Engeland en de rechten
der neutralen
Stede vcui minlt>te% 6fiamfie>daiti
Partijraad Kath.
Staatspartij
Het weer in Januari
DONDERDAG 1 FEBRUARI 1940
31ste Jaargang No. 9555
S)e £cid^clve0oi^<Mit
Bureaux Papengrracht 32.
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Adv. en Abonn.-tarieven zie pas 2.
Giro 103003. Postbus 11.
KRAM OF RAAF?
Chamberlain heeft in zijn gisteren te
Londen gehouden rede geen toespelingen
gemaakt op de aanvallen, welke de Duit-
sche rijkskanselier den dag tevoren op
hem had gericht. Hij negeerde diens
schimpscheuten volkomen. Een reactie
daarop zou overigens ook weinig gepast
hebben in het kader van deze rede, die een
karakter droeg, dat wel hemelsbreed
verschilde van die van zijn tegenstander.
Had Hitier zich beijverd om zich, althans
tegenover zijn tegenstanders, zoo stellig
mogelijk voor te doen, Chamberlain had
fluweeJen handschoenen aangetrokken en
gaf slechts een paar kleine speldeprikjes
in de richting van de Duitsche oorlogsme
thoden
Tegenover de rest van de buitenwereld
betoonde hij zich buitengewoon hoffelijk
en maakte hij zijn excuus, dat hij door den
oorlog gedwongen was, om onaangename
maatregelen te nemen, doch dat hij ze nam
met volledig begrip van de verliezen, wel
ke de neutrale landen daardoor moesten
lijden.
Chamberlains streven was duidelijk: hij
wilde den slechten indruk, welke Chur
chill's onstuimig beroep op de neutrale
landen had gewekt, zooveel mogelijk ver
zachten.
„Wij betwisten geen oogenblik zoo
zeide Chamberlain het recht der neutra
len te beslissen, of zij de strijd zullen in
gaan of niet, of hoe ze van hun neutrali
teit zullen gebruik maken.
Wij vragen de neutralen te overwegen,
dat, hoewel wij moeten optreden op een
wijze, welke hun ongemakken of verliezen
berokkent, wij nimmer een neutraal schip
hebben to zinken gebracht of bewust het
leven van eenig tot een neutrale mogend
heid behoorend mensch hebben opgeof
ferd.
Laat niemand veronderstellen, dat wij
onverschillig zouden zijn voor de verliezen,
welke neutralen mochten lijden".
Chamberlains betoog komt dus hierop
neer:
„Jullie, neutralen, hebt natuurlijk het
recht om te doen en te laten wat je wilt.
Maar kijkt nu zelf eens, aan welke zijde de
humaniteit staat. Kunnen jullie het met
droge oogen aanzien, dat die zijde het on
derspit zou delven?"
Het komt er ten slotte niet op aan, of
wij met droge of met natte oogen toezien;
het is slechts een feit, dat het fundament
van ons onafhankelijk volksbestaan gele
gen is in enze standvastige neutraliteit in
elk gewapend conflict in dit deel van Euro
pa. Dat is onze historische taak, welke wij
willen vervullen met denzelfden ernst als
andere landen de taak willen vervullen,
welke zij als de hun toekomende beschou
wen.
Dat de gedachte, welke Chamberlain uit
drukte op zijn eigen wijze, en welke Cham
berlain slechts in de verte met veel om
zichtigheid aanduidde, in meerdere Engel-
sche kringen leeft, blijkt uit een rede, wel
ke de leider der liberale oppositie in het
Ergelsche Lagerhuis, Sinclair, gisteren
heeft gehouden aan een dejeuner van de
nationale liberale club. Hij zeide o.m., de
hoop van Churchill te deelen, dat de neu
trale landen zullen begrijpen, dat het nood
zakelijk is zich aaneen te sluiten ter ver
dediging van hun vrijheden en van de be
ginselen der wereldorde.
