdienst" staat als landelijk lei
der de directeur-generaal van de stichting
„Winterhulp Nederland".
2. De landelijke leider is voor het geheele
werk en financieel beheer van den „Neder-
landschen Volksdienst" verantwoordelijk.
Hij vertegenwoordigt den dienst in en bui
ten rechte.
3. De landelijke leider geeft in de eerste
plaats de algemeene voorschriften voor de
werkzaamheden en de organisatie van den
„Nederlandschen Volksdienst".
Art. 4.
De werkzaamheden van den „Nederland
schen Volksdienst" voor het geheele land,
de provincies en de gemeenten worden ver
richt door de bureaux van „Winterhulp
Nederland".
Art. 5.
1. Ter bevordering van het doel van den
„Nederlandschen Volksdienst" kunnen Ne
derlanders als lid toetreden.
2. Men wordt lid door een lidmaatschaps
verklaring, welke bij den plaatselijken lei
der. in wiens gebied men woont of zijn vaste
verblijfplaats heeft, wordt afgegeven. Men
verplicht zich daarbij tot betaling van een
maandelijksche bijdrage van minstens 1.
(één gulden). De provinciale leider kan
vermindering van dit bedrag toestaan.
ENGELSCHE VLIEGTUIGEN BOVEN
ONS LAND.
Door de actie van Engelsche vliegtuigen
boven ons land zijn van Vrijdag op Zater
dagnacht eenige woonhuizen beschadigd.
Twee personen werden gewond.
Medenlandócfle uxy.uiLi£iy&có wdwkken
iMk.
Afscheidsplechtigheid in Haagschen dierentuin
Toespraak van luit. gen.
Seyffardt
Het eerste bataljon van het Nederland
sche Vrijwilligerslegioen is Zaterdag ver
trokken. Voorloopig naar Krakau, waar de
jonge mannen zullen worden opgeleid en
daarna naar het strijdtooneel in het Oosten,
waar zij den gemeenschappelijken vijand
van Europa zullen toonen, wat een Neder
lander, bezield met idealisme en strijdlust,
waard is.
Zaterdagmiddag waren allen uit de
verschillende deelen van ons land bijeen
gekomen in den Haagschen Dierentuin,
waar zij door luit.-generaal b.d. H. A. Seyf
fardt zouden worden toegesproken.
In de zaal hing allerminst een naar
geestige alscheidsstemming, al waren er wel
momenten, onder de rede van luit.-
generaal Seyffardt; waarop zoowel de
jonge mannen als de hen begeleidende
bloedverwanten hun ontroering nauwelijks
konden bedwingen. Er heerschte een
zekere geestdrift, in toom gehouden door
het besef van de groote daad, welke hier
door de jonge vrijwilligers gesteld werd.
De meeste jongemannen waren tusschen
de 20 en 25 jaar oud, doch er waren ook
velen die de 30 gepasseerd waren.
Op het podium van de groote zaal van
den Dierentuin prijkte het embleem van
het legioen, een zonnerad in de kleuren
oranje, wit, blauw, geflankeerd door Ne
derlandsche en Duitsche vlaggen, welke
Vlaggen ook langs de wanden van de zaal
hingen.
Jonge meisjes reikten aan de mannen
bloemenruikertjes in de oranje-wit-blauwe
kleuren uit, welke deze in het knoopsgat
van hun colbertje staken. De jongeren
waren nog niet, wat men noemt „gekleed".
Terwijl om circa drie uur de vrijwilligers
zich in het midden van de zaal opstelden,
kregen de bloedverwanten en vrienden
een plaats op de galerijen.
Kapitein Voorwinden gaf zijn instructies.
Om half vier kwamen de Duitsche en
Nederlandsche gasten binnen n.l. de Duit
sche generaals Kauter en Schumann, eerst
genoemde mede namens den Rijkscommis
saris, de oberst Arbeitsführer Bethmann,
de president der Nederlandsche Bank, mr.
M. M. Rost van Tonningen, de de Haagsche
hoofdcommissaris van politie, mr. Hamer.
Vervolgens betrad luit.-generaal b.d.
Seyffardt, die de leiding over het legioen
heeft, in Nederlandsche generaals-uniform
de zaal.
Kapitein Voorwinden trad hem tegemoet
met de melding, dat 555 vrijwilligers ston
den aangetreden.
