Roosei/elfs
Vredesactie
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Summex lUe&lea kamt
intickting,en inwinnen.
Drie slagkruisers
voor Ned. Indië
Japan wil
niet-aanvals-
verdrag sluiten.
Blijft het vriezen?
ZATERDAG 10 FEBRUARI 1940
31ste J&argang No. 9563
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20S35.
Adv. en Abonn.-tarleven xle pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaal uit vlfl
bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
Y De Ver. Stalen, Nederland
en de Paus
't Is bekend: Onder al de belangrijke,
minder belangrijke, en onbelangrijke Sta
ten der wereld, die bij den Paus vertegen
woordigd zijn, ontbreekt Nederland!
Aan dit feit werden wij onlangs weer,
op een ons treffende wijze, herinnerd,
toen de president der Vereenigde Staten
Roosevelt den heer Myron C. Taylor af
vaardigde als zijn persoonlijken vertegen
woordiger bij den H. Stoel. Door deze
daad gaf de Amerikaansche president wel
zéér duidelijk te kennen, hoe hoog hij het
gezag van den Paus aanslaat, hoe hij het
Vaticaan beschouwt als een vredesfaclor
van de allergrootste beteeken is.
Naar aanleiding van dit feit schrijft dr. j
G. Gorris in de Februari-aflevering van
de „Studiën" een artikel, waarin hij be
toogt, dat de houding van Nederland,
dat blijkbaar niet wenscht te hebben een
luisterpost in dat eenige internationale
centrum, hetwelk het Vaticaan is, niet
voortspruit uit gemis aan inzicht in ons
nationaal belang, doch uit de oude, steeds
neg levende waan van vele onze landge-
nooten: Nederland is een Protestantsche
Natie. En de schrijver vervolgt dan:
„Dat is de reden waarom de Regeering
(het zij met alien eerbied gezegd) er zien
met een Jantje van Leiden afmaakte, toen
zij haar afwezigheid bij de pauskroning
van Pius XII moest verklaren. Dat is de
reden, waarom zij thans een gezantschap
bij den H. Stoel waarschijnlijk wel zou
wdlen, doch aarzelt het voorstel daartce
te doen uit vrees voor Protestantsche re-
ac tie in oen lande. Natuurlijk kan geen
der niet-ingewijden in regeringskringen
dit bewijzen, doch is er wel iemand, die het
betwijfelt? En toch, hoe betreurenswaar
dig is zulk een houding van een deel on
zer landgencoten, woerd--r zulk een goed
wordt tegengehouden. Met vreugde, met
enthousiasme, kunnen wij constateeren,
dat in de gevaren, waaraan ons vaderland
thans bloot staat, alle Nederlan-^sche bur
gers, alle onderdanen van Koningin Wil-
helmina (met uitzondering wellicht van
enkele partijtjes) blijken één aaneenge
sloten geheel te vormen, die bereid zijn
met opoffering van alles onze Nederland-
sche onafhankelijkheid te «verdedigen.
Hoe voelen wij in dit uur van gevaar onze
nationale eenheid zich meer en meer con-
solideeren! Maar één beletsel tegen onze
complete nationale één-wording blijft neg
steeds bestaan, n.L dat vele niet-Katho-
lieksn zich nog altijd beschouwen als de
Nederlanders bij uitstek, wier historische
taak het zou zijn. natie en regeering als
eessentieel Protestantsch te handhaven,
met de natuurlijke gevolgtre'-Hng, dat zij
tot plicht en taak hebben de Gereformeer
de beginselen op de eerste plaats hoog
te houden. Zoo lang dit gevoel blijft le
ven, zijn wij nog niet g-'-eel toe aan de
neutrale pariteitsstaat, zoo als Nederland
grondwettelijk is en praktisch wel moet
zijn.
Dit gevoelen bij een deel onzer mede
burgers berust op een „mythische" ge
schiedbeschouwing, waarover het nu geen
pas geeft uit te weiden, maar die belet de
klare waarheid in te zien van de stelling:
Een Nederlandsch gezantschap bij den H.
Stoel is een nationaal belang. Als zoo
danig moest deze zaak erkend en behar
tigd worden. Daarom wil blijkbaar de
R K Staatspartij ook niet het initiatief
toi een voorstel nemen: Op deze kwest'e
meet zelfs geen schijn rusten van Katho
liek belang. Zij is er een van nationaal be
lang. van nationale eer".
