wm
ZATERDAG 30 DECEMBER 19,9
0E .crn^HF COURANT
VIJFDE BLAD. - PAG. 17
'N
;;r~ .f?
dii
'N
OUD-WETHOUDER J. F. X. SANDERS T
Weer staat ook de Sleutelstad aan het
einde van een jaar en wel een, dat meer
dan ooit angst en vrees baarde.
Wij moeten teruggaan tot 1914, toen
de stad hoe klein ook in de groote we
reld rondom zich gevangen werd in
den greep van mobilisatie-maatregelen en
-beslommeringen, om eenigszins een ge
lijkend beeld te krijgen voor het afgeloo-
pen jaar. Maar zooaLs bijna iedere verge
lijking gaat ook deze ten eenenmale mank.
Immers, er is eigenlijk geen vergelijking
te maken tusschen hetgeen zich thans
rondom ons afspeelt en wat in 1914 ge
schiedde.
De oorlog toch in zijn huidigen vorm
spreekt meer tot den mensch dan in 1914.
De burger, waar te lande hij zich ook be
vindt, is thans onmiddellijk bij het wer
reldgebeuren betrokken.
Pers en radio staan thans meer dan vroe
ger voor den gewonen sterveling open om
hem te doen meeleven met alles was er
zich rondom hèm afspeelt, maar erger
nog is, dat ieder burger door het gevaar uit
de lucht ten nauwste bij een oorlog be
trokken is en mèt den burger, die zich
zoo afdoende mogelijk teweer moet stellen
uit zucht tot eigen lijfsbehoud, moet ook
de stedelijke overheid zorgen voor de in
gezetenen, hen behoeden voor dréigend ge
vaar en maatregelen nemen om gevolgen
van oorlogs- en mobilisatie-situaties zoo
gering mogelijk te doen zijm
Het geheele jaar was doordrongen van
oorlogsgevaar. Herinneren we er slechts
aan hoe in midden Januari een verduiste
ringsoefening in de Sleutelstad werd ge
houden. De drang om voor e.v. gevaar pa
raat te zijn noopte de laatste jaren tot in
grijpende maatregelen, waarvan verduiste-
ringsoefenrngen den inzet vormden. En
als we in gedachten nog eens terug gaan
tot dat uurtje van volslagen duisternis,
dan denken we onwillekeurig aan hetgeen
thans bijna onafgebroken in ons omrin
gende landen geschiedt.
Een ander gevolg van den internatio
nalen toestand was de luchtbeschermings
tentoonstelling in de Stadsgehoozraal, wel
ke ons nog weer dichter bracht tot de rau
we werkelijkheid der oorlogsverschrikkin
gen.
En zoo voortgaande kwam men tot het
nemen van verdere maatregelen: het in
richten van schuilkelders, het beveiligen
van belangrijke gebouwen en het veilig
stellen van den inhoud van musea, labora
toria, enz., het aanschaffen van baby
brandspuiten om in geval van oorlogsuit
barsting de hoogst mogelijke veiligheid
van eigendommen te verzekeren. Zooveel
mogelijk is er op dit terrein reeds ge
daan en we staan thans naast verdere ver
volmaking van al deze. reeds genoemde af-
weermaatregelen voor de laatste phasen:
aanschaffing van luchtafweergeschut en
het verkrijgen van een goed functionee-
renden bloedtransfusiedienst.
In het midden van al deze maatregelen
en voorgenomen plannen stond dat ééne,
allesbeheerschende moment: de mobilisa
tie van leger en vloot. Toen stond het da
gelij ksche leven als met één slag stil: alles
stond ingesteld op veiligheid van den
staat. De mobiliseering van de weermacht
OUD-WETHOUDER T. S. GOSLINGA t
rukte de jonge mannen weg van de haard
steden, de plichten van het gewone le
ven telden als het ware niet meer en de
gevolgen der mobilisatie teekenden zich
al spoedig af. De reeds lang te voren ge
nomen maatregelen voor een geregelde
voedselvoorziening werden langzamerhand
in werking gesteld, het bureau voor kost
winnersvergoeding begon zijn taak, de ge
meenteraad stelde al dadelijk een bedrag
van 100.000 ter beschikking van B. en
W. voor spoedeischende maatregelen, wan
neer de omstandigheden noopten daartoe
over te gaan.
