DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Zondagsblad
WOENSDAG 3 APRIL 1940
31ste Jaargang No. 9607
Bureaus Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Werkelijk neutraal
is strikt neutraal
Dat wij op rantsoen gesteld worden door
minister Steenberghe is nog daar aan toe,
maar als minister Chamberlain onze grond
stoffen gaat rantsoeneeren naar de mate
van welwillendheid, waarmede wij onze
neutraliteitsregels zullen uittleggen ten
voordeele van Engeland dan wordt het
ons te bar.
Chamberlain heeft gisteren in het'Lager
huis een rede gehouden, waarin hy iets los
liet over de houding, welke de geallieerden
gaan aannemen tegenover de neutrale
staten.
Sprekende over den Britschen handel met
ere neutrale naburen van Duitschland zeide
hij, dat zij moeten inzien, dat Engeland er
niet in kan toestemmen voor hen de pro
ducten beschikbaar te stellen uit bronnen
in het Britsche rijk, tenzij de neutralen m
ruil de waarborg geven, dat zij hun toe-
komstigen handel met Duitschland zullen
beperken.
Voorts zeide Chamberlain, dat de -ge
allieerden vastbesloten waren het gebruik
van het wapen der macht ter zee te inten-
sifieeren. Eritsche oorlogsschepen hadden
reeds zekere practische stappen gedaan om
tusschenbeide te komen in den onbeletn-
merden doorvaart van Duitsche vracht
schepen uit Scandinavië.
De Noorsche pers, die na de alarmeeren-
de berichten en beschouwingen in de ge
allieerde bladen, heel wat anders had ge
vreesd (met name het spelen van politie
agent door Britsche schepen in de Noorsche
territoriale wateren), toont zich opgelucht.
Engeland is dus niet van plan de neutrali-
teits-rechten der territoriale wateren te
schenden en daarmede de neutralen voor
pijnlijke consequenties te plaatsen.
Chamberlains woorden mogen misschien
voor de Noren een geruststelling zijn, maar
wij voor ons hebben dat gevoel niet. Wij
zijn het eens met wat het Zweedsche blad
„Stockholm Tidningen" constateert, wan
neer het schrijft:
„Wanneer Chamberlain verlangt, op
straffe van beperking of zelfs stopzetting
van hun invoer uit het Britsche rijk, dat de
neutralen hun uitvoer naar Duitschland be
perken, dan beteekent dit, aldus het blad,
het uitoefenen van krachtigen en dreigen
den druk."
Men kan gedwongen worden door een
pistool op de borst; men kan ook gedwon
gen worden door honger; in beide gevallen
is het dwang.
Nu spreekt het vanzelf, dat de geallieer
den bezwaar hebben tegen levering van
grondstoffen, als die zonder meer naar
Duitschland zouden worden doorgevoerd.
Dat kan men hun niet kwalijk nemen.
Maar geen land heeft het recht, neutrale
staten te dwingen actief mede te werken
tot het effectief maken van een blokkade,
welke zonder die hulp niet zou kunnen
slagen. Het gaat hier essentieel om het
recht van neutraliteit zelf. Wanneer de
oorlogvoerenden het begrip neutraliteit zóó
uitleggen, dat deze uitsluitend verplichtin
gen en geen rechten meebrengt, dan is het
practisch gedaan met die neutraliteit. Dan
kunnen zij de neutralen dwingen hun neu
traliteit te regelen naar de oorlogstactiek
der belligerenten.
Wij brengen Chamberlains verklaringen
in verband met een brief van lord Macmil-
lan, den vroegeren Britschen minister van
voorlichting; een brief, welke hij publi
ceerde in de „Times", welk blad verklaart
met den inhoud in te stemmen.
Macmillan betoogt, dat het lot der neu
tralen evenzeer van het resultaat van den
oorlog afhangt als dat van de oorlogvoe
renden zelf en dat, daar dus de overwegin
gen, die geleid hebben tot het opstellen
van de neutraliteitsregels in het onderha
vige geval niet aanwezig zijn, deze regels
zelfs niet toegepast kunnen worden of al
thans niet juist zijn.
Macmillan besluit: „Het gaat wellicht te
ver, te zeggen, dat de omstandigheden van
dezen oorlog de neutraliteitsregels buiten
werking stellen; doch wanneer de zaak,
waarvoor wij vechten, evenzeer de zaak
der neutralen is als de onze, schynt het
althans niet onredelijk te vragen, dat zy
aan deze regels een welwillende en niet
een strikte uitlegging geven".