TOESPRAAK VAN
GENERAAL SEYFFARDT
Luit.-generaal Seyffardt hield de volgen
de toespraak:
Gij hebt een kloek besluit genomen, een
besluit, dat u tot eere strekt en dat ons
vaderland tot eere strekt. Gij hebt be
grepen wat helaas door zoo velen niet
wordt begrepen, die toch denken, dat zij
goede vaderlanders zyn. Nederland
mocht niet achterblijven, ook Neerlands
zonen moeten medestrijden met de Groot-
Duitsche weermacht, die vecht voor de
vrijheid van Europa, voor de beschaving
en de kuituur, voor alle geestelijke waar
den, welke de Christenheid wil en moet
behouden.
Gij heb een kloek besluit genomen, want
gij weet, dat gevaren en zware, zeer zware
dienst uw deel zullen zijn. Ge gaat naar
een land, waar drukkende warmte kan
heerschen, waar het ook voor u onge
kend koud kan zijn, waar modder en
vuil de wegen onherkenbaar zullen maken.
Ge komt tegenover een vijand, verradelijk
en wreed. Ik mag ze niet met dieren ver
gelijken, want daarvoor zijn zelfs de wil
de dieren te goed. Het zijn duivels, maar
ge weet dat en ge zult er tegen gewapend
zijn. Gij zult uw verdere opleiding ont
vangen van de beste instructeurs ter we
reld en ge zult deel hebberf aan de over
winning, die zeker komt. Er zullen offers
vallen, onder u zullen er zijn, die niet naar
het vaderland terugkeeren.
En toch hebt ge uw kloek besluit ge
nomen, omdat ge voelt om welke hooge
idealen het gaat. En daarvoor brengt ge
uw offer. Maar ge kunt ook weten, dat
Nederland u dankbaar zal zijn. Thans nog
niet alle Nederlanders. De tijd zal echter
komen, onverbiddelijk, dat ook die zullen
inzien hoe zij hebben gedwaald. Dan zul
len ook zij dankbaar zijn, dat door uw
daad, uw offer, Nederland een eervolle
plaats zal behouden tusschen de volken
van het nieuwe Europa. Uw offer is ook
niet alleen een offer voor u, doch dat is
het ook voor hen, die ge hier achterlaat.
Gij vrouwen en kinderen, gij ouders en
bloedverwanten, die hier aanwezig zijt
en in gedachten zeg ik dit ook tot hen, die
niet hierheen konden komen ook gij
brengt een groot offer. Er zal zoo goed
mogelijk voor u worden gezorgd, dat is
waar, maar zwaar weegt voor u, dat ge
hem gaat afstaan, die u lief is, dien ge
zoo moeilijk kunt missen, omdat hij u
steunt door zyn flinkheid, door zijn opge
wektheid, door zijn levensvreugde. Maar
ook u zal eens geheel Nederland dankbaar
zijn. Ik breng u thans reeds een eeresaluut.
Legioen-soldaten, hier ziet ge de vlag,
die uw vaandel zal zijn. De aloude kleuren
oranje-wit-blauw zullen u voorgaan als gij
zoo aanstonds afmarscheert. Ge zult die
kleuren met u medevoeren naar Krakau,
waar gij verder voor den krijg zult worden
opgeleid. Daar zult ge uw vaandel als het
hoogste goed beschouwen, het zoo noodig
met uw leven verdedigen, omdat het een
symbool is van eer, trouw en dapperheid
En als de ijzeren discipline, welke gij zult
moeten gehorzamen, u soms eens wat
zwaar mocht vallen, denkt dan even aan
het oranje-wit-blauw, dan zult ge onmid
dellijk voelen, dat ge ook het zwaarste
kunt dragen voor de eer van uw vlag".
De toespraak werd herhaaldelijk door
applaus onderbroken en toen de generaal
zeide: „De overwinning zal zeker komen",
brak een ovatie los.
Nadat spreker, terwijl allen zich van
hun zetels hadden verheven, plechtig het
vaandel aan de vaandelwacht had over
gegeven, eindigde hij als volgt:
„Gij Legioen-soldaten, die reeds zijt op
geleid, gij weet en voelt reeds thans de
hooge waarde van de vlag, die ik u hierbij
in handen geef. Gij zult haar bewaken en
verdedigen, het zal een kleinood zijn, dat
u aan uw vaderland en uw volk bindt.
Trekt dan nu heen, gij kloek-besloten
mannen, mijne kameraden. Gaat met moed
en vertrouwen en denkt bij elk uwer han
delingen aan de eer van Nederland. Aan
u w eer. Mijn zegewenschen en de zege-
wenschen van het beste deel van ons volk
vergezellen u. Leve het vaderland".