Spr. betreurde het, dat de politiek der re
geering niet altijd even logisch was geweest
als die van Churchill. „Wanneer een valk
een kraai aanvalt, vluchten alle andere
kraaien zoo vlug zij kunnen. Wanneer de
roofvogel echter een raaf aanvalt, sluiten
alle raven zich aaneen om zich te verdedi
gen en heel vaak, wanneer de valk ziet,
dat hij een raaf en geen kraai heeft aan
gevallen, besluit hij den strijd te laten va
ren. Wanneer dit voorbeeld een les vormt
voor de neutrale landen, is het er ook een
voor ons, want de kraaien gaan, zelfs
wanneer zij achtervolgd worden door een
valk, voort onderling te twisten en dat
moeten wij niet doen".
Kraai of raaf? Wij kiezen liever de posi
tie van een anderen vogel, die zich niet
van de wijs laat brengen door dreigemen
ten, noch zich laat lijmen op een lijm
stok je.
DE HEERSCHAPPIJ TER ZEE
RUIM 11/4 MILLIOEN MAN ONDER
DE WAPENEN.
Minister-president
Chamberlain heeft
Woensdagmiddag in
de Britsche hoofd
stad het woord ge
voerd aan het noen
maal van het comi
té ter behartiging
van de belangen
der nationale defen
sie.
Zinspelende op de
eheirnzinnigheid,
raarmede Hitiers'
rc-de van Dinsdagavond was omringd, be
gon Chamberlain zijn rede met te zeggen,
blij over te zijn, dat men het niet noo-
dig had geacht voor het publiek tijd of
plaats voor dit noenmaal te verbergen.
Chamberlain sprak over de onvermijde
lijke grieven en klachten, welke voort
vloeiden uit beperkingen jn oorlogstijd bij
afwezigheid van opwinding over oorlogs
voorbereidingen op groote schaal. Het
zou ongelukkig zijn indien het publiek in
een stemming van somberheid of depressie
zou verkeeren, omdat de feiten niet alleen
aantoonen, dat geweldige inspanningen
worden gedaan, doch ook dat wonderlijke
resultaten zijn bereikt.
Thans bevinden zich in Frankrijk, In
Indië en in andere stations overzee aan
onze vitale verkeerswegen meer dan
1 1/4 millioen man onder de wapenen.
Deze troepen in de garnizoenen over
zee stellen ons in het binnenland in
staat zonder vrees voor onderbreking
voort te gaan met de uitbreiding en de
uitrusting van onze strijdmacht.
„Toenemende macht ter zee."
Een der meest stoute van de vele stoute
verzekeringen van den Duitschen minis
ter voor de Propaganda is, dat zij ons de
heerschappij ter zee hebben ontnomen,
(gelach).
Het is waar, dat zij van hun luchtmacht
gebruik maken om onverdedigde treilers,
visrchersschepen en lichtschepen aan te
vallen en hoewel zij zich haasten naar huis
terug te keeren, wanneer het vuur op hen
wordt geopend door ons luchtdoelgeschut
en onze gevechtsvliegtuigen, zijn zij op
deze wijze toch voor een zeker aantal sche
pen en menschenlevens noodlottig.
Gij zult wel willen weten, dat de eer
ste aanval op een convooi, v/elke se
dert lang gisteren door een Duitsche
duikboot is ondernomen, geleid heeft
tot de vernietiging van die duikboot
door de gezamenlijke inspanning van
vloot- en luchtstrijdkrachten, die dien
den tot escorte van het convooi.
Ingeval het ministerie van Propagan
da in Duitschland zou probeeren deze
verklaring te ontkennen, zou ik u er
van op de hoogte willen stellen, dat
geheel verschillend van de Duitsche
praktijk, wij de levens der meeste le
den van de bemanning hebben gered,
(toejuichingen).