Wjj hebben ons veroorloofd, dat citaat
over te nemen, om er op deze plaats alle
aandacht op te vestigen.
Hoewel naar onze meening de door den
hooggeachten schrijver bedoelde waan,
dat Nederland een Protestantsche Natie
is, hij veler, taant en slinkt, erkennen wij
mét hem, dat zij ook nóg bij al te velen
van onze landgenooten heerscht en dezen
over-heerscht in hun houding, in hun den
ken en doen tegenover al wat herinnert
ar - Rome.
Het bestaan van deze mentaliteit, die is
opgebouwd op on-waarheid en on-werke-
liikheid, kan, helaas, niet worden ontkend.
Al zal ieder objectief denkend Nederlan
der het feit betreuren en afkeuren, te meer
waar het zich vaak openbaart op een wij
ze, die een ergerlijke of belachelijke klein
zieligheid ten toon spreidt.
OOK BESPREKINGEN
MET DE NEUTRALEN
BRITSCHE VOLDOENING OVER
BEZOEK VAN SUMNER WELLES.
President Roosevelt
heeft medegedeeld,
dat hij onderstaats
secretaris Sumner
Welles naar Europa
zal zenden, om per
soonlijk de gebeur
tenissen in Italië,
Frankrijk, Engela-id
en Duitschland gade
te slaan.
Roosevelt heeft de
mededeeling aan
gaande de reis van Sumner Welles naar
Europa gedaan op een persconferentie.
Hij voegde hieraan toe, dat Sumner Wel
les opdracht heeft geen voorstellen te doen
of verbintenissen aan te gaan in naam
van de Vereenigde Staten. De verklarin
gen, welke hij zal ontvangen van de of-
licieele personen der Europeesche regee
ringen zullen alle bestemd zijn voor den
president en den minister van Buiteniand-
sche Zaken, Cordell Huil. President Roo
sevelt zeide bovendien, dat deze verkla
ringen als strikt vertrouwelijk zullen wor
den beschouwd.
Naar Reuter verder bericht vertrekt
Sumner Welles op 17 Februari naar Euro
pa met het Italiaansche mailschip „Rex',
dat rechtstreeks naar Italië vaart
Verder heeft Roosevelt op de persconfe
rentie medegedeeld, dat Myron Taylor, zijn
persoonlijke vertegenwoordiger bij het
Vaticaan, ook naar Europa gaat vertrek-
Volgens Havas zal Taylor de reis samen
met Welles op de „Rex" maken.
In de persconferentie heeft Roosevelt
nog gezegd, dat Sumner Welles noch naar
Finland, noch naar Rusland zou gaan. Zijn
:eis zou zoo lang duren als noodig is, en
hij zou geen speciale boodschap bij zich
hebben en g^er. medewerkers meenemen.
De algemeene indruk te Washington is,
dat Roosevelt en Huil een gedetailleerd
en vergelijkend rapport in een frisschen
geest wenschen, en dat de reis van Sum
ner Welles niet de voorbode is van een
vredescampagne.
BESPREKINGEN MET DE NEUTRALEN.
Verder heeft de minister van Buiten-
landsche Zaken, Huil, medegedeeld, dat
informeele diplomatieke besprekingen zijn
geopend met de neutrale regeeringen, in
velband met het verlangen van alle neu
trale naties naar herstel van den wereld
vrede.
Huil verklaarde voorts, dat de bespre
kingen zouden kunnen worden uitgebreid
tot de oorlogvoerende naties, zoover zij
vraagstukken omvatten van een gezond
internationaal economisch stelsel en een
beperking der bewapening over de ge-
heele wereld.
Huil heeft er eveneens op gewezen, dat
de met de neutralen geopende besprekin
gen „geen plan of plannen behelzen, dcch
het karakter dragen van een voorberei
dend economisch stelsel en tegelijkertijd
tot een wereldomvattende beperking der
bewapening. De besprekir-m konden, naar
de staatssecretaris eraan toevoegde, uitge
breid worden tot de oorlogvoerenden, in
zooverre deze twee gemeenschappelijke
problemen van den toekomstigen vrede
erbij betrokken zijn. Zij omvatten geen
„zaken", waarbij de tegenwoordige oor
logsomstandigheden betrokken zijn".
