STADS NIEUWS Het jubileerende St. Salvator-hofje Gesticht door Pauwels Claesz. de Goede x AGENDA DINSDAG 2 JANUARI 1940 OE "WSCHE COURANT EERSTE BLAD - PAG. 2 AbonntnvmUprija: voor Lelden II cent pet week; 2.50 per kwartaal. BIJ snu a,(entea iO cent per «reek; Xt.00 per kwartaal. Franco per pcat t 1.13 per kwartaal. Geïllustreerd Zondagsblad 0.50 per kwartaal. Loss* nummers 5 cent, met geïli Zondagsblad 9 cent Advertentiën: 30 cent per regel. Ingezonden mededeelingen dubbel tarief. Telefoontjes hoogstens 30 woorden. 60 cent per plaatsing, al léén Woensdag en Zaterdag. V*J HOE WORDT HET WEER 7 AFNEMENDE VORST. De Bill selnl: Verwachting: Voor het Noorden: Aanvankelijk nog strenge tot matige vorst, later stijging van temperatuur. Nevelig met toenemende be wolking, geen neerslag van beteekenis. Zwakke tot matige Zuidelijke tot Westelij ke wind. Voor het Zuiden: Strenge tot matige, la- ver afnemende vorst, nevelig tot licht of half-bewolkt, droog weer, zwakke tot ma- t.ge wind uit Zuidelijke richtingen. De weerstoestand van hedenmorgen 7.20 uur: Den Helder: lichtbewolkt, zwakke Z. Z. O. wind, 6 gr. C. Vlissingen: lichtbewolkt, matige O. Z. O. wind, 6 gr. C. De Bilt: lichtbewolkt, matige O. Z. O. wind, 10 gr. C. Groningen: lichtbewolkt, zwakke Z. O. wind, 13 gr. C. Maastricht: lichtbewolkt, zwakke Ooste lijke wind, 9 gr. C. BUITENLANDSCH WEEKOVERZICHT De veranderingen in den weerstoestand zyn vooral in het Noorden groot en vin oen met groote snelheid plaats. De depres- tie, die Zaterdag ovtr het Kattegat gelegen was, is in Zuid-Oostelijke richting wegge trokken. Gedurende den Zondag bleef de luchtdruk in Zuid-Scandinavië voortdu rend stijgen en ontwikkelde zich daar een belangrijk gebied van hoogen luchtdruk. Dit heeft zich naar het Zuiden verplaatst en bevindt zich thans over Duitschland. On der invloed hiervan is in ons land een nieuwe vorst-periode ingetreden. Te Eelde In Groningen daalde de temperatuur tot 15 graden onder het vriespunt, terwijl aan de kust matige vorst voorkwam. In Denemar ken liep de wind In den afgeloopen nacht om naar het Westen, tengevolge waarvan de temperatuur aan de Westkust sedert gis terenavond omstreeks tien graden steeg en weer boven het vriespunt is gekomen. Gis teren is van de Poolzee uit een depressie in Zuid-Oostelijke richting getrokken. Deze .ïgt hedenmorgen met luchtdruk waarden »an ongeveer 975 mbar over Noord-Scandi- navië. Aan de Noorsche kust is de wind stormachtig uit Noord-West, gepaard met regen en sneeuw en een temperatuur om het vriespunt. Aan de Westzijdë van dit minimum steeg de luchtdruk eerst snel, zoodat van de Noord-Oostkust van Groen land gisteravond barometerstanden van 1342 mbar werden gemeld. Vanmorgen is deze styging weer in een snelle daling overgegaan. Tusschen Noord-Scandinavië en Groenland worden zeer koude lucht- niassa's naar het Zuiden getransporteerd. Op Janmayen is de wind stormachtig uit Noordwest bij een temperatuur van elf graden onder nul. Uit de Randstaten wor den zeer lage temperaturen gemeld. Ook op den Balkan is het zeer koud, en melden en kele stations meer dan 15 graden vorst. In de Povlakte is de temperatuur 5 tot 10 gra den onder het vriesount. In het Middel- landsche Zee-gebied liggen twee depressie kernen met barometerstanden van ongeveer 1010 mbar, die in Zuid-Italië en Sardinië regen veroorzaken. Tusschen de Azoren en het Iberisch Schiereiland is een minimum gelegen van ongeveer 985 mbar, dat in Oos telijke richting schijnt te trekken. Onder invloed hiervan valt in Spanje en Portu gal plaatselijk motregen, terwijl aan het Zuiden van de Westkust stormachtige win den met regen voorkomen. LUCHTTEMPERATUUR 5.2 gr. C. onder nul. LICHT OP VOOH FIETSERS e.a.: Van Dinsdagnamiddag 4.27 uur tot Woensdagmorgen 7.40 uur. HOOG WATER. Te Katwijk aan Zee op Woensdag 3 Jan. voorm. 