Daarna werd het Wilhelmus gespeeld,
dat door een luid geroep van „Hou zee" en
„Sieg Heil" werd gevolgd.
DEFILé EN VERTREK.
Het vrijwilligerslegioen kreeg hierna tijd
voor eenige verpoozing op het Malieveld,
van waar tegen vijf uur werd afgemar
cheerd, met de muziek aan het hoofd, naar
het Hollandsche Spoorstation.
Te kwart over vijf werd onderweg en
wel op het kruispunt Spui—Groote Markt
straat, gedefileerd voor generaal Seyffardt,
zoomede voor de generaals Rauter en
Schumann.
Het muziekkorps maakte tijdens zyn
voorbijgaan den paradepas.
Dit défilé heeft stellig een grootschen
indruk achtergelaten bij de tallooze toe
schouwers.
Op het perron Holl. Spoor stond een
eere-compagnie van de SS-troepen, zoo
mede het reeds genoemde muziekkorps,
dat eenige vroolijke nummers ten beste
gaf.
Vijf minuten vóór half zeven vertrok de
trein, terwijl hartelijke toejuichingen van
allen, die bij dit afscheid aanwezig waren,
werden geuit. De locomoief van dezen
trein was gesierd met het embleem in
bloemen van het legioen terwijl op de
wagons de woorden „Vrijwilligerslegioen
Nederland" waren aagebracht. Generaal
Seyffardt en de overige genoemde autori
teiten waren bij het plechttig afscheid
aanwezig.
VEREENVOUDIGING VAN
BONAANWIJZIGINGEN
Wij geven hier een toelichting op de
vereenvoudiging der bonaanwijzingen:
Wij kunnen thans onderscheiden:
1. Artikelen welker geldigheid is gesteld
op één week, t.w. brood en gebak, vleesch
en vleeschwaren, kaas, eieren, melk, aard
appelen en voorts met ingang van 10 Augus
tus a.s. ook bloem en meel.
2. De artikelen, welker geldigheid is of
wordt gesteld op vier weken: t.'w. suiker,
koffiesurrogaat, jam. e.d., rijst e.d., haver
mout e.d., gort e.d., vermicelli e.d. en
maïzena e.d.
De artikelen met een distri
butieperiode van één week
Het is de bedoeling voortaan voor de
weekartikelen zooveel mogelijk bonnen
van hetzelfde nummei aan te wijzigen. Dus
is een bepaalde week voor brood, aardappe
len, vleesch enz. hetzelfde nummer van de
respectievelijke kaarten.
Slagers en winkeliers is het verboden op
de nieuwe bonnen Zondag, Maandag of
Dinsdag vleesch of vleeschwaren af te leve
ren, in verband met de technische uitvoe
ring van de vleeschvoorziening.
Na het verstrijken van den Zaterdag,
waarop de periode van de weekartikelen af
loopt, zijn de bonnen ongeldig, met uitzon
dering van kaas, teneinde het publiek in de
gelegenheid te stellen zich een geheel Edam
mer kaasje of een grooter stuk kaas aan te
schaffen, welke mogelijkheid tot nu toe
ook bestond. In den vervolge zal men het
zoo doen, dat iedere week een nieuwe bon
wordt aangewezen, die geldig zal zijn in
een tijdvak van vier weken.
Om een voorbeeld te noemen:
Een zekere bon voor periode 10 t.m. 16
Augustus blijft geldig t.m. 6 September.
Een andere bon voor periode 17 t.m. 23
Augustus ook geldig t.m. 6 September.
Weer een andere bon voor periode 24 t.m.
31 Augustus ook geldig t.m. 6 September.
Tenslotte de vierde bon voor periode 31
Augustus t.m. 6 September, ook geldig t.m.
6 September.
Voor bloem en meel komt er ook een ver
andering n.l. met ingang van 10 Augustus
zullen wekelijks twee gelijkgenummerde
bonnen a 35 gram worden aangewezen.
Daarom zullen op de met 10 Augustus in
gebruik te nemen nieuwe bloemkaart ook
stellen van twee gelijk genummerde bon
nen voorkomen.
Met ingang van 10 Augustus a.s. zullen
deze artikelen eenzelfde distributieperiode
hebben van vier weken.
Voor deze bonnen geldt eveneens de re
gel, dat men reeds Zaterdag tevoren kan
koopen op de bonnen, die Zondag d.a.v. in
gaan.
