WELKE BONS?
Toerisme
hij honk
Momentje "n
J
DONDERDAG 21 NOVEMBER 1940
32ste Jaargang No. 9803
5)e< £eidóelie Sou/fcant
Bureaus Papengradit 32»
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
Bouw van scholen tot
1942 stopgezet
Uitzonderingen voor gevallen
van oorlogsschade en
gymnastieklokalen
Wat de stichting van nieuwe, of uitbrei
ding, verbouw of verandering van inrich
ting van bestaande schoolgebouwen voor
gewoon of uitgebreid lager onderwijs be
treft, heeft de secretaris-generaal van
onderwijs, kunsten en wetenschappen o.m.
het volgende bepaald:
Tot 1 Januari 1942 worden door de
gemeenten geen besluiten genomen,
(of ingevolge het eerste lid van artikel
76 der Lager-onderwijswet 1920 geacht
genomen te zijn) tot het doen van
uitgaven voor stichting van nieuwe of
uitbreiding, verbouw of verandering
van inrichting van bestaande school
gebouwen voor gewoon of uitgebreid
lager onderwijs. Evenmin worden tot
dien datum, hetzij door de gemeenten
zonder stichting van nieuwe of uitbrei
ding, verbouw of verandering van in
richting van bestaande schoolgebou
wen openbare scholen voor gewoon of
uitgebreid lager onderwijs opgericht,
hetzij uit de openbare kassen ten be
hoeve van bijzondere scholen voor ge
woon of uitgebreid lager onderwijs, in
een gemeente gevestigd anders dan
met gebruikmaking van de bepalingen
der Lager-onderwijswet 1920, vergoe
ding toegekend. Dit geldt niet in ge
vallen van oorlogsschade en ook niet
in gevallen, waarin het onderwijs in
lichamelijke oefening, de stichting van
een i lokaal of de inrichting van een
terrein voor dat onderwijs noodig
maakt. Ook geldt het niet in bijzon
dere gevallen, ter beoordeeling van
den secretaris-generaal van onderwijs,
kunsten en wetenschappen, den Onder
wijsraad gehoord.
Bon 15 (b r o o d k a a r t) geldig van 18
tot en met 24 November (niet gebruikte
nog geldig van 25 Nov. tot en met 1 Dec.
behalve in hotels, café's e.d.). Per bon
125 gram roggebrood of 100 gram ander
brood of 1 rantsoen gebak.
Bon 14 nog geldig tot en met 24 Nov.,
behalve in hotels, café's enz.
Bon 1 (b 1 o e m k a a r t) 60 a 65 gram
roggebrood of 50 gram ander brood of 54
rantsoen gebak of 35 gram meel of blom,
van 4 November tot en met 1 December.
Bon 09 (vleeschkaart), geldig van
18 Nov. tot en met 24 Nov. (niet gebruikte
tot en met 1 Dec.). 09 vleesch geldt voor
100 gr. vleesch, been en inbegrepen in het
gewicht, of één rantsoen vleesch waren09
worst, vleeschwaren geldig voor verschil
lende' vleeschwaren met uiteenloopend ge
wicht van 75 gram tot 150 gram.
Nietgebruikte vleescbbons 08 nog geldig
tot en met 24 Nov. Vleesch en vleesch-
warenbons 08 gelden van 24 tot en met
1 Dec. niet meer in hotels, café's enz.
Bon 17 (b o t e r k a a r t), K pond boter
of Y pond margarine, van 16 Nov. tot en
22 Nov.
Bon 17 v e t k a a r t), Vi pond marga
rine of Y pond boter, van 16 Nov. tot en
met 22 November.
Bons 01, 02, 03 (brandstoffen-
kaart), (haarden en kachels) per bon
één eenheid steenkolen, anthraciet, enz.
Geldigheidsduur tot en met 14 November.
Bonds 04, 05, 06, 07 (brandstoffen-
kaart), (haarden en kachels) per bon ge
durende November één eenheid vaste
brandstoffen (anthraciet, steenkolen, bri
ketten of turf).
