DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Momentje
DINSDAG 14 JANUARI 1941
32ste Jaargang No. 9846
Bureaux Papengracbt 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Giro 103003. Postbus 11.
Ierland's verdediging
ontoereikend geacht
het gaat alleen om bases voor
de luchtvloot.
(Van onzen V. P. B.-medewerker).
DUBLIN, Januari 1941.
Er schijnt geen einde te komen aan
de speculaties, waaraan men zich
in Engeland overgeeft ten aanzien
van Ierland. Elke gelegenheid
grijpt men aan, om er op te wijzen,
hoe noodzakelijk het voor Ierland
zou zijn, om zich nauwer aan te
sluiten bij Groot-Brittannië. Tot
op dit oogenblik echter valt uit
niets af te leiden, dat de Valera
geneigd zou zijn, het oor te lee-
nen aan de Engelsche wenschen en
verlangens.
Met onverminderde kracht zet Engeland
zijn pogingen voort, om te trachten, Ier
land aan zijn zijde te brengen. Hiertoe be
dient het zich niet uitsluitend van den weg
der overreding. De economische, vooral
echter de psychische druk, dien Londen
op Dublin probeert uit te oefenen, wordt
met den dag sterker.
De Engelsche pers steunt ijverig de be
moeiingen van de propaganda en publiceert
telkens nieuwe artikelen en overzichten,
waarin het thema „Ierland" wordt behan
deld. Thans tracht men het voor te stellen,
alsof Ierland aan een onmiddellijken aan
val bloot staat, of het ernstig bedreigd
wordt. Als bewijs hiervoor voert men de
bommen aan, die door een naar men
beweert: Duitsch toestel op Iercch^ ge
bied zijn geworpen. Men weet overigens,
dat deze aangelegenheid nog in -onderzoek
is.
De bladen vinden hierin aanleiding, om
zich bezig te houden met de mogelijkheden,
welke voor den Ierschen Vrijstaat bestaan,
om zich tegen een dergelijken aanval te
verdedigen. Hierin stemt men algemeen
overeen, dat Ierland natuurlijk, van mili
tair standpunt bezien, zeer zwak staat en
geeft men meer of minder duidelijk te
verstaan, dat de regeering in Dublin er
goed aan zou doen, Engeland om hulp te
verzoeken.
De vliegtuigenbases spelen
de hoofdrol.
In bepaalde Engelsche kringen schijnt
men in dat opzicht erg hoopvol te zijn ge
stemd, want het is opvallend dat bijvoor
beeld de als officieus beschouwde „Sunday
Times" zich blijkens daarin verschenen
artikelen sterk interesseert voor het mi
litaire probleem van Ierland en aan den
anderen kant de mogelijkheid van Engel
sche hulp onder het oog ziet
De deskundige medewerker op vlieg-
tuiggebied van het blad zet in een uitvoe
rig artikel uiteen, dat van de Iersche
steunpunten uit de voor Engeland van het
grootste gewicht zijnde overzeesche ver
bindingen met Amerika en de andere over
zeesche landen zouden kunnen worden af-
gemeden, indien Ierland door vijandelijke
strijdkrachten aangevallen en bezet werd.
Deze medewerker van de „Sunday Times"
is veel openhartiger in zijn uitlatingen, dan
de meesten van zijn confraters van de En
ge1 sche pers.
Hij geeft onomwonden toe, dat het niet
zoozeer om het belang van Ierland gaat,
doch veeleer om de Iersche vliegtuigbases,
waarop Engeland buitengewoon hoogen
prijs stelt, ten einde een betere verdedi
ging in het leven te roepen tegen de voort
durende aanvallen van Duitsche duikboo-
ten op de voor Engeland bestemde sche
pen.
Noord-Ierland ligt nog ver van
Zuid-Ierland!
Dit is ook hetzelfde standpunt, dat wordt
ingenomen door de neutrale pers, zooals
o. a. blijkt uit een mededeeling van den
Londenschen berichtgever van „Svenska
Dagbladet", die in een artikel uiteenzet,
dat men zich te Londen thans alle denkbare
moeite geeft om het Iersche verdedigings-
ste'sel voor te stellen als buitengewoon
zwak.