8.50 en nam. 9.15 uur. Maan op 1.24 uur Woensdagnacht. Maan onder 12.00 uur Woensdagmiddag. Q-ïie eeuw-en liefdadigheid door Mr. A. J. Sormanl L Het St. Salvator-hofje, dat op 1 Januari drie eeuwen bestaat, bevindt zich in de Steenstraat alhier, waar een oud poortje de toegang verleent. Het is gesticht door PAUWELS CLAESZ. VAN VELDEN, ook genaamd de Goede, bij testament verleden ten overstaan van Jan van Heussen dd. 27 Juni 1625. De stichter overleed 3 Jan. 1635. Pauwels Claesz. de Goede stamde uit een oud Leidsch geslacht. Zijn vader Claes Jansz. van Velden, die men schreef de Goe de en bijgenaamd was de Drooge, was 40 in Rade van 1557 tot 1572 en schepen van Leiden in 1561, '63, '64, '69, hoofd en super intendant van het St. Jacobsbroederschap in de Hooglandsche kerk alhier en buiten- vader van het Convent van de Grauwe Zusteren, genaamd Nazareth. Hij huwde met Petronella Com. doch ter, die stierf 27 December 1581. Hij had een brouwerij en een olieslagerij. Zijn grootvader, Jan Claesz. van Velden, ook genaamd Jan Claes de Goede, 40 in Rade van Leiden van 1521 tot 1557, sche pen vanaf 1524, trouwde Heyltie Paets, dochter van Pieter Claes Janszsz en Ma- rytie Pieter Jan Martijnsz dr.; een twee de huwelijk met Mary Hendricsdr. De vader van Pauwels Claesz de Goede vluchtte in den zomer van 1572 voor de watergeuzen naar Utrecht met vrouw en kinderen. Hij overleed te Utrecht. De oudste zoon Cornelia was reeds pries ter gewijd. Paulus was nog slechts geton- sureerd. Zijn goederen werden, als be- hoorende aan een vluchteling, verbeurd verklaard. Hij had een huis, gelegen aan de noordzijde van Marendorp naast de herberg „de Zwaan". Dit huis werd ver kocht aan Hendrik van Broeckhoven voor 400 gulden, terwijl het een waarde had van 3000. Hoewel na de pacificatie van Gent de familie wederom de eigendom terug kreeg, heeft zij, na een lang proces, tot voor den Hoogen Raad, dit niet weder in bezit kunnen nemen. Intusschen had Pauwels in 1573 en '74 de verschillende wijdingen en die van het priesterschap ontvangen. Hij vestigde zich in Leiden, terwijl zijn oudere broeder, Cornells, vice-curyt van Montfoort ge worden was. De stichter van ons hofje leefde tot aan zyn dood als priester te Leiden. Merk waardig voor de stemming van het stads bestuur tegenover hem is, dat hij niet alleen openlijk en vrij in Leiden heeft kunnen vertoeven, maar dat de magistraat hem meermalen geldelijke uitkeeringen deed. Hy was finantieel niet onbemiddeld, zoodat deze uitkeeringen moeten be schouwd worden als een vergoeding voor de vroeger geleden verliezen. Ook het Leidsche publiek, overigens heftig tegen papen en monniken gekeerd, toonde zich tegenover hem niet kwalijk gezind. Hij droeg op straat openlijk het priesterlijk kleed, niettegenstaande het plakkaat van 20 December 1581 dat misdrijf ten streng ste verbood. Ook liet men toe, dat hy naar oude katholieke gewoonte den lijkstoet van het sterfhuis naar het kerkhof begeleidde. Wel strooiden Leidsche kwajongens spotten derwijze kruizen van