Bons 08, 09, 10 en 11 per bon gedurende
November één eenheid turf. Deze bonnen
worden in den loop van het seizoen alsnog
aangewezen voor het koopen van steen
kolen of andere vaste brandstoffen.
Bons 07, 08, 09, 10,11, 12, 13,14 (b r a n d-
stoffenkaart centrale verwarming)
per bon één eenhek. yaste brandstoffen.
Geldigheidsduur gedurende November.
V Schoonheid genieten
In de laatste aflevering van "„Studiën"
wijst pater Kerssemakers S.J. in de ru
briek, waarin hij beoogt, den lezer het
mooie in schilderijen te laten zien, op
de schoonheid van een schilderij van den
in Leiden geboren schilder Fr. J. v„ Ros-
sum du Chattel: „Herstavond". En hij be
sluit zijn beschrijving van dit schilderij
aldus:
„Nu zult gij, naar ik hoop, dit schil
derij weer beter dan tevoren zien;
maar ik zou méér wenschen. Leer dit
zelfde, of soortgelijke schoonheid, toch
ook zelf zien in uw eigen omgeving!
Waarom houden we pas wanneer we
ze geschilderd zien van dingen, die
we wel honderd maal achteloos voor
bijgingen? Is onze vaderlandsche bo
dem, ons thans dierbaarder dan ooit,
niet oneindig rijk aan „lijnen, vormen
en kleuren"? Het land met zijn wei
den, akkers en heidegrond; het heer
lijk geboomte, dat storm en ontij trot
seert; het water met zijn onuitputte
lijke mysteries, zijn verraderlijke gril
len en zijn rijke weelden; en over al
les heen onze wijde, uitdrukkingsvolle
luchten met hun ongeëvenaarde regis
tratuur eerst als wij het in ons hart
dragen zullen wij het onvervreemd
baar bezitten!"
Wij verspreiden dezen raad gaarne in
wijder kring.
Leer de schoonheid in eigen omgeving
méér genieten.
De schoonheid van de natuur een in
alle jaargetijden en telkens weer verande
rende schoonheid.
Deze schoonheid in eigen stad en in
eigen dorp. Toerisme by honk!
Er is zooveel moois te zien, waarlangs men
tot nu toe achteloos heeft geloopen. Er is
zooveel stemming in natuur-tafereelen, in
stads-beelden, waarop men nog nooit zijn
aandacht Kfeeft laten rusten, waaraan men
zich nog nooit heeft verkwikt. Er is zoo
veel schoonheid rondom ons heen. die wij
kunnen in-drinken tot bedwelmens en
nooit tot verzadigings tce: men kan er al
tijd weer opnieuw van genieten.
Wij moeten de schoonheid van eigen
land, van eigerr omgeving in ons hart dra
gen, om ze onvervreemdbaar te bezitten.
Wij moeten zoo lazen we vanmórgen
in een artikel in het letterkundig tijd
schrift „Schakeling" wij moeten onze
gedachten doelbewust leiden naar al het
schoone rondom ons; wij moeten oog blij
ven houden voor zoo vele „kleine dingen"
rondom ons; wij moeten ons openstellen
voor het schoone, dat er altijd is, dat nooit
verdwijnt, alleen voor ons verborgen en
verscholen kan zijn.
Van het leven genieten beteekent in de-
zen tijd, maar ten slotte a 11 ij d: genieten
van vele „kleine dingen" rondom ons.
En door de schoonheid dier dingen wor
den wij getrokken naar den Schepper.
„Hoe schoon moet ginder zijn, wat wij
hier schoonheid nommen,
En dat maar eenen glimp van de Opper
schoonheid heeft" (Gezelle).
HET AFLEVEREN VAN AARDAPPELEN
Het rijksbureau voor de voedselvoorzie
ning in oorlogstijd vestigt de aandacht op
het volgende.
In de afgeloopen weken moest meerma
len tegen telers van aardappelen een
tuchtrechtelijke verklaring worden opge
maakt wegens het afleveren van aardap
pelen zonder dat afleveringsbriefjes in
ontvangst werden genomen.