Hij schrijft, dat Engeland wel is waar
sterke garnizoenen heeft in het Noorden
van Ierland (Ulster) en dat daar ook ster
ke afdeelingen van de Britsche luchtmacht
zijn gestationneerd. maar dat aan den an
deren kant de verdediging van de Iersche
republiek betrekkelijk niet veel te betee-
kenen heeft en dat de afstand van het
Noorden van Ierland naar de zeer kwets
bare kustgebieden in het Zuideh van Ier
land toch altijd nog bedenkelijk groot
blijft.
De berichten uit Dublin, die voor het
grootste gedeelte over Engeland loopen,
zyn aldaar onderworpen aan een strenge
censuur. Doch er kan geen de minste twij
fel aan bestaan, of de regeering van de
Iersche republiek blijft nog steeds vast
houden aan haar standpunt, dat zii vastbe
sloten blijft geen inmenging van Engeland
te dulden in de zelfstandigheid van het
land.
Het prijsbeschikkings-
besluit
Zooals reeds eerder werd aangekondigd,
is de noodzakelijkheid gebleken om niet
alleen op het gebied van de prijsvorming,
welke bij de geleide economie geheel in
handen van dé overheid moet berusten,
maar ook op dat van de handhaving en
de gerechtelijke bescherming der prijzen,
de prijsbeheersching, bijzondere maatrege
len te nemen.
In het Verordeningenblad is dan ook ver
schenen het prijsbeheerschingsbesluit, het
welk is uitgevaardigd door de secretarissen-
generaal van de departementen van Han
del, Nijverheid en Scheepvaart en van
Justitie.
Het gebied van het prijs-
beheerschingsbesluit.
Het prijsbeheerschingsbesluit is een sanc
tie-besluit hetwelk zich uitstrekt over
net geheele gebied van de prijsvoorschrif-
ten. Het bestrijkt niet alleen de prijzen
van artikelen, welke noodig zijn tot vol
doening aan de eerste levensbehoeften
maar ook de prijzen van de overige voort
brengselen van landbouw en industrie, het
verkeer, het geldwezen, de huren, de pach
ten, de koopprijzen van onroerende goede
ren, zoowel die een agrarisch karakter heb
ben als die, welke dit niet hebben, van
bouwmaterialen, van aannemingen, kortom
het geheele terrein van de prijzen en van
de daarvoor bestaande en nog in het leven
te roepen voorschriften.
Het prijsbeheerschingsbesluit bestrijkt
derhalve elk voorschrift, dat op prijzen be
trekking heeft.
De sancties.
Overtredingen van prijsvoorschriften
konden tot nu toe slechts op grond van de
bepalingen van de prijropdrijvings- en
hamsterwet gestraft worden. De nieuwe
bepalingen van het prijsbeheerschingsbe
sluit zijn scherper. Opgelegd kan worden
gevangenisstraf van ten hoogste tien ja
ren, geldboete tot een onbeperkt bedrag,
bovendien verbeurdverklaring, niet alleen
van de goederen, waarmede of ten aan
zien van welke het misdrijf is begaan, maar
ook van den geheelen goederenvoorraad.
Voorts zal het vonnis kunnen worden open
baar gemaakt. In deze verscherping van de
sancties, ligt echter nog geenszins het bij
zonder karakter van het besluit. Dit komt
meer tot uiting in het daarbij ingevoerde
tuchtrecht.
Tuchtrecht.
Bij de nieuwe tuchtrechtvordering is
het niet de gewone rechter, en ook niet een
bijzondere, buitengewone rechter, welke de
straf zal opleggen, doch de dienst van den
gemachtigde voor de prijzen.
Het kan wellicht zijn nut hebben in het
kort uiteen te zetten, waarom deze vorm
van berechting is gekozen.
De ervaring hier te lande en elders
heeft geleerd, dat de repressie van prijs-
overtredingen bijzondere moeilijkheden op-
lévert, zoodat daarin het beste door een
speciale procedure kan worden voorzien.
