DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
De wereld-biddag op 24 Nov. a.s.
WOENSDAG 6 NOVEMBER 1940
32ste Jaargang No. 9790
3)e £eid&eh£(Sk>ii/fca/rit
Bureaux Papengraefcl 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Giro 103003. Postbus 11,
TÈKST VAN HET PAUSELIJK
„MOTU PROPRIO".
motu propio
Verordening betreffende het opdragen
van Heilige Missen en het verrichten
van openbare gebeden op de geheele
wereld den 24sten November a.s., in
verband met den tegenwoordigen nood
toestand in de menschelijke samen
leving.
pros xn paus.
Het is zeker aan een ieder bekend, dat
Wij sedert het begin van den verschrikke-
lijken oorlog, die Europa opnieuw teistert,
niets nagelaten hebben van hetgeen steeds
het bewustzijn der verantwoordelijkheid
tegenover het Ons door God toevertrouwde
ambt vorderde en Onze vaderlijke liefde
tot alle volkeren Ons gebood.
Alles geschiedde voor een zoo snel mo
gelijk herstel der thans verbroken een
dracht onder zoovele volken door een or
dening, die meer in overeenstemming is
met de normen der billlijkheid en gerech
tigheid en eveneens om den goddelijken
bijstand te verkrijgen alsmede de meest
werkzame menschelijke hulp voor al de
genen, aan wie het oorlogsgeweld schade en
leed heeft toegebracht.
Doch in plaats van te verminderen, duurt
de geweldige strijd nog heftiger voort en
Onze stem, die vredelievend tracht te be
middelen, wordt door het wapengeweld
overstemd.
Daarom wenden Wij Ons met een hart
vol vrees, maar ook vol vertrouwen tot den
„Vader der erbarming en den God van al
len troost", 1), om voor het menschelijk
geslacht gelukkiger tijden te verkrijgen van
Hem, Die den wil der menschen weet om
te buigen en den gang der gebeurtenissen
naar Zijn Goddelijken Wil weet te leiden.
Wij weten echter, dat Onze gebeden
krachtiger zijn, wanneer zij gepaard gaan,
in volkomen verbondenheid, met de gebe
den Onzer zonen. Zooals Wij derhalve, vóór
den aanvang der vofige Meimaand alle ge-
loovigen, en voornamelijk de kinderen,
naar het altaar der Moedermaagd hebben
geroepen, om er Gods hulp af te smee-
ken 2), zoo bevelen Wij thans, dat op de
geheele wereld, den 24sten November a.s.,
in vereeniging met Ons, openbare gebeds
stonden gehouden worden.
Wij koesteren de hoop, dat alle zonen en
dochters der Kerk van ganscher harte met
dit, Ons verlangen zullen instemmen, ten
einde aldus een machtig koor van bidders
te vormen, welks smeekbede opstijgt en
doordringt ten Hemel, om Gods genade en
erbarming over ons af te roepen.
Wij hopen verder en dit is nog van
grooter gewicht dat deze kruistocht van
gebed vergezeld zal gaan van werken van
boetvaardigheid en van een verbetering des
levens van ieder afzonderlijk, in dien zin,
dat wij ons leven ernstig in overeenstem
ming brengen met de wetgeving van Chris
tus. Dat is ongewijfeld de eisch van dezen
tijd met zijn nood. de eisch van de toe
komst met haar te voorziene gevaren, de
eisch der Goddelijke Gerechtigheid en der
Goddelijke Barmhartigheid, die wij over
ons afsmeeken.
Niets is echter, bij die smeeking en boe
te voor het aanschijn van Gods Majesteit,
zóó geëigend als het Eucharistisch Offer,
in hetwelk de Verlosser van het menschelijk
geslacht zelf, „overal ter wereld zich weg
schenkt en opoffert.... als een zuivere
spijze" 3).
Het is daarom Onze wensch, dat op dien
zelfden dag, waarop genoemde godsdienst
oefeningen plaats hebben, alle bedienaren
van het heiligdom met hetzelfde doel zich,
bij hun vroom en heilig offer,, in den geest
met Ons zullen vereenigen, als Wij in de
Vaticaansche Basiliek boven het graf van
de Prinsen der Apostelen het Heilig Offer
opdragen.