Wij begrijpen, dat de geallieerden dat in
derdaad wel gaarne zouden willen, evenals
V Wie moet de schade
dragen
Wij willen even de aandacht vragen
voor het volgende bericht:
Naar wij vernemen, zal het departe
ment van defensie, op advies van den
landsadvueaat, geen vergoeding van
schade uitkeeren aan hen, wier bezit
tingen dooi mijnexplosies schade, in
welken vorm ook. hebben geleden.
Men gaat hierbij uit van het stand
punt, dat de Staat alles in het werk
stelt om dergelijke explosies te voor
komen.
Wel is echter de regeering bereid
zonder eenige verplichting, een tege
moetkoming te verleenen aan hen, die
door een dergelijke explosie oneven
redig zwaar zijn getroffen in hun be-
driif of anderszins.
Het algemeene beginsel is echter, dat
geen vergoeding behoeft te worden
verleend.
Als men de eerste alinea leest, voelt men
zoo is 't althans óns gegaan onmid
dellijk een krachtig verzet, gepaard met
ernstige verontwaardiging, in zich krop
pen!
Waarom moeten enkelen de schade
dragen, aangericht tengevolge van maat
regelen, welke zijn genomen ten bate van
allen?
Dat is sehrijnend-o n b il 1 ij k, zoo 't al
niet schrijnend-onrechtvaardig is.
In het eene geval, natuurlijk, meer dan in
het andere Als de getroffene tengevolge
van een mijnontploffing of iets dergelijks
een bedrijf, dat hij bezat, totaal ziet ten
gronde gaan, zoodat hij geruïneerd is, dan
is dat, natuurlijk, heel iets anders, dan
wanneer iemand aan een bezit van een
paar ton b.v. enkele honderden guldens
schade lijdt Wij geven nu twee geval
len, die eikaars uitersten zijn; in het twee
de geval zouden ook wij er ten slotte wel
over heen kunnen, als de getroffene de
schade zelf zou moeten dragen!
In het algemeen is het echter, naar onze
besliste overtuiging, onaanvaardbaar, dat
de gevolgen van maatregelen ten bate
van de landsverdediging worden gedragen
door enkelen, terwij 1 ze gedragen kun
nen worden zooals in de bedoelde ge
vallen, dcoi allen, door de gemeenschap.
De eerste alinea van het hierboven af
gedrukte bericht sloeg daarom, zooals wij
zeiden, onze verontwaardiging los.
Maar bij het lezen van de tweede alinea
werden we, gelukkig, weer wat gekal
meerd!
De regeering is bereid „zonder eenige
verplichting" (m o r e e 1 e verplichtingen
zijn, naar christelijk begrip, ook ver
plichtingen!) een „tegemoetkoming"
(geen schadevergoeding in stricten en strin-
genten zin dus) te verleenen aan hen, die
door een explcsie „onevenredig zwaar" zijn
getroffen (ten onzichte van niet-getroffe-
nen zijn de getroffenen altijd oneven
redig zwaar getroffen) .,in hun bedrijf
of anderszins" (dat „of anderszins" is een
zeer wijd begrip).
Indien de regeering deze door haar ver
klaarde bereidheid breed opvat en loyaal
uitvoert dan kan men met het door haar
ingenomen standpunt vrede nemen. Het
heeft dan dit voordeel, dat er geen pro
cessen gevoerd zullen worden met partijen,
die vaak beiden de billijkheid vergeten om
zich in een machtspositie te plaatsen. Het
heeft dan dit voordeel, dat geen „ongeluk
kige", wiens bezit door een explosie is ge
troffen, doer die „ramp" beter of zelfs aan
merkelijk beter wordt!
Maar, wij herhalen 't, dan moet de re
geering ook in dergelijke gevallen blijk
geven te worden geleid door echte loyali
teit!
5)e welóiand ut Heiden en Cimyeuing
de Duitschers wel gaarne zouden willen dat
die uitlegging voor hen welwillend zou zijn.
Er is echter voor een land, dat metter
daad onzijdig wil zijn, dat zich dus het
recht voorbehoudt maar dan ook de
plicht aanvaardt om geen partij te kie
zen, slechts één houding; de absoluut cor
recte houding en dat is rigoreus vasthou
den aan de meest strikte uitlegging, naar
beide zijden. Elke afwijking ter rechter of
ter linker zijde is fataal en tast het wezen
der neutraliteit zelf aan.