Nu de overheid zoo diep in het economi
sche leven ingrijpt, dat zij de prijsvorming
in haar geheel zelf ter hand neemt, is het
een eisch van doelmatigheid, dat overge
gaan wordt tot de instelling van een door
de administratie zelf uit te voeren recht
van tuchtstrafvordering. ZooJoer.dt wordt
zoowel de opsporing als de strafoplegging
in een hand gebracht en kan het einddoel,
de prijsbeheersching, steeds in het oog
worden gevat. De administratie immers
kan geheel systematisch te werk gaan en
zoowel het tempo als de volgorde, waarin
de zaken worden afgedaan, regelen. Zij is
niet alleen verantwoordelijk voor een juis
te en nauwkeurige toepassing van de wet
telijke voorschriften, maar bovendien voor
de prijsbeheersching zelf.
De sancties van het tuchtstraf recht zijn
eensdeels van minder verre, anderdeels
van verdere strekking dan die van het ge
wone .strafrecht. Zij strekken minder ver
in zooverre daartoe niet behoort gevange
nisstraf doch gaan verder, vermits naast de
geldboete tot onbeperkt bedrag en de ver
beurdverklaring van goederen-voorraden
ook bedrijfssluiting, ontzegging van de
uitoefening van een beroep, reëele exe
cutie tot nakoming van de prijsvoorschrif
ten en afdracht van genoten meerwinst
kan worden opgelegd.
Verhouding rechterlijke straf
vordering en tuchtstrafvordering.
Ten aanzien van prijsovertredingen blijkt
de gewone gerechtelijke strafvordering zoo
als tot dusverre bestaan. Zij zal echter al
leen worden ingeschakeld op vordering en
dan, indien die overtredingen een ernstig
misdadig karakter dragen.
De organisatie.
Het spreekt vanzelf, dat de organisatie
in overeenstemming moet zijn met de be
ginselen, waarop de tuchtstraf vordering
berust. Er zal bij den dienst van den ge
machtigde voor de prijzen een af deeling
nederland heeft iets aan te
bieden.
Het Nederlandsch Dagblad beziet de
vraag, of Nederland bij een definitieve
Duitsche overwinning zijn onafhankelijk
heid zal bewaren, voor een oogenblik eens
alleen van wat het blad noemt: „een
machtsstandpunt":
„En dan blijkt, dat het vraagstuk der na
tionale onafhankelijkheid op zich zelf weer
er een is van de wereldpcsitie van een land.
Indien een land een wereldpositie heeft,
d. w. z. indien zijn gebiedsdeelen en eco
nomische waarden in belangrijke mate over
verschillende werelddeelen verspreid lig
gen, dan is de mogelijkheid der nationale
onafhankelijkheid dus steeds nog van
een machtsstandpunt gezien vele en vele
malen grooter dan voor een land, dat vrij
wel uitsluitend een Europeesche positie be
zit. En hoe grooter het belang dier over de
wereld verspreid liggende gebiedsdeelen is,
des te grooter is de mate van onafhankelijk
heid. M. a. w. er is een groot verschil tus-
schen de posities van Nederland en die
bijv. van Noorwegen. Nederland heeft zulk
een belangrijke positie in de wereld, dat
het een volwaardige bondgenoot kan zijn,
immers, het heeft de hulpbronnen aan te
bieden van een groote mogendheid. Uit
deze positie nu vloeit de nationale onaf
hankelijkheid en de gelijkgerechtigheid met
ijzeren consequentie voort, de consequentie
van de werkelijkheid. Alleen al om deze
zakelijke reden, behoeft geen enkel goed
Nederlander mismoedig te zijn, maar kan
een ieder vol vertrouwen op de eigen Ne-
derlandsche volkskracht constructieven ar
beid zoowel op politiek en economisch 'als
op sociaal gebied ter hand nemen. Daarom
Nederlanders, die eenerzij ds zoo prat gaat
op uw nuchterheid, tracht nu eens niet
Engelsch te denken, maar denkt zuiver en
alleen: Nederlandsch! Dat is de eenige
geestelijke basis voor de nationale onaf
hankelijkheid, zooals de Nederlandsche we
reldpositie daarvoor de materieele basis
vormt."
de verzekering van
luchtbeschermers.
Een fonds ingesteld.
In het Verordeningenblad is opgenomen
een besluit van de secretarissen-generaal
van de departementen van Sociale Zaken
en van Binnenlandsche Zaken betreffende
de instelling van een LuChtbeschermings-
ongevallenfonds.