In verband met het instellen van samen
vallende distributie-perioden van vier we
ken, wordt voor eenige artikelen de pe
riode van acht weken teruggebracht op
vier weken.
Zoo bij havermout. Met ingang van
10 Augustus zal per periode van vier we
ken een bon recht geven op 250 gram ha
vermout of gort naar keuze.
Hierbij kan worden opgemerkt, dat het
rantsoen ongewijzigd blijft. Het is natuur
lijk mogelijk, dat de winkelier geen haver
mout in voorraad heeft maar wel gort. Men
bedenke dan, dat havermout en gort de
zelfde voedingswaarde hebben.
Ook voor vermicelli e.d. komt een keuze
bon, welke recht geeft per periode van
vier weken op 100 gram vermicelli of 100
gram maïzena. Ook hier blijft het rantsoen
onveranderd.
VAN OEN GEMACHTIGDE VOOR DE PRIJZEN.
VASTGESTELDE MAXIMUMPRIJZEN.
Bericht No. 17,
De volgende prijzen voor hazelnoten en walnoten mogen ten hoogste aan het pu
bliek in rekening worden gebracht:
Hazelnoten:
ronde Italiaansche hazelnoten
lange Napelsche
Walnoten:
Vesuviuswalnoten 0.34 n
Sorrento walnoten 0.36
HET VRAGEN VAN HOOGERE PRIJZEN IS STRAFBAAR.
Bewaar deze opgave en gebruik haar.
Nieuwe opgaven kunnen de vroegere ongeldig maken. 521
De bonnen vooor boter
(margarine, vet)
De distributie van boter kan niet onder
een van beide rubriekei gerangschikt
worden, ofschoor het een weekartikel is.
Dat komt omdat het rantsoen van 200
gram per .veek niet als zoodanig in verpak
king voorkomt, maar wel 250 gram. Daar
om worden in dgn tijd van vijf weken ach
tereenvolgens vier bonnen, welk rech', ge
vende op 250 gram -boter aangewezen.
Daarom kan de boterbon r»iet in de sche
matische voorstelling worden ingeschakeld.
Overgansgmaatregelefc
Teneipde op 10 Augustus met alle arti
kelen met een periode van vier weken „bij"
te zijn, zullen de distributieperioden van
enkele artikelen moeten „verspringen". De
periode van -uiker eindigt 2 Augustus, zoo
dat vermoedelijk voor Je periode van 3 t.m.
9 Augustus een bon beschikbaar zal worden
gesteld voor 250 gram. Ook voor koffiesur
rogaat komt een overgangsmaatregel, en
wel-een die een voordeel brengt. De nieuwe
periode zal op 10 Augustus ingaan, zoodat
men 1/4 rantsoen extra krijgt.
Résumé der wijzigingen.
1. In plaats van 2 kaasbonnen (a 100
gram) per 14 dagen komt: 1 kaasbon (a 100
gram) per week, met dien verstande, dat
per tijdvak van 4 weken elke der 4 bonnen
tot het einde daarvan geldig blijft.
2. In plaats van 8 gelijkgenummerde
bonnen (a 35 gram) voor bloem of meel
per vier weken, komt: 2 gelijkgenummerde
bonnen (a 35 gram) per week.
3. In plaats van 1 gortbon (a 250 gram)
per acht weken plus 1 keuzebon (a 250
gram) havermout of gort per acht weken,
komt: 1 keuzebon (a 250 gram) havermout
of gort per vier weken.
4. In plaats van 1 vermicellibon (a 100
gram) per acht weken plus 1 maïzenabon
(a 100 gram) per acht weken, komt: 1
kelzebon (a 250 gram) vermicelli of maïze
na per vier weken.
5. Voor suiker komt als overgangsmaat
regel een periode van 3 t.m. 9 Augustus
met een bon van 250 gram suiker.
6. Voor koffiesurrogaat komt als over
gangsmaatregel, dat op 10 Augustus reeds
de nieuwe bon zal ingaan, in plaats van op
17 Augustus, waardoor men dus 1/4 rant
soen extra krijgt.
Het schema.
Voortaan komt in de courant dus een of
ficieel schema, dat telkens voor den duur
van een week rordt verstrekt. Het is dui
delijk spreekt voor zichzelf. De hoeveelheid
waarop men recht heeft is zooveel mogelijk
uitgedrukt in grammen of stuks. Bij brood
en vleesch was dat niet mogelijk, omdat op
de bonnen verschillende soorten gebak, of
verschillende soorten vleeschwaren ge
kocht kunnen worden, waarvan het ge
wicht verschilt. Daarom is de hoeveelheid,
waarop die bonnen recht geven, uitgedrukt
in rantsoenen.