De mobilisatie, die al onmiddellijk haar
stempel op het dagelijksche leven drukte
door het geheel of gedeeltelijk stilleggen
van het reizigersvervoer, werkte ook in
het verdere leven door. Doordat zoovelen
aan de burgermaatschappij waren ont
trokken, vervielen aangekondigde verga
deringen en feestelijkheden en onder deze
laatste de traditioneele viering van 3 Oc
tober, welke men zich zonder het be
schikbaar stellen van paarden door de
militaire autoriteiten niet goed zou kunnen
indenken. Met een eenvoudige herdenking
in den vorm van enkele traditioneele
nummers werd dit jaar volstaan.
Zoo werd het geheele jaar 1939, enkele
maanden in den beginne uitgezonderd, een
zweven tusschen hoop en vrees; hoop, dat
het dreigende en steeds dreigender wor
dend gevaar ons land voorbij mocht gaan;
vrees, dat ieder oogenblik het ergste zou
gaan gebeuren.
En het jaar was toch zoo hoopvol in
gezet!
De vrijwording van Nederland in het
begin der vorige eeuw' had overal in den
lande de oprichting der Infanterie-regi-
menten tengevolge gehad en ook de Sleu
telstad zong mee in het koor der feestvie
renden en het 125-jarig bestaan van het
4e Regiment Infanterie, hier ter stede ge
legerd, vormde een waardige inzet van
het nieuwe jaar. In plechtige feestvierin
gen, waarbij de dag der reünisten zeker
niet de minst geslaagde genoemd mag
worden, werd de vreugde over dit solda-
tenfeest geuit.
En velen leefden toen reeds in jubileum
stemming, want de N.V. Kon. Fabriek van
Wollen dekens v.h. J. Zaalberg, had on
middellijk bij de intrede van het nieuwe
jaar reeds haar 125-jarig bestaan her
dacht en daarop volgde de Gem. Reini
gingsdienst met het zilveren bestaans-
feest.
In den loop van het jaar had verder
in vreband met de tijdsomstandigheden op
zeer eenvoudige wijze de herdenking
plaats van het 75-jarig bestaan van het
Chr. Militair Tehuis.
Ten slotte herinneren we nog aan een
ander zij het niet specifiek Leidsch
jubileum, n.l. het eeuwfeest der Ned.
Spoorwegen, waarvan de herdenking ook
al door den druk der mobilisatie in het
gedrang kwam, maar waartoe ook de Sleu
telstad een klein steentje bijdroeg door een
pasende versiering van het station.
Ook op menigerlei ander gebied was het
afgeloopen jaar voor onze stad een be
langrijk en gewichtig jaar.
We denken daarbij o.m. aan de verkie
zingen voor Prov. Staten en voor den Ge
meenteraad.
Deze laatste verkiezing deed het beeld
van den raad ditmaal wel een zeer gron
dige wijziging ondergaan. Tal van oud-
PROF. W. NOLEN t
raadsleden kwamen in de nieuwe zit
tingsperiode niet terug en, terwijl daar
voor reeds enkelen hun lidmaatschap ter be
schikking hadden gesteld, volgden in de
nieuwe zittingsperiode weer twee anderen,
die hetzelfde besluit namen, tengevolge
van de mobilisatie, die hun het richtig
vervullen van him functie onmogelijk
maakte.
De voornaamste verandering in den ge
meenteraad was wel het definitief aftre
den op 15 Maart van den heer J. Splinter
Gzn. als wethouder van Openbare Werken,
wiens plaats toen en later bij herkiezing
werd ingenomen door den heer Jac. Wil
brink.
Een feit van belang in het afgeloopen
jaar was verder de automatiseering van de
EERW. ZR. HUMILIANA f
telefoon, een gebeurtenis, waarnaar de laat
ste jaren met spanning uitgezien was.
Over de resultaten er van heeft ons nim
mer een klacht bereikt.
Een andere automatiseering, zij het van
geringeren omvang, was die van de ver
keersregeling aan het ingewikkelde kruis
punt NoordeindeBreestraatRapenburg.
Ook deze verandering kan slechts een ver
betering genoemd worden.
Ten slotte memoreeren we de nieuwe
verordening op de kapperszaken, waarbij
de sluiting op Dinsdagmiddag werd vastge
steld.