Daarom bepalen Wij, eigener beweging
en op grond van Ons Apostolisch gezag, dat
den 24sten November a.s., allen, die op
grond van hun ambt de Mis voor het volk
(missa pro populo) verplicht zijn te lezen,
deze volgens onze intentie lezen.
Wij mogen bovendien aan alle priesters
van den wereld- en orden-clerus doen we
ten, dat zjj Ons een groote voldoening ge
ven, indien zij op genoemden Zondag bjj
het opdragen van het H. Offer zich bij On
ze gebedsintentie aansluiten.
Onze intentie nu is deze, dat door alle
heilige Missen, die ieder oogenblik op de
geheele aarde op dezen dag den Eeuwigen
Vader worden opgedragen, alle geloovigeri
in Christus, die tengevolge van den oorlog
gestorven zijn, de eeuwige rust mogen ver
werven; verder dat ook de menschen, die
uit hun vaderland verbannen of gevlucht
zijn, of als vreemdèn in een vreemd land
ronddolen, of in gevangenschap zijn ge
raakt, of ook op andere wijze door het lij
den en den nood van den thans woedenden
oorlog getroffen zijn, den troost en de ge
nade des Hemels zullen vinden; tenslotte
dat, na herstel van een rechtvaardige orde
en verzoening der harten in christelijke
Foto-archief. L. Crt.
liefde, een ware vrede alle volken der
menschenfamilie in broederlijke eendracht
zal verbinden tot nieuwe rust en nieuwe
welvaart..
Gegeven te Rome bij St. Petrus, den
27sten October, op het feest van Christus-
Koning 1940, in het tweede jaar van Ons
pontificaat
PIUS XII PAUS.
1) Vgl. II Cor. 1:3.
2) Vgl. brief aan Z. H. Em. kard. A. Ma-
gjione C. A. A. S. 1940, blz. 144.
3) Mal. 1:11. „Maasbode".
V Luister! naar zijn stem
Een enkel woord moge worden ge
plaatst bij het boven-afgedrukt „Motu Pro-
prio" van Z. H. den Paus.
Wij allen zullen met groote aandacht le
zen en met groote zórg in ons ópnemen,
wat de Paus ons in dezen zoo ernstigen tijd
zegt en voorhoudt
Wij allen zullen er naar streven, met
den Paus te deelen diens hoopvol vertrou
wen; een vertrouwen, dat ons in alle moei
lijkheden troost en kracht schenkt. Z. H.
zegt, dat hij zich wendt „met een hart
vol vrees, maar ook vol vertrouwen tot
den „Vader der erbarming en den God
van alle troost"
Maar wjj houden ook ons zélf voor, dat
dit vertrouwen moet gepaard gaan met
het aanwenden der middelen, welker ge
bruik God van ons e i s c h t, n.l. „smeeking
en boete" en „een verbetering des levens
van ieder afzonderlijk in dien zin, dat wij
ons leven ernstig in overeenstemming
brengen met de wetgeving van Christus",
zooals de Paus zegt.
En dan als wij aan die roepstem en
vermaning van den Paus heben gehoor ge
geven dan kunnen wij ook vol vertrou
wen zien in het vol-zonnig perspectief, dat
de Paus ons opent: ,,dat, na herstel van een
rechtvaardigde orde en verzoening des har
ten in christelijke liefde, een ware vrede
alle volkeren der menschenfamilie in broe
derlijke eendracht zal verbinden tot nieu
we rust en nieuwe welvaart".
Hoe heerlijk, den Paus te hoor en spre
ken over „menschen familie" en over
„broederlijke eendracht", en over „een
verzoening des harten in christelijke lief
de"! Och, mochten allen, mochten wij al
len luisteren....
V Loon naar arbeid
Men moet den arbeid zien niet slechts,
niet uitsluitend als eën middel om geld te
verdienen. Zoo schreven wij gisteren.
Maar dit wil natuurlijk niet zeggen, dat
het den arbeider, den mensch, die arbeid
praesteert, onverschillig laat, of en wat hij
er mee verdient. In zeer vele gevallen ma g
hem dat ook niet onverschillig zijn. Het
gezegde, dat geld den arbeid verzoet, is in
zijn algemeene strekking wel te materialis
tisch, maar er zit toch ook een groote kern
van waarheid in.