Dit besluit bepaald, dat zij, die al of niet
tegen loon werkzaamheden verrichten bij
den luchtbeschermingsdienst, met inbegrip
van hen, die krachtens artikel 12 van de
Wet betreffende bescherming tegen lucht
aanvallen tot het verrichten van werkzaam
heden gevorderd zijn, zijn verzekerd tegen
geldelijke gevolgen van ongevallen, hun in
verband inet die werkzaamheden overko
men, voor zoover zy niet reeds krachtens
de bepalingen der Ongevallenwet 1921 of
der Land- en Tuinbouwongevallenwet 1922
verzekerd zijn.
Ten behoeve hiervan wordt ingesteld een
Luchtbeschermingsongevallenfonds, dat
door het bestuur der Rijksv erzekerings-
bank beheerd wordt. Ten laste van het
fonds komen: de kosten der schadeloosstel
lingen en de kosten van administratie van
het fonds. We kosten der schadeloosstellin
gen worden vastgesteld volgens den maat
staf, bepaald voor de bijzondere risicodra
gers der Ongevallenwet 1921.
De gezamenlijke lasten van het Luchtbe-
schermingsongevallenfonds worden jaar
lijks omgeslagen over alle gemeenten, naar
verhouding tot het aantal inwoners van
elke gemeente op 31 December van het
boekjaar, vermenigvuldigd met het ge
middelde dagloon, dat voor de in de ge
meente bij den luchtbeschermingsdienst
werkzame personen is vastgesteld Het be
stuur der Rijkcverzekeringsbank is bevoegd
voorlooupige bijdragen te heffen.
Dit besluit is gisteren in werking ge
treden.
overwerkvergunning bij
baggerwerken.
Staatscourant no. 8 bevat een beschik
king van den secretaris-generaal van het
departement van Sociale Zaken, waarbij
vengunning wordt verleend voor over
werk bij het uitvoeren van baggerwerken,
gedurende ihet jaar 1941.
prijsbeheersching komen, waarvan het
noofd onder den gemachtigde voornoemd
verantwoordelijk is voor de prijsbeheer
sching.
Vervolgens zullen er vijf inspecties voor
de prijsbeheersching worden ingericht, met
een inspecteur aan het hoofd, deze zal ver
antwoordelijk zijn voor de. prijsbeheer
sching in zijn inspectie. De aan hem toege
voegde inspecteurs zullen eveneens straf-
op'eggende bevoegdheid hebben.
De inspecties zullen overeenkomen met
de rechtsgebieden der Gerechtshoven en in
de zetelplaatsen van deze hoven zijn ge
vestigd, te weten te Amsterdam, 's-Gra-
venhage, 's Hertogenbosch, Arnhem en
Leeuwarden.
VERHOOGING VAN LAGE LOONEN
NOODZAKELIJK.
In verband met de gestegen prijzen.
In „De Unie" wordt opnieuw geschreven
over de wanverhouding, die geleidelijk is
ontstaan tusschen de lagere loonen en de
prijzen der eerste levensbenoodigdheden,
alsmede over de noodzakelijkheid om
spoedige verbetering in dien toestand te
brengen:
„In beginsel gaan wij met het stelsel van
de prijsstop (geen hoogere prijzen dan die,
welke op 9 November 1940 golden) en de
daarmee verbonden loonstop (geen wijzi
ging in het loon) acooord. Het is in alle
opzichten een beter „systeem" dan de ver
derfelijke cirkel van „vrije" loon- prys-
verhoogingen, waarmede men in den vo-
rigen oorlog opereerde en waarbij de loo
nen toch steeds ver bij de prijzen ten ach
ter bleven. Doch dan moeten beide, zoowel
de prijsstop als de loonstop, ook doeltref
fend werken. Want het feit blijft bestaan
dat de prijzen der eerste levensbenoodigd
heden belangrijk zijn verhoogd, terwijl de
inmiddels doorgevoerde loonstop in het al
gemeen, juist in de lagere loonklassen,
wordt nageleefd. Zoo sterk heeft de loon-
verordening gewerkt, dat in vele kringen,
naar ons is gebleken, de meening bestaat,
dat is geen enkel geval loonsverhoogingen
zijn toegestaan. Het kan echter onmogelijk
in de bedoeling der autoriteiten hebben
gelegen om de reeds vastgestelde wanver
houdingen in loonen en prijzen te laten
voortbestaan. Wij wijzen daarom met na
druk op de toelichting, welke bij de loon-
verordening gegeven werd en waarbij in
ver bar. i met de gewijzigde economische
on.standigheden de mogelijkheid van loons-
verhooging nadrukkelijk werd opengehou
den. Men moet zich in die gevallen wen
den tot het college van Rijksbemiddelaars.