De bouw van het Leidsch Stadhuis vor
derde ook het laatste jaar weer 'n flink
stuk, ook al ziet men nu eenmaal de
uiterlijke bouw' gereed is gekomen van
de vorderingen niet zoo veel. In ieder ge
val verdween langzamerhand het lang
niet fraai meer zijnde steigerwerk en ten
slotte ook de stad-ontsierende schutting
met allerlei reclames, die aan het stads-
schoon allerminst ten goede kwamen.
Een feit van beteekenis in den Stadhuis
bouw was verder de aanbrenging van het
omvangrijke carillon, dat voor de toe
komst heel wat belooft, getuige de klan
ken, welke men zoo nu en dan bij het
aanbrengen van het speelwerk kan opvan
gen.
Hopen we, dat 1940 spoedig de herope
ning van dit eerste huis der Sleutelstad
moge brengen.
Het stadsbeeld onderging ook dit jaar
op enkele punten weer verandering, ge
deeltelijk door nieuwbouw in 'buitenwij
ken, op 'n enkel punt ook in de binnen
stad, waarvan de voornaamste wel is de
verbreeding van het Gangetje, de over
kluizing van het water langs dit straatje
en de bouw van een nieuwe Karnemelks-
brug.
Deze veranderingen vonden plaats in
verband met verbeteringen ten behoeve
van het verkeer.
Als zoodanig kunnen we ook noemen den
bouw van een nieuwe Schrijversbrug, wel
ke reeds in een vergevorderd stadium ver
keert, terwijl we voor het volgend jaar
hopen op de nieuwe brug aan den Haag-
weg, ten Westen van de Spoorlijn Leiden
Utrecht, tot den bouw waarvan onlangs
door den Raad is besloten.
Verschillende straten of straatgedeel
ten van de binnenstad werden verbeterd
door vernieuwing van de bestrating, al
dan niet gepaard gaande met aanleg van
trottoirs, o.a. de Mare, het Rapenburg O.Z.,
de Nieuwe Rijn, de Botermarkt, de Hoog-
landsche Kerksteeg, de Koestraat en de
Heerengracht O.Z. (Vol spanning wach
ten we nog steeds op een afdoende ver
betering van de Papegracht, die meer dan
eenige andere straat verbetering behoeft).
Wat de stadsuitbreiding betreft, deze
werd voornamelijk doorgevoerd bezuiden
de De Sitterlaan.
In uitvoering kwamen verder straatge
deelten in het verlengde van de Van Beu-
ningenlaan, Antonie Duykstraat, Andries
Schotkade, Leuvenstraat, benoorden de
Trompstraat en op het voormalige pro
vinciale terrein aan den Hooge Rijndijk
hoek Kanaalweg.
De werken voor de Centrale Rioleering
werden voortgezet en beëindigd. Als laat
ste gedeelte volgde hier de aansluiting
van het Rijnsburgerwegkwartier, waar
voor gedeelten stamriool in den Stations
weg en den Rijnsburgerweg werden ge
legd.
Wat de veranderingen aan gemeentege
bouwen betreft het volgende:
De uitbreidingswerken van het Open
baar Slachthuis kwamen nagenoeg ge
reed; de bouw van een openbare lagere
school aan de Kernstraat (opleidings
school voor Gymnasium en H. B. S.) kwam
gereed; de openbare lagere scholen aan de
Vrouwenkerksteeg en het Vrouwenkerkhof
werden verbouwd tot R.-K. Jongensschool
voor U. L. O.; een aanvang werd gemaakt
met de verbouwing van het voormalige
hoofdgebouw op het terrein van het ge
sticht „Endegeest" c.a.; het perceel Zonne
veldstraat No. 15 werd verbouwd tot
„Hoofdpost voor de Luchtbescherming" en
de door brand vernielde lokalen in het
„M. S. G."-gebouw aan de Pieterskerk-
gracht werden gerestaureerd.
Dp dienst van Gemeentewerken strekte
zijn werkzaamheden dit jaar nog verder
uit. Zoo werd in de zweminrichting „De
Zijl" een onthardings- en zuiveringsinstal
latie aangebracht en op een terrein, nabij
den Leidschen Hout kwam de aanleg van
sportterreinen met den bouw van club
huisjes, bruggen enz. in uitvoering.
