De bouw van een nieuwe kerk
KERKNIEUWS
LUCHTVAART
BIOSCOPEN TE LEIDEN
VRIJDAG 19 APRIL 1940
OF I.FIOSCHF rilIRANT
TWFPOE BLAD - PAG f
De Katholieke Missie
in Noorwegen
HET WERK VAN NEDERLANDSCHE
MISSIONARISSEN EN ZUSTERS.
Door H. J. van der Velden Pr., Procurator
van de Noorsche Missie.
Na jaren van harde beproevingen zijn
de vooruitzichten van het missiewerk in
Noorwegen veel verbeterd. Vooral onder
der intellectueelen was een stijgende be
langstelling waar te nemen voor de Katho
lieke Kerk. Voor een zeer groot gedeelte
i3 dit te danken aan de bekeering van
Sigrid Undset en professor Eskeland.
Hun invloed is zeer groot. Hun boeken
worden door talloos velen gelezen. Een an
dere gunstige factor was de nieuwe indee
ling van Noorwegen in drie missiegebie
den, waartoe enkele jaren geleden door
Rome werd overgegaan.
Kerkelijke Indeeling.
Op de voornaamste plaats komt het
Apostolisch Vicariaat van Oslo, dat onder
leiding staat van een Luxemburger, Mgr.
dr. J. Mangers. Dit vicariaat telt veertien
missiestaties, die voor een groot gedeelte
gelegen zijn in de nu door de Duitschers
bezette gebieden. Tegen het einde van
1939 telde dit Vicariaat 2797 Katholieken,
wier zielzorg is toevertrouwd aan 46 pries
ters, waaronder zich vijf Noorsche pries
ters bevinden. De overige priesters zijn
Nederlandsche Franciscanen en Maristen
en enkele wereldheeren.
Er werken hier zes zustercongregaties,
vooral in de ziekenverpleging. Een van
deze congregaties is uitsluitend voor Noor
wegen gesticht door Mgr. Fallize, den eer
sten bisschop na de reformatie. Deze con
gregatie heeft een postulantenhuis in Bus-
sum bij de Procure der Noorsche Missie.
Als Nederlandsche Zustercongregaties
werken hier de zusters van den H. Caro-
lus Borremeus van Maastricht en de Zus
ters van den H. Antonius van Asten. Mgr.
Manders zelf woont in Oslo, de zetel van
het Vicariaat.
In dit Vicariaat zijn zestien Nederland
sche priesters en ongeveer 100 Nederland
sche missiezusters werkzaam.
Het tweede missiegebied van Noorwegen
omvat het midden van het land en is toe
vertrouwd aan de Duitsche Provincie van
de Paters der H.H. Harten (de Picpuspa-
ters). Het is een Apostolische Prefectuur
onder leiding van Mgr. Witte. Deze prefec
tuur heeft slechts drie missieposten, en het
centrum is gevestigd in Trondheim.
Het derde missiegebied omvat het Noor
den van Noorwegen en is de Prefectuur
van Tromsö, onder leiding van pater Star
ke. Deze prefectuur is toevertrouwd aan de
Congregatie van de H. Familie. Hier zijn
vier missieposten.
De houding der niet-Katholieken.
Over het algemeen kan men zeggen, dat
de houding der niet-Katholieken tegenover
de Katholieke Kerk zeer g3ed is. En ko
ning, èn regeering, èn volk staan sympa
thiek tegenover de Katholieke Kerk, eeni-
ge fanatische dominé's natuurlijk uitgezon
derd. Van de koninklijke familie ontving
de katholieke missie meermalen zeer sym
pathieke attenties. In de pers, in de wet
geving en vanaf den Lutherschen kansel
hoort men zelden of nooit iets, wat de ge
voelens der katholieken zou kunnen kren
ken.
De katholieke kerken, scholen en hospi
talen worden druk bezocht door andersden
kenden, en vooral het werk van de zieken
zusters wordt op zeer hoogen prijs gesteld.
Met veel waardeering wordt door de Noor
sche andersdenkenden over hen geschre
ven en gesproken. Niet zelden wordt door
andersdenkenden aan de katholieke pries
ters gevraagd om in hun vergaderingen,
zelfs aan de universiteiten en volkshooge-
scholen lezingen of conferenties te hou
den over de Katholieke Kerk, haar leer en
haar instellingen.