De rantsoenen vindt men dan op de lijst
nader aangegeven.
Het schema is afgedrukt in ons
nummer van jl. Zaterdag.
Met betrekking tot hpt aantal rantsoenen,
waarop personen van verschillende leeftijds
groepen aanspraak kunnen maken, zij er op
gewezen, dat de opgave voor zoover het
aardappelen en vleesch betreft, zonder meer
een onjuisten indruk zou kunnen vestigen.
In het schema is voor de week van 27
Juli t.m. 2 Augustus achter bon 28 reserve,
recht gevende op 3 kg. aardappelen ver
meld: personen van 03 jaar 0 rantsoen.
Dit komt doordat „28" een even bon-
nummer is, terwijl op de „halve" aardappel-
kaarten voor kinderen van 0 tot en met 3
jaar uitsluitend de oneven bonnummers
voorkomen.
Iets dergelijks doet zich voor bij vleesch.
De bonnen voor boter zijn, zooals men
ziet afzonderlijk vermeld.
Verder wordt op de lijst telkens aange
geven welke bonnen den volgenden dag na
de publicatie hun geldigheid verliezen. Een
belangrijke herinnering.
Nog een opmerking. Deze week komen
op de lijst nog bonnen voor havermout,
gort, vermicelli en maïzena voor, welke
een geldigheidsduur hebben van acht we
ken. Er moest natuurlijk rekening worden
gehouden met den overgangstoestand. Met
ingang van 10 Augustus krijgt het schema
dan ook zijn permanenten vorm.
EEN INTERESSANTE TENTOON
STELLING
NEDERLAND BOUWT IN BAKSTEEN.
Voor een aantal genoodigden, architec
ten, kunstenaars en kunstbelangstellenden
is Zaterdagmiddag de groote zomertentoon-
stelling in het museum Boymans officieel
geopend met een rede van clr. D. Hannema,
directeur van het museum, die zijn toe
spraak begon met er op te wijzen, dat in
de reeks van groote tentoonstellingen zich
thans een nieuwe voegt van geheel ande-
itn aard: een overzicht van wat ons land
op het gebied van de baksteenarchitectuur
in den loop van de laatste honderd en vijf
tig jaar heeft gepresteerd.
Om verschillende redenen is het jaar
1800 tot uitgangspunt gekozen. De beste
baksteenwerkey van de markantste figu
ren uit de negentiende eeuw vormen een
inleiding tot de groote verscheidenheid in
de baksteenarchitectuur van onzen eigen
tyd.
Na onze schilderkunst Is onze baksteen-
bouwkunst terecht beroemd.
Vooral in de zestiende eeuw reikte haar
invloed ver. Het waren Nederlandsche
kunstenaars uit Noord en Zuid, die in de
landen rondom de Oostzee belangrijke op
drachten kregen. Nog heden treft daar het
Nederlandsche karakter van vele raadhui
zen en andere openbare gebouwen, zelfs
van geheele steden.
In de zeventiende en achttiende eeuw be
reikte de baksteenarchitectuur een hoog
tepunt van typisch nationale kenmerken
en veel daarvan is nog in onze groote en
kleine steden behouden gebleven.
In het begin van de negentiende eeuw
bleef de bouwkunst aan de tradities van de
gouden eeuw getrouw, zooals verschillende
voorbeelden op deze expositie aantoonen.
Door den invloed van het Napoleontische
tijdperk komt echter allerwege een klassi-
cistische invloed naar voren.
De bezoeker, die de oude zeventiende
eeuwsche trap is opgegaan, komt eerst in
een drietal zalen waar aquarellen en schil
derijen bijeen zijn, die als een introductie
zijn bedoeld tot de tentoonstelling. Daar
vindt men stadsgezichten van Nederland
sche kunstenaars van 1800 tot ongeveer
1870 bijeen, van Langendijk tot Cornells Sp
ringer.
Dan volgen eenige kabinetten met groo
te foto's voor het meerendeel eigen opna
men, naar gebouwen tot omstreeks 1860, de
periode voor het optreden van dr. P. J. H.
Cuypei* Er zit in deze gebouwen het
entrepotdok te Amsterdam van J. de Greeff
is daarvan een prachtig voorbeeld een
treffende soberheid, gepaard aan een straffe
for&c hheid.