In verband met maatregelen voor de be
scherming van de bevolking tegen lucht
aanvallen werden een 17-tal openbare
HET HERBOREN LEIDSCHE STADHUIS, NIEUW VAN CONTOUREN EN OUD VAN AANZIEN, ZOOALS HET ZICH
EENIGE MAANDEN GELEDEN AAN HET PUBLIEK VERTOONDE.
Mr. Dr. H. VOS t
schuilloopgraven gemaakt, een 10-tal kel
ders tot openbare schuilplaatsen ingericht,
terwijl nog voor de inrichting van een 5-
tal kelders voorbereidende maatregelen
werden getroffen.
Voorts zyn in voorbereiding de noodige
uit te voeren werken voor het scherf- en
instortingsvrij maken van gebouwen, be
stemd voor het onderbrengen van 11 wijk
posten, 4 brandweergarages, 4 geneeskun
dige posten en 2 ontsmettingsploegen.
Op onderwijsgebied memoreeren we o.m.
het aftreden van mej. A. v. d. Wissel als
hoofd der openbare meisjesschool voor
U.L.O. aan de Breestraat en de verbete
ringen, welke het vakonderwijs hier ter
stede beloven te ondergaan door uitbrei
ding en nieuwbouw van de Leidsche Am
bachtsschool en aan de Vakschool voor
Meisjes aan het Rapenburg. Voor eerst
genoemde school had op 15 Maart de aan
besteding plaats, op 2 Dec. volgde de eer
ste steenlegging en den 18en December
ging de vlag in top toen de eerste spanten
het nieuwe gedeelte overwelfden.
HET KATHOLIEKE LEVEN.
Groote gebeurtenissen vonden dit jaar
in het katholieke leven niet plaats.
Een van de voornaamste feiten mogen
we echter wel noemen de plechtige H. Mis
van Requiem voor Z. H. Paus Pias XI,
een luisterrijke plechtigheid in de deka-
nale kerk aan den Heerensingel, georga
niseerd door „Katholiek Leiden".
Deze vereeniging trad trouwens weer
herhaalde malen naar buiten op.
Zoo op den Socialen Zondagochtend
voor de bestuurderen der Katholieke or
ganisaties, waarbij de Nieuwe Gemeen
schap natuurlijk onderwerp van bespre
king was en de geestelijke vader van dit
denkbeeld, de heer A. C. de Bruyn, hier
over een uiteenzetting gaf.
„Katholiek Leiden" zette verder de af
werking van het katholiek winterpro-
gram 19381939 voort en is nu weer aan
het nieuwe programma bezig, dat, geva
rieerd van stof, steeds meer belangstel
lenden weet te trekken.
Ook op katholiek terrein deden de ge
volgen van den internationalen toestand
zich gevoelen. Als gevolg hiervan ging n.l.
de jaarlijksche bedevaart naar Kcvelaer
in de maand Augustus niet door. Gelukkig
trokken de processies naar Heiloo en
Brielle dit jaar meer belangstellende deel
nemers.
Het Eucharistisch Ziekentriduum bleek
opnieuw in een groote behoefte te voor
zien. Het slagen ervan is ieder jaar op
nieuw verzekerd.
Een belangrijke aanwinst op het gebied
der Katholieke Charitas mogen we noe
men de stichting van het nieuwe gesticht
„Huize Elisabeth" aan den Haagweg, waar
over we onlangs bij het zilveren professie-
feest der eerw. overste, moeder Sebastiana,
uitvoerig konden schrijven. Behalve als
pension voor dames en heeren beteekent
deze uitbreiding ook een belangrijke ver
betering voor de Margarita van Cortona-
stichting, die thans meer gelegenheid tot
opname biedt.
Nog een andere instelling op charitatief
gebied vroeg dit jaar de aandacht, n.l. het
R. K. Wees- en Oudeliedenhuis, dat zijn
200-jarig bestaan mocht herdenken en
wiens sympathieke voorzitter, de heer Jac.
Noordman bij gelegenheid van den ver
jaardag van H. M. de Koningin werd be
noemd tot ridder in orde Orde van Oranje
Nassau.
Een verlies was het heengaan van rec
tor R. Reynen. En zulks niet alleen voor
het St. Elisabeth-Ziekenhuis,
Dr. H. W. BLöTE t