Chamberlain gaf vervolgens treffende
cijfers over den omvang der Britsche in
spanningen bij de oorlogsvoering. Hij zeide
dat. er duidelijke redenen bestaan geen cij
fers te geven over de uitbreiding van de
luchtmacht, doch het aantal arbeiders, dat
thans gebruikt wordt bij den vliegtuig
bouw, is zevenmaal zoo groot als dat van de
jaren 1935 tot 1936.
Sprekende over de opleiding der vliegers
van het Britsche Rijk in Canada, zeide
Chamberlain, dat in Canada niet minder
dan 67 oefenscholen zijn gesticht. Zij zul
len een personeel hebben van 40 000 kop
pen en de beschikking hebben over tachtig
nieuwe of vergroote vliegvelden. „Wij
hebben schikkingen getroffen, op grond
waarvan wij de geheele productie van wol
in het Britsche Rijk voor den duur van den
corlog hebben opgekocht en ook nog voor
den tijd van een jaar daarna. Wij hebben
tot een bedrag van 85 millioen pond aan
textielwaren en leer gekocht. Meer dan
duizend firma's in Groot-Brittannië ver
vaardigden-thans khaki-kleeding. Ander
half millioen yards voor overjassen voor
de troepen en een half millioen gevechts-
tenuen worden maandelijks vervaardigd.
1.300.000 paren schoenen worden wekelijks
voor het leger gemaakt, oedert het begin
van den oorlog is de productie van ka
nonnen verdubbeld, in sommige gevallen
i verachtvoudigd. De productie van grana
ten is verdubbeld en thans tien keer zoo
groot als na de eerste vijf maanden van den
•orlog van 1914.
Alles bij elkaar hebben wij sedert Sep
tember bestellingen geplaatst voor kanon
nen, kleine wapens, munitie, ontploffings
middelen, voertuigen, machinerieën en
andere behoeften ter waarde van bijna 200
millioen pond sterling."
Chamberlain vervolgde met te zeggen,
dat voor de civiele verdediging meer dan
tweehonderdduizend betaalde mannen en
viouwen en ook een millioen vrijwilligers
ter beschikking zijn. „Wij hebben nog geen
luchtaanvallen gehad, doch zijn er op voor
bereid, indien zij komen'".
„Gij ziet dat wij gebruik maken van de
diensten van millioenen mannen en vrou
wen. Wij hebben een controle over tien
tallen millioenen aan materiaal en wij
nebben honderden millioen aan geld uit
gegeven. Wij verwachten in de toekomst
nog grootere inspanningen te doen en toch
i* er niet één niet-oorlogvoerend land, dat
zichzelf bedreigt gevoelt door deze enor
me opeenhooping van macht. Er is niet
tén, dat zijn onafhankelijkheid in gevaar
gevoelt tegenover ons. Er is niet één dat
ens ervan verdenkt, ook maar een vierkan
ten duim van zijn gebied te zullen nemen."
De neutralen.
Chamberlain verklaarde dat de bedoelin
gen der Geallieerden bij herhaling zijn
uiteengezet. Doch één ding wordt met den
dag duidelijker, niet uit hetgeen wij zeg
gen, doch door het optreden van de Duit-
schers zelf, n.l. dat wij niet alleen voor
onszelf strijden, doch voor leder land d?t
gedrukt wordt door de vrees, dat het zich
den éen of anderen' dag in de positie zou
kunnen bevinden, welke achtereenvolgens
is ingenomen door Tsjecho-Slowakije, Po
len en thans door Finland.
„Vanzelfsprekend trekken wij geen
oogenblik het recht der neutralen in
twijfel, te beslissen of zij aan het con
flict willen deelnemen of niet, en op
welke wijze zij hun neutraliteit willen
toepassen.