Den telers wordt in hun eigen belang
aangeraden, voor het sluiten van de koop
overeenkomst, den handelaar te vragen of
hfj is aangesloten bij de V.B.N.A. (vereeni-
ging tot behartiging van den Nederland -
schen aardappelhandel) en derhalve afle
veringsbriefjes kan afgeven. Daar de afle
veringsbriefjes in de practijk gewoonlijk
eerst worden afgegeven, wanneer de partij
aardappelen is afgeleverd, kunnen op ge
noemde manier de voor den teler onaan
gename gevolgen worden vermeden.
VERBINDENDVERKLARING C. A. O.
VOOR DE BAKSTEENINDUSTRIE.
In de Nederlandsche Staatscourant van
heden is opgenomen de beschikking van
den waarnemend secretaris-generaal hoofd
van het departement van sociale zaken van
20 November 1940, waarbij een aantal be
palingen van de collectieve arbeidsover
eenkomst voor de baksteenindustrie alge
meen verbindend zijn verklaard voor de
.werkgevers en arbeiders in dat bedrijf.
DE AFTREK-REGELING VOOR
ONDERSTEUNDEN BIJ ZIEKTE OF
ONGEVAL VAN EEN GEZINSLID.
Indertijd werd bij circulaire van 6
April 1933 de aftrek inzake uitkeeringen,
welke zieke gezinsleden van ondersteun
den krachtens de ziektewet ontvangen,
zoodanig geregeld, dat voorkomen werd,
dat tijdens de ziekte van een der gezins
leden een grootere aftrek op het steun
bedrag zou plaats vinden, dan voor de
ziekte, toen het betreffende gezinslid nog
werkte.
De secretaris-generaal van het departe
ment van.sociale zaken heeft termen aan
wezig gevonden deze aftrek-regeling uit te
breiden tot de uitkeeringen ingevolge een
der ongevallenwetten. Wanneer derhalve
een gezinslid van een ondersteunde door
een bedrijfsongeval wordt getroffen en
uitkeering ingevolge een der ongevallen
wetten ontvangt, zoo wordt op het voet
spoor van de regeling, welke voor de ziek-
tewetuitkeeringen geldt, van die uitkee
ringen op het steunbedrag ten hoogste in
mindering gebracht een bedrag, gelijk, aan
hetgeen van het weekloon van het gezins
lid, dat deze genoot op het tijdstip van het
bedrijfsongeval voor den gebruikelijken
2/3 aftrek op het steunbedrag in aanmer
king zou zijn gekomen.
NONACTIVITEIT BURGERLIJK
PERSONEEL.
Ingevolge een thans verschenen be
schikking van de secretarissen-generaal
van de departementen van algemeen be
stuur kunnen burgerlijke rijksambtenaren
wier diensten in verband met de sedert den
lOden Mei 1940 ingetreden bijzondere om
standigheden tijdelijk gemist kunnen wor
den, door den secretaris-generaal, waar
nemend hoofd van het betreffende depar
tement van algemeen bestuur, of door het
hoofd van het afwikkelingsbureau bij het
departement van defensie na verkregen
instemming van den rijkscommissaris voor
het bezette Nederlandsche gebied, voor-
loopig voor ten hoogste een jaar, op non
activiteit worden gesteld.
De nonactiviteitsbezoldiigng bedraagt
voor kostwinners van een gezin 85 pet ge
durende de eerste drie maanden en ver
volgens 70 pet.
In de overige gevallen is deze bezoldi
ging resp. 75 pet. en 60 pet.
Tevens is in deze beschikking, welke
kan worden aangehaald als „nonactivi-
teitsregeling burgerlijk rijkspersoneel",
bepaald in hoeverre inkomsten uit ande
ren hoofde worden afgetrokken.
Zij wordt geacht op 1 Juli 1940 in wer
king te zijn getreden.
ALG. DISTRIBUTIEBONBOEKJE
Bon 64: één ei van 18 tot en met 24
November; de bon blijft geldig tot en met
1 Dec. (Bon 38 nog geldig tot en met
24 November).
Bon 51: één ons kaas van 18 Nov. tot
en met 24 November. Niet gebruikte bons
nog geldig tot en met 1 Dec., maar van
24 Nov. tot en met 1 Dec. niet in hotels,
café's enz.