Massabekeeringen komen nog niet voor.
Maar velen en meer dan men oppervlak
kig zou zeggen zijn zoekende. En de
liefde voor de waarheid, een algemeene ka
raktereigenschap van de Noren, wettigt de
hoopt, dat zij eens de waarheid zullen om
helzen. Het volk is gastvrij en vrijgevig,
niet uit philantropie, maar uit ware naas
tenliefde.
De schaduwzijde van het werk.
Vanzelfsprekend ontbreekt ook de scha
duwzijde van het missiewerk niet. De voor-
oordeelen tegen de Katholieke Kerk zit
ten nog vast ingeprent, al treden ze niet
meer zoo naar buiten. Vervolgens onder
vindt het missiewerk veel nadoelen van
de lange afstanden, waardoor de priesters
worden geisoleerd en samenwerking zeer
moeilijk wordt. Er is ook een nijpend ge
brek aan missiezusters, en zonder deze
zusters kan geen enkele missiestatie in
Noorwegen gedijen.
Uiteindelijk komt dan nog de klacht, die
van vele zijden vernomen wordt: de ar
moede van de Noorsche Missie. Door den
grooten algemeenen crisistijd kwam er een
stagnatie voor alle plannen tot uitbreiding
en stabilariseering, daar zeer veel bron
nen van inkomsten wegvielen. En nu komt
de oorlog in Scandinavië als een zware
ramp. Hoeveel zal wellicht vernietigd wor
den, van wat in tachtig jaar tijds met zoo
veel moeite, ontberingen en opofferingen
werd gebouwd? Noorwegen moet aan de
beurt komen om geholpen te worden. Het
edele Noorsche volk moet geholpen wor
den, om den schat van het Katholieke Ge
loof, dat door list en geweld verloren werd,
terug te vinden. Daarom is een oproep tot
de Nederlandsche Katholieken zeer zeker
gerechtvaardigd. Steunt de Noorsche mis
sie. Ons gironummer is 121883 ten name
van het St. Olavshuis te Bussum.
UIT DE GESCHIEDENIS VAN VOORSCHOTEN
door
A. N. DUVNISVELD, pr.
XIV.
Na het vertrek van pastoor Verlaat werd
Cornells Everardus Schermer pastoor te
Voorschoten op 20 Decemiber 1843. Hij
werd in Juli 1795 te Wormerveer geboren,
tot priester gewijd in 1820 of '21 en was
kapelaan te Velsen, te Wassenaar te Ouder
kerk 182224, in de Fransche kerk te Am
sterdam en in het Begijnhof aldaar, 1824—
1826. Ook was hij in de maanden Februari,
Maart en April 1824 deservitor te Enktoui-
zen. 132).
In 1827 werd hij pastoor te.Tuitjenhorn;
van daar kwam hij naar Voorschoten. 133).
Hij werd door zijn Kerkelijke Overheid
genoemd een eenvoudig man, van goed
gedrag maar weinig kennis.
Voor Voorschoten heeft hij zijn vele ver
diensten. In 1845 heeft hij de kerk ver
bouwd, waartoe hij den 21en Februari
machtiging vroeg en verkreeg. De verbou
wing en uitbreiding der kerk geschiedde
onder leiding var. M-olkenboer, en werd
uitgevoerd door P. Vreeburg voor 1071
gulden, waarvoor de pastoor een gift groot
duizend gulden kreeg van C. Beijersbergen.
Ook de pastorie werd verbeterd.
In 1862 kwam er een uurwerk in dien
toren, door de katholieken geschonken.
In zijn Missieverslag van 1842 prees
aartspriester Gerving de Statie Voorscho
ten, als tot de besten behoorende, waar in
de laatste tijden veel was verbeterd, en
waar geen of weinig schuld op de kerk
rustte. De katholieken prees hij als van
goeden inborst zijnde en vredelievend. 134)
Het aantal communicanten bedroeg 580.
In tegenspraak eenigzins met deze lof
prijzing is hetgeen over het vertrek van
pastoor Schermer staat opgeteekend in
Memorie-boek der parochie, n.l. dat hij
„van vele zijden nogal tegenspraak onder
vonden heeft," en dat daarom „zijn fami
lie hem bewoog eervol ontslag te vragen,
en om zijn rust te nemen in Beverwijk."