Van Christelijk standpunt is het afge
keurd, zoolang het Christendom bestaat, dat
den arbeider wordt onthouden het loon,
waarop hjj recht heeft. Dat is volgens de
Christelijke moraal een moréel kwaad, een
zonde. Dat niet alle christenen in hun ge
dragingen getuigenis afleggen zich van deze
moraal bewust te zijn is een ieder be-
ÜXe antwifUieCüig
aan Med. d-Jndië
EEN LEZING VAN STAATSRAT
EIVHL HELFFERICH.
Op den eersten voordrachtsavond, die de
hoofdafdeeling „Volksaufklaerung und Pro
paganda" als onderdeel van een serie, die
dezen winter zal worden gehouden, te
's-Gravenhage heeft georganiseerd, sprak
gisteravond Staatsrat Eruil Helfferich, voor
zitter van de Duitsch-Nederlandsche Ver
eeniging te Berlijn, over het onderwerp
„Gedachten over economische ontwikkeling
in de tropen met Nederlandsch-Tndië als
voorbeeld". Onder de talrijke aanwezigen
bevonden zich de commissaris-generaal
voor financiën en economie, minister dr. H.
Fischboeck, de secretarissen-generaal der
Nederlandsche departementen, vele leden
der weermacht en Duitsche en Nederland
sche deskundigen.
In het kader van de nieuwe wereldorde,
aldus spreker, is het vraagstuk van de eco
nomische ontwikkeling der tropen van
grooter belang geworden. De gedachten, die
spreker in dit verband naar voren zou
brengen, wilde hij toelichten aan een con
creet voorbeeld en wel Nederlandsch-Indië,
daar hier de vraagstukken zich niet alleen
theoretisch hebben voorgedaan, doch ook
practisch tot een oplossing gekomen zijn in
den loop van een geschiedenis van 340 ja
ren.
Spr. gaf vervolgens een overzicht van de
geografische, ethnografische en economi
sche verschillen in de tropen en ging de
geschiedenis van het bestuur over Ned.
Indië na.
Vervolgens behandelde spreker de vraag,
hoe het den inlander verging in den loop
van deze ontwikkeling. De regeering toon
de zich thans vriend en beschermer van
den bruinen man en nooit, aldus spr., is de
rustige, gedegen en humane aard van den
Nederlander meer tot uitdrukking gekomen
dan bij de leiding van 't lot van millioenen
inlanders, die hem waren toevertrouwd.
Toch bleek na den wereldoorlog, dus in den
bloeitijd van de Europ. cultures, het wel
vaartspeil van de inboorlingen sterk te
zijn achteruitgegaan. De vraag werd toen
gesteld, of de groote plantages voor de
volkshuishouding een zegen waren. Immers,
zij waren hoofdzakelijk buitenlandsche on
dernemingen (waaronder ook Nederland
sche ondernemingen werden verstaan) en
alle voordeelen gingen naar het buiten
land. Men voerde sociale maatregelen in,
die den inlanders ten goede kwamen. Ook
werkte men aan de opheffing van den in
lander door gezondheids-, onderwijs- en
credietmaatregelen, doch ook heeft de re
geering energiek aangepakt de moeilijkhe
den, ontstaan door de overbevolking van
Java. Ook heeft men getracht den inlander
onafhankelijk te maken van den export. De
proef op de som was de economische we
reldcrisis, die voor den Indischen export
katastrophaal was. De terugstroom :ng van
de inlandsche arbeidskrachten uit de plan
tages werd geheel opgenomen in de inheem-
sche bedrijven, er warep toen wel Euro-
peesche werkloozen, doch geen inlandsche.
Ten slotte zeide spreker, dat het recht
van ingrijpen in de tropische economische
ontwikkeling door den Europeaan daaruit
kan worden afgeleid, dat hij een behoefte
heeft aan producten uit de tropen, die niet
kan worden gedekt door den inlandschen
teelt.
kend feit. Een feit, dat, zooals ook ieder
moet begrijpen, niets.zegt ten nadeele
van het Christendom, maar Veel ten na
deele van bedoelde christenen.
Er zijn wantoestanden geweest wat be
treft het uitbetalen van een rechtvaardig
loon, en er zijn er nóg.
Gisteravond lazen wij in het „Nationale
Dagblad":
„De Prov. Zeeuwsche Crt. van 2 de
zer bevat onder het raadsverslag van
St Laurens het volgende:
„Goedgekeurd wordt tijdens de
buitengewone drukte ter Secretarie
een hulpkracht in dienst te nemen
tegen een belooning van f 5.per
week".