Bon 42: één kilo suiker van 26 Octo
ber tot en met 22 November.
Bon 81: Y pond koffie of ons thee
van 9 November tot en met 20 December.
Bon 29 150 gr. eenheidszeep in de
nieuwe samenstelling of 120 gram huis
houdzeep, of 200 gr. zachte zeep, of 250 gr.
zeeppoeder, of 125 gr. zeepvlokken, of 250
gr. zelfwerkende waschmiddelen, of 200 gr.
vloeibare zeep van 13 Nov. tot en met 6
December. De bon geldt ook voor gezins-
wasch per acht K.G. droog waschgoed. De
wasscherij moet dezen bon innemen.
Bon 116: (extra-bon, die gelijk met de
textielkaart aan mannelijke personen
boven 15 jaar is uitgereikt) 50 gr.
scheerzeep of één tube scheercrême,
of een pot scheerzeep van 31 Augustus tot
en met 31 December.
Bon 82: Yt pond r ij s t of rijstemeel of
rijstebloem, of gruttenmeel van 2 Novem
ber tot en met 29 November.
Bon 83: Y pond havermout, of ha
vervlokken, of haverbloem, of aardappel-
meelvlokken, of gort, of gortmout, of grut
ten van 2 November tot en met 27
December.
Bon 88: uitsluitend Y pond gort, of
gortmout, of grutten van 2 November tot
en met 27 December.1
Bon 98: 1 ons vermicelli, of maca
roni, of spaghetti van 2 November tot en
met 27 December.
Bon 93: 1 ons maize na, of griesmeel,
of sago, of aardappelmeel, dan wel een
hoeveelheid puddingpoeder of pudding-
sauspoeder, welke 100 gram zetmeel bevat.
Van 2 November tot en met 27 December.
Petroleumzegel 7: geldig voor 2 liter
petroleum van 4 November tot en met
29 December (alleen voor diegenen, die
daartoe vergunning hebben).
Petroleum-periode b. van 11 Nov. tot en
met 15 December; 2 liter petroleum, alleen
voor hen, die daarop voor verlichting zijn
aangewezen.
VOOR HONDEN EN KATTEN.
Bon 6 (voederkaart honden) van 1 tot en
met 30 November: hondenbrood; bon 6
(voederkaart voor katten): kattenbrood.
HIJ HEEFT DE KLOK
HOOREN SLAAN
XL VIII.
De fontein op de Vischmarkt te Leiden
heeft haar winterjas omgeslagen, en zich
voor de verdere duur van den winter aan
't oog onttrokken.
Deze fontein, onze fontein, onze eenige
fontein is een nuffig en aanstellerig ding:
's winters is het haar te koud om te spui
ten, 's zomers veel te vermoeiend. Den
eenigen keer in het jaar, dat zij aan haar
waterlanders den vrijen loop laat, wordt
het als een buitengewone bezienswaardig
heid met vette letters in de 3-October-
gids vermeld.
De fontein, als zij huilt, huilt van vreug
de; zij huilt overvloedig, de spuigaten uit-
loopende.
Omdat haar vreugdetranen over de be
vrijding van de stad in de gegeven om
standigheden als een demonstratie in te
genover-gestelden zin zouden kunnen
worden opgevat, heeft zij dezen nazomer
haar hysterische huilbui opgekropt, en
zoo, zonder tot die jaarlijksche ontboeze
ming te zijn gekomen, is zij de winter
slaap ingegaan.
Wij staan voor de groen-geverfde hou
ten pagode, onder welker beschutting de
fontein verdwenen is, en nemen ons eigen
geheugen een examen af.
Dan merkt iemand pas, hoe slordig de
opmerkingsgave is, en hoe achteloos hij
dagelijks langs onze stedelijke monumen
ten wandelt. Er stond me zoo iets bij van
kronkelende dolfijnen met opengesperde
kaken en dansende engeltjes, maar, hoe
deze dolfijnen en engelen samenspanden
en het vroolijke, levenslustige renaissance-
monumentje opbouwden, was een leege
plek in Venators geheugen.