Inderdaad is pastoor Schermer in 1863 rus
tend geworden; hij vestigde zich te Be
verwijk, waar hij op 18 Maart 1869 kwam
te overlijden.
Zijn opvolger was Aloyius Joannes Bon
gaerts, die 5 April 1810 te Ravensteijn
werd geboren en in September 1834 tot
priester gewijd, nadat hij te Uden zijn
hoogere studies had gemaakt. Na zijn pries
terwijding gi-g hij naar de Hollandsohe
Missie over; aartspriester Gerving prees
hem als een vroom en zeer bescheiden
priester.
Aloysius Bongaerts was kapelaan te Kra
lingen 1834'35, bij zijn broer Gerardus;
daarna tot 1836 te Hoogmade, tot 1887 te
Grootebroek; voor korten tijd in 1837 te
Den Helder en Heilo, om in 1838 weer naar
Grootebroek te gaan en in dat zelfde jaar
nogmaals naar Kralinigen.
In 1842 was hij deservitor te Maas
sluis, 135).
Van 1843 tot 1849 was hij pastoor te
Tholen, vanwaar hij den 14en October naar
Raamiburg ging. 136).
Te Tholen heeft hij zijn beste krachten
gegeven aan den opbloei dezer armelijke
Statie, waar men de kosten voor onder
houd van kerk en pastoor nauwelijks kon
vinden, zoodat de aartspriester Kervel hem
bij den aanvang van zijn pastoraat had
geschreven, dat een ieder dan maar jaar
lijks iets meer moest bijdragen, en dat hij
anders hen van een eigen pastoor zou
moeten berooven. 137). In dien nood
stiohtte pastoor Bongaerts een fonds, met
het doel „kerk en pastorie in stand te hou
den en een pastoor te hebben voor de
R.K. gemeente van Tholen"; de oprichting
van dat fonds werd door aartspriester Van
den Haagen in 1846 goedgekeurd.
Pastoor Bongaerts had reeds twee ma
len, tevergeefs, aan den aartspriester een
andere Statie gevraagd, toen hem heel
onverwacht, de vacante Statie Zierikzee
werd aangeboden. Maar daartegen had hij
bezwaren; hij wilde, zooals hij schreef in
1848, uit Zeeland weg en iu Holland een
Statie hebben. „Die bijna zes jaren in Tho
len geweest is, verlangt niet verder in Zee
land te verhuizen, ook de land- en volken-
aard verschild zoo ontzettend veel met de
Zuid-Hollanders." De aartspriester eerbie
digde zijn bezwaren tegen Zierikzee en be
noemde daar een ander; enkele maanden
later werd pastoor Bongaerts verplaatst
naar Raamiburg. 188).
Onder zijn pastoraat te Raamburg wer
den door de katholieken van Boskoop de
eerste pogingen gedaan om zich ker
kelijk van Raamburg af te scheiden en
een eigen parochie te stichten. De kerke
lijke Overheid was van meening, dat zoo
wel Boskoop iets wilde beginnen, dat zijn
financieele krachten te boven ging, als dat
het resteerend gedeelte der parochie,
Raamburg en Reewijk niet in staat zou
den zijn om het oude en bouwvallige kerkje
met pastorie, dat te Raamburg stond be
hoorlijk te herstellen. Daarom poogde men
de Boskoopers van hun plannen af te
brengen en pastoor Bongaerts gaf den bis
schop in overweging een nieuwe kerk te
bouwen met pastorie voor de geheele pa
rochie, staande te Raamburg. Maar de ka
tholieken van Boskoop besloten door te
zetten en vormden buiten hun pastoor om
een commissie, die aan den bisschop ver
zocht „het bouwen eener eigen kerk In te
willigen." Ofschoon aangespoord tot eens
gezindheid wilden de Boskoopers hun plan
nen niet opgeven; teekening van kerk en
pastorie werden gemaakt, gelden ingeza
meld. Pastoor Bongaerts daarentegen
slaagde er niet in voor den bouw van een
nieuwe kerk voor het geheele en onver
deelde Raamburg, voldoende gelden in te
zamelen door de tegenwerking van Bos-
koop's katholieken, die voor een eigen kerk
bleven ijveren. Ten slotte was pastoor
Bongaerts tegen de vele en zware moei
lijkheden niet opgewassen; hij vroeg over
plaatsing aan en vertrok den 23en Maart
1863 naar Voorschoten.