Maar wel mogen wij hun vragen en
dat doen wij dan ook of zij nu klein
en zwak zijn of groot en machtig te
bedenken, dat, ofschoon wij bij het uit
oefenen van onze onbetwistbare rech
ten als oorlogvoerende tot een actie
moesten overgaan, welke hun lasten of
zelfs verliezen berokkent, wij toch
nimmer een neutraal schip tot zinken
brachten of voor zoover wij weten
één enkel neutraal leven hebben opge
offerd."
„Aan den anderen kant bedreigt onze
vijand het bestaan van staten, die te klein
of te zwak of te dichtbij zijn om ze te
trctseeren en zij gaan voort een bijna vol
ledige onverschilligheid te betoonen niet
alleen voor hun belangen, doch voor de
meest gewone eischen van menschelijkheid.
Ons schijnen deze overwegingen voor een
groot deel ernstiger dan eenigerlei tijdelijke
verstoring van den handel. Tezelfder tijd
erkennen wij ten volle, dat een verstor:
van den handel der neutralen ernstig voor
hen kan zijn."
Chamberlain noemde als voorbeeld den
invloed van den oorlog op de Britschen
handel naar de Vereenigde Staten.
„Laat evenwel niemand veronderstel
len, dat wij de maatregelen welke wij
hebben genomen, voor eenig ander
doel zouden willen gebruiken dan de
voortzetting van den oorlog, of dat wij
onverschillig zouden zijn voor de ver
liezen welke de neutralen daarbij zou
den kunnen lijden."
Wij erkennen dat de internationale han
del voor een volledige ontwikkeling veel
zijdige kanalen moet volgen en dat wij een
einde moeten maken aan de visieuze poli
tiek van economisch nationalisme en
autarkie, welke zooveel heeft gedaan om de
laatste groote vredesregeling omver te
werpen.
Een van onze eerste bedoelingen zal
zijn een herstel van den internationalen
handel, welke ons voorkomt op zijn
beurt de beste gelegenheid te zijn voor
een herstel van het standaardleger en
de consumptiekracht der natie. Dit is
de politiek welke wij in gedachte heb
ben wanneer de tijd zal komen, opnieuw
van oorlog tot vrede terug te keeren."
Engeland en <apan.
Tenslotte bracht Chamberlain het jongste
incident „tusschen ons en de neutrale
vriendschappelijk gezinde regeering van
Japan" ter sprake. „Wij zijn genoopt alle
De 22ste vergadering van den partijraad
der R.-K. Staatspartij zal op Vrijdag 23
Februari des avonds om 8 uur en op Zater
dag 24 Februari om 10 uur gehouden wor
den in Bellevue te Amsterdam.
In de avondvergedering van Vrijdag zul
len allerlei min of meer formeele punten
en de ingekomen voorstellen der kringen
worden behandeld.
In de vergadering van Zaterdag komt
aan de orde het voorstel van het partijbe
stuur tot wijziging, resp. aanvulling van
een drietal artikelen van het kiesreglement
voor de aanwijzing van candidaten voor de
Tweede Kamer. Dit voorstel betreft de re
geling van het steunsysteem en de inrich
ting van het stembiljet.
Kringvoorstcllen.
Er zijn voorstellen ingekomen van vier
kringen: 's-Hertogenbosch, Arn-
h e m-N ijmegen, Leiden en Li m-
b u rg.
De kring 's-Hertogenbosch stelt
voor:
1. De partijraad spreke uit, dat hij ten
sterkste ondersteunt en toejuicht het stre
ven der Katholieke Tweede Kamerfractie,
om de groote gezinnen-politiek met kracht
door te zetten, in het bijzonder op het ge
bied van de belastingen, wjjl het als een
zeer groote grief is aan te merken, dat een
gehuwd persoon, zelfs met een groot ge
zin, belangrijk méér aan indirecte belas
tingen heeft te betalen dan een ongehuwd
persoon met gelijk inkomen.