Wij vertrouwen echter, dat de geallieer
de regeeringen dat tenslotte ook zelf zullen
inzien en dat er door wederzijdsche onder
handelingen een bevredigende regeling zal
zijn te treffen.
OVERWEGEND HERSTEL
In de kleine dorpen is de toestand nog ongunstig
Opnieuw zijn wij in de gelegenheid om
aan de hand van recente belastinggegevens
een overzicht te publiceeren van de ver
anderingen, die de welstand in Leiden en
de omliggende gemeenten in het laatste be
.astingjaar ten opzichte van het vóórlaat
ste ondergaan heeft Het stemt tot verheu
ging, dat de nieuwe gegevens overwegend
gunstig zijn en in tal van gevallen zelfs
een zeer belangrijke verbetering in den fi-
nancieelen toestand der bevolking regis-
treeren.
De welstand in een gemeente vindt op de
eerste plaats haar uitdrukking in het aan
tal belastingplichtigen. Ons belastingstel
sel laat een bepaald bedrag aan inkomen,
varieerend naar de gezinsgrootte van elke
heffing vrij omdat dit bedrag slechts toe
reikend is voor het meest noodzakelijke le
vensonderhoud. Tot aan deze grens kan van
welstand, ook zelfs van betrekkelijken wel
stand niet gesproken worden. Pas wanneer
het inkomen boven deze grens uitgaat, is
een zekere mate van welstand aanwezig,
die het o.a. mogelijk maakt om in de ge
meenschappelijke lasten van het geheele
volk bij te dragen. Belastingplicht en be
trekkelijke welstand loopen dientengevol
ge parellel en hoe wijder de welstand over
de bevolking is verbreid, des te hooger zal
dus ook verhoudingsgewijze het aantal be
lastingplichtigen zijn.
Neemt over een bepaalde periode dit
aantal toe, dan weerspiegelt dit mede een
verbetering in de economische verhoudin
gen ter plaatse.
Eén voorbehoud is hierbij evenwel noo-
dig. Geheel zuiver i- - et beeld, dat een stij
ging, c.q. een daling van het aantal belas
tingplichtigen van de toename, c.q. de be
perking van den welstand geeft, nog niet
omdat ook de veranderingen in het zielen
tal hun invloed op de cijfers laten gelden.
Om dezen storenden invloed uit te schake
len geven wij hieronder niet de absolute
aantallen' belastingplichtigen in elke ge
meente maar de aantallen per duizend in
woners.
Teneinde voorts niet alleen de daling of
stijging in het laatste belastingjaar te kun
nen beoordeelen, maar tevens eenige onder
linge vergelijking mogelijk te maken, rang
schikken wij bovendien de gemeenten
groepsgewijze naar het zielental.
Het is namelijk zóó, dat onderscheidene
plaatselijke omstandigheden, verschil in le
vensstandaard, in prijsniveau, in huurpeil
enz., een onderlinge vergelijking aan de
hand van de aantallen belastingplichtigen
per duizend zielen tusschen groote en klei
ne plaatsen en soms ook tusschen steden en
dorpen hoogst bezwaarlijk maakt. Méér
grond biedt daarom een vergelijking tus
schen gemeenten van ongeveer gelijk in
wonertal.
Overigens stellen wij in de onderstaande
opgaven naast elkaar: het aantal belasting
plichtigen per duizend zielen in het voor
laatste belastingjaar (1938) en in het laatste
(1939), terwijl wij in de derde cijferkolom
aangeven hoeveel procent (van 1938) de
stijging, c.q. de daling heeft bedragen.
Belastingplichtigen
per duizend inwoners
1938 1939
Leiden 169 172 1.8 pet. toename
In onze stad ging dit verhoudingscijfer
dus eenigermate vooruit, hetgeen te gunsti
ger genoemd kan worden, omdat in de ste
den met een zielental tusschen vijftig en
honderdduizend gemiddeld slechts 163 be
lastingplichtigen per duizend voorkomen.
Ons stedelijk cijfer ligt dus beduidend .bo-
het gemiddelde, hetgeen wijst op een rela
tief sterk verbreiden welstand onder onze
bevolking.