Een photo bracht uitkomst en opfris-
sching van memorie, doch de inwendige
examinatoren keerden hun duim omlaag.
Gezakt.
De fontein, is gebouwd in 1692 en was
oorspronkelijk bedoeld voor de vischvroy-
wen, om de doordringende geuren van bót
en schar weg te spoelen. Het hiervoor noo-
dige water werd opgepompt in een re
servoir op den Burcht en stroomde door
een buisleiding onder den Nieuwe Rijn dg
schrobbende vischvrouwen toe.
De fontein, van hardsteen met marme
ren beeldhouwwerk, is een luxe, zooals al
leen de Gouden Eeuw zich die kon veroor
loven.
Leiden is, zoover ons bekend> de eenige
stad in ons land, die zulk een sierlijke
boenbak bezit. Geen wonder, dat gemeen
tewerken er zuinig op is. Het smeed
ijzeren hekwerk," met aan Neptunus' drie
tand gespiesde dolfijnen, werd in de vo
rige eeuw vervaardigd.
De oever van den Nieuwe Rijn is de ge
zelligste winkelwijk van de geheele stad,
typisch Hollandsch.al zijn alle oude trap
gevels reeds lang verdwenen.
Het nieuwe heeft over 't algemeen ver
rijking gebracht.
De stadhuis-toren domineert het rivier
gezicht. Laten wij het onder elkaar open
hartig bekennen: we zijn niet weinig
trotsch op onze nieuwe curia. Met welge
vallen1-en een ietsepietsie van ontroering
hoorden wij hoe de zware klok weer met
sonoren galm de uren van de eeuwigheid
aftelt en de carillon-klokjes hun eerste
lied bij stukjes en brokjes stamelen.
De Vischmarkt-zijde van het stadhuis
vormt een statige, evenwichtige vleesch-
rose steenmassa; het heeft in het rustige
rhythme van zijn vele vensters iets over-
geëerfd van de zelf-beheersching en kalm
te, die de paleizen der Italiaansche vroeg
renaissance kenmerkt.
Het is echter nu de tijd nog niet het
stadhuis te beschrijven; de schutting is
weliswaar voor de zooveelste keer omge
waaid, doch het zal npg wel even aanloo-
pen voor de doorkijk op den voorhof of
buitenhof vrij. komt.
De toren, die wij zoo lang hebben moe
ten missen, verlevendigt het aspect van
de stad in wijden omtrek. Het gunstigste
overzicht op den geheel en modernen bij
bouw heeft men, staande aan den over
kant van den Rijn, die Nieuw genoemd
wordt, ofschoon het moeilijk te achterha
len is, waarom de Nieuwe Rijn niet de
Oude en de Oude niet de Nieuwe heet.
Beide takken zijn even oud, maar de Nieu
we Rijn is ongetwijfeld het eerste in de
stad opgenomen.
Het is reeds menigeen opgevallen, dat
de toren van het stadhuis, die, schoon
luchtig en sierlijk, zijn voorganger niet
evenaren kan (al zal hij hem in hoogte
overtreffen), den indruk geeft uit twee
deelen te bestaan: een vast en een
draaiend. De acht-kantige top gelijkt een
carroussel, dat draaibaar is op den vier
kanten onderbouw.
Dit nogal komisch effect ten spijt, weet
de toren met een zeker air van slanke
hoogmoed de omringende straten te be-
heerschen.
De Nieuwe Rijn zonder stadhuistoren
was een groot aandeel in zijn aantrekke-
LEERT LACHEN.
Men zegt wel eens, dat deze tijd
geen tijd is om te lachen. Indien men
daarmee bedoelt, dat deze tijd niet
bijzonder lachwekkend is en ons niet
veel gelegenheid en reden geeft onze
lachspieren soepel te houden, kan men
dit adagium aanvaarden al zullen er
ook altijd menschen zijn, die in een
zekere tragiek iets komisch zien. Van-
da^: de uitdrukking: tragi-komisch.