Het staldepartement wijst er verder
op, dat de besprekingen met de neutrale
landen geen verband houden met het be
zoek, dat Sumner Welles aan Europa zal
brengen.
De besprekingen werden, naar Huil me
dedeelde, begonnen nadat verschillende
ambassadeurs en gezanten hem na een uit-
noodiging hadden bezocht. Vrijdagmorgen
had Cordr11 Huil den Nederlandschen ge
zant ontvangen.
Een ambtenaar van het Staatsdeparte-
ment verklaarde, dat besproken was, wat
voor toestand zou moeten ontstaan na het
sluiten van den vrede.
Officieele Engelsche kringen hebben
met voldoening vernomen, dat Sumner
Welles een bezoek aan Londen zal bren
gen. Naar in gezaghebbende kri^-on wordt
vernomen, kan Sumner Welles er zeker
van zijn, dat hij hartelijk zal worden ver
welkomd, en dat hij alle inlichtingen zal
ontvangen, die de Britsche regeering hem
kan verschaffen, teneinde Roosevelt in
staat te stellen, zich een duidelijker beeld
te vormen van den Europeeschen toe
stand.
Ook is met belangstelling kennis geno
men van de mededeeling van Huil, d3t
met de neutralen vredesbesprekingen wor
den gevoerd.
De Britsche en Fransche regeeringen
hebben volkomen duidelijk de omstandig
heden uiteengezet, waaronder naar haar
oordeel een einde zou kunnen komen aan
de vijandelijkheden. Eveneens hebben zij
de beginselen duidelijk gemaakt, waar
voor zij vechten, beginselen, welke na3r
zij meenen, het volk der Vereenigde Sta
ten niet minder dierbaar zijn dan die der
Europeesch democratieën, welke de wa
pens hebben opgenomen om ze te verde
digen.
Met betrekking tot het a.s. bezoek van
Sumner Welles schrijft de „Daily Tele
graph": Er heeft nooit eenige twijfel be
staan over de voorwaarden waarop Enge-
lrnd en Frankrijk vrede zouden sluiten.
Verleden jaar heeft onze koning de Duit-
sche leiders gewaarschuwd, dat het Brit
sche rijk de wapens niet zou neerleggen
vóór Europa bevrijd zou zyn van de vrees
voer agressie. De president der Fransche
republiek heeft hieraan toegevoegd, dat
Frankrijk meet voortgaan te strijden voor
een vrede, gegrondvert op rechtvaardig
heid, voor herstel van het Oostenrijk,
Tsjecho-Slowakije en Polen aang-dane
onrecht. Ieder staatsman en elke partij in
do twee landen hebben zich niet alleen
verbonden maar willen vurig die doelstel
lingen ten uitvoer leggen, wat het ook
moge kosten.
REGEERING HEEFT HAAR GEDRAGS
LIJN BEPAALD.
In haar Memorie van Antwoord op het
voorloopig verslag over de begreoting van
Nederlandsch-Indië laat de regeering zich
als volgt uit over de kwestie der maritie
me verdediging van Nederlandsch-Indië:
Ook de regeering kan geen waardeering
hebben voor de wyze, waarop schrijvers,
die terzake geenerlei verantwoordelijkheid
dragen, zich in couranten en tijdschriften
nopens de voorgenomen vlootversterking
hebben uitgelaten. De regeering gaat ech
ter in deze aangelegenheid doelbewust
haar eigen weg, waarbij de verschillende
ambtelijke adviezen, voor zcover noodig,
mondeling toegelicht door gezaghebbende
marine-deskundigen, tot richtsnoer wor
den genomen.
Te dezer zake kan thans worden me
degedeeld, dat de regeering na rijp
beraad haar gedragslijn heeft bepaald.
Zij heeft besloten den aanbouw te be
vorderen van een drietal slagkruisers.
Een wetsvoordracht ter zake zal te zij
ner tijd, nadat de Volksraad zal zijn ge
hoord, aan het oordeel van het parlement
worden onderworpen. In afwachting daar
van meent de regeering zich te megen ont
houden van beschouwingen over de uit
breiding van de maritieme weermiddelen
in Indië.