„In overheidskringen ziet men reeds de
noodzakelijkheid in van verhooging der
lagere en laagste inkomens in verband met
de gestegen prijzen. Wat voor de overheid
geldt, geldt eveneens vooi de particuliere
werkgevers.
„Dit alles klemt temeer, aldus „De Unie"
voorts, nu in verschillende plaatsen de
voedselvoorzienL'<g gevaar dre.gt te loo
pen. Zoo werd in den Amsterdamsche ge
meenteraad medegedeeld, dat in een groo
te arbeidersbuurt slechts twee ons vet in
vier weken voor arbeidersgezinnen be
schikbaar was. In andere buurten, zoo
wordt ons medegedeeld, was de vleesoh-
en vetverstrekking niet minder slecht. In
die gevallen moeten de huisvrouwen trach
ten het tekort aan te vullen met andere
artikelen (visoh bijvoorbeeld), doch daar
van is de prijs in vele gevallen zoodan.g
gestegen, dat men de kosten uit de onver
anderde, lage loonen met den besten wil
ter wereld niet bestrijden kan.
„Het blijft daarom noodzakelijk, de la
gere inkomens zooveel mogelijk bij het
gestegen pryspeil aan te passen, zoodat
de menschen in staat zullen zijn de, voor
distributie voor ieder beschikbare, hoeveel
heid goederen te bekostigen."
wedde-regeling van het
rijkspersoneel.
Tijdelijke toelage en kindertoelage.
Het Verordeningenblad bevat een besluti
van den secretaris-generaal van de depar
tementen van Financiën en van Binnen-
landsche Zaken betreffende toekenning van
een tijdelyke toelage aan het rijkspersoneel
en verhooging van het minimum van de
kindertoelage.
Deze beschikking bepaalt, dat met in
gang van 1 December 1940 aan het ge
huwde rijkspersoneel in vasten en tijde-
lijken dienst of op arbeidsovereenkomst
naar burgerlijk recht werkzaam, een tijde-
ijke toelage wordt verleend van zes ten
honderd van de bruto-wedde of het bruto
loon, voor zoover de bruto-wedde of het
brutoloon, vermeerderd met deze toelagen,
een bedrag van 1900.— 's jaars niet over
schrijdt. Het bovenstaande is niet van toe
passing, wanneer ingevolge een algemeene
loonsverhooging na 31 December 1937 de
wedde of het loon van vorenbedoeld rijks
personeel is verhoogd.
Met ingang van 1 Januari 1941 wordt, bij
wijze van tijdelijken maatregel, het mini
mum bedrag van de kindertoelage, bedoeld
in artikel 21. eerste lid, onder a, en in ar
tikel 24, zevende lid, van het bezoldigings
besluit burgerlijke rijksambtenaren 1934,
van 60.'s jaars, 1.15 per week of 5
per maand, per kind, opgevoerd tot 75.—
's jaars, 1.45 per week of f 6.25 per maand
per kind.
het bier wordt 15 lichter.
Een wijziging van den bieraccijns te
wachten.
Het Centraal Brouwerij Kantoor, geves
tigd te Amsterdam, heeft een circulaire
gezonden aan de exploitanten van restau
rants, café's, slijterijen en winkels, waarin
een op 15 dezer ingaande vermindering van
het gehalte van het bier met 15 pet. wordt
aangekondigd. Wij ontleenen aan deze cir
culaire het volgende:
De bieromzet stijgt tegenwoordig zooda-
BOERENKOOL.