Wat hij in zijn vorige parochie niet tot
stand heeft mogen brengen: den bouw
eener nieuwe kerk, heeft hij te Voorscho
ten wel volbracht.
Het oude, meerdere malen vergroote en
verfraaide kerkje, nog in 1845 uitgebreid
door Molkenboer, was in den loop der ja
ren, bij het groeiende aantal katholieken
te klein geworden om allen te kunnen be
vatten. 139).
Zoodra pastoor Bongaerts dan ook goed
en wel te Voorschoten was, begon hij plan
nen tot den bouw te maken; na bekomen
bisschoppelijke machtiging had 21 Decem
ber 1865 de aanbesteding plaats van het
nieuwe kerkgebouw, dat 40 M. lang zou
worden met een toren van 46 M. hoogte.
De aannemingssom bedroeg 53900 gulden;
bijna 2200 gulden boven de begrooting;
met bijkomende posten, kostte het nieuwe
gebouw ruim 60500 gulden. Op 20 Maart
1866 had de eerste steenlegging plaats door
Deken Quant van Leiden. In den loop der
volgende jaren kwamen nog verschillen
de uitgaven bij de oorspronkelijk geraam
de som, als in 1867 voor een door Van
Bergen te leiligerlee geleverde klok ruim
1300 gulden, voor het meubilair, de versie
ring enz. Om den bouw en de voltooiing
der kerk te kunnen financieren, had de
pastoor gedurende vijf jaren een collecte
laten houden voor dit doel, welke met an
dere giften een totaal bedrag van bijna
21000 gulden opbracht. Het rijk gaf een
subsidie van 3000 gulden en de provincie
een. van 3400, en voor de rest sloot het
kerkbestuur een leening van 30.000 gul
den. In totaal had de nieuwe kerk ruim
71.000 gulden gekost. 140).
132) ld. dl. XXXVII, bl. 63.
133) Bissch. Oud Archief te Haarlem.
134) Bijdr. v. Haarl. dl. XL, bl. 414.
135) Bissch. Oud Archief te Haarlem.
136) Haarl. Bijdr. dl. LIV, bl. 126 e.v.; id.
bl. 250.
137) Bissch. Oud Archief te Haarlem.
138) Haarl. Bijdr. dl. LV.' bl. 462—465.
139) Een teekening van dit oude kerkge
bouw, gemaakt in-1866, hangt in de vesti
bule der pastorie van Voorschoten.
140) Parochie-archief van Voorschoten.
KATHOLIEK COMITÉ VAN ACTIE
„VOOR GOD".
Jiefrt
um %-to-zdzt lief!
De waakzaamheid over ons hart
moet zich uitstrekken tot drie vij
anden. de wereld, hel vleesch en
den duivel, of tot drie ondeugden:
de hebzucht, den wellust en de
ijdele roem.
De wijsheid van omhoog is vrede
lievend, eerzaam, niet geneigd lot
veroordeelen. Men moet niet ver-
oordeelen dan heigeen zeker ver
keerd is, zooals moord of echtbreuk.
Slechts dan moet men zich tegen
iemand verzetten, wanneer men
zeker is van zijn slechte bedoelingen
en dan uit zuivere liefde.
,,Wie zijn broeder lief heeft, hlijft
in het licht" zegt Sint Jan (t Joh.
2. to).
Abt Joannes van Sinte Marie.
DRIE JUBILEERENDE KLOOSTER
ZUSTERS IN ZUID-AFRIKA
De Gouverneur van Zuid-Rhodesia, Sir
Herbert Stanley, heeft met zijn vrouw de
Pontificale H. Mis bijgewoond, die werd op
gedragen door Mgr. Chichester S.J., bij ge
legenheid van het gouden kloosterjubileum
van drie Zusters Dominicanessen, de stich
teressen van het bloeiende Dominicanessen-
klooster van Salisbury.