OPDRACHT VOOR VIER SLOEPEN
VOOR DEN MIJNENVEEGDIENST.
Naar wij vernemen, heeft het depar
tement van Defensie aan de Amsterdam-
sche Scheepswerf G. de Vries Lentsch
Jr. den bouw opgedragen van vier sloe
pen ten behoeve van den mijnenveeg-
dienst.
De voornaamste afmetingen van deze
vaartuigen zijn als volgt: lengte 23.04 M.,
breedte 4.50 M., diepgang 1.10 M.
De booten zullen worden voorzien van
twee 8 cyl. Kromhout-Gardnër dieselmoto
ren van 102 pk. ieder. De snelheid bij het
mynvegen zal tien knoop bedragen.
Ten aanzien van
Nederlandsch-Indië
Verklaring van minister Arita.
TOKIO. 10 Februari. (A. N. P.). De
Japansche minister van buitenlandsdhe za
ken, Arita, heeft gisteren geantwoord op
een interpellatie over de Japansche poli
tiek ten aanzien van de Zuidzee-mogend-
heden.
Mijake, een vooraanstaande lid van de
party der sociale massa, had er cp aange
drongen, dat de regeering de ontginning
der natuurlijke hulpbronnen en de bevor
dering van handel en immigratie in Brilsch
Indië, Nederlandsch Indië en op de
Fhilippijnen zou aanmoedigen Hij ver
klaarde zich voorstander van het sluiten
van een niet-aanvalsverdrag, om te bewij
zen, dat Japan in dit Zuidzeegebied geen
territoriale bedoelingen heeft.
Minister Arita antwoordde, dat het voor
Japan wenschelijker en noodzakelijker is
de eccncmische banden in de Zuidzee nau
wer aan te halen.
Bij een niet gering deel van het publiek
in de Zuidzssmogendheden, aldus Arita,
beslaat de verkeerde voorstelling of het
misverstand, dat Japan territoriale ver
langens heeft. De Japansche regeering
heeft daarom alles gedaan en doet nog
steeds alles om een dergelijk misverstand
of verkeerde voorstelling uit den weg te
In dezen geest, aldus Arita, is het
denkbeeld van een niet-aanvalsver
drag zeker te billijken. Er zijn echter
in Europa niet weinig landen, die niet
voor non-agressiepacten voelen en an
dere, die trouw blijven aan hun tra-
ditionecle neutraliteitspolitiek. Japan
heeft geen enkel bezwaar tegen het
sluiten van een niet-aanvalsverdrag,
indien de Zuidzeemogendheden daar
toe bereid zijn.
NEDERLANDSCH COMMENTAAR.
In verband met bovenstaand bericht
wordt in gezaghebbende kringen opge
merkt, dat Nederland blijkens zijn in In
dië sedert tienlallen jaren gevoerde open
deur-politiek er prys op stelt, dat buiten-
landsch kapitaal en buitenlandsche onder
nemingsgeest in ruime mate deel hebben
aan de economische ontwikkeling van het
land en zulks ook in de toekomst gaarne
zal bevorderen.
Zooals bekend, heeft de Nederland-
sche regeering tot dusver nimmer aan
leiding gevonden tot het sluiten van
non-agressiepacten, wijl zulke over
eenkomsten niet passen in het raam
van Nederlands zclfstandigheidspoli-
tiek. Dat Japan tot het sluiten van
zulk een pact bereid zou zijn, moet in
elk geval als een te waardeuren vriend
schappelijke geste worden opgevat.
Het Amsterdamsche
Raadhuis
BERGHOEF-VEGTER EN DUINTJER-
KOMTER KRIJGEN EEN NIEUWE
OPDRACHT.
De gemeenteraad van Amsterdam heeft
gistermiddag na beraadslagingen, welke
twee en een halven dag duurden, zijn
standpunt bepaald inzake den bouw van
het nieuwe raadhuis.
Men herinnert zich, hoe aanvankelijk
een vrye prijsvraag werd uitgeschreven,
waarop 225 inzendingen éinnen kwamen.