Ongeveer zeven en veertig eet-des-
kundige vrouwen wandelen al eenige
maanden met hun éénpans- en hndere
gerechten dwars door de Nederland
sche Pers om ons er van te overtui
gen, dat wij met niks in de pan dan
wat aardappelschillen, waar men ver
geten heeft de aardappel uit te halen,
heel aardig eten kan. De eenige over
tuiging, die zij tot nu toe bij mij ge
vestigd hebben is, dat wij vroeger
idioot stom hebben gegeten: veel te
vet, veel te duur, veel te veel, kort
om: wy komen er nu pas achter.
Nu lees ik weer een nieuw artikel:
Hoe bewaren wij groenten en fruit?
Liefst niet samen in een ruimte.
Natuurlijk. Je bewaart geen room
en azijn samen in één kannetje. Al-
lijkt het er soms veel op, dat het te
genwoordig nog al eens voorkomt. Ik
lees in dat artikel ook iets over aard
appelen, die op een donkere, niet te
warmë plaats moeten worden be
waard. Zij blijven n.l. na het oogsten
doorgroeien, halen adem en loopen
uit. Dus bijna precies hetzelfde als bij
de menschen. Want menschen, die op
een donkere, niet te warme plaats
worden bewaard, blijven doorgroeien
en ademen. Het eenige verschil is,
dat zij in nden regel niet uitloopen.
Maar tevergeefs heb ik in dit en
duizend andere artikelen gezocht
naar een handigheidje van Mevrouw
Lottgering of van Mevrouw Wittop
Koning met de boerenkool.
Deze dames doen meer dan kony-
nen tooveren uit een hooge hoed, in
dien men hen in hun geraffineerde
menu-scheppingen tenminste mag ge-
looven. Maar in die 1294 artikelen,
hoe je met niks toch lekker kur.t eten,
heeft nog niemand my verteld, hoe
je boerenkool kunt eten zonder vet,
spek of worst.
En er is haast by, want de vorst is
al over en de worst is er nog niet
WINTERHULPSPNEDERLAND
Gironummer van de W. H N.
Stort op 5553 of 877.
Postgironummer 877.
De Bank van de W. H. N. is
Kasvereeniging N.V., A'dam.
5553
H. C. Heij:
„Laten wij in deze moeilijke tijden
voor land en volk nu ook elke gelegen
heid tot nationale samenwerking dank
baar aangrijpen om den gemeenschaps
daad te stellen.
Geeft wat u kunt voor de winterhulp.
Geeft met uw g an sche hart voor
eigen volk en helpt daardoor hen, die
het moeilijker hebben dan u."
RECTIFICATIE.
In een gisteren geplaatst artikeltje over
den Algemeenen Arbeidsdienst stond enkele
malen abusievelijk „algemeene Opbouw-
dienst".
nig, dat hierdoor de grondstoffenpositie der
brouwerijen beinvloed wordt. De overheid
heeft daarin aanleiding gevonden het brou
werij bedrijf eenige beperkingen op te leg
gen. Deze maatregelen worden uitgevoerd
door het Centraal Brouwerij Kantoor,
waarin de geheele Nederlandsche brouwe
rijindustrie georganiseerd is.
Teneinde in de tegenwoordige omstan
digheden een waarborg te scheppen voor
een regelmatige biervoorziening wordt het
gehalte van het bier per 15 Januari 1941
met ongeveer 15 procent verlaagd. Een der
gelijke verlaging heeft op den smaak geen
merkbaren invloed, zoodat de bierverkoop
daaronder niet behoeft te lijden.'
De maatregel betreft het bier van alle
Nederlandsche brouwerijen. Ook het bui-
tenlandsche bier zal hieronder vallen, zoo
als ons door de desbetreffende autoriteiten
is toegezegd.
Het is niet mogelijk om in verband met
de gehalteverlaging de verkoopprijzen der
brouwerijen te verminderen. Tegenover de
grondstoffenbesparing staat namelijk een
prysverhooging van die grondstoffen. Bo
vendien is er een wijziging van den bier
accijns te verwachten.
Het is nuttig er hierbij op te wijzen, dat
het bier met verlaagd gehalte niet als een
soort oórlogsbier is te beschouwen. Er wor
den immers geen andere dan de gebruike
lijke grondstoffen in verwerkt.