In de toespraak, die door Pater Johanny
S J. gehouden werd, wees deze op de eerste
avontuurlijke reis, die de Zusters op een
ossekar door het woeste land maakten. Se
dert 1891 heeft de werkzaamheid van de
Zusters reeds haar vruchten geoogst en zij
bezitten nu 13 kloosters in de twee deelen
van Rhodesia. Na de plechtigheid feliciteer
de de Gouverneur de drie klooster-zusters:
Zuster Ignace, de Generale Overste en de
Zusters Amica en Constantia. Hij bedankte
hen voor hetgeen zij gedurende al die jaren
voor de inboorlingen van de kolonie hadden
gedaan.
BELGISCH MILITAIR VLIEGTUIG
VERONGELUKT
Een militair Belgisch vliegtuig is bran
dend neergestort in de omgeving van
Namen. De beide inzittenden zijn om het
leven gekomen.
DE POSTVLUCHTEN OP NED. INDIë
De positie der Indië-vliegtuigen was
gisteravond als volgt:
Op de uitreis arriveerde de „Gier"
(Blaak) te Jodhpoer.
Op de thuisreis kwamen de „Nandoe"
(Smirnoff) te Basrah en „Wielewaal"
(Gravis te Medan aan.
INGEZONDEN STUKKEN
Zeer geachte Redactie.
Beleefd verzoekt het bestuur der Ver-
eeniging tot Bestrijding der Tuberculose
plaatsing van de volgende regelen in uw
veelgelezen blad.
Morgen, Zaterdag 20 April, zal wederom
de Emmabloem-collecte worden gehouden,
de collecte, die beoogt gelden te verzame
len noodig voor het uitzenden van tuber
culose patiënten. Aan deze collecte, een
van de collecten met de oudste brieven,
blijft de naam verbonden van wijlen Ko
ningin Emma, die zooveel gedaan heeft om
het leed der lijdenden te verzachten. Zij
was het, die elk jaar weer een der eersten
was om Haar offer in de busjes der col
lectanten te doen. Wanneer wij terug zien
op het afgeloopen tijdvak, waarin onze
soort vereeniging den strijd op nam tegen
deze gevreesde ziekte, dan kunnen we
constate'eren, dat de bestrijding der tb.c.
een groot succes geweest is. Enorm is de
afname van het getal der t.b.c.-patiënten:
des alniettemin sterven per jaar in Neder
land nog zeer velen aan longtuberculose.
De gemeente, de provincie, het Rijk steu
nen ons werk met groote subsidies: we
kunnen echter den financieelen steun van
de burgerij niet missen. Dringend komen
wij deze collecte in uw belangstelling aan
bevelen. Den afgeloopen tijd gaf de Eur-
gerij herhaaldelijk blijk van haar groote
offervaardigheid. Nu geldt het uw eigen
zieke stadgenooten, die geholpen moeten
worden om als gezonde werkende men-
schen weer in de maatschappij terug te
keeren. Laat deze collecte een succes wor
den, opdat wij voor eiken patiënt, die
maatregelen zullen kunnen nemen, noodig
voor- zijn herstel.
Namens het bestuur van de Vereeniging
tot Bestrijding der Tuberculose te Leiden:
A. J. B. POORTMAN,
secr.-penningmeester.
THEATbh
HOOFDFILMS
INHOUD
AANVANGSULr.
KEURING
Trianon:
Beau Geste (Gary
Cooper).
Bulldog Drummond's
geheime politie.
(John Howard).
Avonturen
in Afrika.
Detective
geschiedenis
Lederen avond 8 uur
Zondag van 27 uur
Zaterdag en Woens
dag 2 uur matiné.
Goedgekeurd
v volwassenen
Luxor:
Ergens in Nederland
(Lily Bouwmeester)
Blondie (Penny Sin
gleton, Arthur La
ke).
Rond de
mobilisatie.
Vroolijk
Dag. 8 uur; Zondag
doorl. voorst. 2—7 u.
Matinée 2 uur iede-
ren dag behalve
Vrijdag.
1 oelaatbaar
v volwassenen
Lido:
Je jonge Mr Lin
coln (Henry Fonda)
De tweede viool.
Sonja Henie, Ty-
-une Power).
Pres. Lincoln's
leven.
Geschiedenis
v. 'n componist
Dag. 8.15 u„ Zondag
doorl. voorst. 2—7
u"r Malinée Zater
dag en Woensdag
2.30 uur.