Steeds sterker wordt de klassieke invloed
zoo'als het bèkoorlyke kerkje te Rijsen-
burg door Adrianus Tollus omstreeks 1840
gebouwd en het gerechtshof te Leeuwar
den van Thomas Adrianus Romeyn bewy-
zen.
Omstreeks 1840 komt hier en daar een
neo-gothische strooming naar voren, die
in ons land in schaarsche voorbeelden te
vinden is. Het zuiverst is dat te zien in de
gothische zaal te 's Gravenhage, welke in
1840 door C. Brouwer naar persoonlijke
aanwijzingen van koning Willem II werd
gebouwd.
Dan komt dr. P. J. H. Cuypers, de groote
vernieuwer van onze bouwkunst naar vo
ren. Op de basis van de logische principes
van den Franschman Violet-le-Duc en de
traditie van onze oude bouwkunst schiep
deze rijke geest zich een eigen en boeien-
den stijl. Van hem is veel werk aanwezig,
o. a. origineele, doorwerkte teekeningen
van het rijksmuseum te Amsterdam en van
het kasteel Haarzuilen. Talrijke kerken ook
bouwde hij. Soms ging zijn fantasie te ver
en kwam het niet tot de uitvoering zooals
hij zich die had gedacht, getuige de Willi-
brorduskerk in Amsterdam met de talrijke
torens. Cuypers' invloed was groot. Hij had
vele leerlingen, waaronder Bleys, dis de
Nicolaaskerk te Amsterdam bouwde, wel
een van de begaafste was.
Peters, de bouwmeester van het post
kantoor te Amsterdam en van het paleis
van justitie te 's Gravenhage, onderging
sterk zijn invloed, ook Jan Springers'
schouwburg van J. Verheul Dzn,, is uit dien
naissancestijl opgetrokken. Ook de helaas
thans niet nïeer bestaande Rotterdamsche
schouwburg van J. Verheul Dzn. is uit dien
tijd een voortreffelijk voorbeeld.
Als reactie komt dan de figuur van dr.
H. P. Berlage naar voren, wiens sober werk
bijna steeds de achtergrond vormt van onze
hedendaagsche baksteenarchitectuur. Ook
Berlage kwam voort uit de stijl van Cuy
pers. Zijn ontwikkeling is het beste te vol
gen in de verschillende projecten voor de
Amsterdamsche beurs. Steeds meer ver
eenvoudigt hij zich tot hij komt tot het
ontwerp dat uitgevoerd werd en in 1903
voltooid was.
Onmiddellijk na Berlage moet de Rot
terdammer Kromhout genoemd worden.
Verscheidene van zijn werken gingen in
Mei 1940 te gronde. Een enkel voorbeeld
uit zijn vroegen tijd het American Hotel
te Amsterdam bleef gespaard.
Groot is de tegenstelling met de derde
groote persoonlijkheid uit dien tijd, K. P.
C. de Bazel, de fijnste en meest bezonken
geest van onze moderne architecten. Het
valt nog altijd te betreuren, dat zijn ont
werp Voor het Rotterdamsche readhuis,
de maquette is op de tentoonstelling aan
wezig, niet werd uitgevoerd. De Handel
Maatschappij te Amsterdam, de Heide Maat
schappij te Arnhem en zijn villa's zullen
van blijvende waarde zijn. Wouter^ Han-
rath sluit zich met zijn villa's hierbij aan.
Aan beiden is een geheele zaal gewijd,
Als reactie op het rationeele werk van
Berlage komt de Amsterdamsche School,
wier kenmerk is een hang naar roman
tiek, die wel eens te ver werd doorgevoerd
en tot te zware en te onlogische vormen
leidde.
Dan volgt een reeks van zalen met wer
ken van hedendaagsche architecten. Niet
minder dan tachtig architecten werden
uitgenoodigd om aan deze tentoonstelling
mede te werken. Wie deze zalen doorloopt
staat verbaasd over de Veelzijdigheid in
opvatting. Hij wordt geboeid door vele in-,
teres6ante bouwwerken, dje vaak in
kleine plaatsen verscholen zijn.
Enkele beeldhouwwerken verlevendigen
het geheele aspect, terwijl de reisschetsen
van Berlage, Kromhout en de Klerk in het
bijzonder de aandacht vragen.
Alles is zoo opgesteld en gegroepeerd,
dat men gemakkelijk den weg kan vinden.
Bovendien is er een zeer gedocumenteerde
catalogus versierd met 175 afbeeldingen
aanwezig, die de beste leidraad zal zijn.