2. De R.-K. Staatspartij bevordere, dat
zoo noodig bij de regeering wordt aange
drongen er voor te zorgen, dat tusschen de
stijgende kosten van levensonderhoud
eenerzijds en de loonen en salarissen
(steungelden en werkverschaffingsloonen
daaronder begrepen) anderzijds, géén wan
verhouding ontstaat.
Het partijbestuur zegt in zijn praead-
vies, zich geheel te vereenigen met de uit
spraak, neergelegd in voorstel 1.
Wat voorstel 2 betreft merkt het partij
bestuur op, dat zoowel de regeering als de
daartoe aangewezen instanties onzer partij
zéér ernstig en gewetensvol aandacht
schenken aan het vraagstuk, waarom het
den partijraad adviseert de concrete be
handeling van dat probleem met vertrou
wen aan regeering en fractie over te laten.
Het voorstel zelf en de daarin neergeleg
de aansporing komen het partijbestuur dan
ook overbodig voor.
De kring A r n h e m-N ij m e g e n stelt
voor:
1. De partijraad dxinge er bij de R.-K.
Kamerfractie op aan, dat deze bevordere
verhooging van de steunnormen naarmate
de levsnstandaard (kosten van eerste le
vensonderhoud) stijgt.
2. Aan den partijraad wordt In over
weging gegeven de mogelijkheid te onder
zoeken aan de groote gezinnen in de Dienst
plichtwet tegemoet te komen door in mobi
lisatietijd ontheffing te verleenen aan va
ders van minstens 5 kinderen.
3. De partijtraad spreke zich uit voor
contributie-ardracht naar draagkracht.
Het partijbestuur ontraadt aanneming
van voorstel 1.
Wat voorstel 2 betreft ontraadt het par
tijbestuur zelf den weg te betreden van een
onderzoek als in dit voorstel in overweging
wordt gegeven. Het partijbestuur vestigt
de bijzondere aandacht der Katholieke Ka
merfractie op het concrete denkbeeld in het
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
maatregelen te nemen, welke voor ons
open staan om de machinaties van den
machtigen en volkomen meedoogonloozen
vijand te fnuiken, doch zeer zeker is het
laatete, dat wij zouden willen doen, het
zelfrespect van een vriendschappelijke na
tie, waarmede wij in vrede wenschen te
leven te trotseeren".
Chamberlain voegde hieraan toe, er van
overtuigd te zijn, dat de gevoelens der neu
tralen en ook hun uiteindelijke belangen
„aan de zijde moeten zijn van hen, die
trachten de rechten van naties en alle in
dividuen om hun levens te leven vrij van
vrees voor agressies of vervolging."
VOLDOENING IN AMERIKA.
De rede van Chamberlain is met voldoe
ning ontvangen in Amerikaansche diplo
matieke kringen, in het bijzonder de pas
sages, waarin de Engelsche premier zorg
toont voor de belangen van de neutrale
mogendheden. Men constateert, dat de re
devoering geen wijzigingen bve: gt ten op
zichte van der. kern der Britsche nolitiek
zocals die uiteengezet is door Churchill
en Chamberlann zelf bij herhaalde gele
genheden, doch men ziet er den wensch
van Engeland in om zijn actie te voeren
met de goedkeuring van de openbare we-
reldmeening. Men is van mecning, dat deze
rede in staat is om de misverstanden te
doen verdwijnen, die den laatsten tijd zijn
opgekomen in verband met de controle op
de post en het vasthouden van Ameri
kaansche schepen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
MINISTER-PRESIDENT CHAMBER
LAINS AANGEKONDIGDE REDE. (1st*
blad)
DUITSCHE DUIKBOOT, WELKE CON
VOOI AANVIEL. TOT ZINKEN GE
BRACHT. (2e blad).
SLECIITS KLEINE AANVALLEN IN
FINLAND. (2e blad).