Wil men er echter mee zeggen, dat
deze tijden ons verbieden te lachen,
dat lachen niet in overeenstemming is
met dezen tijd, dan wijs ik deze uit
spraak zeer beslist af.
Lachen immers is niet alleen een
natuurlijke reactie op een speling van
den geest, maar ook een geneesmiddel.
Er is een ander adagium, dat zegt:
lachen is gezond. En daarom meen ik,
dat men juist in tijden als deze moet
trachten méér te lachen dan anders.
Dat hebben we nu meer dan iets anders
noodig om fit te blijven. Ik zou haast
zeggen: méér dan alles, wat wij van
de distributie krijgen. Dat hoeft geen
oppervlakkigheid te zijn, waardoor het
wezen, de diepte van dezen tijd aan
ons voorbijgaat, dat is welbewust een
goed geneesmiddel aanwenden, dat
wij nu meer noodig hebben dan ooit.
En daarom zeg ik U: zorgt, dat u
lacht, het kan u nog te pas komen.
lijkheid kwijt.
Honderden malen is het gefotografeerd,
geschilderd, geëtst, uitgezaagd en wat al
meer: de stadhuistoren omhoogschietend
boven de dubbele galerij van de Koren
beurs.
De Korenbeurs en de toren hebben een
afspraakje, om te zamen de toeristen bjj
honk of van verre in bewondering te bren
gen.
De Korenbeurs is een al zeer oude brug.
Vroeger heette zij de St. Cornelis-brug-
ge, doch reeds in 1443 werd zij herdoopt,
omdat sindsdien op de brug het graan ver
handeld werd. De koren-halmen, het sleu
telwapen omrankend, dat aan weex'szijden
de kolonnades siert, herinneren aan de
oorspronkelijke bestemming van deze
luchtige koopmanshal. De wapens zijn ge
dekt door kronen van bladgroen en appel
tjes van oranje. De bovenbouw is geda
teerd 1825; de brug zélve is van 1667.
Dat de hoepla-kwakel vex-vangen is door
de nieuwe Karnemelksbxnxg zal door nie
mand worden betreurd. Het verdwijnen
van de vormelooze steenklomp, waarin de
meelfabriek „Patria" was gehuisvest, kon
eveneens als een aanwinst worden be
schouwd, doch de gele, plat-gedaakte win
kel-rij, welke ervoor in de plaats kwam,
heeft, helaas, de verwachting beschaamd,
dat een harmonieuse afsluiting van de Bo
termarkt zou worden verkregen.
VENATOR VAGANS.
TIJDELIJKE VERGROOTING
SUIKERRANTSOEN.
De. secretaris-generaal, waarnemend
hoofd van het departement van Landbouw
en Visscherij maakt het volgende bekend
met betrekking tot de distributie van sui
ker:
Met het oog op de in de maand De
cember vallende feestdagen zal het
suikerrantsoen tijdelijk worden ver
hoogd. Daartoe is bepaald, dat de met
,„16" genummerde bon van het alge-
meendistributiebonboekje gedurende
het tijdvak van Zaterdag 23 Novem
ber een periode van 14 dagen, recht
geeft op het koopen van een kilogram
suiker.
Na afloop van deze periode zal nogmaels
een bon voor een kilogram suiker voor een
tijdvak van 14 dagen worden aangewezen.
ARRESTATIE TE LEID SCHEND AM.
Dader van schietpartij aangehouden.
De politie te Leidschendam heeft gister
middag aldaar den dader van dè aansla
gen op de woning van den burgemeester
en die van den gemeente-architect aange
houden. De dader, de 27-jarige winkelbe
diende W. A. K., werd in zijn woning aan
de Damlaan gearresteerd. Bij een huiszoe-
xing werd in zijn slaapkamer de revolver
gevonden, waarmee de schoten zijn gelost.
K. heeft een volledige bekentenis afge
legd, en o.a. medegedeeld, aldus meldt de
„Tel.", dat hy, toen hij de schoten op de
beide woningen loste, onder drankinvloed
zou hebben verkeerd. Politieke motieven
schijnen hem tot deze daad te hebben ge
bracht. Vermoedelijk heeft hij geen mede
plichtigen gehad.