Goedgekeurd
v. volwassenen
Casino:
Je man die ver-
iween (Henry Wel-
t Rooversnest.
Kermit Maynard).
Detective
verhaal
Wild West
Dag. d uur; Zondag
4—7 en 8-11 uur
Matn ée Zaterdag en
Woensdag 2.30 uur.
Goedgekeurd
v. volwassenen
Fex:
=5oefje (Annie van
Ees).
k ben de wet (Geor
ge O'Brien).
Maar gelijkn.
tooneelstuk
Wild-West
Dag. 8 uur; Zondag
doorl. 27 uur;
Matinée eiken werk
dag 2 uur.
Goedgekeurd
WRIGLEY'S P7K. fctelt fi staat
Uw krachtsinspanning te Jvfrdubbe-
len, het verhoogt Uw uithoudings
vermogen en houdf U fri
Kauw de verkwikkendir.K.
tijd, het sterkt Uv
de spijsvertering:.
Uw tanden schoon,
Doktoren en tandartsei
Koopt vandaag nog enkele
er steeds een paar bU
•n bevelen VheC^ann,
elo gak^es V» njpudt
weinig geld: ii nt.
2131
BRIEF AAN MINISTER VAN BOE1JEN
van een eenvoudig mensch.
Ik ben een heel eenvoudig man,
Geachte Excellentie,
Doch heb, gelijk een elkeen heeft,
Ook wel eens een pretentie.
Zoo matig ik mij heden aan
Om dezen brief te pennen,
Het recht daartoe beschouw ik maar,
Dat U het zult erkennen!
Ik heb gelezen in de krant
En moest er 's nacht van droomen,
Dat Wereld-Omroep voor ons land
Er positief moet komen.
Als zulk een omroep noodig is
Tot Nederlandsche glorie,
Dan geef ik als eenvoudig man
Mijn meening pro-memoriel
De Wereld-Omroep-Radio,
Een stokpaard der Regeering,
Geniet, wanneer die komen zal,
Beslist niet mijn waardeering,
Omdat ik, als eenvoudig man,
Verplicht werd geld te geven
Aan iets, waarvoor ik niets ontvang,
Of vreugd van zal beleven!
Ik heb die Wet eens bestudeerd
En kreeg toen als conclusie,
Dat radio straks voor mij wordt
Een droombeeld, een illusie.
Ik ben slechts een eenvoudig man,
O, Excellentie Boeyen,
Of denkt U soms dat ik het geld
Kan maken of doen groeien?
U heeft de kosten zakelijk
Heel aardig uitgerekend,
Maar weet misschien niet wat voor mij
Die vijf pop wel beteekent.
Dit schets ik U dan even voor,
Wil zoo Uw aandacht vragen;
Ik ben en blijf eenvoudig man,
Die vijf pop niet kan dragen!
Zoodat ik straks verplicht zal zijn
Mijn toestel te verkoopen,
Of 't knopje, waar ik graag aan draal
Eenvoudig weg te sloopen.
Een Wereld-Omroep kolossaal;
't Is makk'lijk te besluiten,
Maar ik, als een eenvoudig man,
Ik heb daarvoor geen duiten.
Wanneer de Nederlandsche Staat
Met zooiets wil gaan geuren
En ik, wijl d' aether voor mij zwijgt,
Zit radeloos te treuren,,
Dan ben ik een eenvoudig man,
Die weigerde te dulden,
Dat luisteraars in 't Buitenland,
Dit zijn van mijn vijf gulden!
Het spreekwoord luidt: l'homme averti,
Neem dit eens goed voor d'oogen,
Zoodat U straks niet roepen zult:
„Ik heb mij toch bedrogen". V
Gun mij mijn radiogenot,
Ik gun U wereldzending!
Maar neem bij 't zoeken naar 't geld
Een eleganter wending!
Thans sluit ik, als eenvoudig man,
Wat eerlijke gedachten.
En blijf van U ook eerlijkheid
Op d' eerste plaats verwachten,
Ontneem me nimmer het genot
Van luistervink te spelen,
Doordat ik, als eenvoudig man,
Uw standpunt niet kon deelen!!!
Neen.
een
auto naar
'inks uitwijkt om
n anderen wagen
u- voorbij te komen, dan
moogt u dat voertuigen-
paar niet inhalen!