stroo en papier voor zijn voeten maar de overheid kwam niet tusschenbeide. Het getal der katholieken was niet on aanzienlijk. Er waren zeker nog 6000 ka tholieken. Reeds in April 1592 schreef de Keulsche nuntius, Frangipani, vol lof over den priesterarbeid van Pauwels en van „Heer Arye" (den commandeur Arent Bockenbergh) naar Rome. In 1606 kregen zy hulp van Rumoldus van Medenblik, den eersten vasten pastoor in Leiden een aarts priester (deken) van Rijnland. Hoe zegen rijk hun arbeid te Leiden was, blijkt uit het bericht van Van Medemblik aan Sas- bold Vosmeer, dat in den Paaschtijd eeni- ge duizenden bij hem gebiecht hadden. Pauwels woonde te Leiden vlak bij de gevangenis (het Gerecht). De laatste jaren woonde hij in het Bethanie Hofje, op de toenmalige Cellebroersgracht, thans Keizerstraat. Testamentaire beschikking. Den 27 Juni 1624 maakte Paulus een testamentaire beschikking omtrent de op richting van een hofje na zijn dood. Dit zou bestemd zijn voor le. de inwoning van 14 behoeftige en eerzame weduwen of maagden. Wie in het huwelijk trad moest het hofje verlaten. 2e. alleen Leidsche weduwen of maagden mochten daarvoor in aanmerking komen. 3e het hofje zou heeten St. Salvator of Sa'vator Mundi. In zijn testament deelde hij mede, dat hij bij zijn leven dit plan reeds had opge vat en het ten uitvoer dacht te brengen, maar als hij hiertoe niet zou gekomen zijn, moesten zijn executeurs dit plan na zijn dood ten uitvoer brengen. Hij had den naam van onbemiddeld te zijn, maar was dit in werkelijkheid niet. Hij leefde uiterst sober en verlangde niets voor zichzelf. Door zijn familiebetrek kingen had hij een schitterende levens loop kunnen hebben en zooals zij voor ouders in het stedelijk bestuur voorname functcies kunnen bekleeden. Hij wenschte dit echter niet, maar verkoos den priester lijken staat boven een leven vol eer en roem. Hij stierf op een en negentig jarigen leeftijd in 1635 op den 3en Januari in het Bethanie Hofje. Met de bewoners van dit Hofje heeft hij het vermoedelijk goed kunnen vinden. In zijn testament vermaakte hij aan ieder ge zin of bewoner een bedrag van f 6 uit te betalen niet tan de Regenten van deze instelling, maar aan de bewoners zelf, die met dit bedrag mochten doen hetgeen zy wilden. Voor de Reformatie waren vooral hier in Leiden reeds tal van Hofjes. Leiden heeft het voorrecht de plaats te zijn, waar het oudste Hofje gestaan heeft. Dit was een hofje gesticht in 1368 door de eerzame Jonckvrouwe Meyne Uyt de Waerd doch ter van een ridder Uyt de Waerd. Waar het gestaan heeft, is niet bekend en ook van de geschiedenis van deze instelling is weinig meer te vinden. Zy schijnt echter niet heel lang bestaan te hebben. Na dit Hofje zyn er meerderen gevolgd. Zij zijn echter of verdwenen of met de Reforma tie voor de Katholieken verloren gegaan.. Het eerste Katholieke hofje na de Hervorming. Het Salvator-hofje is echter de eerste stichting, die na de Hervorming weder is opgericht. Het is dus hier ter stede de oudste Katholieke stichting. Volgens de placaten was het niet toegestaan een ka tholieke stichting in het leven te roepen en derhalve wordt in de stichtingsacte het woord Katholiek niet genoemd, maar men kan toch veilig aannemen, dat de stichter, die Priester was, verlangd heeft een stich ting in het leven te roepen voor zijn ge- loofsgenooten. En' als zoodanig is het door den loop der eeuwen ook door de bestuur ders of regenten