De eenige gemeente in onzen omtrek, die
een zielental heeft tusschen twintig en vyf
tigduizend, is Haarlemmermeer. Hier was
de procentueele vooruitgang in het laat
ste jaar belangrijk grooter:
Haarl'meer 129 138 7. pet. toename
Een vergelijking van Haarlemmermeer
met het gemiddelde valt oogenschijnlijk
echter niet gunstig uit. Voor de gemeen
ten tusschen twintig en vijftigduizend be
draagt het gemiddelde aantal belasting
plichtigen n.l. 166 per duizend. Hierbij dient
echter bedacht te worden, dat bijna alle
gemeenten van deze roep een stadskarak-
ter hebben terwijl Haarlemmermeer een
zuivere plattelandsgemeente is.
In de gemeenten tusschen tien en twin
tigduizend inwoners gaven de cijfers de
volgende veranderingen te zien.
Alphen a d R 115 121 5.2 pet toename
Hillegom 129 134 3.9 pet toename
Katwijk 97 112 15.4 pet toename
Noord.wijk 108 109 pet toename
Wassenaar 251 261 4. pet toename
In Noordwijk onderging het verhoudings
cijfer dus weinig verbetering; in Katwyk
daarentegen was de toename zeer belang
rijk. Opmerkelijk is het ook, dat in Wasse
naar, waar het aantal belastingplichtigen
al zoo uitzonderlijk hoog was, opnieuw een
toename geboekt kon worden.
Voor deze groep gemeenten bedraagt het
gemiddelde 135. Wassenaar heeft ten naas
tenbij het dubbele hiervan! Hillegom weet
het gemiddelde thans vrijwel te bereiken,
een feit, dat velen in een „bollendorp" niet
verwacht zullen hebben. Noordwijk blijft
in deze groep het meest bij het gemiddel
de ten achter.
De groep van vijf tot tienduizend inwo
ners is grooter. De hiertoe behoorende
plaatsen geven het volgende beeld te zien:
Alkemade 66 71 7.6 pet toename
Bodegraven 143 151 5.8 pet toename
Boskoop 122 128 5. pet toename
Leidschendam 119
Lisse 111 120 8.1 pet toename
N'hout 76 85 11.8 pet toename
Oegstgeest 203 217 6.9 pet toename
Sassenheim 100 114 14. pet toename
Voorschoten 153 156 2. pet toename
Weerden 152 160 4.5 pet toename
Zoetermeer 132 129 2.2 pet daling
Eén dezer gemeenten zag dus in het laat
ste jaar een beperking van den welstand
piaats vinden: Zoetermeer. De overige
gingen echter alle vooruit, en de meeste
zelfs belangrijk.
Van de betrekkelijk nog jonge gemeente
Leidschendam zijn over de voorafgaande
jaren geen goed-vergelijkbare cijfers be
schikbaar. Gemiddeld komen in de ge
meenten met vijf tot tienduizend inwoners
113 belastingplichtigen per duizend voor.
In vergelijking tot dit gemiddelde geven
dus alleen Alkemade en Noordwijkerhoüt
een achterstand aan. Sassenheim, evenals
Hillegom een bloembollen-gemeente heeft
het gemiddelde alweer bereikt en Lisse
heeft het zelfs overschreden. De meeste ge
meenten van deze groep kunnen trouwens
op een verhoudingscijfer bogen, dat vrij
aanzienlijk boven het gemiddelde uitkomt.
En ten slotte de plaatsen van kleineren
omvang. De groep van twee tot vijfduizend
inwoners geeft het volgende te zien:
Ter Aar 56
Hazerswoude 88
Leiderdorp 129
Leimuiden 95
Nieuwkoop 79
Rijnsburg 71
Voorhout 68
Warmond 139
Woubrugge 91
Zoeterwoude 87
Zwammerd. 100
62
107
10.7 pet
6.9 pet
pet
11.8 pet
15.1 pet
14.3 pet
22. pet
10.8 pet
6.6 pet
6.9 pet
7. pet
toename
toename
toename
toename
toename
toename
toename
toename
toename
toename
toename
In Leiderdorp was de verandering mini
maal, maar in alle overige dorpen van deze
groep ontwikkelde de toestand zich gunstig
en in sommige gevallen kon zelfs een groo
te vooruitgang waargenomen worden. Min
der gunstig valt voor deze groep echter een
vergelijking uit met het gemiddelde. De
Nederlandsche gemeenten met een zielen
tal tusschen twee en vijfduizend huisves
ten n.l. gemiddeld 110 belastingplichtigen
per duizend. Dit cijfer wordt alleen door
Leiderdorp en Warmond overtroffen, de
overige dorpen blijven er beneden en Ter
Aar bijvoorbeeld heeft al een bijzonder
slecht cijfer.