Daarna volgde een besloten prysvraag,
welke de projecten opleverde van de i
architecten-combinaties Duintjer-Komter
en Berghoef-Vegter. Geen van beide ont
werpen kwam echter volgens de compe
tente jury voor directe uitvoering in aan
merking. Toen de plannen in deze impasse
«varen geraakt, stelde het college van B.
en W. voor, de genoemde combinaties nog
eens projecten voor een nieuw raadhuis
te laten samenstellen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Bollenland
JAPAN WIL NIET-AANVALS-VER-
DRAG SLUITEN. (1ste blad).
ROOSEVELT ZENDT EEN AFGE
ZANT NAAR EUROPA OM DEN TOE
STAND TE BESTUDEEREN (1ste blad).
DIPLOMATIEKE BESPREKINGEN VAN
AMERIKA MET DE NEUTRALEN IN
VERBAND MET HET VERLANGEN
NAAR VREDE (1ste blad).
TWEE DUITSCHE ONDERZEEëRS
DOOR BRITSCHEN TORPEDOJAGER
VERNIELD. (2de blad).
DUITSCHE LUCHTAANVALLEN OP
BRITSCHE SCHEPEN. (2de blad).
Binnenland
DE REGEERING HEEFT BESLOTEN,
DEN AANBOUW VAN EEN DRIETAL
SLAGKRUISERS VOOR TE STELLEN.
(lste blad).
MAATREGELEN INZAKE VERSPREI
DING VAN SCHOOL-VACANTIE OVER
EEN GROOTER AANTAL WEKEN. (2e
blad).
PRIJSVERHOOGING BACONVARKENS.
(lste blad).
NIEUWE OPDRACHT VOOR HET AM
STERDAMSCHE RAADHUIS, (lste blad).
J. Th. NIJKAMP, PIONIER DER R.K.
ARBEIDERSBEWEGING IN HET AARTS
BISDOM, OVERLEDEN. (Ie blad).
TE VLODROP IS EEN GENEESHEER
DOOR EEN SCHILDWACHT DOODGE
SCHOTEN (3de blad).
DE STRIJD TEGEN HET IJS DUURT
VOORT (3de blad).
Da Bilt iwohApe.lt
ïïlaUq.e. u-oAAi.
Wethouder Boissevain diende als minder
heid in het college een voorstel in om een
beslissing uit te stellen en een nader on
derzoek in te stellen, temeer, omdat de
huidige tijd voor het bouwen van een
nieuw raaahuis niet geschikt is.
In de uitgebreide debatten kwam tot
uitdrukking, dat verscheidene raadsleden
gaarne anaeren architecten ook nog een
kans zouden willen geven. Burgemeester
de Vlugt verklaarde gisteravond in zijn
antwoord, dat hy tegen deze uitbreiding
geen enkel bezwaar had. Over het terrein
kon niet gedebatteerd worden, omdat de
raad het vorige jaar een voorstel heeft
aangenomen, waarin wordt bepaald, dat
het nieuwe raadhuis op het Freaeriksplein
zal worden gebouwd. Aan de rooilijn be
hoeven de ontwerpers zich niet vast te
houden.
Gisteren nog diende de heer Woltjer een
voorstel in, waaróij zou worden bepaald,
dat B. en W. naast de architecten-combi
naties Bergnoef-Vegter en Duintjer-Kom
ter nog andere bouwmeesters zou uitnoo-
digen om wederom een plan te ont
werpen. De heer van Eek (s.d.) wilde
Duintjer-Komter elimineeren.
B. en W. verklaarden gisteravond bij
monde van den burgemeester, dat zij kon
den meegaan met het voorstel-Woltjer, zij
zouden, bij aanneming van dit amende
ment, naast de genoemde architecten
zeven anoere bouwmeesters uitnoodigen,
die bij de eerste prijsvraag werden uitver
koren. Dit zyn de heeren Lansdorp, Holt-
Kloos, Sulterland, Beckering Vinckers, v.
d. Laan, Zwiers, Staal-Staal.
Na uitvoerige besprekingen evenwel
verwierp de raad het voorstel-Woltjer met
27 tegen 18 stemmen. Het voorstel Boisse
vain kon evenmin genade vinden.
Het voorstel van B. en W. werd aange
nomen met 34 tegen 9 stemmen, zoodat de
combinaties Berghoef-Yegter en Duintjer-
Komter opnieuw ontwerpen voor het Am
sterdamsche raadhuis zullen maken.