begrepen. De familie van Velden was goed ka tholiek en uit haar kwamen veel priesters voort. In de 17e eeuw zijn er zeker 6 of 7 te vermelden. Bekend is Martinus van de Velden, pastoor van Zoeterwoude en om geving, die terwijl hij de H. Mis las op Vastenavond Zondag 6 Maart 1639, door den Schout Nicolaas Vermeyde werd over- valen en zoo ernstig verwond, dat hij een maand later aan deze verwondingen over leed. Hij werd te Leiden in de Pieters kerk begraven onder grooten toeloop van zijn geloofsgenooten. Het Leidsche volk echter was zoozeer met haat tegen hem vervuld, dat zy met steenen naar zijn lijkbaar wierp. De ten-uitvoer-legglng van het testament. Na het overlijden van Pauwels Claes- zoon de Goede begonnen de executeurs van zijn testament terstond met uitvoe ren van zijn uiterste wil. Dit waren Claes Dirks van Lyn en Jan Jans van der Vecht. Zij kochten daarvoor een huis en kaats baan aan de Steenstraat en in den loop van enkele jaren nog diverse stukken grond, om daarop het Hofje te bouwen. Een oud poortje met het jaartal duidt de plaats aan. De Regenten werden, nog voor het Hofje in gebruik genomen was, herhaaldelijk verblijd met giften en gaven voor de ar men. Bedragen van 400 tot 500 gulden ko men meermalen voor. Wanneer het Hofje door de conventua- len betrokken is, wordt niet vermeld. Ech ter is dit zeker geweest in de laatste maan den van 1639. Immers in December van dit jaar wordt voor het eerst een uitkeering van turf vermeld in de oudste rekening van het Hofje, waarbij uitdrukkelijk ver meld staat, dat het geschiedt aan de armen in het Hofje. Bij de enkele uitdeelingen, die voor dien tijd gedaan zijn, staat dit er niet bij. De eerste uitkeering, die in geld aan de bewoonsters gedaan werd, had plaats op 1 Januari 1640, terwijl op dien datum ook een portierster werd aange steld. Een tweede uitdeeling in geld had plaats den 3en Januari van dat jaar dus op den sterfdag van den Stichter. We kunnen dus veilig aannemen, dat in deze dagen het driehonderd jaar geleden is dat de verzorging van ouden van dagen in het Hofje éen aanvang genomen heeft. FEESTAVOND PIJLTJESDAG. De feestavond van den Pyltjes-dag is, wegens den feestavond van „Katholiek Leiden", verzet van 8 Januari naar 22 Januari. Nadere mededeelingen volgen. Rector BEUNE. KAPELAAN SCHRAMA. Kapelaan H. B. J. Schrama is benoemd tot Directeur van het Diocesaan Missiebu reau, gevestigd in het rusthuis „Huize Cal- lao" te Katwijk a. d. Rijn. Kapelaan Schrama is ongeveer zes en half jaar werkzaam in de St. Petrus parochie en heeft op velerlei parochieel terrein van priesterlijke werkzaamheid vruchtdragenden arbeid verricht. Bekend is o.m. zijn ijveren voor de voorziening in de nooden en behoeften van de armen in de parochie. De parochie zal dezen bescheiden, yveri- gen priester missen. Maar vooral zal dit bericht met leedwe zen zijn vernomen door de St. Josephsge- zellen, die hun vice-praeses vereerden, in oprechte toegenegenheid, als een vader. De yver voor zijn St. Josephgezellenver. deed kapelaan Schrama zinnen op steeds nieuwe middelen, om de organisatie tot grooteren uitwendigen bloei, maar vooral tot dieper innerlijk godsdienstig en cultu reel leven te brengen. En hij mag bij zijn vertrek uit Leiden de overtuiging mede- dragen, dat zijn toegewijde arbeid vruch ten heeft afgeworpen, successen heeft ge had van blijvende beteekenis. Kapelaan Schrama gaat een nieuwe functie aanvaarden. Het