ONTSLAG VAN DEN CHEF VAN DEN
BELGISCHEN GENERALEN STAF. (2o
blad).
voorstel naar voren gebracht. Het ligt eer
der op den weg dezer fractie na te gaan,
of een bepleiten harerzijds van algeheele
vrijstelling van verderen militairen dienst
voor ouders van ten minste vijf kinderen
verantwoord zou zijn.
De gedachte, die aan voorstel 3 ten
grondslag ligt, acht het partijbestuur sym
pathiek.
De kring Leiden stelt voor:
Nu de belastingvoorstellen-De Wilde met
de daaraan verbonden tegemoetkoming aan
de groote gezinnen zijn ingetrokken, drin-
ge de partijraad er btf de R.-K. Kamerfrac
tie op aan, dat zij ijvere voor een belasting
systeem, waardoor directe belastingen, wel
ke onrechtvaardig*. lastenverdeelingen
veroorzaken, kunnen vervallen.
Het part ij-bestuur ontraadt aanneming
van dit voorstel, dat bij aanneming van
het voorstel-Den Bosch in fijn wezenlijke
strekking reeds is aanvaard.
De kring Li m bu r g stelt voor:
De vergadering van den kring Limburg
verzoekt den partijraad onder de aandacht
van de R.-K. Kamerfractie te brengen, dat
een groep van personen, administratieve
en technische beambten werkzaam bij de
mominale en Oranje Nassaumijnen, door
de resp. directies verhinderd wordt ge
bruik te maken van hun recht van organi
satie en verzoekt den partijraad voornoem
de fractie in overweging te geven, de noo
dig geoordeelde stappen te doen om dit
recht ook voor deze groep van Nederland-
sche staatsbugers te verkrijgen.
Het partijbestuur verklaart zich bereid
do juiste toedracht van zaken te onder
zoeken en te bevorderen, dat zoo noodig
en zoo mogelijk maatregelen worden geno
men. Het ontraadt echter den partijraad,
door een besluit als wordt voorgedragen,
zelf rechtstreeks In deze materie te tre
den: deze lijkt voor de behandeling ln den
partijraad ongeschikt.
Records geslagenl
Gemiddeld over de 5 hoofdstations wasi
in Januari de ochtendtemperatuur 7.5 gr.
beneden normaal.
De grootste afwijkingen kwamen voor
op den 22sten en den 15den, respectieve
lijk 12 graden en 0.5 graad beneden nor
maal. Alle dagen waren derhalve te koud.
De gemiddelde maximumtemperatuur was
7.5 graad en het gemiddelde minimum 8
graden beneden normaal. Op alle dagen
was te De Bilt de minimumtemperatuur be
neden het vriespunt. Het aantal dagen met
een maximumtemperatuur benedien het
vriespunt bedroeg te De Bilt 22 tegen 4
normaal.
De neerslag, die voornamelijk als sneeuw
viel, was in de verschillende provincies 30
tot 75 pet. beneden normaal.
Te De Bilt werden 110 uren zonneschijn
waargenomen tegen 53 normaal.
Te De Bilt was de gemiddelde tempera
tuur uit de waarnemingen te 8.14 en 19
uur5.1 graad. Hiermede is het vroegere
Jaunarirecord van UtrechtDe Bilt, na
melijk 3.3 graad in 1850, belangrijk over
troffen. Van de 3 wintermaanden Decem
ber, Januari en Februari is er sedert het
begin der waarnemingen in 1849 slechts
een geweest die kouder was, nl. Februari
1855 met 5.3 graad.
De in een vorige mededeel inig vermelde
negatieve temperatuursom die een maat
is voor de ijsvorming, is vandaag (1 Fe
bruari) voor De Bilt aangegroeid tot 286
graden, waardoor de winter van 1928/1929
is overtroffen. De winter van 1890/1891
blijft het echter voorloopig nog winnen
met een temperatuursom van —342 gra
den, die zich uitstrekt van 26 November
1890 tot 23 Januari 1891, toen flinke dooi
intrad.