In de dorpen met minder dan tweedui
zend inwoners hadden de cyfers het vol
gende verloop:
Barw.waarder 78
Benthuizen 94
Koudekerk 95
Moercapelle 103
Nieuwveen 94
Rietveld 89
R'saterwoude 98
Valkenburg 81
Waarder 102
Zevenhoven 74
85
9. pet toename
pet toename
6.3 pet daling
7.7 pet toename
4.2 pet daling
11.2 pet toename
3. pet toename
16. pet toename
5.4 pet toename
30. pet toename
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
CHAMBERLAIN OVER DE VERSCHER
PING DER BLOKKADE EN DE ROL DER
NEUTRALEN. (2de blad).
WEER EEN DUITSCHE LUCHTAAN
VAL OP SCAPA FLOW. (2de blad).
Binnenland
PROTEST VAN NEDERLAND TE
BERLIJN. (Ie blad).
BENOEMING HOOGLEERAREN AAN
AMSTERDAMSCHE UNIVERSITEIT. (Ie
blad).
GERUCHTEN OMTRENT EEN ANDE
REN SCHULDIGE INZAKE DEN MOORD
TE STOMPWIJK. (3de blad).
Weekabonné's welke ge
abonneerd zijn op het Zon
dagsblad moeten dit abonne
ment heden betalen.
Nederland protesteert
tegen beschieting
van treilers
Maatregelen tegen de schul
digen en schadevergoeding
gevraagd
„ONTOELAATBARE
GEWELDDAAD"
De Regeeringspersdienst meldt:
Met betrekking tot de vliegtuigaanvallen
op Nederlandsche vischtreilers, n.l. de
„Protinus", de „Vikingbank" IJm. 183 en
de „I. S. Groen" IJm. 130, heeft Harer Ma-
jesteits gezant te Berlijn opdracht gekre
gen een ernstig vertoog tot de Duitsche re
geering te richten, waarin tegen deze be
schietingen met den meesten nadruk opge
komen wordt, met name tegen de volstrekt
ontoelaatbaare gewelddaad jegens de „Pro
tinus". Het officieele onderzoek naar den
bij daglicht in volle zee geschieden aanval
op dit schip heeft toch bevestigd dat, ter
wijl de treiler van talrijke duidelijke Ne
derlandsche nationaliteitskenmerken was
voorzien, onder meer ook aan de bovenzij
de met de kleuren van de Nederlandsche
vlag was beschilderd, een Duitsch vlieg
tuig het heeft gebombardeerd en bescho
ten, als gevolg waarvan de kapitein en een
schepeling aanstonds zijn gedood, het vaar
tuig tot zinken is gebracht en van de in de
sloep redding zoekende opvarenden twee
door uitputting zyn gestorven.
De Nederlandsche regeering verzoekt
maatregelen tegen de schuldigen en be
houdt zich een eisch tot schadevergoeding
voor.
DE AANVAL OP SCAPA FLOW.
LONDEN, 3 April.. (A. N. P.). Volgens
een niet-officieele raming hebben twintig
Duitsche vliegtuigen deelgenomen aan
den aanval op Scapa Flow van gisteravond.
Zooals reeds officieel is meegedeeld, ge
looft men, dat één Duitsch toestel is neer
gehaald.
Koudekerk en Nieuwveen ondergingen
een verdere beperking van den plaatselij
ken welstand; in Benthuizen bleef de toe
stand ongewijzigd. In de overige dorpen
echter was vooruitgang waar te nemen. In
Zevenhoven was de relatieve toename al
héél groot. In deze groep gemeenten be
draagt het Nederlandsche gemiddelde 104
en ook hier zien wij dus weer een vrijwel
"'"'""'•"""n achterstand ten opzichte van
dit gemiddelde, ondanks de belangrijke
verbeteringen die het laatste jaar bracht.
In het algemeen kan dus gezegd worden,
dat onze streek blijkens de jongste cijfers
vrij krachtig in herstel is. In vergelijking
met de Nederlandsche gemiddelden is de
oogenblikkelijke toestand in de grootere ge
meenten van de streek niet slecht, maar in
de kleine dorpen blijkt de welstand minder
verbreid te zijn dan elders in het land re
gel is.
In een volgend artikel zullen wij enhvl
and-rre welstands-factorpn nader b1 -