Diocesaan Mis siebureau is pas verleden jaar opgericht en de eerste directeur, de weleerw. heer K. Westerkamp, is enkele maanden na zijn benoeming overleden. Moge Gods zegen rusten op deze nieuwe taak van kapelaan Schrama! De hartelijkste zege-wenschen van zeer velen uit Leiden vergezellen hem! De in de St. Petrus-parochie benoemde kapelaan, de weleerw. heer H. C. A. P. van Drunen is geboren 1905, priester ge wijd in 1933, daarna kapelaan benoemd te Warmond en sedert 1935 kapelaan te "Bos koop. ONZE DRIEKONINGEN-ACTIE. Weer ligt er het Kindje in het kribje, weer is over ons gekomen dat wondere ge beuren van den zaligen Kerstnacht, bren gend op aarde een lieflijke sfeer van vre de, waarin vrome overpeinzingen zich sa- menweven met de innigste bewogenheid des harten. Weer ook zijn de Driekonin gen daar uit het verre Morgenland. Nadat eerst de Herders met warm kloppende har ten aan den kleinen Verlosser hun schuch tere liefde zijn komen betuigen, treden nu de Wijzen uit het Oosten aanbiddend na der om den pasgeboren Koning hun gaven aan te bieden van goud, wierook en myrrhe. Is er voor ons schooner en verhevener aanleiding denkbaar om U,' Katholieken van Leiden op te roepen om ook nogmaals op te gaan naar het Kribje om er uw offer- drang te vereenigen met die der Drieko ningen? Met vertrouwen doet 't R.-K. Comité voor Kinderuitzending weer zijn jaarlijks be roep, een dringend beroep, op uw mild dadigheid. Bij het schamele kribje, bij het armste der kinderen roepen wij u op om uw liefdegaven te brengn voor het schoone, edele doel der kinderuitzending. Vooral nu een hartelooze wereld weer zooveel el lende strooit in plaats van den vrede en de liefde, die Christus bracht, wordt de actie van ons comité weer een dringende nood zaak, een gebiedende eisch. De najaarsuit zending, waarvoor plannen gemaakt wa ren, moest helaas door verhoogde ver- pleegkosten en gebrek aan middelen ach terwege blijven. Maar in dit nieuwe jaar hopen en vertrouwen wij door uw krach tige hulp op groote schaal te kunnen uit zenden. Zoovele bleeke, ondervoede klei nen wachten op hun beurt. Maar veel zal 't comité weer noodig hebben om hun ver langen te kunnen bevredigen: boven- en onderkleeding, kousen, schoeisel en.... geld. Daar ons comité echter alleen kin deren uitzendt van 6 tót 13 jaar, mogen wij u zeker wel vragen daar rekening mee te houden en tevens de draagbaarheid der kleeren eerst te controleeren! Trekt dan op in den geest der H.H. Drie koningen naar den Kerststal in uw paro chiekerk! Doet uw kleinen milde offerga ven nederleggen aan de voeten van 't Kerst kind. Ziet dan, hoe hun van liefde en vreug de stralende oogen zullen opblikken naar den kleinen Jezus, die met een lieflijke, dankbare glimlach uw geschenken, hun of fertjes zal aanvaarden en u en uw kleinen er overvloedig voor zegenen zal. A. WINKELMOLEN, Secretaris van het R.-K. Comité voor Kinderuitzending. Leiden, 30 Deo. 1939. Gisternacht, de Klok sloeg twaalf, I En de menschen juichten luid, j Was de film „Neeg'nen dertig", Die een jaar geduurd had, uit. j In de zaal ging weer het licht op; Alles leek opeens zoo ver, Nu 't voorby was; aan den hemel Gloorde weer het licht: een ster. Vele menschen kwamen buiten j En zij sprakën met elkaar Over het vertoonde filmbeeld 1 Van het afgeloopen jaar. Maar.de film werd slecht beoordeeld Overal: in huis op straat; Alles wat men daar gezien had, i Was ellende in 't