De arbeid schijnt daar bij den raad
niet erg in tel te zijn. Dat zal ook wel
anders komen!"
Wij hopen, dat dat wel anders zal wor
den! Er zijn meer zulke secretarieën als in
St. Laurens. En er zijn er nog wel, waar
menschen werken, die jaloersch kunnen zijn
op die „hulpkracht" in Zeeland, die 5 gld.
per week verdient!
De wantoestand, welke hier wordt te kijk
gezet, wordt niet voor de eerste keer in de
pers gesignaleerd.
Herhaaldelijk is er reeds op gewezen, dat
speciaal op verscheidene gemeente-secreta
rieën in kleinere plaatsen veel noodzake
lijke arbeid wordt verricht door personen,
die niets of weinig verdienen, omdat zij
leeren. Alsof niet iedere jonge arbeider, en
ook wel oudere arbeider, in welk bedrijf
of werk-onderneming of welke instelling
dan ook, leert! Zeker, als leeren hoofd
zaak is en werk praesteeren bijzaak, dan
komt het geval er anders voor te staan. Dat
gebeurt ook. Maar als arbeid praesteeren
doel is en leeren er bij komt, dan moet er
ook voor dien arbeid worden betaald en be
hoorlijk worden betaald. Loon naar arbeid!
Op de gemeente-secretarie te Leiden
kent men niet het hier bedoelde euvel
hoewel men er ook wel jongelieden aan
stelt, die nog op geen enkele andere secre
tarie werkzaam zijn geweest en moeten
leeren. Maar wien toch ook voor de ge
meente-administratie noodige arbeid wordt
opgedragen en die dus voor dien arbeid
worden betaald. Doch in onze omgeving
zijn wél gemeente-secretarieën waar be
doelde wan-toestand heerscht Zulke toe
standen moeten worden gepubliceerd en
gesignaleerd!
dm het pte&ident-
&chap de* VS.
ROOSEVELT HEEFT DE LEIDING.
Ofschoon de definitieve uitslag van de
gisteren in de Vereenigde Staten van Ame
rika gehóuden verkiezingen voor het pre
sidentschap nog niet bekend is, lijdt het
geen twijfel meer, of Roosevelt is over
winnaar gebleven.
Om 1.50 (New-Yorkschen tijd) had Roo
sevelt 14.879.930 stemmen, Willkie
11.980.499. Roosevelt leidde dus met de
stemmen van 447 kiesmannen tegen Will
kie 84.
Behalve de „New York Times" en de
„New York Herald Tribune" heeft reeds
een groot aantal bladen, die tot nu toe
voor Willkie waren, Roosevelt als over
winnaar aangewezen. Ook de republikein-
sche candidaat voor het vice-president-
schap, McNary heeft om 1.40 uur New-
Yorkschen tijd de stembusnederlaag
der republikeinen toegegeven. Willkie had
kort daarvoor gezegd, vóór den volgenden
ochtend geen verklaring meer te willen
afleggen.
EEN RECORD-DEELNAME.
Berichten uit alle staten w „zen er op,
dat tot den middag overal 60 tot 75 pro
cent der kiezers reeds hun stem hadden
uitgebracht, waaruit geconcludeerd kan
worden, dat ditmaal het record-aantal van
50 millioen stemmen bereikt wordt, d.w.z
dat ook de groote massa der onpolitieke
burgers, die zich anders niet met de ver
kiezingen inlaten, ter stembus gegaan is.
Ondanks de groote spanning hebbel zich
tot dusver geen ernstige incidenten voor
gedaan. Slechts zijn enkele personen ge
arresteerd wegens pogingen tot het ple
gen van verkiezingsfraude. Bij het vallen
van den avond werd het straatverkeer op
Broadway voortdurend drukker.. Sterke
afdeelingen politie trokken door de stra
ten.
Het gedrang in de buurt van het gebouw
der „New York Times" werd langzamer
hand zóó groot, dat het verkeer moest
worden omgelegd en de trams niet langer
konden rijden.
Volgens schattingen van d New York-
sche politie bevonden zich vannacht onge
veer 500.000 New-Yorkers op Broadway
en Times Square, om daar de verkiezings
resultaten af te wachten.