kwadraat. Werkloosheid en moord en doodslag, Honger, armoede en nood, En tot slot een echte oorlog, Dat is: moorden in het groot. Nee, die film „Neeg'nen dertig" Hoopten zy niet weer te zien En het nieuwe filmprogramma Zou wel leuker zijn misschien. Het publiek ging weer naar binnen, Want de nieuwe film ving aan, Iedereen was heel nieuwsgierig, Wat er op het doek zou staan. En weer hadden alle menschen Er hun plaatsje opgezocht, En de baas schoof voor de cassa, 't Kleine bordje: Uitverkocht, 't Was de nieuwe film „Veertig", Die er werd geprojecteerd. Buiten hing een ander bordje Met het woord: Ge prolongeer d! TROUBADOUR. LEIDEN. De avond- nacht- en Zondagsdienst der apotheken wordt van heden tot en met Vrijdag 5 Jan. a.s. waargenomen door de apotheken: tot Hulp der Menschheid, Hooigracht 48, tel. 21060 en A. J. Donk, Doezastraat 31, tel. 21313. Voor Oegstgeest Oegstgeestsche Apotheek Wilhelminapark 8, tel. 26274. TRAMTREIN RAMT AUTO. Gistermiddag te 12.10 uur is en luxe auto, bestuurd door W. S. uit Amsterdam, op het kruispunt GeeregrachtJan v. Houtkade door een uit de richting Den Haag komen den tramtrein der N. Z. H. T. M. gegrepen en ernstig beschadigd. De autobestuurder zag de tram te laat aankomen en probeer de door meer gas te geven er voor heen te komen. De tram was evenwel reeds zoo d:cht genaderd, dat zij de auto van achter raakte. Deze reed vervolgens twee lan taarnpalen van de straatverlichting aan en een rijwiel, bestuurd door den 14-jarigen A. P. uit de Spoorstraat. Een en ander ver oorzaakte gelukkig slechts materieele schade. Handelregrister K. v. K. Wijzigingen: 1016 C. de Ru, Leiden, le Binnenvestgracht 34. Wagenverhuur- cerij. Uittr.: C. de Ru, Leiden, d.d. 23 Sept. 1939. N.E.: C. Zonneveld, Leiden. 1742. Naamlooze Vennootschap Kat- wyksche Reederij en Raringhandel, voor heen A. den Duik, Katwijk aan Zee, v. d. Vegtstraat 44. De statuten zyn gewijzigd. N Dir.: C. den Duik Azoon en W. de Jong, Katwijk aan Zee. 165. Stoom Zeep-, Eau de Cologne- en Parfumerieënfabriek voorheen Sanders en Co., Koninklijke Stoom-Zeepfabriek, Lei den, Levendaal 3040. Uittr. Comm.: Mr. A. J. N. M. Struycken, '6 Gravenhage. N.Comm.: Dr. A. Platz, Amsterdam en J. P. J. M. Driëssen, Leiden. N.wnd. dir.: P. A. de Jong, Leiden. Zondagnamiddag omstreeks 5 ur Is In de keuken van een perceel aan de Steen- straat, bewoond door P. V. de vlam in een pan mt vet geslagen. De heer V. wilde de brandende pan naar buiten brengen, doch liet deze, wijl deze zeer heet was, on tijdig vallen. De in de nabijheid staande 18-jarige dochter kreeg de rondspattende olie tegen de onderbeenen waardoor ern stige brandwonden ontstonden. Door den E. H. D. werd zij naar het Acad. Zieken huis vervoerd. Hedenmorgen te 9.15 uur was de 27-ja- rige chauffeur A. L. V. uit Bodegraven op het levendaal alhier bezig meel af te laden voor de broodfabriek „De Vereeniging". De zakken meel werden daarbij op de zol ders geheschen. Doordat op 'n gegeven oogenblik de knijper van den takel los liet, viel een der zakken van 7 Meter hoog te en trof den chauffer op een der schou ders. De man klaagde over inwendige pijn en werd door den E. H. D. ter observatie meegenomen naar het Acad. Ziekenhuis. Gisternamiddag te kwart over zes Is een 81-jarige man op de Uiterstegracht te wa ter geloop^n. Door handreiking werd de oude man op het drog gebracht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1940 | | pagina 2