Het stedelijk bestuur van New York had
19.000 man politie op de been gebracht.
De brandweer werd terstond na het val
len van de duisternis niet minder dan 100
maal gealarmeerd. In de meeste gevallen
betrof het vuurwerk, dut door de menigte
op straat werd afgestoken.
DEMOCRATISCHE MEERDERHEID IN
AMERIKAANSCHEN SENAAT.
De democratische meerderheid in den
Senaat is reeds thans een feit, Met zeven
democratische senatoren, die nieuw geko
zen zijn, beschikken de democraten over
in totaal 51 zetels in den Senaat. Voor een
meerderheid zijn 49 zetels noodzakelijk.
De republikeinen beschikken met 3 nieuw-
gekozen senatoren over in totaal 18 zetels.
Verder zijn tot dusverre, wat de gouver
neurs betreft, zeven democraten gekozen
Mamentje
BOMMEN.
Men heeft mij verteld, dat iedere
bom honderden guldens kost en kennis
dragend van deze wetenschap valt het
moeilijk te begrijpen, dat er zoo roeke
loos en lichtzinnig met dat goed wordt
omgesprongen.
Veronderstel eens, dat u een vijand
heeft en niet zoo maar een of ander
onschadelijk personage, maar iemand,
die het op uw geld, uw goed of op uw
leven heeft gemunt, zelfs dan zoudt u
nog niet op het dak klimmen om hem
uw nieuwe gasfornuis of uw bad op
zijn hoofd te mikken. Nog afgezien dan
van het feit, dat dit door de bommen-
strooiende autoriteiten streng verboden
is en van de mogelijkheid, dat deze
gebruiksvoorwerpen op een onschuldige
bakkerswagen terecht zouden kunnen
komen.
Nu weten wij natuurlijk allen, dat de
Staat iets meer rechten heeft" dan het
individu en daaronder valt ook het
recht bommen te strooien op een an
dermans hoofd. Dat is het recht van
den oorlog, een recht, dat de Staat wél
heeft en het individu niet, al zijn er
ook meer dan genoeg, die zich dit
recht eigenmachtig toekennen.
Men moge het echter keeren en wen
den zoo men wil, het feit blijft bestaan,
dat er met bommen, die honderden
guldens kosten, wel wat erg royaal en
luchthartig wordt omgesprongen.
En het lijkt mjj dan ook niet onmo
gelijk, dat er nog eens een verordening
komt, waarbij zal worden be
paald, dat niet ontplofte projectielen
direct bij den burgemeester moeten
worden ingeleverd, op straffe van ik-
weet-niet-wat. Wegens verduistering
van staats-eigendommen.
ROOSEVELT KAN
VANDAAG LACHEN.
Foto-archief L. Crt.
tegen één republikein. De democraten heb
ben één gouverneurspost gewonnen, onge
wijzigd bleven 11 democratische en 3 re-
publikeinsche gouverneurszetels.
Voor het Congres werden tot 2 uur 15
Amerikaanschen tijd gekozen 155 demo
craten, 37 republikeinen, 1 afgevaardigde
der arbeiderspartij en 1 onafhankelijke.
Nog niet beslist was toen over 24 zetels
vsn afgevaardigden.
COLLECTE VOOR DE WINTERHULP.
De directeur-generaal van de Winterhulp
Nederland deelt mede, dat 29 en 30 dezer
de eerste collecte zal worden gehouden.
Den burgemeesters is verzocht terstond
maatregelen te treffen, welke het welsla
gen van deze collecte waarborgen, zooals
het oproepen van collectanten enz.
ONTDEKKINGSREIZIGERS
OVERVALLEN.
GENEVE, 6 Nov. (D. N. B.). Uit Vi
chy wordt gemeld, dat volgens een bericht
in de „Petite Gironde" de beide Fransche
ontdekkingsreizigers Guib^.ud en Liotard,
die in opdracht van het Fransche geogra
fische genootschap een ontdekkingsreis
naar Tibet maakten, door Chineesche ban
dieten zijn overvallen. Liotard werd ge
dood. De ontdekkingsreizigers waren in
December van het vorig jaar van Indo-
China uit langs de Mekong over China naar
Tibet getrokken. Kort voor de expeditie
het doel ber ikte, werd zij ten Noorden
van Tatsjenloe door Chineesche bandieten
overvallen.
